درخت حوزه‌های تخصصی

مقاله حاضر، با استفاده از داده های سرشماری سال های 95-1365 کشور به تحلیل جریان های اخیر مهاجرت در استان یزد، با تأکید بر دوره پنج ساله 95-1390 پرداخته است. یافته های مطالعه حاضر، حضور و مشارکت فعّالانه استان یزد در نظام مهاجرتی سه دهه اخیر کشور را روشن می کند. براساس یافته ها، مهاجرت به عنوان یک مؤلّفه مهم، در گذر زمان، سهم فزاینده ای در افزایش جمعیّت استان داشته است. در دوره 95-1390، تعداد تقریبی 39 هزار نفر، در نتیجه خالص مهاجرتی مثبت به حجم جمعیّت استان افزوده شده است. علاوه بر آن، در همین دوره، جمعیّتی حدود 60 هزار نفر از سایر استان ها به استان یزد وارد شده اند. مسیرهای اصلی جریان مهاجرت واردشدگان به یزد، به ترتیب از استان های فارس، کرمان، اصفهان، تهران، سیستان و بلوچستان، خوزستان و خراسان رضوی (در دامنه ای از 5/14 درصد تا 6 درصد) بوده که جمعاً این هفت استان، مبدأ حدود 75 درصد از کلّ واردشدگان به مقصد استان یزد را دربر می گیرند. در نقطه مقابل، حدود 5/23 هزار نفر از مهاجران یزدی از محدوده استان خارج شده و در سایر استان ها سکنا گزیده اند. استان تهران (با سهم 19 درصدی) و سپس به ترتیب استان های فارس و اصفهان، کرمان (بین 11 تا 12 درصد) و خراسان رضوی (8 درصد)، پنج مقصد اصلی برای بیش از 62 درصد از مهاجرین یزدی خارج شده از استان بوده اند. در کنار مقولات فوق، در دوره مذکور، حدود 20 هزار جابجایی در داخل استان اتّفاق افتاده است. همچنین حدود 1800 نفر مهاجر نیز از خارج از کشور به استان یزد وارد شده اند که مبدأ حدود 81 درصد آنها کشور افغانستان بوده         است. بررسی پیامد این حرکات جمعیّتی از جوانب اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نیازمند پژوهش های علمی بیشتری است.

بررسی نقش فرهنگ در شکل گیری خانه های بومی منطقه تالش موضوع پژوهش حاضر است؛ اهمیت این موضوع به این سبب است که به نظر می رسد تاکنون درباره معماری این منطقه پژوهش درخوری انجام نشده است. بنابراین هدفِ این پژوهش شناختِ چگونگی تأثیر عناصر محتوایی فرهنگ منطقه در شکل دهی به فرم کالبدی و سازمان فضایی این خانه هاست و پرسش اصلی این است که نقش عوامل فرهنگی در شکل گیری خانه های این منطقه چه بوده است؟ این پژوهش از نوع پژوهش های کیفی است و در آن از روش تحقیق توصیفی تحلیلی استفاده شده است و گردآوری داده ها، به صورت میدانی و کتابخانه ای است. متغیر مستقل این پژوهش فرهنگ و متغیر وابسته آن معماری خانه های بومی است. جامعه آماری تحقیق، منطقه تالش و روش نمونه گیری آن سهمیه ای است. نتایج تحقیق نشان می دهد که آهنگ تغییرات فصلی و اشغال فضا در فصول سرد سال محدود به اتاق اصلی در طبقه پایین و در ایام نوروز و بهار، فضای ایوان و در تابستان، طبقات بالا و محوطه خانه است. مؤلفه هایی مانند وسعت بنا و محوطهِ خانه، نوع، تعداد و مساحت فضاهای خدماتی، نوع تزئینات و مصالح مصرفی و نیز استفاده یا عدم استفاده از استاد کار، در طبقه بندی خانه های بومی منطقه بر اساس طبقه اجتماعی مؤثر است، همچنین با توجه به چارچوب نظری تحقیق، عناصر فضا در این خانه ها را می توان به سه دسته ثابت (داخلی و خارجی)،  نیمه ثابت (چیدمان اثاثیه) و متحرک (روابط و آداب سکونت بر اساس جنسیت و سن) تقسیم بندی نمود.

این تحقیق که با هدف بررسی و انتخاب استراتژی بهینه برای شهرداری ایلام با بهره گیری از مدل ترکیبی SWOT-ANP تدوین شد از نوع توصیفی- تحلیلی و بر مبنای هدف، کاربردی می باشد. ابزار جمع آوری داده ها، پرسشنامه و جامعه آماری تحقیق متشکل از 49 نفر از خبرگان و صاحبنظران در شهرداری ایلام است. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از مدل ترکیبی SWOT-ANP استفاده شد. در فرایند تحلیل و انتخاب استراتژی بهینه برای شهرداری ایلام از روش ماتریس ارزیابی عوامل داخلی (IFE) و ماتریس ارزیابی عوامل خارجی (EFE) استفاده گردید. بر اساس نتایج به دست آمده، مجموع نمرات نهایی نقاط قوّت و ضعف، فرصت ها و تهدیدها در شهرداری ایلام برابر با 60/1 است که این عدد فاصله زیادی تا میانگین مورد نظر (5/2) دارد. این امر نشان می دهد که شهرداری ایلام شرایط مناسب درونی ندارد؛ به طوری که از نظر عوامل داخلی و خارجی دچار ضعف است؛ همچنین نتایج نشان داد که استراتژی  SO بیشترین وزن را دارد و به عنوان بهترین استراتژی فعالیت و تمایل سرمایه گذاران بخش خصوصی برای همکاری در توسعه فضای عمران شهری و وجود زمینه مناسب برای سرمایه گذاران در شهر ایلام مانند تردد زوار در شهر ایلام و نزدیکی به مرز مهران انتخاب می شود.

پژوهش حاضر که با هدف شناخت رابطه بین سرمایه فرهنگی و میزان مشارکت اجتماعی در بین جوانان شهر ایلام در سال 1395 انجام شده، از نوع پیمایشی است. جامعه آماری آن نیز شامل کلیه جوانان شهر ایلام با دامنه سنی 15 تا 24 سال به تعداد 59 هزار و 930 نفر بر اساس سالنامه آماری سال 1395 می باشد که به جهت گستردگی از روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای استفاده شد و حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران، 381 نفر تعیین گردید. ابزار جمع آوری اطلاعات در این بررسی، پرسشنامه بود. تجزیه و تحلیل اطلاعات نیز از طریق نرم افزار spss نسخه 22 با استفاده از دو سطح توصیفی و استنباطی صورت گرفت. در سطح آمار توصیفی از نمودار فراوانی، درصد و میانگین و در سطح استنباطی از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. روایی ابزار پژوهش نیز از طریق اعتبار صوری و پایایی آن از طریق فرمول کوکران به دست آمد. یافته ها نشان داد که معیار sig بعد ذهنی سرمایه فرهنگی برابر با 000/0 است و این نشان می دهد که بین بعد ذهنی سرمایه فرهنگی و مشارکت اجتماعی رابطه معناداری وجود دارد. مقدار ضریب همبستگی پیرسون نیز 974% است که نشان از همبستگی مثبت و قوی بین دو متغیر دارد؛ یعنی هرچه بر بعد ذهنی سرمایه فرهنگی افزوده شود، مشارکت اجتماعی افزایش خواهد یافت. دو متغیر عینیت یافتگی سرمایه فرهنگی و مشارکت اجتماعی نیز در سطح 000/0 معنادار هستند؛ همچنین میزان همبستگی (950/0) دو متغیر، نشان دهنده همبستگی مثبت و قوی است، یعنی با رشد بعد عینی سرمایه فرهنگی، شاهد گرایش به مشارکت اجتماعی در بین جوانان ایلام خواهیم بود. مقدار معناداری بین بعد نهادی سرمایه فرهنگی و مشارکت اجتماعی (000/0) و میزان همبستگی (928/0)، حاکی از معنادار شدن رابطه و همبستگی مثبت و قوی بین دو متغیر است؛ به این معنا که افزایش بعد نهادی سرمایه فرهنگی سبب افزایش میزان مشارکت اجتماعی در میان جوانان شهر ایلام می گردد.

امروزه دستیابی به برنامه مدیریت منابع آب به یک هدف حیاتی تبدیل شده است؛ یکی از راهکارهای دستیابی به این هدف، توجه کافی به دانش بومی و ابتکارات محلی سازگار با شرایط محیطی است. مردم بومی از توانایی های خاصی در خصوص شناخت و نحوه استفاده از تجارب برخوردارند؛ این دانش از تأثیر متقابل بین جامعه و محیط سرچشمه گرفته و طی نسل ها انتقال یافته است. بر این اساس در این پژوهش سعی شد به معرفی و تبیین جایگاه دانش بومی و ابتکارات محلی در مدیریت عرفی منابع آب دشت گزیر پرداخته شود. ابتکارات محلی در مدیریت آب فعالیت دسته جمعی خاصی است که کمک و مشوق خارجی ندارد و هدف آن کنترل آب های زیرزمینی و سطحی است. این پژوهش کیفی و روش آن پیمایشی است. اطلاعات موردنیاز تحقیق با استفاده از مشاهده مستقیم، مشاهده مشارکتی و مصاحبه با 173 کشاورز مطلع جمع آوری شده است. نتایج نشان داد؛ که سازه های بومی مَقسَم، عَلْگَه، بَند، چاه نُزوْ، یُوْرَد، عَلْ، بُرکُوْ در این منطقه نقش بسزایی در حفاظت و مدیریت منابع آب وخاک دارند و از نظر بهره وری و تطابق با شرایط اقلیمی و فرهنگی از سازگاری بالایی برخوردار هستند. همچنین با توجه به اینکه منبع آب کشاورزی دشت گزیر به ویژه نخلستان ها، از بارندگی تأمین می شود؛ این سازه ها نقش بسزایی در رعایت حقآبه بهره برداران این دشت دارند. بنابراین به اشتراک گذاشتن دانش اکولوژیک بومی در منابع طبیعی به عنوان یک سازوکار اجتماعی، می تواند نقش مهمی در ارتقاء ظرفیت سازگاری سیستم های اجتماعی- اکولوژیک در مقابله با کم آبی ایفا کند.

بهبود عملکرد یکی از مهمترین اهداف هر سازمان به شمار می رود. سیستم کنترل کیفیت شش سیگما متدولوژی بهبود مستمر کیفیت است که با کاهش تغییرات ذاتی فرایند انجام می شود. از تکنیک های بهبود فرایند که در پنج دهه اخیر مورد استفاده قرار گرفته، شش سیگما به عنوان مؤثرترین تکنیک بهبود کیفیت مطرح شده است. این تکنیک باعث بهبود عملکرد و افزایش میزان رضایت مشتری می شود. پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر سیستم کنترل کیفیت شش سیگما بر عملکرد شرکت نفت چشمه خوش دهلران صورت گرفت. این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی و از نظر روش در زمره تحقیقات توصیفی - همبستگی قرار می گیرد. جامعه آماری آن نیز شامل کلیه مدیران، سرپرستان و کارشناسان شرکت نفت چشمه خوش دهلران به تعداد 400 نفر بود. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران، 196 نفر محاسبه گردید. ابزار گردآوری داده ها نیز پرسشنامه بود که برای بررسی روایی آن از نظر خبرگان و برای بررسی پایایی آن از ضریب آلفای کرونباخ (832/0) استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده های جمع آوری شده نیز از طریق مدلسازی معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزار آموس صورت گرفت. نتایج پژوهش نشان داد که سیستم کنترل کیفیت شش سیگما بر عملکرد شرکت نفت چشمه خوش دهلران تأثیر معناداری دارد.

این مقاله به بررسی موسیقی منطقه کجور در استان مازندران می پردازد؛ منطقه ای که در چند برهه مختلف از تاریخ، به ویژه از دوره صفویه به بعد، میزبان اقوام مهاجر با فرهنگ های متفاوتی بوده است. رویارویی اقوام و گروه های مختلف در این منطقه، دو گروهِ فرهنگی «ایل» و «گیل» را به وجود آورده که در حال حاضر پس از چند قرن تقابل، به شکل ترکیبی و درهم تنیده تبدیل شده اند. فرهنگ پذیری موسیقایی اقوام مختلف از یکدیگر، در کنار سایر تحولات اجتماعی و فرهنگی آنها، همواره قابل مطالعه است. با توجه به اهمیت و تحلیل این پدیده، فرآیند فرهنگ پذیری در موسیقی کجور بر اساس روند «تلفیق» و «جانشینی» عناصر موسیقی چند فرهنگ متفاوت در یکدیگر مورد بررسی قرار گرفته است. پژوهش از نوع موسیقی شناسی قومی است و داده ها بر پایه کار میدانی و حضور در محل و انجام گفت وگو و ضبط موسیقی گردآوری شده اند. یافته های این پژوهش نشان می دهد رویارویی فرهنگ های مختلف در این منطقه، تأثیرگذاری آن ها بر یکدیگر و تلفیق عناصر فرهنگی در طی زمان، به نوعی یکپارچگی فرهنگی انجامیده و موسیقی نیز به عنوان یکی از ارکان فرهنگ، از این جریان مستثنا نبوده است.

امروزه بازار و منطق سودمحوری آن به جزئی لاینفک از زندگی بسیاری از انسان ها دراکثر کشورهای جهان تبدیل شده است. این وضعیت با به هم پیوستگی ها و پیچیدگی های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جوامع معاصر درهم آمیخته است و سبک های جدیدی از داد و ستد را متجلی می سازد که اندیشه های فرهنگی و رفتار اقتصادی خاص خود را همراه می آورد. به گونه ای منطق بازار آزاد در تمامی حوزه های اجتماعی نیز سیطره یافته است. در پژوهش حاضر سعی شده که پیامدهای اجتماعی و فرهنگی منطق سودمحورانه این بازار در حوزه شرکت های بازاریابی های شبکه ای مورد واکاوی قرار گیرد. بررسی های لازم با بهره گیری از روش مردم نگاری انتقادی و بر اساس رویکرد پنج مرحله ای کارسپیکن انجام گرفته است. داده های حاصل هم به صورت اتیک و هم به صورت امیک، از دو تکنیک مشاهده مشارکتی پنهان (یک سال) و مصاحبه های عمیق با شانزده نفر از افراد انصرافی از شرکت های بازاریابی شبکه ای به دست آمده است. از جمله مضامین (تم های) اصلی استخراج شده می توان به حصارکاری، تقویت مهارت های نفوذ، آموزش های سختگیرانه تکراری، آموزش اقتدارگرایانه، راهبرد های اقناع عامه پسند، جلسات روان شناسی عامیانه، جشن های تشویقی بجستیک و ویژنتیک، آزادسازی عواطف نامتعارف، کاریزماتیزاسیون اعضای موفق و ... اشاره کرد. به طور کلی می توان این نتیجه را بیان کرد که شرکت های بازاریابی شبکه ای با استفاده از فنون و راهبردهای اقتداری/ابزارانگارانه/عامه پسند افراد را برای جذب در این شرکت ها اغوا می کنند که در نهایت هدف اصلی آنان، نه سودسازی برای تمامی افراد عضو، بلکه برای حداکثرسازی سود این شرکت های بازاریابی شبکه ای است.  

تحقیق حاضر با هدف ارائه الگوی تعاملی رابطه بین تقوا و اعتماد اجتماعی در میان دانشجویان دانشگاه ایلام به انجام رسیده است. روش این تحقیق، توصیفی - پیمایشی از نوع همبستگی است. جامعه آماری آن نیز شامل کلیه دانشجویان دانشگاه ایلام بود که 380 نفر از آنان با استفاده از جدول مورگان، به شیوه تصادفی ساده به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار اصلی جمع آوری اطلاعات نیز پرسشنامه بود که به منظور سنجش روایی آن، از تحلیل عاملی تأییدی مرتبه اول و دوم و جهت تعیین پایایی آن، از ضریب آلفای کرونباخ و پایایی سازه استفاده گردید. فرضیه های تحقیق هم به کمک بخش ساختاری مدل معادلات ساختاری، یعنی تحلیل مسیر بررسی شدند. نتایج تحقیق نشان داد که تقوا بر خودکنترلی و سلامت روان، تأثیر مستقیم و معناداری دارد. خودکنترلی و سلامت روان نیز بر اعتماد اجتماعی به طور مستقیم، مثبت و معنادار تأثیرگذار است. خودکنترلی و سلامت روان نیز در رابطه بین تقوا و اعتماد اجتماعی، نقش میانجی دارد.

جامعه عشایری بخشی از جمعیت فعال و تلاشگر کشورمان است که با تولید مواد اولیه و خام و ایفای نقش قابل توجه در تصمیمات سیاسی کشور و حراست از مرزها، در دهه های گذشته، مورد توجه سیاست گذاران و برنامه ریزان قرار گرفته است؛ با وجود این، در سال های اخیر به واسطه افزایش مشکلات متعدد برای این قشر، درصد جمعیت آنها به صورت روزافزونی کاهش یافته است؛ از این رو، بررسی مسائل اجتماعی مربوط به آنها از جمله بررسی و تحلیل سرمایه اجتماعی در راستای کاهش این مشکلات از مهمترین اقداماتی است که مورد توجه محققان قرار گرفت. هدف از پژوهشِ توصیفی - تحلیلی حاضر، بررسی وضعیت سرمایه اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن در جامعه عشایری بود که به صورت موردی در میان عشایر شهرستان چرداول از توابع استان ایلام انجام گرفت. با توجه به نبود اطلاعات دقیق در مورد تعداد خانوارهای عشایر شهرستان چرداول، 120 نفر از آنها به عنوان نمونه آماری در نظر گرفته شد. جهت تجزیه و تحلیل داده های گردآوری شده نیز از نرم افزار SPSS استفاده گردید. نتایج این پژوهش نشان داد که میانگین سه شاخص اصلی سرمایه اجتماعی (مشارکت، اعتماد و انسجام) در میان عشایر شهرستان چرداول، به ترتیب با مقادیر 74/3، 73/3 و 81/3 در سطح 99 درصد اطمینان از میانگین مبنا (عدد 3) بیشتر و بالاتر از حد متوسط است. در خصوص وضعیت کلی سرمایه اجتماعی نیز نتایج نشان داد که میانگین سرمایه اجتماعی، 76/3 بوده و در سطح 99 درصد اطمینان، بالاتر از میانگین مبنا قرار گرفته است. بررسی عوامل مرتبط با سرمایه اجتماعی جامعه عشایری مورد مطالعه هم نشان داد که در میان متغیرهای مورد بررسی، سه متغیر «دسترسی به وسایل ضروری»، «دسترسی به خدمات» و «فاصله تا مراکز ضروری»، دارای رابطه معناداری با سرمایه اجتماعی بوده اند که ضریب همبستگی آنها به ترتیب، 287/0، 481/0 و 398/0- می باشد.

این پژوهش با هدف بررسی و ارزیابی سطح توسعه یافتگی آموزشی در شهرستان های استان ایلام انجام گرفته و برای تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات آن از تکنیک SAW به عنوان یکی از روش های تصمیم گیری چندشاخصه استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش نیز استان ایلام، شامل شهرستان های آبدانان، ایلام، ایوان، بدره، چرداول، دره شهر، دهلران، سیروان، ملکشاهی و مهران بود. شاخص های متفاوتی که جهت تحلیل سطح توسعه یافتگی آموزشی در استان ایلام استفاده شده است، عبارت بودند از: تعداد دانش آموزان، کارکنان آموزشی اداره آموزش و پرورش، دانش آموزان دوره آموزش استثنایی، آموزشگاهای دوره آموزش استثنایی، دانش آموزان دوره پیش دبستانی، آموزشگران تمام وقت مؤسسات آموزش عالی، دانشجویان مؤسسات آموزش عالی، دانش آموختگان مؤسسات آموزش عالی، مربیان اداره آموزش فنی و حرفه ای و آموزش دیدگان اداره آموزش فنی و حرفه ای. پس از استخراج آمار مربوط از سالنامه آماری استان ایلام در سال 1393، به تشکیل گزینه ها و شاخص های مربوط اقدام شد و با اجرای مراحل تکنیک SAW، تجزیه و تحلیل اطلاعات انجام گرفت. یافته ها نشان می دهد که از لحاظ وضعیت توسعه آموزشی، شهرستان ایلام در بین شهرستان های استان ایلام، در صدر قرار دارد و شهرستان های ایوان، دهلران، دره شهر، آبدانان، چرداول، مهران، ملکشاهی، سیروان و بدره در رده های بعدی قرار دارند. تحلیل های صورت گرفته در این پژوهش می تواند مورد استفاده مسئولان حوزه آموزش استان واقع شود تا با تصمیم گیری ها و برنامه ریزی های مؤثر وضعیت آموزشی بهتری را شاهد باشیم.

ناباروری با توجه به شرایط فرهنگی ایران مسئله ای دارای اهمیت است. امروزه برای حل این مسئله دانش پزشکی روش های متنوعی ازجمله رحم جایگزین و لقاح آزمایشگاهی را پیشنهاد می کند. روش های مذکور علاوه بر آنکه می توانند در باروری مؤثر باشند، آثار و پیامدهای مثبت و منفی متعددی را در زندگی زنان نابارور به همراه دارند. این پژوهش در حوزه انسان شناسی پزشکی و به صورت کیفی انجام شده است. داده ها با مشارکت 15 زن نابارور و با استفاده از فنون مشاهده و مصاحبه عمیق در مرکز درمان ناباروری شهر یزد و با رعایت حداکثر واریانس اجتماعی- فرهنگی و جمعیت شناختی به دست آمده است. بر اساس داده های گردآوری شده، ده درون مایه اصلی و چندین درون مایه فرعی استخراج شد و بر اساس آن ها مفاهیم اصلی پژوهش به دست آمد. برای تحلیل یافته های پژوهش، از پدیدارشناسی تفسیری (IPA) استفاده شده است. نتایج نشان می دهند که ناباروری یکی از مهم ترین عوامل ایجاد فشارهای روانی و جسمی بر زنان نابارور است. این زنان در طول فرآیند درمان، پیوستاری از امید و ناامیدی را تجربه کرده و در این مسیر از راهکارهای متنوعی برای مواجهه با آن استفاده می کنند. درواقع بارور شدن برای آن ها امید دوباره برای زندگی است و با تولد فرزند، گویی خود مجدد متولد شده و زندگی جدیدی را در کنار فرزندشان شروع کرده اند.