فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۳۲۱ تا ۳۴۰ مورد از کل ۱۳٬۱۴۸ مورد.
۳۲۱.

بررسی تطبیقی آرای تفسیری آیت الله جوادی و علامه طباطبایی در چگونگی ارتباط معنایی و محتوایی فواصل آیات(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: فواصل آیات پیوند معنایی گونه های ارتباط معنایی علامه طباطبایی آیت الله جوادی آملی تفسیر المیزان تفسیر تسنیم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳ تعداد دانلود : ۲
 قرآن کلام حکیم است و اجزای کلام حکیم هدفمند و در ارتباط با یکدیگر هستند. جزء پایانی آیات که فاصله نامیده می شود، در قرآن ویژه و منحصر به فرد است و نمی توان گسست معنایی آن را با قبل تصور کرد. از همین رو یکی از موضوعات اساسی در بحث تناسب، پیوند معنایی و محتوایی فاصله با آیه است. اما سؤال اساسی این است که این پیوند چگونه است؟ چه گونه هایی از ارتباط معنایی را می توان برای فاصله در نظر گرفت؟ مفسران چگونه به این ارتباط نگریسته اند؟ در این مقاله که به شیوه کتابخانه ای و روش توصیفی- تحلیلی نوشته شده، به بررسی تطبیقی رویکرد دو مفسر بزرگ معاصر یعنی علامه طباطبایی و آیت الله جوادی آملی در مواجهه با فاصله و نحوه ارتباط معنایی آن با محتوای آیات پرداخته شده است. در این بررسی 29 گونه پیوند معنایی فاصله با محتوای آیه شناسایی و به دو دسته کلی موضوعی و انسانی دسته بندی گردید. از این تعداد، 14 گونه مشترک بین هر دو مفسر است که می توان به مواردی مانند: احتجاج و برهان، بیان قانون کلی، تأکید، تأیید، تثبیت، تتمیم، تعلیل، تفریع، تفسیر و توضیح محتوای آیه اشاره کرد. دو گونه را فقط به صورت اختصاصی علامه طباطبایی در تفسیر المیزان و 13 گونه را نیز آیت الله جوادی آملی به صورت اختصاصی در تسنیم به آن پرداخته اند. 
۳۲۲.

زبان قصص قرآن در اندیشه آیت الله جوادی آملی با رویکرد انتقادی به نگرش کارکردگرایانه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: قصص زبان دین واقع نمایی جوادی آملی خلف الله

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲ تعداد دانلود : ۲
از جمله مسائل بحث برانگیز درحوزه زبان دین و قرآن، واقع نمایی/ ناواقع نمایی زبان قصص قرآن است. ناواقع نمایی زبان قصص قرآن توسط برخی نواندیشان از جمله محمد احمدخلف الله طرح گردیده است. در این مقاله باروش تحلیلی-توصیفی ضمن اشاره به رویکرد ناواقع نما به زبان دین و گزاره های تاریخی متون دینی در جهان غرب به تبیین دیدگاه محمداحمدخلف الله پرداخته و سپس با تکیه بر آراء تفسیری آیت الله جوادی آملی این دیدگاه مورد ارزیابی قرارگرفته است. یافته های تحقیق بر آن است که دیدگاه خلف الله در تنافی با ادله عقلی مانند برهان اعجاز(در دوری از اختلاف و تناقض) و همچنین در تعارض با صریحِ برخی آیات قرآن، می باشد. مضاف بر اینکه قصصِ قرآن در لسانِ قرآن متصف به برخی اوصافِ سلبی و ثبوتی هستند(مانند وصفِ حق) که نافیِ مدعای خلف الله در ناواقع نمایی قصص قرآن و ظهورِ در واقع نمایی آنها دارند.
۳۲۳.

تحلیلی بر آیات ناظر بر طرح شبهه و پاسخ گویی به شبهات در قرآن با تأکید بر دیدگاه مغنیه در الکاشف(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قرآن شبهات رویکرد تفسیری مُغنیه محمدجواد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲ تعداد دانلود : ۲۶
حقایق دینی به شرط برخورداری از یک منطق راسخ و مبانی استدلالی استوار، همواره مورد اقبال و پذیرش واقع می شود. از همین روست که قرآن کریم به مثابه آخرین وحی نامه الهی، پرسش و شبهات – مستقیم یا غیرمستقیم- پرسشگران و شبهه کنندگان را طرح و روش های منطقی مواجهه با آن را گزارش نموده است. فهم این مقوله مهم، فرع بر پذیرش جامعیت و جاودانگی قرآن، به عنوان آخرین نسخه هدایت الهی برای بشریت است. اهمیت این پژوهش ازاین روست که در عصر و روزگار فعلی، توجه به این موضوع اساسی، بار دیگر ما را به اهمیت مواجهه منطقی و مستدل، با شبهات دگراندیشان واقف می سازد. قرآن به عنوان سند جاودان سعادت انسان با شبهه مواجهه ای منطقی و خردمندانه دارد؛ و راه کارهایی را در شناخت شبهه و گونه های نظری و عملی مخالفان انبیاء به عنوان اصلی ترین جریان شبهه کننده ارائه نموده است. در گام نخست، گزارش دقیق شبهه که معطوف به دو جنبه گفتاری و عملی شبهه کنندگان است و تبیین صحیح عناصر هر گفتار و نحوه عمل مخالفان و معاندان را می توان مقدمه راه کار قرآنی به شمار آورد. در گام بعدی ارائه پاسخ های قرآن ابتدا مبتنی بر مؤلفه های فطری انسان، تحریک عقل و وجدان آن ها، و سرانجام در صورت لجاجت و استمرار دشمنی آنان، مواجهه بر اساس سنت های الهی است. برخی مفسّران عصری، همچون محمدجواد مغنیه که در تفسیر آیات قرآنی تحولات اجتماعی را به عنوان یک عامل مهم در نظر گرفته از همین روش مواجهه قرآنی با شبهات الگو گرفته و در مقام پاسخ به آن ها برآمده است. این جستار با روش توصیفی–تحلیلی به جنبه های گونه گون شبهه و آموزه های قرآنی پرداخته است. بر این مبنا ابتدا آیات ناظر بر شبهه کنندگان در قرآن مطرح و روش های مواجهه این کتاب الهی با آن ها توصیف و بررسی می شود. در پی این بررسی نمونه هایی از دیدگاه های تفسیری مغنیه در الکاشف با رویکرد شبهه شناسانه ارائه می گردد.
۳۲۴.

پیامد مکر «سیّء» در پرتو سنّت های تغییرناپذیر الهی (بررسی و تحلیل آیه 43 سوره فاطر)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: آیه ۴۳ فاطر مکر انسان پیامد مکر سیء سنن الهی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲ تعداد دانلود : ۱۹
جامعه از دیدگاه قرآن کریم دارای قوانین و سنّت های مشخص و معینی است و این سنّت ها تغییرناپذیرند و بر کلیه امت ها و جوامع در تمامی زمان ها و مکان ها صادق اند. سنّت بازگشت عاقبت مکر و حیله به خود مکرکنندگان، ازجمله سنّت های تغییرناپذیر الهی است. در پژوهش حاضر این مسئله بر اساس شیوه اسنادی با مطالعه آیه ۴۳ سوره فاطر که بیانگر این سنّت اجتماعی است استخراج شده و ضمن مراجعه به تفاسیر مختلف، نظر مفسران به روش توصیفی تحلیلی بررسی و ارئه شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد، از دیدگاه قرآن کریم انسان هایی که سعی دارند تا از راه مکر و حیله گری برای رسیدن به منافع خود اقدام کنند، باید بدانند که نتیجه مکر بد آنان در نهایت به خودشان باز خواهد گشت، نه به کسی که درباره او مکر کرده اند؛ زیرا این مسئله جزو سنّت های حتمی خدای متعال، نسبت به امت های گذشته بوده است و درباره امت پیامبر اکرم| مسلمانان نیز به همان صورت جریان پیدا خواهد کرد. زمانی که گفته می شود سنت های خداوندی از کلیت و عمومیت برخوردارست، به این معناست که قلمرو و نفوذ آنها آن قدر وسیع و پردامنه است که افزون بر زندگی گذشته بشر، زندگی کنونی و آینده او را در تمامی ابعاد، به خصوص بعد فردی و اجتماعی را نیز شامل می شود.
۳۲۵.

تحلیل کاربرد ادبی و معناشناسی شناختی واژه «حرث» در آیه «نسائکم حرثٌ لکم...» در مواجهه با شبهه شئ انگاری زنان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: زن حرث شئ انگاری زن تشبیه معناشناسی شناختی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲ تعداد دانلود : ۴۵
اطلاق «حرث» بر زنان در آیه 223 سوره بقره، مسئله شئ انگاری زن و ابزارانگاری او برای منافع مرد را به میان آورده است؛ چراکه براساس ظاهر عبارت قرآنی«نِساؤُکُمْ حَرْثٌ لَکُم»، به مردان خطاب می شود، «زنان کشت زار شما هستند». این برداشت که زن از منظر اسلام به نوعی طفیل مرد محسوب می شود با شواهد فراوان در قرآن و روایات که قائل به شأن و منزلت رفیع زن بوده و تنها ملاک برتری انسانی میان زن و مرد را تقوای ایشان دانسته، ناسازگار است. این پژوهش با بکارگیری روش کتابخانه ای، توصیف و تحلیل داده ها، ضمن بیان دیدگاه لغویان و مفسران به ویژه علمای بلاغت ومفسران ادبی با هدف تبیین واژه حرث در مورد زنان، به بررسی معناشناسی شناختی آن در قرآن پرداخته و به این نتیجه دست یافته است که ایجاد شبهه مذکور، ناشی از عدم شناخت کافی نسبت به نکات بلاغی به ویژه تشبیه بلیغ در قرآن است که نه تنها با استفاده از دیدگاه های ادبی قدمایی قابل دفاع است بلکه از منظر دانش نوین معناشناسی شناختی نیز به وجهی مطلوب تأیید و تحسین می شود؛ چراکه از این تشبیه مفاهیم برجسته و فاخری همچون جایگاه و نقش حیاتی زن در بقاء و رشد نسل بشر و ضرورت توجه ویژه مرد به وی، به شکلی مستدل و روشمند تحصیل می شود.
۳۲۶.

مفهوم تأویل در قرآن و روایات: بازشناسی و ارزیابی دیدگاه اندیشمندان اسلامی

کلید واژه ها: تأویل قرآن روایات نظریه تأویل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴ تعداد دانلود : ۲۲
موضوع تأویل از دیرباز مورد توجه پژوهشگران و مفسران قرآن بوده که ارتباط این مفهوم در موضوع قرآن (تأویلِ قرآن) با مسئله برداشت مفاهیم، موجب اهمیت آن شده است. با وجود بررسی مفهوم تأویل قرآن در دیدگاه های متقدمان، اندیشمندانی در سده های اخیر و به ویژه دوره معاصر، کوشیده اند با ارائه نظریاتی معنای تأویل را در موضوعات مختلف در قرآن و روایات بیابند. پژوهش حاضر کوشیده است به روش توصیفی- تحلیلی، ضمن بازشناسی مؤلفه های مهم ترین نظریه های تأویل در قرآن (و روایات)، با ارزیابی و نقد آن ها، مقدمه لازم برای عرضه نظریه های جدید آتی را فراهم آورد. برخی نقدهای وارد بر نظریات مورد بررسی (ابن تیمیه، ملاصدرا، علامه طباطبایی، معرفت، ابوزید و پاکتچی) عبارت اند از: عدول از معنای استعمالی تأویل و وجود تعارض درونی در دیدگاه ابن تیمیه، منافات نظریه علامه با کاربرد قرآنی تأویلِ قرآن، عدم بیان ارتباط میان معانی تأویل، ضمن تقطیع یک روایت در نظریه معرفت، وجود پیش فرض تفسیری پنهان در دیدگاه ابوزید و عدم بیان ارتباط محکم میان معانی مختلف تأویل در دیدگاه پاکتچی.
۳۲۷.

نقد و بررسی مقاله «بازتاب فرهنگ زمانه در قرآن» از بهاءالدین خرمشاهی

کلید واژه ها: قرآن کریم فرهنگ و عقاید عصر نزول بهاءالدین خرمشاهی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵ تعداد دانلود : ۶
در آیاتی از قرآن به فرهنگ و عقاید مردم معاصر نزول اشاره شده است. همین عامل سبب شد عده ای نظریه «تأثیر قرآن از فرهنگ زمانه» را مطرح کنند. یکی از این افراد آقای بهاء الدین خرمشاهی است. ایشان نظریه خود را در مقاله «بازتاب فرهنگ زمانه در قرآن» ارائه داده است. ایشان معتقد است: قرآن هر چند با تمام الفاظش از طرف خداوند بر پیامبر(ص) نازل شده، اما برخی مواقع به جهت همراهی و مماشات با مردم عصر نزول، خداوند عالماً و عامداً عقاید آنان را بیان کرده است؛ لذا اگر در مواردی، آیاتی از قرآن مخالفِ علم و جهانِ واقع بود، نباید پنداشت که آیه ای از قرآن ابطال شده است. آقای خرمشاهی برای اثبات نظریه خود به شواهد و دلایلی از قرآن استناد کرده، از جمله: مسئله اسباب النزول، انعکاس فرهنگ جاهلیت به قصد تخطئه و اصلاح، استفاده قرآن از قالب ها و شیوه های ادبی و واژگان عصر نزول و همچنین ذکر جن، سحر و چشم زخم در قرآن. در پژوهش حاضر، به روش توصیفی – تحلیلی و با گرایش انتقادی، تک تک این شواهد و دلایل با استناد به سایر آیات قرآن، تحلیل و بررسی شد. حاصل پژوهش این شد که هیچ یک از شواهدی که آقای خرمشاهی به آن استناد کرده، نمی تواند اثبات کننده این نظریه باشد که در قرآن مطلبی خرافی و خلاف علم آمده و قرآن نیز آن را پذیرفته است.
۳۲۸.

بررسی شبهه تنافی آرزوی مرگ با مقام حضرت مریم (س) با توجه به آیه 23 سوره مریم

کلید واژه ها: سوره مریم آرزوی مرگ صبر شکر رضا به قضای الهی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴ تعداد دانلود : ۶
در نگاه اول میان عبارت «یا لیتنی متُّ قبل هذا» در آیه 23 سوره مریم که حاکی از تمنای مرگ توسط حضرت مریم (س) می باشد و مقام و منزلت ایشان به عنوان یک انسان برگزیده تعارض وجود دارد. همین تعارض، باعث ایجاد اشکالی دیگر یعنی تنافی هدایت گری قرآن کریم با نقل این سخن از حضرت مریم (س) می گردد. از آن جا که رفع اشکال از آیه مزبور و حل این شبهات به خاطر مربوط بودن با مباحث کلامی و اعتقادات، حائز اهمیت می باشد و به جهت این که تا کنون پژوهشی مستقل پیرامون شبهه مذکور انجام نشده است، پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی با عنایت به آراء مفسران، برای شبهه مذکور پاسخ هایی را ارائه می دهد. نتیجه حاصل از این پژوهش این است که سخن «یا لیتنی متُّ قبل هذا» هیچ گونه منافاتی با مقام حضرت مریم (س) نداشته و با مقام صبر، شکر و رضای ایشان نیز در تعارض نیست؛ بلکه این سخن حاکی از شدت عنایت ایشان به مقام حیا و عفت بوده، سخت و گران بودن تحمل اتهام به معصیتی خلاف عفت برای حضرت (س) را می رساند و این خود، کمالی برای ایشان بوده و شدت قربشان به حق متعال را نشان می دهد. با برطرف شدن شبهه اول، شبهه دوم نیز برطرف گشته و روشن می گردد که حکمت نقل این سخن از حضرت مریم (س) علاوه بر اشاره به منزلت رفیع ایشان به وسیله اشاره به سربلند بیرون آمدن حضرت (س) از امتحانی سخت و طاقت فرسا، نشان گر رحمت واسعه و الطاف بی کران خداوند در حق بندگان مخلص خویش است.
۳۲۹.

واکاوی مبانی و اصول سبک پوشش اسلامی ایرانی بر اساس آیات قرآن و احادیث؛ از بعد جهان بینی تا هنجاری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مد سبک پوشش پوشش اسلامی ایرانی قرآن حدیث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷ تعداد دانلود : ۱۸
یکی از چالش های اساسی در مواجهه معقول با مسئله مد لباس در جامعه ایران، ابهام نسبت به مبانی و اصول اسلامی ایرانی پوشش است؛ ابهامی که سیاست گذاری، کنشگری و سرمایه گذاری در این حوزه را نیز دچار سردرگمی و پراکندگی نموده است. در پژوهش حاضر به منظور دستیابی به برداشتی اولیه از چیستی مبانی و اصول پوشش اسلامی ایرانی ذیل جهان بینی توحیدیِ فرهنگ ایرانی و نسبت آن با مد به مفهوم امروزین، با بهره گیری از روش تحلیل مضمون به مطالعه آیات و احادیث مرتبط پرداخته شد. این مبانی و اصول در سه سطح: 1 جهان بینی، 2 ارزش ها (تقوا، حیا و عفاف) و 3 هنجارها و رفتارها (پوشیدگی، پرهیز از تبرج، پرهیز از لباس شهرت، توجه به ماهیت صنعتی و وجه کارکردی لباس و...) دسته بندی و ارائه شد. بر اساس یافته ها می توان گفت که هرچند مد در مفهوم و تجلی مدرن آن، از حیث مبنا و ماهیت در تناقض با ارزش ها و هنجارهای منبعث از جهان بینی توحیدی قرار دارد، اما در دلالت کلی آن به سبک فراگیر پوشش در یک دوره زمانی و یکی از صنایع پرطرفدار فرهنگی، فرصتی در دستیابی به سبک متمایز و ملی اسلامی ایرانی است و می توان با تکیه بر اصول جهان بینی توحیدی در برابر کثرت نسبی گرایانه سرمایه داری در سبک پوشش، کثرتی وحدت بخش خلق کرد.
۳۳۰.

بررسی آیات استیذان و پاسخ به شبهات وارد برآن در باب حجاب(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آیات استیذان حجاب ورود به خانه غیر منازل غیر مسکونی مملوک کودک عصر نزول

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲ تعداد دانلود : ۱۸
در اسلام به استناد آیات و روایات، برحجاب مرد و زن و پوشش کامل زنان(غیر از وجه و کفین) تأکید جدّی شده است؛ ولی بعضی، مدّعی حجاب حدّاقلی از سوی اسلام(عدم برهنگی مطلق) شده و برای اثبات آن به مقدماتی تمسک جسته اند ، از جمله آیات استیذان را (سوره نور، آیات 27 تا 29 و آیات 58 و 59) که در ارتباط با اذن ورود به خانه و حریم خصوصی دیگران است، دلیلی بر نداشتن درب ورودی خانه ها و عدم قبح برهنگی در جامعه عصر نزول و... دانسته و به همین دلایل، اکتفاء قرآن به حجاب حداقلی را استنباط میکنند. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی، با بررسی آیات مورد اشاره و واکاوی در سیاق و نکات تفسیری، تاریخی و لغوی، تلاش کرده تا مضمون صحیح را ارائه و شبهات وارده را مورد بررسی و نقد قرار دهد و در نهایت به این نتیجه رسیده است که استیذان ورود به خانه و حریم دیگران، نه تنها دستاویزی برای ادعای گفته شده نیست بلکه تدبیر شارع، جهت تسهیل و تکمیل حدود پوشش بانوان و فرهنگ سازی عفت عمومی حتی در حریم خانه، نیز هست.
۳۳۱.

آسیب شناسی روانشناختی شایعه و راهکارهای مواجهه با آن در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شایعه شایعه پراکنی آسیب شناسی روانشناختی راهکارهای قرآنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲ تعداد دانلود : ۳۵
ارتباط میان انسان ها امری غیرقابل انکار و مورد پذیرش همگان است. اما شکل برقراری ارتباطات متفاوت است. یک شکل آن، ارتباطات کلامی است و پدیده شایعه، بخشی از ارتباطات کلامی انسان ها در جامعه است. این پدیده ی کلامی دو جهت مثبت یا منفی دارد که براساس اغراض، گفتارها، شنیده ها و زمینه های موجود در میان افکار عمومی مردم شکل گرفته و تحت تأثیر ویژگی های فرهنگی و اجتماعی هر جامعه، انتشار پیدا می کند. در این میان، شایعات منفی پیامد ها و آسیب هایی دارد که سلامت روابط اجتماعی انسان را تهدید و تخریب می کند. آسیب های اعتقادی، تخریب استوانه های اعتقادی و شبهه افکنی؛ آسیب های اجتماعی، شکل گیری محیط ناسالم اجتماعی، خدشه دار کردن آبروی افراد و سلب آرامش عمومی؛ آسیب های سیاسی، بی اعتمادی مردم به رهبران جامعه و ایجاد اختلاف و تفرقه؛ آسیب شایعه برای شایعه ساز نیز رسوایی شایعه سازان است. پیامدهای مذکور باعث گردیده تا پدیده ی شایعه و آسیب های روانشناختی آن در این مقاله به عنوان یک ضرورت مورد بررسی قرار گیرد. همچنین راهکارهای قرآنی به لحاظ پیشگیری شایعه مانند: ابهام زدایی، ارجاع خبر به اهل تشخیص، تحقیق و بررسی اخبار و کنترل زبان؛ و به لحاظ مقابله با شایعه مانند: تکذیب شایعه، مجازات شایعه سازان و بازسازی فرد یا گروه آسیب دیده، بیان گردید. این پژوهش با روش توصیفی کتابخانه ای همراه با تحلیل به تطبیق یافته ها و راه حلّ ها پرداخته است. برای رسیدن به هدف پژوهش، در ابتداء پس از تبیین مفهوم شناختی، به عوامل و پیامدهای روانشناختی شکل گیری شایعه و سپس در مقام راه حلّ به روش های پیشگیری و مقابله با شایعه از دیدگاه قرآن کریم پرداخته شد.
۳۳۲.

بررسی تطبیقی دیدگاه ها در باره تجرد نفس انسان از منظر قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نفس روح تجرد نفس زبان قرآن زبان تمثیل خلقت انسان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲ تعداد دانلود : ۴
درباره حقیقت وجود نفس، دو دیدگاه مختلف (تجرد و عدم تجرد) وجود دارد که هرکدام به ادله ای ازجمله آیات قرآن کریم تمسک کرده اند. هدف مقاله حاضر، تبیین موضع آیات درباره تجرد یا جسمانیت نفس است. از آنجا که آیات قرآن مورد استناد موافقان تجرد نفس و منکران قرارگرفته، ضروری است به صورت تطبیقی، مستندات هر دو دیدگاه مورد تحلیل قرار گیرد که نگارنده با روش تحلیلی- تطبیقی آن را در این مقاله به سامان رسانده است. در این مقاله، روشن شده است که دلالت آیات مورد استناد موافقان تجرد نفس با جهات مختلف نفس (انتساب نفس به خدا، خلقت خاص و تفاوتش با موجود مادی، تعقل نفس مجردات را، صعود و رجوع به ملکوت و خدا) دلالت تام است؛ اما آیات مورد استناد منکران تجرد نفس با عنوان توصیف نفس به صفات مادی و خلقت نفس از جسم مادی، قابل جواب و توجیه است. اشاره خواهد شد ضعف اصلی منکران تجرد نفس عدم توجه به مبانی عقلی و نقلی، زبان قرآن و وجود مرجحات تقدم نظریه تجرد نفس بر مادیت است.
۳۳۳.

Analysis of the Conceptual Map of Consciousness as a Cognitive Function in the Qur'an

کلید واژه ها: Consciousness Cognitive Science Conceptual Graph Qur'an and Science

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲ تعداد دانلود : ۲
This study delves into the concept of consciousness in the Qur'an, comparing it with cognitive science. While cognitive science views consciousness as a function of the brain, the Qur'an employs various terms such as soul (al-<em>nafs</em>), heart (<em>al-qalb</em>, <em>al-ṣadr</em> and <em>al-af</em><em>ʾidah</em>), hearing (<em>al-samʿ</em>), sight (<em>al-baṣar</em>), etc. to describe tools of consciousness. In order to explore the Qur'anic perspective on consciousness and its compatibility with cognitive science, an in-depth analysis of relevant areas pertaining to human consciousness, as well as the capacities of the heart and brain, is essential. Employing an analytical-comparative method with an extra-religious perspective, we extract cognitive terminology associated with consciousness from the Qur'an. By employing graph-based tools to create and analyze a conceptual map of these terms, we find that soul, heart, hearing, and sight emerge as crucial tools for generating consciousness. Of these, the Qur'an highlights the human soul as the primary tool for acquiring and processing consciousness, distinct from the spirit (<em>al-rūḥ</em>). This soul is balanced in such a way that it can collaborate with the body and brain of the human to achieve consciousness.
۳۳۴.

مفهوم سازی تأثیر سوگند در نظام هدایت بر مبنای مقوله حجمی در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سوگند قرآن کریم نظام هدایت مقوله حجمی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵ تعداد دانلود : ۴
مفهوم قسم و سوگند در قرآن کریم از مسائل مهمی است که باید با استفاده از دانش معناشناسی شناختی موردبحث قرار گیرد. در این تحقیق از نظریه استعاره مفهومی و طرح واره های تصوری بر پایه مقوله حجمی استفاده می شود. هدف از تحقیق حاضر درک عمیق و جامع از مفهوم سوگند در قرآن کریم با توجه به روشی علمی در مطالعات تفسیری مدل مفهوم سازی قرآن می باشد. این نوشتار که نتیجه یک پژوهش است ازنظر هدف کاربردی است و از جهت سطح تحلیل برخوردار از ماهیتی توصیفی- استنباطی و از جهت روش به روش کتابخانه متکی است. جمع آوری داده های موردنظر از طریق فیش می باشد. ابتدا موارد استعمال سوگندها در قرآن کریم استخراج شده است و بعد بر مبنای مقوله حجمی موردبررسی قرار می گیرد. نتیجه حاصل از تحقیق این شد که در مفهوم سازی سوگندهای قرآن کریم، کتاب قرآن و عقل نمادی برای هدایت معنوی در تاریکی های جهل و گمراهی هستند که انسان خسران زده نشود. خورشید و ستارگان آسمان در تاریکی های دریا و خشکی هدایت کننده حسی هستند تا انسان به سمت حق خروج کند؛ و اگر انسان باوجود همه نمادهای هدایتی ملموس و دیدنی، به سمت نور نرود؛ ظلمت و تاریکی ظلالت، این قبیل افراد را فرا می گیرد.
۳۳۵.

بررسی تنها هدف اساسی خلقت انسان از دیدگاه قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: عبودیت رسالت کمال تجلّی الهی الوهیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴ تعداد دانلود : ۴
سؤال از هدف آفرینش یکی از مهم ترین سؤالات بشری است که در طی تاریخ همواره مطرح بوده و تلاش های فراوانی برای پاسخ به آن به عمل آمده است. گستره تأثیر و اهمیت این سؤال به حدی است که همه ابعاد حیات بشری را در برگرفته و تا انسان پاسخ قانع کننده برای آن پیدا نکند، زندگی او معنا پیدا نکرده و با احساس پوچی و بی معنایی، همواره در اضطراب و نگرانی خواهد بود. علاوه بر پاسخ های بشری، ادیان آسمانی نیز پاسخ هایی به این سؤال ارائه کرده اند که به سبب نشاءت گیری از مبدأ آسمانی و موثق و معصومانه بودن، از جایگاه ویژه ای برخوردارند.  تمامی ادیان آسمانی خصوصاً اسلام، خلقت عالم به ویژه انسان به عنوان سید مخلوقات را هدفمند می دانند. قران اهداف متعددی را به عنوان هدف خلقت انسان معرفی کرده است که تنها در خصوص معرفی «عبودیت» از کلمه حصر استفاده کرده و آن را به عنوان «عهد الهی» و «صراط مستقیم» نامیده است. مقام عبودیت، شریف ترین و والاترین مقام انسانی است که برتر از نبوت و رسالت است؛ چراکه «رسالت»، مأموریت الهی برای انسان های برگزیده است، درحالی که «عبودیت»، امر اختیاری است که انسان ها با انتخاب خود و با تلاش مستمر و روشمند، مراحل و درجات آن را طی می کنند. رسیدن به مقام عبودیت مطلق، در حقیقت رسیدن به تمامی خیرات دنیا و آخرت است که در پی آن، انسان به مقام ربوبیت نائل شده و مظهر تجلی الهی می گردد.
۳۳۶.

Sustainability of Social Systems Based on the Holy Qur’an: A Multi-Study Mixed-Methods Research

کلید واژه ها: the Qur’an Sustainability social system university

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲ تعداد دانلود : ۲
Sustainability has been recognized as one of the greatest challenges facing social systems in the 21st century. Social systems should have the knowledge and the power to lead this transition and to induce the changes towards this new paradigm. In this regard, it is of crucial importance to achieve a correct and comprehensive understanding of the concept of sustainability and its key components. Although some successful studies have been reported, there is a lack of a local framework for investigating the sustainability of social systems in the context of the Islamic approach, as well as the use of a mixed methods approach to support an integrated and holistic conceptualization and implementation of sustainability. This paper aims to develop a conceptual framework for the sustainability of social systems based on the Holy Qur’an and assess its validation in universities, which was conducted in two studies, respectively. In the first study, after extracting the key themes from the Qur’an, the relationship between them was shown in the proposed framework consisting of foundations, principles, factors, and dimensions of sustainability. Then, in the second study, the cross-validation method was used. In this section, confirmatory factor analysis was carried out (N=61) to evaluate the fit, reliability, and validity of the framework. Further, concurrently percentage agreement coefficient of semi-structured interviews (N=10) was used to analyze the internal validity of the framework. The results of both quantitative and qualitative studies confirmed the fit, reliability, and validity of the framework. The present research contributes to this literature by presenting a local framework for the concept of sustainability of social systems based on the Qur’an, in a holistic and inclusive perspective, using a mixed methods approach. This study can be a useful and effective initiator for studies and theoretical extensions in conceptualizing sustainability based on Qur’anic teachings, and also pave the way for the application of this knowledge in the functional-practical areas of social systems in Islamic societies.
۳۳۷.

زمینه های انگیزشی و کنشی گسترش معنویت در جامعه

کلید واژه ها: معنویت اندیشه قرآنی زمینه های انگیزشی معنویت امام خامنه ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳ تعداد دانلود : ۴
تحقّق معنویت در جامعه کنونی با توجّه به گسترش روزافزون تهاجمات غرب بر ضدّ اسلام، امری ضروری است. مقام معظّم رهبری در «بیانیه گام دوم» به بیان اهمیت معنویت در جامعه پرداخته است. هدف این تحقیق دستیابی به چگونگی تحقّق معنویت در جامعه و تحلیل و بررسی مؤلفه های آن از دیدگاه قرآنی مقام معظّم رهبرى(مدظله العالی) است. این موضوع از آن جهت ضرورت می یابد که پیشرفت جامعه و پیشبرد اهداف جامعه اسلامی، از طریق مقابله با موانع آن امکان پذیر است. مسئله اصلی این تحقیق، بررسی زمینه های انگیزشی و کنشی گسترش معنویت در جامعه با توجّه به بیانات قرآنی مقام معظّم رهبری است. بر پایه یافته های تحقیق، زمینه های انگیزشی گسترش معنویت در جامعه مبتنی بر اندیشه قرآنی امام خامنه ا ی عبارتند از: دعا و نیایش، زهد و قناعت، شکر، صداقت، صبر، عمل صالح.
۳۳۸.

تشخیص نقش معنوی مضاف الیه در مصدرهای مضاف به فاعل یا مفعول و ترجمه فارسی آن در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مصدر مضاف اضافه به فاعل اضافه به مفعول ترجمه قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۶ تعداد دانلود : ۵۷
یکی از ساختارهای نحوی که دقت در آن، نقشی مهم در فهم صحیح مقصود آیات قرآن کریم ایفا می کند، اضافه مصدر به فاعل یا مفعول به است. گاهی در تشخیص اینکه مصدر به فاعل اضافه شده یا به مفعول به، در میان مفسران اختلاف نظر وجود دارد. مترجمان نیز گاهی ترجمه ای نارسا ارائه کرده اند. این نوشتار با روش توصیفی تحلیلی انتقادی و با بررسی تعدادی از مصدرهای مضاف به فاعل یا مفعول به در قرآن کریم، به کشف راهکارهایی برای رفع اختلاف در تعیین نقش معنوی مضاف الیه و نیز برای ارائه ترجمه ای رسا از این ساختار پرداخته است. راهکارهای برون رفت از اختلاف، از این قرار هستند: توجه به نحوه ارتباط جملات با یکدیگر؛ توجه به استناد به فاعل در آیه؛ توجه به علت استفاده از صنایع بلاغی در آیه؛ توجه به سیاق تفسیری (سیاق آیه مورد بحث، غرض هدایتی سوره)؛ توجه به آیات و روایات هم موضوع آیه و توجه به اقتضای ادب بندگی. همچنین برای ارائه ترجمه ای صحیح و گویا از ساختار مصدر مضاف به فاعل یا مفعول به، کاربست این راهکارها لازم است: استفاده از فعل در ترجمه مصدر؛ استفاده از واژه مناسب برای ترجمه ضمیر؛ استفاده از واژه مناسب در همنشینی مصدر مضاف؛ استفاده از توضیحات داخل قلاب؛ پرهیز از فشرده نویسی و پرهیز از ترجمه لفظ به لفظ.
۳۳۹.

میدان معناشناختی واژه های زعم، مریه و ریب در قرآن کریم

کلید واژه ها: قرآن کریم معناشناسی میدان معنایی ایزوتسو

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۵ تعداد دانلود : ۸۳
یکی از روش های معناشناسی، نظریه ایزوتسو است که در حوزه واژگان قرآنی کاربرد دارد. ایزوتسو برای استخراج معنای واژگان، با نگاهی به معنای واژه در شعر جاهلی به تطوّر معنایی توجّه نموده و واژگان کانونی، کلیدی و فرعی را مشخّص می نماید. سپس با هفت روش (تعریف بافتی، جانشینی واژگان، واژگان متضادّ، میدان معنایی، صورت منفی واژگان، ترادف عبارات و کاربرد در بافت غیردینی) معنای واژگان را مشخّص می نماید. این پژوهش، پس از مشخّص نمودن نوع واژگان، با روش توصیفی-تحلیلی به تأثیر هر واژه در میدان معنایی پرداخته است. سپس معناشناسی واژگان «زعم»، «مریه» و «ریب» با استفاده از بخش های قابل پیاده سازی نظریه ایزوتسو انجام شده است. از خلال این جستار مشخّص شد واژگان «زعم»، «مریه» و «ریب» در شعر جاهلی، کاربرد داشته امّا در کاربرد قرآنی به ترتیب دارای معنای اساسی «عقیده باطل»، «شکّ لجوجانه» و «شکّ معاندانه» است. از سه واژه مورد بررسی، «مریه» و «ریب» در قرآن در باب افتعال به کار رفته اند و این موضوع نشان دهنده آن است که این دو میدان معنایی قابلیّت تأثیرگذاری بیشتری دارند.
۳۴۰.

Muḥammad Bāqir al-Ṣadr and Epistemic Decolonisation: al-Tafsīr al-Mawḍūʿī, the Islamic Alternative in Iqtiṣādunā and the Struggle for Cultural Hegemony

نویسنده:

کلید واژه ها: Muḥammad Bāqir al-Ṣadr Epistemic Decolonisation al-tafsīr al-mawḍūʿī

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶ تعداد دانلود : ۴۴
The Lebanese scholar Chibli Mallat, analysing Muḥammad Bāqir al-Ṣadr’s work, affirms that the Iraqi intellectual proposed a completely new comprehensive theory of the Islamic State, focusing on constitutionalism and economics. Following Mallat’s intuition, this paper will focus on the second aspect of al-Ṣadr’s work. It will deal with the use of thematic Quranic exegesis (al- tafsīr al-mawḍūʿī ) in al-Ṣadr’s main work on economics, Iqtiṣādunā. The article will argue that al-Ṣadr’s use of this kind of exegesis is determined by his will to provide a comprehensive understanding of the Islamic vision of economics as a central part of a new Islamic society. Furthermore, the paper will argue that in al-Ṣadr’s work, this new conception of Islamic society is also voted to propose a valid alternative to capitalism and Marxism, both as economic systems and conceptions of society, fighting Western cultural influences and Epistemic colonisation. Henceforth, the article will frame al-Ṣadr’s effort to build a comprehensive critique of Western Epistemic colonisation within the concept of Cultural Hegemony and Counter-hegemony as defined by Asef Bayat and Antonio Gramsci and analyse his endeavours within this framework. To highlight these points, the presentation will provide an overview of the use of al-tafsīr al-mawḍūʿī in a short selection of passages from Iqtiṣādunā, drawing on the methodological framework provided by Gramsci, Bayat, and other scholars.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان