درخت حوزه‌های تخصصی

در این مقاله، دلایل رشد خدمات چکیده نویسی و نمایه‌سازی، پردازش و حروفچینی الکترونیکی این نوع خدمات، مورد بررسی قرار گرفته و با ارائه آمار انتشارات رو به رشد علوم و تکنولوژی، نتیجه گیری شده است که ذخیره‌سازی و جستجوی الکترونیکی اطلاعات، در مقایسه با معادلهای چاپی هم از نظر سرعت بازیابی در سطح بالایی قرار دارد، و هم از نظر اقتصادی در مقایسه با چاپ انتشارات معمول، مقرون به صرفه است. روشهایی که برای جستجوی حافظه‌های الکترونیکی (پایگاههای اطلاعاتی)، از ابتدای پیدایش این صنعت به صورت غیرمستقیم و سپس به شکل مستقیم و با استفاده از استراتژی‌های جستجوی گوناگون معمول بوده، به تفضیل مطالعه شده و به میزان اطلاعات کتاب شناختی و رفرانس رکوردهای ذخیره سازی شده در پایگاههای اطلاعاتی اشاره گردیده است. حاصل این مقاله، نمایانگر این واقعیت آشکار است که، جهت ارائه خدمات اطلاعاتی مورد نیاز دانشمندان و محققان توسط کتابخانه‌ها در مراکز اطلاع رسانی کشورهای جهان سوم، امروزه وجود سرویسهای جستجوی مستقیم، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. بنابراین لازم است کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع رسانی این کشورها با توجه به پارامترهایی که برای برقراری ارتباط مستقیم ON-LINE ارائه گردیده ، هر چه زودتر در این زمینه پیشقدم شوند.

رشد سریع و غیر قابل مهار حجم اطلاعات تولید شده در جهان ، امروزه اغلب مردم و کارشناسان امور اطلاع رسانی را با مسئله ای مهم و حیاتی روبه رو ساخته است . اطلاعات به صورت سرطانی رشد می یابد . در این بین ، کارشناسان و متخصصان مراکز اطلاعاتی با روشهای دستی و بدون استفاده از وسیله ای قوی و سریع نمی توانند به مقابله با این پدیده که به اصطلاح انفجار اطلاعات نامیده شده بروند . همزمان و به موازات انفجار اطلاعات ، شاهد پیشرفت سریع علم الکترونیک و تکنولوژی کامپیوتر و استفاده از آن در فعالیتهای اقتصادی ، اجتماعی ، نظامی و فرهنگی هستیم . با رشد فزاینده اطلاعات ، جایگاه ثبت ، عمل آوری و پیاده سازی اطلاعات در تحقیق و توسعه بسیار مشهود است . دراین مقاله ، سعی شده در مورد بانکهای اطلاعاتی و شبکه های کامپیوتری – که دو جزء لاینفک در پدیده اطلاع رسانی اند – بحث و به ویژگیها و خصوصیات فنی هر یک پرداخته شود .

ایجاد شبکه کارآ، در حوزه مدیریت و ارتباطات اطلاعاتی در ایران، بعد ازسالها جنگ تحمیلی با کشور همسایه - عراق- ادامه یافت. نویسنده در این مقاله، سعی بر آن دارد تا گذشته، حال و آینده تکنولوژی اطلاعات در ایران را از جنبه‌های آموزشی، سیاستهای ملی، خودکاری کتابخانه‌ها و ایجاد ارتباطات مورد بررسی قرار دهد.

میزان تسلط و توانایی اطلاعاتی یک ملت و شیوه های به کارگیری آن ، عامل تعیین کننده ای در پیشرفت یا عدم موفقیت آن ملت محسوب می شود . حجم و نظامهای اطلاعات علمی و تکنولوژی هر کشوری ، تعیین کننده سمت و سوی برنامه های آن کشور است و این برنامه ها به نوبه خود ، تعیین کننده سطح دانش و تکنولوژی آن کشور است . در این مقاله سعی شده است به نیازهای برنامه ای در نظام اطلاع رسانی کشور ، به شرح زیر پرداخته شود : 1. توسعه همه جانبه سیاستهای ملی اطلاعات ؛ 2. تاسیس انجمن یا کانونی برای توسعه سیاست ملی اطلاعات و شرح و بیان برنامه ها؛ 3. شناسایی و تغذیه هریک از منابع اطلاعاتی کشور ؛ 4. ایجاد شبکه منطقه ای بین مراکز اطلاعاتی و کتابخانه ای . نگارنده بر آن است تا به رسالت اساسی کتابخانه های دانشگاهی ، در ایفای نقش هماهنگ کننده در راستای شبکه اطلاع رسانی منطقه ای بپردازد . واحدهای تامین کننده متخصص و کارشناس علوم کتابداری و اطلاع رسانی ، درزیر مجموعه های سازمانی کتابخانه های هماهنگ کننده پیشنهاد شده است . از طرف دیگر ، به منظور کارآیی بیشتر نظام کتابخانه ها و شبکه اطلاعاتی ، فعالیتهای معنوی و سازماندهی شده ای تحت عناوین ذیل مطرح و مورد تاکید قرار گرفته است : - تعاونی تهیه مجلات و نشریات ادواری ؛ - تعاونی تهیه کتب علمی و آموزشی ؛ - تعاونی رده بندی موضوعی و فهرستنویسی ؛ - تعاونی صحافی ؛ - سرویسهای اطلاعاتی مربوط به سیستمهای ارتباطی گوناگون ؛ - تعاونی تهیه و تولید تجهیزات و لوازم کتابخانه ای . درخاتمه این مقاله ، به ذکر توصیه هایی مبنی بر ایجاد سازمان اطلاع رسانی کشور و همچنین تشکیل شورای عالی اطلاع رسانی ، با مشارکت و عضویت روسای کتابخانه های مرکزی دانشگاهها ، اساتید و صاحبنظران پرداخته شده است

دانشجویان دانشکده معماری در طول دوران تحصیلی خود به دو نحو در معرض فرآوره های اطلاعاتی و شهرسازی قرار می گیرند : 1) مصرف فرآورده های معماری (کارهای دیگران ) . نقشه های بناهای تاریخی سراسر کشور که در طول سالهای متمادی و در شرایط دشوار توسط کارشناسان سازمان میراث فرهنگی کشور ، دفتر تاریخی ، سازمان ملی حفاظت آثاربلستانی تهیه گردیده است ، از مهمترین و ارزشمندترین اسناد معماری و شهرسازی این سرزمین محسوب می شوند . 2) تولید فرآورده های معماری ( کارهای خودشان ) طبیعت آموزش در دانشکده های معماری ، ضرورتا اقتضا می کند که دانشجوی معماری ، در معرض استفاده از اطلاعات تولید شده مذکور در قسمت اول ، قرار گیرد ، تا موقعیت تاریخی / جغرافیایی خود را به عنوان معمار / شهرساز در تاریخ سارندگی کشور بشناسد . این کار تحت عناوین و دروس گوناگون آشنایی با معماری مجتمعهای زیستی ، اصول و مبنای معماری و شهرسازی و …..تحقق می پذیرد . این فرآیند با تجزیه و تحلیل و مصرف فرآورده ها ی اطلاعاتی آموزش / پژوهش همراه است . هم اکنون این روند تولید و مصرف در دانشکده های معماری ، علی رغم امتیازات فراوان ، دارای نواقصی نیز هست که عمده ترین آنها را می توان به شرح زیر مطرح کرد : الف ) اتلاف وقت دانشجو جهت دستیابی به کارهای انجام شده ؛ ب ) عدم اطلاع از کارهای انجام شده در کشور ؛ ج ) سرقت اطلاعات ؛ د ) هویت زدایی اطلاعات ؛ ه ) احتکار اطلاعات ؛ و ) دوباره کاری و چند باره کاری در تولید اطلاعات ؛ ز ) خلاء نظام تصحیح و تکمیل . پیشنهاد می گردد : به منظور رفع نارساییهای موجود ، یک کاسه کردن اطلاعات ، سیاستگذاری و دستیابی به شبکه اطلاع رسانی در خور این حرکت آموزشی / پژوهشی ، کمیته ای متشکل از : مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران ، وزارت مسکن و شهرسازی ، سازمان میراث فرهنگی کشور ، دانشکده های معماری و شهرسازی و …. تشکیل و این کمیته در راستای دستیابی به مشی واحد و هماهنگ ، برنامه ریزی لازم به عمل آورد . امید است این همکاری بتواند ، منشا اثرات مفیدی در تولید و مصرف اطلاعات معماری و شهرسازی شده و حرکت سازندگی کشور را به سهم خود و به نحو شایسته ای تقویت نماید .

این مقاله ، درباره یکی از تکنولوژیهای جدید اطلاعات سی – دی – رام (CD – ROM ) و نقش أن درامر اطلاع رسانی بحث می کند . بررسی تاریخچه اطلاع رسانی بعد از جنگ جهانی دوم ، از شروع نمایه سازی تا به وجود آمدن بانکهای اطلاعاتی ، از قبیل دایلوگ ( Dialog ) اوربیت (Orbit ) و کوستل (Questel ) بحث مقدماتی مقاله است . مقایسه تطبیقی بانکهای اطلاعاتی ، با سی دی – رام و بیان ویژگی های دیسکهای نوری موضوع اصلی مقاله است . به نظر نویسنده ، استفاده از دیسکهای نوری ، روند رو به گسترش فعالیتهای اطلاع رسانی را دچار تحول بزرگی خواهد کرد .

پروانه نوآوری (اختراع), از نظر قابلیت اطمینان, فایده و زمان مناسب(روزآمدی) منبع منحصر به فردی برای توسعه اقتصادی و تکنولوژیکی است و می تواند مبنای انتخاب یک استراتژی در پیشرفت علمی و تکنولوژیکی یک موسسه یا کشور قرار گیرد. این مقاله سه روش تصمیم یافته چنین استراتژی را ارائه می‌دهد و نقش پروانه نوآوری را در هر یک از آنها مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می‌دهد: اول توسعه از طریق استفاده از امکانات تکنولوژیکی خارج که در آن پروانه نوآوری, نمونه‌ای از مبادله غیر تجاری تکنولوژی به شمار می‌رود. در این روش, از دستاوردهای علمی و فنی موجودی استفاده می‌شود که در سرزمین مربوطه از نظر قانونی حمایت نمی‌شود. دوم توسعه بر اساس پژوهشهای داخلی؛ در این روش, تحلیل پروانه نوآوری از یک طرف امکان کاربرد راه‌حلهای تکنولوژیکی موجود را هنگام تولید محصول داخلی فراهم می‌آورد و از طرف دیگر, شکل‌گیری یا رشد اندیشه‌های فنی را برمی‌انگیزد. سوم توسعه از طریق امتیار, که چنانچه از زمینه مناسبی برخوردار باشد, پروانه نوآوری می‌تواند مبنای انتخاب موضوع تکنولوژی و طرف معامله و همچنین شیوه مذاکره و تعیین مواد قرارداد حق امتیاز به کار رود.

در این مقاله پلهای اطلاعاتی، شامل خدمات تحویل مدرک، انتقال از طریق پست تصویری سیستمهای تمام _ متن، نشر الکترونیکی، تله تکست، داده های دیداری، دیسکهای نوری، صفحه ویدئو، و ماشین ترجمه مورد مطالعه قرار گرفته و در هر قسمت به دقت به مسائل و امتیازات آن پدیده پرداخته شده است. بررسی پلهای اطلاعاتی، نشان می دهد که این تکنولوژی در ارائه برنامه‌ها و خدمات اطلاع رسانی، از توانایی سطح بالایی برخوردار است. اما، پذیرش واقعی پلهای اطلاعاتی در کشورهای جهان سوم، به عوامل گوناگون سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، علمی و فنی بستگی دارد. کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی، چنانچه بتوانند بر موانع اجتماعی و فنی موجود فائق آیند، از سویی برای دستیابی به اطلاعات، و از سوی دیگر جهت انتقال اطلاعات، قادر خواهند بود برنامه های جاری خود را با این پدیده انطباق دهند.

ویسنده در این مقاله استدلال می‌کند که اطلاعات گذشته از تاثیر در تکامل فرهنگ در تحول و تکامل مغز بشر نیز موثرند و سلولهای عصبی بیشتری در این تحول فعال می‌شوند و از نسلی به نسلی انتقال می‌یابند و دیگر آنکه در این فرآیند ماده به انرژی و انرژی به چیزی پایدارتر یعنی اطلاعات تبدیل می‌شود و هنگامی که همه چیز به اطلاعات تبدیل شد جهان به آخر خواهد رسید.

انقلاب علمی و فنی عظیمی که در دوران کنونی جریان دارد، امکان تبدیل علم را به یکی از مهمترین نیروهای مولده فراهم ساخته است. علم و صنعت با گامهای غول أسا به پیش می روند. انسان به کمک اطلاعات و اعمال کنترل، انرژیهای طبیعت را یکی پس از دیگری مهار می کند. تحولاتی که بویژه ، پس از نیمه دوم قرن بیستم با شتاب پیشرفتهای علم وصنعت صورت گرفته، همه ابعاد زندگی در جوامع (پیشرفته) را تحت تاثیر قرار داده است. از أنجا که اطلاعات، هم در ایجاد این تحولات و هم در اداره جوامع پیشرفته نقش مهمی دارد، جوامع مذکور را جوامع اطلاعاتی نیز خوانده اند. در نتیجه انقلاب علمی و فنی و اطلاعاتی معاصر که در تاریخ از لحاظ گستره تاثیر و عواقب آتی، نظیری برای أن نمیتوان یافت ، تضاد کشورهای کم رشد و در حال توسعه با کشورهای توسعه یافته عمیقتر شده است.

پیشرفتهای دانش فنی و نیز فعل و انفعالات نیروهای بازار ، قیمت و اندازه مینی کامپیوترها را برای شرکتهای کوچک و بزرگ بسیار مناسب نموده است ، حتی بخشی از شرکتهای بزرگ به سیستم های کامپیوتری کوچک روی آورده اند. حال که ارزش تعیین شده برای کامپیوترها ملموستر و منافع بالقوه آنها واضح تر است ، آیا مدیران واحد تجاری در انتخاب و استقرار یک سیسیتم کامپیوتری از آسایش نسبی برخوردارند ؟ پاسخ منفی است ، بویژه هنگامی که باید سیستم جدید مورد بحث ، با سایر عملیات سیستم موجود در تعامل باشد. به منظور کمک به مدیرانی که می خواهند تصمیماتی در این فرایند پیچیده اتخاذ کنند ، و با مطالعات کافی در این زمینه خریدهایی انجام دهند که به جای وابستگی اقتصادی ، افزایش کارآیی و ارتقای توان مدیریت کشور را به دنبال داشته باشد، مطالعه مراحل قدم به قدم به شرح زیر و توجه به اشتباهات تجربه شده در هر مرحله ، توصیه می گردد: