حسین قربان پور آرانی

حسین قربان پور آرانی

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۲۸ مورد.
۱.

رویکردهای نقد ادبی در مجله سخن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فنون ادبی سال ۱۵ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۴۲) 1 - 18

کلید واژه ها: نقد ادبی مجله سخن نقد کلاسیک نقد پیشامدرن نقد مدرن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۶ تعداد دانلود : ۱۴۶
اثرگذاری مجله سخن بر جریان سازی ادبی در ایران انکارناپذیر است. یکی از راه هایی که این مجله بدین منظور پیش گرفت، پایه گذاری نقد ادبی مدرن بود. نخستین بار، مجله سخن تمرکز بر نقد ادبی تخصصی را در این سرزمین پیش گرفت. مقاله حاضر با روش توصیفی تحلیلی به واکاوی رویکردهای نقد ادبی در مجله سخن اختصاص دارد. این مقاله سرانجام نتیجه گرفته است که در ده دوره نخست مجله، آثار به روش سنتی نقد شده اند؛ اما در دوره های بعد نقدهایی چه ازطریق ترجمه و چه به قلم نویسندگان ایرانی ظهور کرده اند که در سه دسته کلاسیک، پیشامدرن و مدرن می گنجند. نقدهای کلاسیک به بحث های لغوی فنی آثار شاعران و نویسندگان پرداخته اند. در نقدهای پیشامدرن، علاوه بر تشریح ضرورت و اهمیت نقد ادبی، توجه به نقد تجربه انسانی و انسجام سخن یافتنی است. در نقدهای مدرن، بیشتر جنبه های جدید ازقبیل جریان سیال ذهن در آثار شاعران و نویسندگان واکاوی شده است.  
۲.

ضرورت بازتحلیل نظریه مند شعر فارسی با رویکرد سبک شناسی کلامی (نمونه: مؤلفه امکان رؤیت خداوند در شعر نظامی گنجوی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: متن شناسی ادب فارسی سال پانزدهم زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴ (پیاپی ۶۰) 23 - 49

کلید واژه ها: نظریه سبک شناسی کلامی رؤیت الهی حکیم نظامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳ تعداد دانلود : ۴۱
فرهنگ ایرانی اسلامی ما در طول ادوار روشن و تاریک خود، دست خوش تغییرات نظریه مند ازسوی دو اَبَرجریان تصوّف و کلام اسلامی بوده است. علم کلام که با انگیزه مستدل ساختن اصولِ دین، پای در زندگی انسانِ ایرانی نهاده بود، همه ابعاد فرهنگ ایرانی را از سیاست و شعر و ادبیات و ... در تأثیر و سیطره خود قرار داد. خراسان بزرگ و ماوراءالنهر قدیم که مهد و میزبان کلان فرقه های جبریه، معتزله، اشاعره، ماتریدیه، حشویه، مشبهه، کرّامیه، مرجئه و فِرَق شیعه بود، به ویژه تا قرن های چهار و پنج به معرکه ای برای منازعات مذهبی و تشتت آراء مبدّل شده بود. این منازعات مذهبی که گستره عظیمی از صف آرایی های برون فرقه ای و درون فرقه ای را دامن می زد، به تدریج در ذهن و زبانِ شاعران ایرانی نمود یافت و طیف رنگارنگی از باورهای نظریه مند را در شعرشان پدید آورد. متأسفانه مطالعات کلامی صورت گرفته در ادبیات فارسی تا روزگار ما از کلّی گویی های کلامی و پیش داوری ها مبرّا نبوده است. نویسندگان در این نوشتار برای پرهیز از کلّی گویی ها و نشان دادن انحراف از معیارهای اعتقادی فِرَق در شعر فارسی، «سبک شناسی نظریه مند با رویکرد کلامی» را معرّفی و پیشنهاد می کنند. از این نظر، مؤلفه اعتقادی «رؤیت خداوند» در بین فِرَق اسلامی را به بن مایه های فکری جزئی تری تقسیم کرده اند و ضمن بررسی تطبیقی عقاید فِرَق کلامی درباره رؤیت، رابطه نظریه مند واژگان نشان دار و معنادار را در شعر حکیم نظامی با دو لایه دستوری و بلاغی نشان داده و مواضع کلامی حکیم نظامی را در حوزه «رؤیت خداوند در معراج» با عقاید ابوالحسن اشعری هم سو دانسته اند.
۳.

نفرین در زبان عامیانه بر اساس روش تحلیل محتوا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان پژوهی سال چهاردهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۴۳ 189 - 212

کلید واژه ها: زبان فارسی فرهنگ عامیانه زباهنگ نفرین تحلیل محتوا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۸ تعداد دانلود : ۲۴۷
بخش قابل توجهی از فرهنگ و روحیات گویشوران در جامعه زبانی را می توان در زبان آن ها یافت؛ از این روی، نفرین ها به عنوان یک بخش از زبان و فرهنگ، قابلِ بررسی است. پژوهش حاضر، به روش توصیفی-تحلیلی و با هدف طبقه بندی مضمونیِ نفرین های فارسی به شیوه تحلیل محتوا در چارچوب نظری رابطه متقابل زبان و فرهنگ (زباهنگ) انجام شد. نخست، با بررسی تمام گونه ها و نمونه های نفرین های ثبت شده در فرهنگ های معتبر زبان عامیانه، دویست و بیست و پنج نفرین گرد آوری شد. پس از گرد آوری داده ها و انتخاب هر نفرین به عنوان واحد تحلیل،  با استفاده از شیوه کد گذاری محوری مضامین اولیه بر اساس محتوا استخراج و در مرحله دوم کدگذاری مضامین اصلی نفرین ها مشخص شد. یافته های پژوهش نشان داد که دویست و بیست و پنج نوع نفرین ثبت شده در منبع های دیگر را می توان بر مبنای طبقه بندی محتوایی نفرین های فارسی، در ده مضمون اصلی مرگ، درد و بیماری، خیرندیدن و بدبختی، عضو و نقص فیزیکی، رزق و روزی، مصیبت، حساب و کتاب، شرافت خانوادگی، بی سعادتی و پس از مرگ دسته بندی کرد. این ده مضمون و فراوانی های مربوط به آن ها انعکاسی از درجه تأثیر ارتباط متقابل فرهنگ و زبان در استفاده از نفرین هاست. یافته ها نشان داد که فراوان ترین مضمون در نفرین های زبان فارسی از آنِ طبقه مرگ است (فراوانی= 94 نوع، معادل 77. 41 درصد). نفرین های دارای کمترین فراوانی دربردارنده مضمون بی سعادتی و مضمون زندگی پس از مرگ هستند که هر یک فقط 33. 1 درصد داده ها را تشکیل می دهند. اگرچه این یافته ها نمایانگر فراوانی بالای نفرین های مربوط به مرگ در زبان فارسی هیتند، پژوهش های بیشتری برای درک بهتر آن ها در پیکره های نوشتاری و گفتاری فارسی پیشنهاد می شود.
۴.

توظیف الاستعاره النّحویه في قصص المستخدمه للمرحله الابتدائیه؛ کتاب فارسي (خوانداري) للصف الثّالث للمرحله الابتدائیه في إیران وکتاب قراءتي للصف الثّالث الابتدائي بالعراق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاوش نامه ادبیات تطبیقی سال دوازدهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۴۷ 43 - 54
تعداد بازدید : ۹۵ تعداد دانلود : ۷۷
تمثّل هذه الدراسه مفهوم الاستعاره النّحویه علی عینیه من قصص الأطفال، وینتمی هذا المفهوم إلی النّحو الوظیفی النّظامی. کما یهدف تعریف الاستعاره النحویه بما یمتاز بقدرته علی إیصال المعنی. إنّ هذا المقال عبر استخدام المنهج الوصفی- التحلیلی، یسعی إلی دراسه تطبیقیه من توظیف الاستعاره النّحویه فی نمازج من قصص المستخدمه فی کتب المرحله الإبتدائیه (الکتاب الفارسی للصف الثالث الإبتدائی ایران وتاب قراءتی للصف الثّالث الإبتدائی عراق). من النّتائج الّتی وصلت الدراسه إلیها: أنّ فی القصص المدروسه یکثر استخدام التّحویل الإسمی، فتحتجب هویه الفاعل ومسؤلیته وتصیر الدّلاله من حیث الزّمن والمشارکین مخفیاً تماماً ویلجأ الکاتب إلی الحیادی. فیستخدم هذه الإستراتجیه انسجاما للنّص فیؤدّی إلی خلق نص فنیّ. 
۵.

نقد تطبیقی- زیباشناختی دو نمونه داستان کوتاه از نویسندگان زنِ معاصر در ایران و روسیه با محوریت نظریه ی بیانَ کالینگوود(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش ادبیات معاصر جهان دوره ۲۷ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ 697 - 722
تعداد بازدید : ۱۲۵ تعداد دانلود : ۸۹
عاطفه و بیان، معیاری ثابت و پایدار در گستره دانش زیبایی شناسی به شمار می آیند این پژوهش در چارچوب مکتب آمریکایی با نظر به آراء کالینگوود به بررسی تأثیرزیباشناختی مؤلّفه های بیانگری، عاطفه، ذوق، و بر هم زدن کلیشه ها در دو داستان کوتاه "مرکز ثقل" از ویکتوریا توکاروا و "زنی از جنس مس" از بهناز علی پور گسکری می پردازد. باتوجه به موتیف یکسان در دو داستان نگاه هستی شناسانه زنان از دو فرهنگ بررسی شده و تبیین می گردد که چشم اندازهای فمینیستی در زیبایی شناسی با عوامل مؤثّر فرهنگی ای مرتبط هستند که اعمال قدرت می کنند. این عوامل در جهان بینی شخصیت ها تفاوت هایی ایجاد می کنند . در نتیجه ، داستان فارسی به شکل گیری اجتماعی شخصیت پرداخته است و داستان روسی، معنا داری زندگی اجتماعی را به تصویر کشیده است.هدف مطالعات تطبیقی و زیبا شناختی این مقاله این است که داستان به مثابه هنر می تواند عرصه ای برای تلفیق نظریه بیان هنری و مؤلّفه های نقد زیباشناختی باشد. تطبیق دو داستان، آگاهی جدیدی در حوزه درک زیباشناختی مخاطب به عنوان ناظر ایجاد می کند.
۶.

بررسی عوامل فرامتنی و درون متنی مؤثر بر ذوق ادبی در چهار مقاله و لباب الألباب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فنون ادبی سال چهاردهم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ (پیاپی ۴۱) 1 - 20
تعداد بازدید : ۱۵۹ تعداد دانلود : ۱۱۸
معیار و سلیقه هنری در هر زمان درحال تغییر و دگرگونی است. تذکره ها چکیده نگاه و ذوق مخاطب به شمار می روند که همانند آیینه بازتاب دهنده تحول معیارهای ذائقه ادبی در هر زمان اند. با تحلیل این آثار در دوره های مختلف می توان شیوه شکل گیری و جهت دهی به ذوق و تحول سلیقه ادبی در هر دوره را به خوبی نشان داد. با بررسی چهار مقاله و لباب الألباب از نظرگاه جامعه شناسی ذوق ادبی مشخص شد، خاک و زمینه اجتماعی و وسایل انتخاب، از عوامل مهم جهت دهی به ذوق ادبی زمان از دید صاحبان این دو تذکره است. از نگاه صاحبان این دو تذکره، سود و منفعت دوسویه ارباب قدرت و هنر برای جاودانگی و حفظ و بقای نام یکدیگر، همکاران هنرمند، آشنایی شخصی هنرمندان نورسیده با نویسندگان و هنرمندان مشهور و نقد ادبی از مهم ترین عوامل فرامتنی شکل دهنده به سلیقه های هنری به شمار می روند؛ موازنه و مقایسه شاعران، رعایت تناسبات لفظی و معنایی همراه با اغراق، از ویژگی های بارز درون متنی نقد ذوقی در تذکره های یادشده است. طبقه اجتماعی هنرمند، آینگی شکوه قدرت و فضل گرایی و هنرگرایی، معیارهای ارزش آفرین فرامتنی و بدیهه سرایی، ایجاز و استفاده از صنایع و آرایه هایی که فلسفه وجودی آنها برانگیختن حس اعجاب در مخاطب است، از مصداق های زیبایی درون متنی در تذکره های مدّنظر به شمار می آید.
۷.

مقایسه میزان توجه به ساحت های شش گانه تربیت در کتاب های فارسی دوره ابتدایی قبل و بعد از اجرای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات برنامه درسی ایران سال شانزدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۶۲ 179 - 196

کلید واژه ها: بررسی کتب درسی تحلیل محتوا کتب فارسی ساحت های تربیت سند تحول بنیادین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵۰ تعداد دانلود : ۳۶۲
هدف از انجام مقاله حاضر بررسی محتوای کتاب های آموزش زبان فارسی دوره ابتدایی از نظر میزان توجه به ساحت های تربیتی در دو بازه قبل و بعد از سند تحول بنیادین نظام آموزش و پرورش بود. به این منظور، تغییرات محتوای کتب به شیوه تحلیل محتوا بررسی و مقایسه شد. پیکره زبانی مورد تحلیل در این پژوهش توصیفی و تحلیلی، کتاب های فارسی اول تا پنجم در دوره بلافاصله قبل از اجرای سند تحول و کتاب های فارسی اول تا ششم بلافاصله پس از اجرای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در سال 1390 بود. ابزار جمع آوری اطلاعات، سیاهه تحلیل محتوا با روایی تایید شده توسط متخصصان و ضریب توافق کدگذاری بالا بود. داده های حاصل از کد گذاری محتوای کتب، با استفاده از آمار توصیفی و روش آنتروپی شانون، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها نشان می دهد که در دوره قبل از اجرای سند، بیشترین ضریب اهمیت مربوط به بُعد اعتقادی-اخلاقی-عبادی و بُعد اقتصادی-حرفه ای است (18/0 ) و کمترین ضریب اهمیت مربوط به بُعد زیستی-بدنی ( 14/0). پس از اجرای این سند نیز، بیشترین ضریب اهمیت در همین ابعاد بود. شاخص های کتب منطبق با این سند تغییر نکرده و میزان توجه به مؤلفه های تربیتی مورد نظر در سند تحول، در کتب فارسی پایه های متفاوت دوره ابتدایی به طور نامتوازن توزیع شده است.
۸.

رواج مصوّرسازی سوز و گداز نوعی خبوشانی در عصر صفوی: با تاکید بر نسخه موزه هنر والترز(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگارینه هنر اسلامی سال هشتم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲۱ 68 - 80

کلید واژه ها: سوز و گداز محمدرضا نوعی خبوشانی محمدعلی نقاش ستی نگارگری صفوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۲ تعداد دانلود : ۱۷۸
منظومه «سوز و گداز» بیانگر رسم سَتی از رسوم هندوان است که بر طبق آن، هنگام وفات مرد، برخی زنان به نشانه وفاداری و به رغم درخواست بزرگان برای امتناع از این کار، همراه با جسد همسر خود سوزانده می شدند. در عصر صفوی به دلیل گسترش مهاجرت شاعران فارسی زبان به هند، رسم ستی در آفرینش داستان های عاشقانه فارسی راه پیدا کرده و همین مضمون دستاویزی برای نگارگران شد. در این مقاله، ضمن شناسایی نسخه های مصوّر سوز و گداز، نسخه موزه هنر والترز به-طور خاص مورد مطالعه قرار می گیرد. نگاره های نسخه های سوز وگداز، صحنه های کمابیش یکسانی را به تصویر کشیده و در مجموع ترکیبی از تأثیرات نگارگری هندی و اروپایی را می نمایاند که با ذائقه زیباشناختی ایرانی منطبق شده است. مهم ترین سوال این نوشتار این است که دلیل اهمیت و رواج گسترده مضمون ستی در هنر سده یازدهم هجری چه بوده است؟ این مقاله با بهره گیری از مطالعه کتابخانه ای و نسخه شناختی و به روش تاریخی انجام شده است. یافته ها نشان می دهد که اگرچه رسم ستی سنتی تلخ و دردناک بوده، اما مضمون «وحدت عاشق و معشوق» در آن مورد استقبال شاعران فارسی زبان از قرن هفتم تا سیزدهم هجری قرار گرفته است. جالب تر اینکه این منظومه در هنر ایران مقبولیت بیشتری نسبت به هند یافته، به-گونه ای که به جز شاهنامه هیچ اثر ادبی دیگری به اندازه سوز و گداز در هنر اواخر صفوی تصویرسازی نشده است. به گواه منابع تاریخی، اقبال گسترده از این منظومه در هنر صفوی، با ماجرای بازپس گیری قندهار به عنوان تنها پیروزی خارجی لشکر شاه عباس دوم مرتبط بوده است.
۹.

تحلیل روایی داستان تارابی بر اساس نظریه ژپ لینت ولت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه متون ادبی دوره عراقی دوره ۲ تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ 37 - 50

کلید واژه ها: تاریخ جهانگشای جوینی تارابی گونه های روایی ژپ لینت ولت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۸ تعداد دانلود : ۸۵
تاریخ جهانگشای جوینی به دلیل زبان و شیوۀ بیان منحصربه فرد نویسنده از دیگر نوشته های تاریخی متمایز شده است. مقصود نویسنده، گزارش کشورگشایی ها و فتوحات لشکر مغول است، اما در متن و بطنِ اثر، داستان ها و روایت هایی دیده می شود که می توان در آن ها بسیاری از ویژگی های ساختار داستان ها را به شیوۀ روایی و با ذکر جزئیات مشاهده کرد. «ذکر خروج تارابی» یکی از روایت های کوتاهی است که در تاریخ جهانگشای جوینی آمده است و بسیاری از ویژگی های ساختاری روایت و داستان از جمله وضعیت آغازین، وضعیت میانی و وضعیت پایانی را دارد. همچنین به نظر می رسد، نویسنده با به کارگیری گونه های خاص روایت کوشیده است، مخاطب را با خود همراه سازد که می تواند تأثیر بسزایی در پذیرش وقایع از سوی او داشته باشد. در این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و به کارگیری نظریۀ منتقد فرانسوی، «ژپ لینت ولت»، به بررسی داستان «تارابی» پرداخته ایم. آنچه در پایان این پژوهش به دست آمد، نشان می دهد که «ذکر خروج تارابی» یک روایت کامل است و با گونۀ روایتی ولت مطابقت دارد و جوینی اگرچه یک تاریخ نگار است، ولی در این قسمت از تاریخ خود در نقش یک راوی با به کارگیری زاویۀ دید بیرونی و دانای کل، از پس روایت یک داستان با تمام مختصات داستانی برآمده است و توانسته فضای داستان و روایت را با گونۀ روایتی متناسب با وقایع و به صورت تلفیقی (گاه همسان و گاه ناهمسان) برای خواننده ترسیم کند و او را با خود همراه سازد.    
۱۰.

بررسی و تحلیل انتقادی کتاب دیوان مولانا نوعی خبوشانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی سال بیستم تیر ۱۳۹۹ شماره ۴ (پیاپی ۸۰) 239-263
تعداد بازدید : ۳۸۷ تعداد دانلود : ۲۸۹
محمد رضا نوعی معروف به مولانا نوعی خبوشانی (970-1019ه ق) سراینده مشهور و نام آور سده دهم و چند سال آغازین سده یازدهم و از استادان مسلّم زبان و ادب فارسی در شبه قارّه هند است. دیوان اشعارش در سال 1374ه ، ش به تصحیح امیر حسین ذاکرزاده و کوشش احمد کرمی به همّت انتشارات ما در تهران به چاپ رسیده است. در این چاپ، کاستی ها، تحریفات، تصحیفات و خطاهای بسیاری راه یافته که غالباً ناشی از نقص احتمالی دست نویس ها یا بدخوانی و کم دقّتی مصحّح است. همین عوامل باعث شده از میزان صحّت و اعتبار این چاپ کاسته و شعر نوعی از درستی و روانی بسیار دور و یا بی معنی شود. به یاری دست نویس های کهن تر و معتبرتر دیوان نوعی می توان برخی از نادرستی های موجود در دیوان شاعر را اصلاح و تصحیح کرد. این پژوهش بررسی و تحلیل انتقادی پاره ای از سروده های وی است که نگارندگان با در دست داشتن دو دست نویس از دیوان این شاعر و مطابقت و مقایسه آن با متن چاپی دیوان، ابیات فراوانی از دیوان وی را تصحیح انتقادی کرده و به این نتیجه رسیده اند که چاپ کنونی دیوان نوعی بدون بهره گیری از شیوه ها و روش های علمی تصحیح انجام گرفته و به هیچ وجه شایسته و بایسته این شاعر توانا نیست.
۱۱.

اپونیم «نام بخش»، گونه ای بلاغی در زبان فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش زبان و ادبیات فارسی پاییز ۱۳۹۹ شماره ۵۸ 1-24

کلید واژه ها: اپونیم استعاره نماد ژانر ادبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۲ تعداد دانلود : ۱۵۹
اپونیم اسم و صفتی است که به یک مفهوم تبدیل شده و در واقع مفهوم با مصداق یکی شده است و اینک در مفهومی به کار می رود که ناخودآگاه جمعی آن را پذیرفته است. اپونیم برخلاف استعاره، در زبان ادبی به کار نمی رود؛ بلکه بیشتر در زبان عامیانه کاربرد دارد و برخلاف استعاره که قرینه ای برای فهم آن لازم است، اپونیم ریشه در ناخودآگاه جمعی قوم یا فرهنگی خاص دارد. در واقع اپونیم ها، استعاره های کلیشه شده ای هستند که فهم آنها منوط به همسانی فرهنگی است. اینگونه واژه ها در زبان، کاربرد فراوان دارد؛ اما در زبان فارسی تا کنون تحقیقی در باب این ژانر یا صنعت ادبی انجام نشده و حتی به عنوان یک آرایه ادبی نیز مطرح نشده است. این تحقیق به دنبال آن است که این نوع کاربرد را به عنوان یک ژانر، معرفی و نیز اینگونه اسم ها را بر اساس قلمرو معنایی و نوع کاربرد آنها تقسیم بندی کند. روش این پژوهش کیفی بوده است و داده های آن بر مبنای روش توصیفی- تحلیلی و با بهره گیری از ابزار مطالعات کتابخانه ای به دست آمده است. نتیجه این تقسیم بندی قرار دادن اپونیم ها در هشت گروه مختلف است: مذهبی و غیرمذهبی، حیوان و انسان، مثبت و منفی، سیاست و مکان. از طرفی دیگر در شش دسته: نام اشخاص، جانوران، مکان، لوازمی مربوط به بزرگان مذهبی و اسطوره ای، در معنای صفت و دنیای مجازی قرار داده شده اند. پربسامدترین اپونیم ها در زبان فارسی اسم هایی خاص هستند که به صفت تبدیل شده اند؛ مانند: ابلیس و دجال. بعضی از اپونیم ها نام حیواناتی است که به صفت تبدیل شده اند؛ مثل: لاشخور و کفتار. برخی از نام های مکان نیز به صفت تبدیل شده اند؛ همچون: صحرای کربلا و قیامت.
۱۲.

بررسی کارکردِ ساختارهای موسیقایی در زبان عرفانی مصباح الهدایه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادیان و عرفان سال ۵۳ بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ 141 - 164

کلید واژه ها: تجربه زبان عرفان صدق عاطفی لفظ مصباح الهدایه نظام موسیقایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۴ تعداد دانلود : ۴۲۶
بررسی ارتباط متقابل فرم و محتوا در آثار عرفانی - ادبی علاوه بر تبیین کارکرد های عناصر دخیل در آن متون، انگیزه های مؤلف را از نگارش آن اثر نشان می دهد. مصباح الهدایه اثر معروف و برجسته عرفانی عزالدین محمود کاشانی در قرن هشتم ه است که در زمینه عرفان نظری نگاشته شده است. مؤلف با گسترش تبویب آرای نظری صوفیه، استشهاد به اقوال ایشان و توجه افراطی به ساختار موسیقایی کلام می کوشد از زبان تصوف که در قرن هشتم هیچ گونه صدق عاطفی و تجربه نفسانی ندارد، آشنایی زدایی کند؛ اما این توجه افراطی به ساحت موسیقایی زبان، جز مبتذل ساختن آن و مرموز و مغموض ساختن کلام نتیجه ای در پی ندارد و هرگز از تجارب اصیل عرفا در سده های نخستین خبر نمی دهد. نگارندگان در این نوشتار با تبیین انگیزه ها و عوامل درون متنی و برون متنی به تحلیل چرایی کاربرد آگاهانه موسیقی در کتاب مصباح الهدایه می پردازند. به طورکلی، فقر تجارب اصیل عرفانی در قرن هشتم، تقلید از ساحت لفظی زبان عرفانی ابن عربی در تکوین عوالم عرفانی – موسیقایی، سبک فنّی و قابلیت ساختارهای صرفی و اشتقاقی زبان عربی ازجمله اسباب و انگیزه های مؤلف از کاربرد آگاهانه موسیقیِ کلام بوده است. علاوه براین، بررسی تطبیقی متن مصباح الهدایه با منابع عربی آن و کیفیت تأثیرپذیری مؤلف از سخنان صوفیه، نشان می دهد که مؤلف در بهره گیری از مضمون سخن مشایخ، استشهاد به سخنان ایشان و گسترش محور افقی کلام مشایخ، ساحت موسیقایی کلام را تقویت کرده است.
۱۳.

جریان شناسی ادبیات داستانی مهاجرت ایرانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش زبان و ادبیات فارسی تابستان ۱۳۹۷ شماره ۴۹

کلید واژه ها: ادبیات مهاجرت جریان شناسی ادبی هویت اندیشی داستان سیاسی داستان نویسی زنان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۵۸ تعداد دانلود : ۸۹۴
در دهههای اخیر، روند مهاجرت ایرانیان و به ویژه نویسندگان و نشر آثار مهاجران شکل ویژه ای یافته است. حضورِ نویسندگان و شعرا در خارج از کشور و تولید متن ادبی، گرایش ها، جریان ها و رویکردهای ادبی خاصی را در بیرون از مرزهای کشور پدید آورده است. آثارِ ادبی برون مرزی با عنایت به شاخصه ها و ویژگیهایی که برخی از منتقدان برشمرده اند، تعابیر متفاوتی دارد. مسئله نویسنده و چگونگیِ رفتن یا زمان بودن او در خارج از کشور و محتوای اثر او از دلالت های مهمی تلقی می شود تا کاری ذیلِ عنوان خاصی تعریف و طبقه بندی گردد. همچنین داستان نویسی برنمرزی در جریانهای مشخصی قابل دستهبندی است. در مقاله حاضر داستاننویسی مهاجرت ایرانی، در قالب جریانهای عمده سیاستمحور، هویتمحور و داستاننویسی زنان تحلیل شده است. داستان نویسی سیاسی در دهه 60 و تا اواسط دهه 70 پربسامدترین جریان است. این جریان زیر سایه گروهها و فعالیت های سیاسی پدید میآید و به مسئله انقلاب و مسائل پیرامون آن توجه می کند. از نیمه دهه 70 به بعد جریان هویتاندیش غلبه مییابد. در این جریان مضامینی نظیر تفاوتهای سرزمین مادری و سرزمین دیگری و نحوه مواجهه مهاجران با دنیای جدید در قالب روایتهای هویتاندیش برجسته میشود. نویسندگان زن نیز در مهاجرت بسیار بودهاند و در حوزه داستان، با نگاهی زنانه به روایت زندگی زنان مهاجر و مسائل آنها پرداختهاند. در داستاننویسی زنان نحوه مواجهه زن با دنیای جدید و نیز مسائل آنها در جامعه ایران از موضوعات عمده روایتهاست.
۱۴.

بررسی کارکرد اجتماعی- فرهنگی ماشین نگاره ها بر اساس مدل قوم نگاری زبانی هایمز(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات فرهنگ - ارتباطات سال هجدهم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۳۸

کلید واژه ها: زبان و فرهنگ زبان شناسی اجتماعی ماشین نگاره قوم نگاری زبانی هایمز

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی نظری
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی فرهنگ برنامه ریزی و مهندسی فرهنگی
تعداد بازدید : ۱۳۲۲ تعداد دانلود : ۷۶۱
بشر در طول تاریخ برای ارتباط مؤثر با سایر افراد جامعه، راهکارهای متفاوتی را آزموده است. ازنگاره های اولیه بر دیوار غارها تا دیوار نوشته ها و ماشین نگاره ها همگی سعی دارند تا مانند آیینه ای تمام نما، گزارشگر ذهنیّات، احساسات و عواطف، آمال و آرزوها و دردهای بشری باشند. ماشین نگاره (ماشین نوشته) یکی از نمادهای مهم زبان، در جوامع شهری است که کمتر  توجه محققان ایرانی شده است. در این پژوهش، ارتباط از طریق ماشین نگاره ها و تأثیرات فرهنگی و اجتماعی آنها بررسی شد. از میان تعداد فراوانی از ماشین نگاره ها که به طور تصادفی در سالیان متمادی از سطح شهرهای مختلف جمع آوری شدند؛ مجموعه ای شامل 2312 ماشین نگاره به شیوه تحلیل محتوایی طبقه بندی، کدگذاری و بررسی شد. پراکندگی و کارکردهای اجتماعی و فرهنگی آنها بر اساس مدل قوم نگاری زبانی هایمز[1]معروف به SPEAKING نیز تحلیل و از نظر محتوایی به 15 مقوله تقسیم شد. بررسی فراوانی داده ها نشان داد که آموزه های مذهبی، نوشته های پند آموز و توصیه های اخلاقی بیشترین فراوانی و گونه های انتقادی و سیاسی دارای پایین ترین فراوانی بودند. نتایج ازمون خی2 نیز نشان داد که این تفاوت ها با سطح اطمینان 99 درصد معنا دارند. بررسی ماشین نگاره ها در مدل هایمز نشان داد که ماشین نگاره ها نیز مانند دیگر رویدادهای ارتباط کلامی بشر، با هشت عنصر موقعیت مکانی، ماهیت نویسندگان ، هدف، قالب زبانی، لحن کلام، نوع کانال ارتباطی ، هنجارها و ژانر خاص خود، پیام های اجتماعی و فرهنگی را به راحتی منتقل می کنند. [1]. Hymes
۱۵.

تشبه به مسیح در قوس زندگی حلاج(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات عرفانی پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲۶ 83-114

کلید واژه ها: حلاج مسیح انا الحق عرفان اسلامی حلول اتحاد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۶ تعداد دانلود : ۶۱۵
حسین بن منصور حلاج، صوفی و عارف بزرگ در سال ۳۰۹ق، به اتهام دعوی حلول و الوهیت در بغداد به دار کشیده شد. زان پس زندگی، آموزه ها و فرجام زندگی وی در تاریخ تصوف و فراتر از آن در ادبیات ایران بازتاب و مقبولیت کم نظیری یافته و با اسطوره درآمیخته است. روایات زندگی، فرجام و آموزه های منسوب به او، تداعی کننده زندگی و اندیشه عیسی مسیح(ع) در باور مسیحیان است. این مقاله با رویکردی تطبیقی تحلیلی سعی دارد برخی از همانندی ها و تفاوت های حلاج و حضرت مسیح(ع) را در سه بخش زندگی (سفرها، پیروان، کرامات و معجزات)، در مدعیات، رفتار و اندیشه، و نیز در فرجام زندگی (پیش گویی شهادت، نوشیدن جام، روز شهادت، نوع و کیفیت شهادت و...) بنمایاند و همچنین تفاوت های دو دسته روایات، افسانه ها و اسطوره ها را نشان دهد. تشابهات بسیاری که گاهی پژوهشگران پیشین فقط به مواردی اندک یا به اشاره ای گذرا بسنده کرده اند، در این مقاله با شرح و تبیین کامل بیان شده است؛ تشابهاتی که در قیاس با افتراقات، خواننده را به این نتیجه می رساند که اگر منصور حلاج را «مسیح پارسی» لقب دهند، نادرست نیست.
۱۶.

بلاغت نام گذاری در کتابهای شعر فارسی معاصر (1300 تا 1395): تحلیل بوطیقای ساختاری، بلاغی و محتوایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نقد ادبی سال دهم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۳۹ 125-150

کلید واژه ها: بوطیقا عنوان کتاب ساختار بلاغت محتوا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۲ تعداد دانلود : ۵۹۳
عنوان هر کتاب نخستین دریچه آشنایی خواننده کتاب با محتوا و نویسنده آن است. پر واضح است که بین حوادث تاریخی و جریان های سیاسی و اجتماعی هر دوره با جریان های ادبی، رابطه متقابل وجود دارد و بر ذهن و زبان شاعران اثر مستقیم می گذارد. در این نوشتار، سعی شده است با ارایه تعداد زیادی از کتب شعر معاصر و همچنین بیان حوادث مهم تاریخی و جریان های سیاسی و اجتماعی و ادبی هر دوره، بین عناوین کتب شعر- بدون توجه به محتوای کتاب- و جریان های حاکم رابطه ای را کشف کرده و این تأثیر متقابل، در سه حوزه ساختار و بلاغت و محتوا نشان داده شود. به طور کلی در حوزه ساختار، عناوین از ساختارهای یک کلمه ای، و گروه های اسمی به ساختارهای چند جمله ای و حتی حروف تغییر شکل می دهند. در حوزه بلاغت، با گسترش مجلات و تحت تأثیر بیانیه های شعری و متغیر ترجمه، عناوین کتاب از حالت خشک و بی روح به عناوین شاعرانه، عاطفی و خلاق بدل می شوند که نهایتاً به انتزاع و ابهام می انجامد. در حوزه محتوا هم، محتوای عناوین از ایستایی و وطن دوستی افراطی به آرمان خواهی اجتماعی و سیاسی و آرمان خواهی مذهبی و انقلابی تغییر شکل می دهد و نهایتاً به تکثر و بی معنایی و تفنن و بازی با کلمات کشیده می شود.
۱۷.

نگاهی به زندگی، دست نویس ها و سروده های اکسیر اصفهانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات شبه قاره سال هشتم پاییز ۱۳۹۵ شماره ۲۸

کلید واژه ها: شبه قاره دیوان اکسیر اصفهانی دست نویس سبک هندی (طرز تازه)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۴۶ تعداد دانلود : ۶۲۱
آنچه پیشنیان به صورت دست نویس برای ما به یادگار گذاشته اند، هر کدام گنجینه ای است که باید در نگهداری و شناسایی آن کوشید. با وجود آن که در سال های اخیر کوشش و کاوش های فراوانی دربارة شناسایی دست نویس های کم شناختة نفیس و ارزنده انجام گرفته، ولی هنوز کار ناکرده بسیار است و آثار دست نویس شدة بسیاری در کتابخانه های عمومی و خصوصی در گوشه و کنار جهان نهفته که برای تصحیح و شناسایی آن اقدامی صورت نگرفته است. یکی از این آثار ارزشمند، دیوان شاعری ناآشنا و در عین حال توانا به نام میرزا عظیمای اصفهانی متخلّص به «اکسیر» است. محمّد عظیم اکسیر اصفهانی معروف به میرزا عظیما (متوفّی1169ق) شاعر پارسی گوی شبه قارّه است که به دلیل دوری از وطن در خمول و گمنامی باقی مانده است. وی در سال 1135ق به هند رفت و در بنگاله ساکن شد و همان جا درگذشت. از دیوان وی که بیش از 9000 بیت بوده، تنها سه دست نویس باقی مانده است: یکی در کتابخانة مجلس شورای اسلامی و دیگری در کتابخانة ملّی ایران و دیگری در کتابخانة موزة بریتانیا محفوظ است. این مقاله بر آن است تا برای نخستین بار به معرّفی شاعر، زندگی، دست نویس ها و مضامین اشعار وی بپردازد.
۱۸.

رویکرد حدیثی نجم الدین رازی در مرصاد العباد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱۶

کلید واژه ها: عرفان حدیث نجم الدین رازی مرصاد العباد نقل به معنا

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تصوف و عرفان اسلامی کلیات فلسفه‌ تصوف و عرفان
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تصوف و عرفان اسلامی کلیات شخصیت ها[زندگینامه ها؛ اندیشه ها و..]
تعداد بازدید : ۱۱۶۴ تعداد دانلود : ۶۱۵
چگونگی رابطه بین حدیث و عرفان، همواره یکی از محورهای قابل بررسی حدیث پژوهان بوده است. با اینکه عارفان در مقام فهم آموزه های دینی، به ویژه در حوزه تفسیر قرآن، بر کشف و شهود تکیه می کنند، کسانی از آنان به حدیث به عنوان یک منبع شناخت در تبیین آموزه های عرفانی توجه خاصی داشته وآن را در آثار خود به کار برده اند. نجم الدین رازی به خصوص با عنایت به مبانی عرفانی ویژه خود در مقایسه با برخی عارفان دیگر، با چنین نگاهی به سراغ حدیث رفته و از آن در کتاب مرصاد العباداستفاده کرده است. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی، رویکرد حدیثی نجم الدین رازی را در کتاب مرصاد العبادبه ویژه از منظر نقل به معنا مورد واکاوی قرار داده است. نوع مواجهه نجم الدین رازی مؤید این نکته است که وی در تبیین تعالیم عرفانی، به حدیث به مثابه یک منبع معرفتی نگاه کرده و چنین رویکردی را می توان برگرفته از پیوند عرفان وشریعت در منظومه فکری عارفی مانند نجم الدین رازی دانست. صرف نظر از اندک احادیث مورد اسناد او که فاقد اعتبار و حجیت است، بیشتر احادیث این کتاب در متون حدیثی معتبر در نزد فریقین یافت می شود. تکیه بر نقل به معنا در کاربست احادیث در مرصاد العبادو توجیه آموزه های عرفانی براساس احادیث، مورد اهتمام این نویسنده عارف بوده است.
۱۹.

بررسی ویژگی های نوشتار زنانه دردو رمان بامداد خمار و چراغ ها را من خاموش می کنم

نویسنده:
منبع: پژوهش های ادبی و بلاغی سال چهارم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۳ (پیاپی ۱۵) 71 - 94

کلید واژه ها: چراغ ها را من خاموش می کنم بامداد خمار نوشتار زنانه نقد فمینیستی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۷ تعداد دانلود : ۱۶۸
زنان تنها در شرایطی می توانستند آثار ادبی خود را منتشر کنند که جایگاه اجتماعی خاص خود را داشته باشند. برای دستیابی به این جایگاه، حرکتی پایه ریزی شد که در نهایت به جنبشی تحت عنوان فمینیسم منجر شد. از زمانی که زنان پا به عرصه اجتماع و فعالیت های ادبی گذاشتند، در بررسی آثار ادبی، پژوهش-هایی مبنی بر ویژگی های نوشتاری آنان شکل گرفت. در این پژوهش دو رمان برجسته معاصر (بامدادخمار از فتانه حاج سیدجوادی) و (چراغ ها را من خاموش می کنم از زویا پیرزاد) با توجه و تأکید بر مؤلفه ها و ویژگی های نگارش زنانه، به روش تحلیلی– توصیفی بررسی شده است؛ با این هدف که بدانیم آیا این نویسندگان زن، در خلق اثر خود، تحت تأثیر گرایشات فمینیستی قرار گرفته اند یا خیر؟ در خلال بررسی آثار مورد مطالعه، این نتایج حاصل شد: رمان بامداد خمار اغلب ویژگی هایی را که برای فرم داستانی زنانه (زنانه نویسی) و نیز مضامینی که برای داستان های زنان برشمرده اند، در خود جای داده است. این اثر بر وجود نگرش مردسالارانه در جامعه تاکید دارد و ضمنا زنان را ناچار به تن دادن به آن به جهت داشتن آرامشی هرچند ظاهری، می داند. نویسنده رمان چراغ ها را من خاموش می کنم آگاهانه اغلب ویژگی های نوشتار زنانه را برگزیده و به کار گرفته است. همچنین اثر نشان ده نده دیدگاه فمینیستی نویسنده به جامعه و زنان است و علی رغم آن که نسبت به برخی مسائل اجتماعی و سیاسی بی اعتنایی نشان می دهد، معتقد به تغییر در زندگی زنان است. دیدگاه سیاسی نویسنده نسبت به فعالیت زنان آشکار است.
۲۰.

حکمت روشنایی: ذات و صفات خداوند در نظرگاه حکیم سنایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادبیات فارسی (دانشگاه خوارزمی) سال بیست و سوم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲۳ (پیاپی ۷۸)

کلید واژه ها: عرفان شیعه اشاعره کلام اسلامی ذات و صفات خدا سنایی غزنوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۱۵ تعداد دانلود : ۷۶۲
حکیم سنایی غزنوی (ف532) یکی از اندیشمندان دوران ساز و ازجملة تأثیرگذارترین سرایندگان شعر تعلیمی عرفانی است که همواره شاعران و عارفان این دیار به ذهن و زبان او اقتدا کرده اند. در این نوشته کوشیده ایم تا با تتبع نسبتاً جامع در دیوان و حدیقه، آرای سنایی را درباب تشبیه و تنزیه، قدم و حدوث، توقیفی بودن یا نبودن اسما و صفات خداوند و غرضمندی حضرت حق در آفرینش هستی تبیین کنیم و با مواضع فِرق مشهور کلامی بسنجیم. ازاین رو، ابتدا دیدگاه پیشوایان اشاعره، معتزله، ماتریدیه، کرامیه و شیعة امامیه درباب مسائل مزبور نقل و سپس آرای حکیم غزنه در این موارد طبقه بندی و تحلیل شده است. تحقیق نشان می دهد که سنایی در اثبات مدعیات خود در آثارش از متون اسلامی و معارف عقلی زمانة خود بهره گرفته، درباب خداشناسی رویکردی تنزیهی و حتی سلبی داشته و مواضع او برخلاف دیدگاه رایج با آرای اشاعره، کرامیه و اهل حدیث به کلی متفاوت بوده و با باورهای معتزله، شیعه و ماتریدیه همسویی بسیار دارد.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان