هادی عالم زاده

هادی عالم زاده

مدرک تحصیلی: استاد دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران؛ گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، تهران، ایران

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۳۴ مورد.
۱.

نقش سیاسی امام علی (ع) در عصر پیامبر (ص) و خلفای نخستین: بازیابی منابع و اعتبار سنجی روایات یعقوبی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تاریخ نگاری یعقوبی تاریخ یعقوبی علی (ع) تاریخ نگاری شیعی اعتبار سنجی روایات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 791 تعداد دانلود : 190
تاریخ یعقوبی اثر احمد بن ابی یعقوب (د. 284ه ) از جمله تواریخ عمومی است که به روش ترکیبی تألیف شده، بدین معنی که با حذف زنجیره اِسناد و تلفیق محتوای چند روایت از یک رویداد گزارشی واحد و منسجم از آن عرضه کرده است. حذف زنجیره اِسناد، نا هم خوانی برخی از گزارش ها با روایات دیگر منابعِ شناخته شده هم عصر (المغازی واقدی، الرِدَّه واقدی، السیرهُ النَبَویَّه ابن هشام، الطبقات الکبری ابن سعد، الامامه و السیاسه ابن قُتَیبَه و...) و به ویژه ارائه گزارش های نادر و تشیّع وارِ یعقوبی بازیابی منابع و اعتبار سنجی روایات او را ضرور می سازد. پرسش های این پژوهش اینهاست: منابع یعقوبی کدام است؟ آیا این منابع اعتبار و وثاقت کافی دارند؟ و سرانجام این که معیار یعقوبی برای گزینش روایات چه بوده است؟ بنابر یافته های پژوهش اگرچه روایات یعقوبی در باب جانشینی امام علی (ع) در مدینه در غزوَه تَبوک، تصدّی امام علی (ع) در جمع آوری زکات و جزیه از نجرانی ها، حجه الوداع و واقعه غدیر، استنکاف از بیعت با ابوبکر (جز یک روایت)، رایزنی عمر با امام علی (ع) در تعیین مبدأ تاریخ، رایزنی عمر با امام علی (ع) در امور مالی، انتخاب خلیفه سوم (جز دو روایت) و مشاوره عثمان با امام علی (ع) در مسائل فقهی هم سو با سایر منابع و معتبر است؛ اما در جاهایی متأثّر از گرایش های شیعی یا دلایل ناشناخته دیگر گزارش هایی متفاوت و کمیاب ارائه کرده که منبع آن ها مشخّص نیست.
۲.

جغرافیانگری قزوینی برپایه آثارالبلاد و اخبارالعباد(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آثارالبلاد و اخبار العباد جغرافیانگاری اسلامی عجایب نگاری جغرافیانگری محمد بن زکریا قزوینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 792 تعداد دانلود : 953
جهان اسلام، پس از حملات ویرانگر مغول ها و تشکیل حکومت ایلخانان ایران (اواسط سده هفتم تا اواسط سده هشتم) با شرایط تازه و متفاوتی رو به رو شد تا آنجا که گسترش علوم مختلف نیز تحت تأثیر این شرایط قرار گرفت. در چنین اوضاعی، محمدبن زکریای قزوینی، با تألیف آثارالبلاد و اخبارالعباد و نیز عجایب البلدان ، نخستین گام را در مسیر تألیف آثار جغرافیایی برداشت. از این رو، پژوهش حاضر کوشیده است تا به این پرسش ها پاسخ دهد که آیا قزوینی در تألیف آثارالبلاد و اخبارالعباد ، بر نگرش و شیوه پیشینیان اتّکا کرد یا طرحی نو درانداخت و از چه منظری به دانش جغرافیا می نگریست و آن را مشتمل بر چه عناصری می دانست؟ بررسی ها نشان می دهد که قزوینی ازلحاظ اشتمال، هم به جهان اسلام و هم به بیرون از آن توجه داشته و از آن روی که در نوشتن مطالب به گونه ای متأثر از نظام اقیلم یونانی بوده، به مکتب عراقی گرایشِ بسیار داشته است. همچنین او کوشید میان جغرافیا و تاریخ توازنی هم به وجود آورد؛ از همین روست که بعد از جغرافیای طبیعی، بیشترین توجه اش به جغرافیای انسانی و اقتصادی بوده است. چنین رویکردی از عنوان کتاب او هم پیداست که «بلاد» و «عباد» را در آن جای داده است. همچنین نگاه ویژه نویسنده به عجایب نگاری و تراجم احوال بزرگان، نشان دهنده گرایش او به تاریخ نگاری و داستان پردازی بوده است.
۳.

کارنامه نظامی امام علی (ع) در عصر نبوت: بازیابی منابع و ارزیابی اعتبار روایات یعقوبی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تاریخ نگاری یعقوبی تاریخ یعقوبی علی (ع) تاریخ نگاری شیعی اعتبار سنجی روایات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 417 تعداد دانلود : 799
تاریخ یعقوبی اثر احمد بن ابی یعقوب (د. 284ه ) از جمله تواریخ عمومی است که به روش ترکیبی تألیف شده، بدین معنی که با حذف زنجیر ه اِسنادها و تلفیق محتوای چند روایت از یک رویداد گزارشی واحد و منسجم از آن عرضه کرده است. حذف زنجیره اِسنادها، نا هم خوانی برخی از گزارش ها با روایات دیگر منابع شناخته شده هم عصر (المَغازی، السیره النَبَویَّه، الطَبَقات الکُبری و...) و به ویژه ارائه گزارش های متفرّد و متشیّعانه یعقوبی بازیابی منابع و ارزیابی اعتبار روایات او را ضرور می سازد. پرسش های اصلی این پژوهش اینهاست: منابع یعقوبی کدام است؟ آیا این منابع اعتبار و وثاقت کافی دارند؟ وسرانجام این که معیار یعقوبی برای گزینش روایات چه بوده است؟ بنابر یافته ها ی پژوهش اگرچه گزارش های یعقوبی در باب نقش علی (ع) در غَزَوات اُحُد، خندق، بنی قُرَیظَه، بنی جَذیمَه، حُنَین و فتح مکه هم سو با سایر منابع و معتبر است؛ اما در جاهایی متأتّر از گرایش های شیعی گزارش هایی متفاوت و گاه شاذّ ارائه کرده که منبع آن ها مشخّص نیست.
۴.

نقش غلامان صقلابی در تضعیف دولت اموی در اندلس(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 782 تعداد دانلود : 86
صقالبه در زمان امویان اندلس (حک. 138-421) درحالی به این سرزمین راه یافتند که حکومت اموی از رقابت های میان اقوام عرب و بربر و کشمکش های پیوسته آنان با یکدیگر سخت ناخشنود بود. از این رو امویان درصدد برآمدند تا با جذب صقلبی ها و پیوند دادن آنها به دربار از توان آنها برای ایجاد تعادل و توازن قدرت در جامعه و تداوم سلطنت بهره گیرند. این پژوهش، پس از بررسی وضع بردگان و خواجگان صقلابی، در پی پاسخ به این پرسش است که این غلامان در تغییر سرنوشت حکومت اموی و انتقال آن به عامریان چه نقشی داشتند؟ بررسی ها نشان می دهد که این بردگان پس از «اختگی» به استخدام حرم سراها و قصرهای خلفا درمی آمدند و به دلیل ارتباط نزدیک با حاکمان، امرا و کارگزاران حکومتی، بر جزئیات اسرار دولت دست می یافتند. از این رو امکان مداخله در مناسبات قدرت برایشان فراهم می شد و لذا در برکشیدن عامریان و تضعیف دولت اموی در اندلس نقشی مؤثری داشتند.
۵.

گونه شناسی آثار تاریخی ابن حبیب بغدادی(د.245ﻫ.)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تاریخ نگاری ابن حبیب بغدادی همه چیزنگاری قبیله نگاری مادرنگاری نام نگاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 375 تعداد دانلود : 665
به ابوجعفر محمد بن حبیب بغدادی ادیب و مورخ پرکار سده سوم هجری بیش از سی وهفت اثر نسب داده اند که تنها یازده اثر از آنها در دست است. از این آثار هشت اثر در زمره آثار تاریخی و سه اثر از مقوله کتب ادب و لغت به شمار می آیند. در این مقاله کوشیده شد تا گونه شناسی تازه ای از نوشته های تاریخی ابن حبیب ارائه شود. با واکاوی موضوعات و محتوای آثار تاریخی بازمانده ابن حبیب می توان آن ها را در دو گونه کلان همه چیز نگاری و تک نگاری (قبیله نگاری، مادرنگاری و نام نگاری) دسته بندی کرد. المُحَبَّر اثری همه چیزنگارانه و ترکیبی از گونه های مختلف تاریخ نگاری است که در ذیل 175 عنوان، مطالب گوناگونی در آن آمده؛ از جمله، سیره، تراجم صحابه، تبار افراد، احوال زنان، تاریخ خلفا، مثالب و مناقب اشخاص و اطلاعاتی در آداب و رسوم عرب؛ اما المُنَمَّق فی اخبارِ قریش و اُمَّهات النَّبی از سنخ تک نگاری اند و می توان به آنها عنوان «قبیله نگاری» و «مادرنگاری» داد. دیگر آثار ابن حبیب نظیر اسماءُ المُغتالین مِن الاشراف فی الجاهلیه و الاسلام و اسماءُ مَن قُتِلَ مِن الشُّعراء، مُختلف القَبایل و مُؤتَلِفها را که از ابداعات ابن حبیب و از سنخ تک نگاری اند، می توان ذیل گونه «نام نگاری» جای داد.
۶.

تاریخ اقتصادی طبرستان در دوره اسلامی تا پایان سده چهارم هجری: مزیت های اقلیمی و چندوچون مشاغل(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تاریخ اقتصادی طبرستان/ مازندران تاریخ کشاورزی مازندران تاریخ مشاغل در مازندران دریای خزر محصولات مازندران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 262 تعداد دانلود : 309
سرتاسر دوره اسلامی، ناحیه طبرستان یا مازندران، واقع در شمال ایران، به سبب بهره مندی از مزیت های اقلیمی و طبیعی منحصر به فرد، از جمله برخورداری اش از خاک حاصلخیز، وجود جنگل های انبوه و نیز مجاورتش با دریا، زمینه مستعدی برای کشاورزی و تولید محصولات زمینی و درختی و نیز مشاغلی چون ماهی گیری داشته است. در این مقاله، نویسندگان کوشیده اند با استناد به منابع کهن و توصیف و تحلیل آنها به بررسی وضع اقتصاد طبرستان در قرون نخستین اسلامی بپردازند. پرسش های اصلی این پژوهش اینهاست: چگونه مزیت های مورد اشاره تأثیراتی برحوزه اقتصاد طبرستان داشته اند؟ و هم آن مزیت ها موجب پدید آمدن چه پیشه ها و صنایعی شده اند؟ نتیجه پژوهش، آن گونه که در این مقاله بازتاب پیدا کرده، این است که به خوبی می دانیم در سرتاسر دوره مذکور، صنایعی چون فرش بافی، گلیم بافی، حصیربافی، انواع منسوجات و تولیدات چوبی در طبرستان رونق داشته است. به علاوه، پیشه ها و مشاغل زیادی در پیوند با محصولات کشاورزی و مواد کانی و جانوران هوازی و دریازی رایج بوده است.
۷.

منبع شناسی آثار تاریخی ابن حبیب بغدادی (متوفای۲۴۵)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ابن حبیب بغدادی تاریخ نگاری اسلامی المحبر المنمق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 280 تعداد دانلود : 650
ابوجعفر محمد بن حبیب بغدادی (متوفای ۲۴۵) ادیب و مورخ سده سوم هجری است که در انساب، تاریخ، لغت و جمع آوری اشعار شاعران کوشیده است. اختصارنویسی، ذکر شماری از نام ها در موضوعات گوناگون بدون ذکر منبع از ویژگی های تاریخ نگاری او است. این پژوهش بر آن است تا دریابد که ابن حبیب در تدوین آثارش از چه منابعی بهره برده و چرا به ایجاز داده ها بسنده کرده است؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که ابن حبیب در تدوین المحبر و المنمق از تک نگاشت های مشایخ و هم عصرانش بهره برده؛ با این همه او صرفا نقل کننده آثار نبوده و در اصلاح روایات دیگران کوشیده و گاه نظراتی متفاوت عرضه کرده است. از این رو تألیفات او از نوآوری تهی نیست. از او آثار دیگری با عناوین اسماءُ المُغتالین مِن الاشراف فی الجاهلیهِ و الاسلام، مُختَلفُ القبائلِ و مُؤتَلِفُها، کُنَی الشُّعَراءِ و مَنْ غَلَبَتْ کُنْیَتُه عَلی اِسْمِهِ به جا مانده است.
۸.

چگونگی انتقال بردگان صقلابی به اندلس دوره اموی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اسلاوها امویان اندلس اندلس بردگان تاجران یهودی صقالبه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 331 تعداد دانلود : 99
دادوستد بردگان که از دیرباز در غرب اروپا معمول بود، پس از فتح اندلس در دهه پایانی سده اول هجری، توسط مسلمانان تداوم یافت. در این میان بردگانی از نواحی شمالی اسپانیا، به ویژه سرزمین های اسلاوی، به بازارهای اندلس وارد شدند. این بردگان که در منابع اسلامیِ سده های میانه به «صقالبه» معروفند، اغلب توسط تجار یهودی خریداری و به اندلس در غرب جهان اسلام انتقال می یافتند. پرسش اصلی مقاله این است که خاستگاه اولیه و پراکندگی جغرافیایی صقالبه کجا بود و آنها چگونه به جامعه اندلس راه یافتند؟ یافته های پژوهش نشان می دهد صقالبه گروهی از اقوام سفیدپوست ساکن در اروپای شرقی و مرکزی بودند که به صورت برده وارد اندلس شده بودند. حاکمان اموی اندلس نیز که از رقابت های قومی و قبیله ای بربرها و عرب ها به تنگ آمده بودند، از این فرصت برای تداوم حکومت خود در اندلس بهره جستند. از این رو دادوستد بردگان صقلابی هرسه ضلع مثلثِ این انتقال، یعنی بردگان، تاجران یهودی و حاکمان اموی را منتفع می ساخت.
۹.

وضع آموزشی بانوان دربار صفوی بر اساس سفرنامه ها و نگاره ها(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آموزش زنان حرم سرا دربار صفوی سفرنامه های اروپایی نگاره ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 601 تعداد دانلود : 653
وضع زنان حرم سرای شاهی در دوره صفوی از موضوعات مورد توجه سفرنامه نویسان اروپایی بوده است که بیشتر در قالب هیأت های سیاسی و مذهبی به دربار ایران رفت و آمد داشتند. برخی از آنها، بانوان عصر صفوی، به ویژه بانوان حرم سرای شاهی را زنانی تنگ نظر و تن پرور دانسته اند که قادر به انجام هیچ کار مهمی نبوده و صرفاً ابزار کامجویی مردان و انجام وظیفه فرزندآوری بودند. از نظر آنها، زنان محصور در دربار به هیچ نوع آموزش و کسب مهارت دسترسی نداشتند و اوقات مرارت بار خود را به بطالت می گذراندند؛ اما در گزارش های برخی از مورخان عصر صفوی و سفرنامه نویسان اروپایی، به تلاش و تکاپوی بانوان حرم سرا برای کسب علوم و فنون عصر خویش و آموزش های نظری و عملی آنها در حوزه های گوناگون علمی اشاره شده که بیانگرحضور زنانی فرهیخته و خیّر در دربار صفوی است؛ چنان که برخی از نگاره های عصر صفوی نیز مؤیّد این دیدگاه است. در این مقاله با تکیه بر گزارش های جهانگردان و تطبیق آن ها با برخی از نگاره های عصر صفوی، به مقایسه بین دو دیدگاه پرداخته و وضع آموزشی بانوان حرم سرا بررسی شده است.
۱۰.

مصادره اموال کارگزاران حکومتی در ایران دوره اسلامی تا پایان صفویان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تاریخ اقتصادی ایران دوره اسلامی مصادره اموال منابع مالی حکومتهای ایرانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 331 تعداد دانلود : 64
در سنت اسلامی، مصادره اموال صاحب منصبان متخلف، دست کم از زمان خلیفه دوم چونان تنبیهی اداری به کار گرفته می شده است، این شیوه با وجود چنین کارکردی، به سرعت به یکی از راه های کسب درآمد در دولت های مسلمان بدل شد. در پژوهش حاضر ضمن بررسی تحولات مفهوم مصادره، حوزه کاربردی این اصطلاح، به ویژه در محدوده قلمرو دولت های حاکم بر ایران تا پایان عصر صفوی بررسی شده است. نویسندگان کوشیده اند از میان گزارش های ناظر بر انواع مصادره هایی که در ایران دور ه اسلامی روی داده، تاریخچه ای از مصادره اموال کارگزاران دولتی ترتیب دهند و درضمن آن نشان دهند که مصادره در ساختارهای معطوف به تأمین مالی این دولت ها به عنوان یک منبع درآمد دست کم تکمیلی و قابل پیش بینی و برنامه پذیر، سخت محل توجه بوده است.
۱۱.

سرگذشت خطبه از جاهلیت تا عصر رسالت نبوی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: جاهلیت خطابه خطیب خلافت شاعر نمازجمعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 291 تعداد دانلود : 210
خواندن خطبه که در عصر جاهلی سخت مورد توجه عربها بود، بعد از اسلام، تحت تأثیر قرآن و آموزه های پیامبر(ص)، از دلالت های شرک آلود و اندیشه های جاهلی دور شد و رنگ توحیدی گرفت و به مهم ترین ابزار کارآمد و مؤثر در تبلیغ دین جدید و ترویج احکام و آموزه های وحیانی تبدیل شد. برپایه منابع تاریخی، خطبه در محیط دعوت اسلامی به ویژه با خطبه های شخص پیامبر(ص) علاوه بر تعالی موضوعی و محتوایی، از حیث هدف و غایت نیز روی به تعالی نهاد، به علاوه قالب و ساختار ثابت و مشخصی نیز یافت و سرانجام از آنجاکه خطبه در بطن فریضه نماز جمعه و عیدین جای گرفت و در شمار واجبات شرعی درآمد، قداست تام یافت. این ویژگی ها که در پرتو بعثت پیامبر اکرم (ص) به دست آمد، خطبه را از جایگاه فرودینِ ابزار مفاخره و منافره (در جاهلیت) به مرتبه فرازین و قدسی ذکرالله (در اسلام) رساند.
۱۲.

فعالیت های دلالان و جلّاس و تأثیر آن ها بر بازار بر اساس منابع مغربی _ اندلسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: بازار مغرب و اندلس جُلاس دلال صاحب السوق ولایه السوق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 921 تعداد دانلود : 668
دلّالی از حرفه های مشروع در بازار مسلمانان بود که محتسب بر آن نظارت می کرد؛ دلّالان به دو دسته خُرد و کلان تقسیم می شدند. آن ها ملزم بودند در ازای فروش کالا، تنها اجرت العمل متعارف آن را دریافت کنند و مجاز به افزایش آزادانه قیمت کالاها، که ثبات و نظم اقتصادی بازار را بر هم می زد، نبودند. در میان دلّالان کلان، گروهی موسوم به «جُلّاس» بودند که در کسب وکار بازاریان و ثبات اقتصادی بازار اخلال می کردند. این پژوهش درصدد است نقش دلّالان و جلّاس را در بازارهای مغرب و اندلس در سده های میانه بررسی کند. نتیجه این پژوهش نشان می دهد که جلّاس، بر خلاف دلّالان، به منظور کسب سود بیشتر، با سوء استفاده از شرایط اقتصادی جامعه و عدول از هنجارها و ارزش های اخلاقی، موجب اخلال در کسب وکار و بی ثباتی بازار می شدند. مقابله با این گروه یکی از وظایف اصلی صاحب السوق بود که متعهد بودند با ایجاد ارتباط درست میان بازاریان و واسطه گران و نظارت دقیق و مستمر بر دلّالان، از اقدامات و ارتباطات ناشایست آنان، به ویژه همکاری با محتکران، و دستیابی به سودهای گزاف و مخلّ بازار ممانعت کنند.
۱۳.

زمینه های پیدایش حکومت ویجیانگر در جنوب هند(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شبه قاره هند س‍لاطی‍ن ده‍ل‍ی هندوان ویجیانگر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 75 تعداد دانلود : 463
ویجیانگر نام حکومتی هندو است که در سال 736ه /1336م. در جنوب هند تأسیس شد. تأسیس این حکومت توسط هندوان با هدف جلوگیری از پیش روی سلاطین دهلی به جنوب هند و با ساخت شهری به نام ویجیانگر (به معنای شهر پیروزی) در جنوب دکن آغاز شد و به سرعت تا جنوبی ترین مناطق هند گسترش یافت. تشکیل این حکومت منشأ تحولات عمده ای در حیات سیاسی و فرهنگی هندوان و روابط آنان با مسلمانان دکن در جنوب هند شد. لذا آگاهی از انگیزه ها و تحلیل سیر تاریخی تشکیل این حکومت برای پژوهشگران تاریخ شبه قاره هند و محققین تاریخ اسلام که به مسلمانان دکن و روابط آن ها با هندوان جنوب می پردازند ضروری به نظر می رسد. پژوهش حاضر با روش توصیفی - تحلیلی و استفاده از منابع و متون تاریخی سعی دارد زمینه های تاریخی شکل گیری این حکومت را بررسی کند. سیر تحلیلی مقاله به استخراج عوامل داخلی و خارجی و انگیزه ی هندوان برای احیای قدرت سیاسی و مذهبی خود و چگونگی تشکیل حکومت منتج می گردد.
۱۴.

بررسی منابع سیره نبوی؛ بازخوانی آرای رژی بلاشر(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: قرآن شرق شناسی سیره پژوهی کتاب های سیره رژی بلاشر مسئله محمد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 328 تعداد دانلود : 188
در دهه های پایانی قرن نوزدهم میلادی، چند تحقیق درباره تاریخ زندگی حضرت محمد6 با رویکرد بررسی انتقادی منابع انجام گرفت که حاصل آن تشکیک در روایت های سیره و بی اعتمادی به همه منابع روایی و تاریخی اسلام بود. در چنین فضایی، رژی بلاشر در اثر خود، «مسئله محمد» ضمن تشریح مشکلات موجود برای استفاده از قرآن و داده های کتاب های سیره به عنوان منابع شرح حال نویسی ادعا دارد که هر چند مستنداتی که امکان نگارش تاریخ زندگی پیامبراسلام6 را با جزئیاتی دقیق و منسجم فراهم سازد در دست نیست، با این وجود می توان به کمک قرآن، تنها منبع معاصر پیامبر6، شرایط و فضایی را که رسالت پیامبراسلام6 در آن تکوین و تکامل یافت، باز آفرینی کرد. بلاشر در «مسئله محمد» که تحقیقی انتقادی درباره زندگی نامه پیامبراسلام6 است، شرح حال پیامبر6 را فقط بر اساس شواهد قرآنی تدوین می کند، و از اخبار و اطلاعات سیره، تنها به منظور تأیید داده های قرآنی بهره می گیرد.
۱۵.

تنوع فرهنگی ـ آیینی در فرارودان (پیش از اسلام)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: زرتشتی چند فرهنگی فرارودان تنوع فرهنگی ـ آیینی مانوی بودایی نستوری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 402 تعداد دانلود : 426
فرارودان سرزمینی چند فرهنگی متشکل از اقوام متعدد و ادیان و آیین های زرتشتی، مانوی، بودایی، مسیحیت (نستوری)، یهودی، و باورهای کهن و آیین شمنی بود. در این تحقیق، مسئلة اصلی این است که فرارودان از نظر تنوع فرهنگی ـ آیینی چگونه بود که پیش از اسلام پیروان ادیان و باورهای گوناگون در طول چند سده با تساهل و تسامح در کنار یکدیگر زیستند؟ همزیستی فرهنگی ـ آیینی چه ویژگی های منحصر به فردی برای فرارودان به وجود آورد؟ این پژوهش با بهره گیری از روش تحقیق تاریخی و مبتنی بر اسناد و مدارک تاریخی و یافته های باستان شناسی انجام گرفته است. یافته های این تحقیق بیانگر آن است که در فرارودان پیش از اسلام تنوع فرهنگی ـ آیینی ویژه ای وجود داشت و بر اثر همزیستی این فرهنگ ها و ادیان در کنار یکدیگر آمیختگی های فرهنگی ـ آیینی پدید آمد. این آمیختگی به حدی است که تمایز عناصر دینی ادیان گوناگون را در آثار هنری و تاریخی برای تاریخ پژوهان و باستان شناسان دشوار کرده است.
۱۶.

الحاکم فاطمی و ذمیان قبطی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: گروش به اسلام اسلام پذیری قبطیان ارتداد قبطیان الحاکم فاطمی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ تاریخ جهان تاریخ مصر
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه فعالیت های مذهبی (فعالیت های ادیان، فرق و مذاهب)
تعداد بازدید : 190 تعداد دانلود : 612
پدیده گروش به اسلام در سرزمین های فتح شده به دست عربان مسلمان از جمله موضوعات مبهم و مناقشه برانگیز در مطالعات تاریخ اسلام است. بخش عمده ای از دگرگونی اجتماعی قبطیان در مصر اسلامی به تغییر دین آنان از مسیحیت به اسلام باز می گردد. تبدیل تدریجی این گروه از اکثریت به اقلیّتی تحتِ حاکمیت مسلمانان فرآیند پیچیده ای بود، زیرا مسلمانان نه با اخراج قبطیان بلکه با تغییر دین آنان در این سرزمین تبدیل به اکثریت شدند. روزگار خلافت الحاکم بامرالله فاطمی، شاهد تغییر آیین شمار بسیاری از مسیحیان قبطی به اسلام بود. گروش قبطیان در این دوره ریشه در فشارها و محدودیت های سیاسی، اجتماعی و مذهبی داشت که از سوی خلیفه بر جامعه قبطی تحمیل شد. با وجود این فرآیند اسلام پذیری اینان کامل نشد، چرا که پس از رفع اجبار از نوکیشان بسیاری از آنان از مسلمانی انصراف دادند و به مسیحیت بازگشتند.
۱۷.

نقش و جایگاه خاندان بنی قسی در دوره امارت امویان اندلس(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلید واژه ها: بنی قسی موسی بن موسی حکومت امویان مسیحیان شمال ثغراعلی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 196 تعداد دانلود : 344
در دوره امارت امویان در اندلس، خاندان های متنفذ و قدرتمندی از مولدان (مسلمانان بومی) به ویژه در مناطق مرزی حضور داشتند، که با ایجاد لشکری از یاران و وابستگان خود، بر تعدادی از شهرها و قریه ها در این مناطق تسلط پیدا کرده و امارت های مستقلی تشکیل دادند، به گونه ای که پیوسته علیه حکومت امویان در حال شورش و تمرد بودند و گاه در این راه از کمک و یاری حکومت های مسیحی شمال بهره می گرفتند. بنی قسی از جمله معروف ترین و پایدارترین این خاندا ن ها محسوب می شد، که ریشه در اشرافیت گوت داشت. این خاندان در اواخر روزگار گوت ها حاکم منطقه مرزی ثغر اعلی بود و پس از ورود مسلمانان به اندلس و شکل گیری حکومت اسلامی، افراد این خاندان با گروش به اسلام، موقعیت و جایگاه خود را حفظ کردند و در دوره امارت امویان در ثغراعلی حکومت نیمه مستقلی تاسیس کردند که مدت نسبتا طولانی، حدود دو قرن، دوام داشت. این مقاله بر آن است تا با بررسی نقش و جایگاه خاندان بنوقسی، بر حیات سیاسی آنان در ارتباط با حکومت امویان و دولت های مسیحی شمال اندلس پرتوی افکند.
۱۸.

کارکرد کنیزان در خانواده (از طاهریان تا مغول)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: بردگی برده تاریخ اجتماعی تاریخ ایران تعدد زوجات خانواده گسترده زن کنیز نهاد خانواده

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 562 تعداد دانلود : 246
خانواده نهادی زیستی- اجتماعی و یکی از بنیادی ترین نهادهای اجتماع است و در این نوشتار در نظر است با بررسی اجمالی ساختار نهاد خانواده در ایران در دوره ی تاریخی طاهریان تا مغول، تأثیر کنیزان بر کارکردهای سه گانه ی خانواده، (تامین نیازمندی های عاطفی جنسی، تامین موقعیت اجتماعی فرهنگی برای تولید مثل و تربیت فرزندان) و نیز مقایسه ی اجمالی نقش کنیزان و آزادزنان نسبت به این کارکردها و اشاراتی مختصر به دیگر وظایف کنیزان در نهاد خانواده به این پرسش پاسخ داده شود که آیا فراوانی کنیزان با تحول در نظام خانواده ارتباط دارد؟

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان