درخت حوزه‌های تخصصی

در مجموعه گران قدر سفینه تبریز، به نسبت حجم زیاد آن نوشته ها و اطلاعات تاریخی اندک است. ابوالمجد محمدبن مسعود تبریزی، گردآورنده و مولف این سفینه، در زمره مورخان و علاقه مندان به دانش تاریخ نیست. اما او، با توجه به شخصیت جامع و اشرافی که بر دانش های رایج آن روزگار داشته، همواره به برخی اطلاعات تاریخی نیاز داشته و پیوسته به آنها مراجعه می کرده است. از این رو، در جای جای سفینه، به درج برخی رسالات و اسناد تاریخی مبادرت کرده و برخی تالیفات و نوشته های مختصر تاریخی نگاشته خود را نیز در آن گنجانده است. روش ابوالمجد تبریزی در ابتدای تدوین سفینه ظاهرا این بوده که مندرجات کتاب را بر اساس موضوع مرتب سازد و هر نوشته و رساله ای را ذیل دانش مربوط به آن قرار دهد. اما وی نتوانست این ترتیب را تا پایان رعایت کند. لذا، ترتیب موضوعی مندرجات سفینه مشوش و، از جمله، موضوعات تاریخی در سراسر کتاب پراکنده شده است. گردآورنده سفینه آن را به منظور مراجعه دایمی خود تالیف کرده؛ بنابراین، محتویات سفینه بیشتر شامل موضوعاتی می شود که او به آنها علاقه و مراجعه داشته و در نگارش آثار خود از آنها سود جسته است. دلیل وجود برخی جداول و اوراق متضمن اطلاعات فشرده در صفحات اندک همین است. ابوالمجد، در این جداول، تاریخ و اسامی پیامبران و خلفا و پادشاهان و وقایع مهم تاریخی را به صورتی منظم و آسان یاب گرد آورده و از ورود در جزییات یا حوادث تاریخی پرهیز کرده است. شاید تنها استثنا بر این قاعده کلی درج متن کامل نظام التواریخ قاضی بیضاوی باشد که خود اثری موجز و فشرده در تاریخ جهان به روایت مورخان اسلامی است و چه بسا همین ایجاز و فشردگی مولف سفینه را به آن علاقه مند ساخته باشد...