شاهنامه پژوهی

تنزیه و تشبیه، یکی از مباحثی است که پیوسته متکلّمان به آن توجّه داشته اند. تنزیه، منزّه دانستن خداوند از هر گونه صفت انسانی و تشبیه، نسبت دادن ویژگی های مردمان به آفریدگار است. فردوسی در مقام تنزیه، به تعبیر نگارنده، یزدان را «خداوندِ نام» می گوید که تنها نامی از آن در میان است و در مرتبة تشبیه، او را «خداوندِ جای» می نامد؛ یعنی همان مقام شکل گیری آفرینش که مظاهر اسماء و صفات خدا در هستی گام می نهد و به این سان آفریدگار، توصیف پذیر می شود. آن چنان که از برخی متون پهلوی زردشتی، متن های مانوی و تفکّر شیعیان اسماعیلی نیز برمی آید، یزدان پیش از آفرینش، تنها نام است؛ اما پس از آفرینش دارنده جای می شود که شناسایی او را ممکن می کند. فردوسی همچنین در مصراع: «ز نام و نشان و گمان ب رت ر است» به راه تنزیه می رود؛ ولی در مصراع پس از آن: «نگارندة بر شده گوهر است» با تشبیه، یزدان را نگارگر یا نقّاش می خواند و به این گونه، تنزیه و تشبیه را همراه می کند که این دیدگاه از اندیشه های شیعی و باورهای باستانی او برخاسته است.

۶۹۸.

نشانه هایی از آیین های ابتدایی در حماسه ملی

نویسنده: محمدرضا راشد محصل

منبع: سیمرغ سال اول بهمن ۱۳۶۸ شماره ۱

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۲۶۲ تعداد دانلود : ۶۲۷

۶۹۹.

نگاهی تازه به بیت هایی از شاهنامه فردوسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمود عالی پور حسین آقاحسینی

منبع: پژوهشنامه ادب حماسی سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲۰

کلید واژه ها: شاهنامه فردوسی کی خسرو شرح های شاهنامه گیو

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۲۶۲ تعداد دانلود : ۸۵۸

شاهنامه، حماسه بزرگ ادب فارسی، همواره توجّه بسیاری را به خود جلب کرده و درباره آن فراوان نوشته اند. شرح بیت های دشوار یا بیت هایی نیز که بر سر فهم آن اختلاف بوده است، توجّه صاحب نظران را به خود معطوف داشته است. گاهی بیتی ساده بنظر می رسد و ظاهراً بر سر آن اختلاف دیدگاهی دیده نمی شود، امّا با دقّتِ نظر می توان دریافت که از این گونه بیت ها نتیجه ای مطلوب تر و روشن تر می توان استنباط کرد که از جملة آن دو بیت زیر است:

۷۰۰.

تحلیل مردسالاری و برون همسری در شاهنامه بر اساس اسطوره آفرینش(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: رضا ستاری مرضیه حقیقی

منبع: جستارهای ادبی بهار ۱۳۹۴ شماره ۱۸۸

کلید واژه ها: مردسالاری شاهنامه حماسه ملّی، اهورا و اهریمن اسطوره آفرینش برون همسری

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۲۶۱ تعداد دانلود : ۹۹۳

در شاهنامه، پادشاهان و یلان برجسته ایرانی با زنانی غیرایرانی و عموماً تورانی ازدواج می کنند که از این ازدواج ها با عنوان برون همسری یا ازدواج برون قبیله ای یاد می شود. در نمادشناسی باستانیِ شاهنامه، ایران سرزمین مقدّس و اهورایی و توران سرزمین آلودگی ها و نیروهای اهریمنی است. از سوی دیگر، در باورشناسی باستانی، زنان کانون های آمیختگی و وابستگی به زمین هستند و در مقابل، مردان موجوداتی اهورایی، آسمانی و فارغ از آلودگی های زمینی به شمار می آیند. همچنین اسطوره زیرساختی مردسالارانه دارد و حماسه ملّی ایران نیز که برآمده از اسطوره است، از این دیدگاه متأثّر شده است. این مقاله کوششی است برای بررسی پیوندهای برون همسری در شاهنامه بر اساس اسطوره آفرینش و تحلیل عواملی که نشان دهنده زیرساخت مردسالارانه این داستان هاست

درخت حوزه‌های تخصصی