فیروز رازنهان

مقاله حاضر می کوشد تا چگونگی شناسایی نیازهای آموزشی کارکنان را بر مبنای نگرشی که ترکیبی از تحلیل­های مبتنی بر فرد، سازمان و تا حدی شغل محسوب می­شود (با عنوان رویکرد تلفیقی) تشریح کرده، فرایند اجرای آن را در یک بررسی موردی نشان دهد. در رویکرد پیشنهادی، نیازسنجی آموزشی، بر مبنای شایستگی­های مورد نیازی که تحقق آرمان (چشم­انداز، رسالت) و اهداف راهبردی سازمان را میسر می­نمایند، انجام می­گیرد. مراد از شایستگی نیز: دانش، توانایی، مهارت، نگرش و انگیزه برای انجام موفقیت آمیز وظایف و فعالیت­های سازمان تلقی می­شود. روش مورد استفاده در این مطالعه، شامل شناسایی شایستگی های کلیدی کارکنان، ترسیم مدل سلسله مراتبی معیارها و شاخص­های نیازسنجی، به کارگیری تکنیک فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، ارزیابی و رتبه بندی کارکنان از دیدگاه شاخص­های شایستگی و شناسایی نیازهای آموزشی کارکنان بر مبنای تحلیل فاصله موجود کارکنان با رتبه های برتر در شایستگی هاست. به عبارت دیگر، در ابتدا با دیدگاهی که متأثر از ایده کارت امتیازی متوازن است، مدل شایستگی­های عمومی کارکنان سازمان طراحی و اعتباربخشی می­شود. در مرحله بعد، ضمن تعیین وزن معیارهای مدل، به ارزیابی قابلیت های موجود کارکنان و رتبه بندی آنان پرداخته ­شده و در نهایت نیازها و برنامه های آموزشی مرتبط و مورد نیاز توسط فرد ارزیاب شایستگی و نیز با الگوبرداری از افراد سرآمد در شایستگی­ها تعیین می­شوند. یافته­های حاصل از اجرای متدولوژی مورد اشاره در یک بررسی موردی از مدیران میانی شاغل در واحد معاونت فنی/عملیاتی شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی، علاوه بر اینکه سهولت درک و اجرای روش پشنهادی را نشان می­دهد، گویای آن است که این روش می­تواند به تشخیص دقیق­تر نیازهای آموزشی، افزایش اثربخشی آموزشی و افزایش انگیزه مشارکت کارکنان در نیازسنجی و اجرای برنامه های آموزشی کمک کند. همچنین، در این مقاله با به کارگیری تکنیک فرایند تحلیل سلسله مراتبی، نشان داده شده است که زمینه وسیعی برای کاربرد گسترده سایر فنون تصمیم­گیری چند شاخصه در موضوع های ارزیابی و نیازسنجی آموزشی فراهم است.

ظرفیت و توانایی سازمان برای انجام کارتیمی یکی از پیش نیازهای کارتیمی مؤثر و توسعه سازمان های تیم بنیان است. این مقاله چالش کارتیمی در ایران را در سطح تحلیل سازمان و از طریق سنجش و ارزیابی سازه ظرفیت سازمانی برای کارتیمی مورد توجه قرار داده است. برای سنجش ظرفیت سازمانی برای کارتیمی از مدل تحلیلی سه شاخگی(شامل ابعاد رفتاری، ساختاری و زمینه ای) بهره گرفته شده است. برای این منظور در قالب پیمایشی مقطعی، با استفاده از روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی تعداد 73 سازمان و شرکت دولتی در سه حوزه سازمان های اجرایی، بیمارستانی و نظامی مورد مطالعه قرارگرفت. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه ای با 64 گویه استفاده شده است که قابلیّت اعتماد آن از طریق ضریب آلفای کرونباخ و تکنیک پیش آزمون و پس آزمون و روایی آن از طریق روایی محتوایی و روایی سازه مبتنی بر تحلیل عاملی تأییدی مورد ارزیابی و تأیید قرار گرفت. برای تجزیه و تحلیل داده ها نیز از آزمون t تک نمونه ای و تحلیل واریانس تک عامله استفاده شد. یافته های این پژوهش حکایت از آن دارد که بطور کلّی، ظرفیت سازمانی برای کارتیمی در نمونه مورد مطالعه از سازمان های دولتی کشور، کمتر از حد متوسط است. همچنین وضعیت ابعاد سه گانه مورد سنجش در طیف 5 درجه ای لیکرت در بعد رفتاری با میانگین و انحراف معیار(2/64، 0/31)، بعد ساختاری(2/71، 0/25) و بعد زمینه ای(2/82، 0/38) گزارش شده است.

پژوهش حاضر به بررسی تاثیر تنوع ویژگی های تیم مدیریت ارشد (TMT) بر عملکرد مالی شرکت های تولیدی می پردازد. در این پژوهش، تنوع تیم مدیریت ارشد به دو دسته متغیرهای پیشینه های مدیریتی (سن، جنسیت، سابقه، سطح تحصیلات، زمینه تحصیلات، زمینه وظیفه ای) و متغیرهای تجربه های مدیریتی (تجربه صنعتی و تجربه بین المللی) تقسیم شده است. همچنین شاخص های مالی عملکرد شامل ROA، ROI و ROS، رشد فروش، رشد دارایی ها، و سهم بازار است. جامعه آماری این پژوهش شامل تمامی شرکت های فعال در شهر صنعتی ساوه در استان مرکزی است که تعداد 210 پرسشنامه در میان شرکت های تولیدی این شهر صنعتی توزیع شد. ولی به دلیل عدم تکمیل و یا ناقص بودن اطلاعات در نهایت تعداد 89 شرکت به عنوان نمونه مورد بررسی قرار گرفتند. یافته های پژوهش نشان دهنده تاثیر مثبت تنوع تیم مدیریت ارشد از نظر جنسیت، پیشینه وظیفه ای، پیشینه تحصیلات، تجربه بین المللی و سابقه کار بر عملکرد مالی این شرکت ها است. این پژوهش کاربردی دارای راه کارها و توصیه های علمی و مدیریتی است.

سوانح، به ویژه سوانح شغلی، سالانه هزینه هایی هنگفت بر کشور تحمیل می نماید. عوامل فردی، از عوامل اصلی مؤثر بر ایجاد سوانح شغلی است. این پژوهش با بررسی تأثیر عوامل روانی، شخصیت، فشارکاری ادراک شده، اعمال ناایمن و رفتار شغلی کارکنان در ایجاد سوانح شغلی، درصدد تبیین نقش عوامل پیش گفته است. جامعه آماری این پژوهش، شامل کارکنان شاغل در شرکت ملی گاز ایران است که در بازه زمانی مشخص، حادثه شغلی را تجربه کرده اند. نمونه ای بیش از 431 نفر با استفاده از روش نمونه گیری سهمیه ای، از جامعه آماری تعیین شد. برای بررسی شیوه اثرگذاری متغیرهای مستقل این پژوهش بر سوانح شغلی و تبیین سهم آن ها در ایجاد سوانح شغلی، از آزمون رگرسیون لجستیک بهره گرفته شد. یافته ها حکایت از تأثیرگذاری متغیرهای مورد پژوهش (به جز متغیردرگیری شغلی کارکنان به عنوان یکی از ابعاد تشکیل دهنده عوامل روانی)، بر بروز سوانح دارد که در این میان، سه مؤلفه اعمال ناایمن کارکنان، فراموش کاری و فشارکاری ادراک شده، سهمی بیش تر در تبیین سوانح شغلی دارند.

نظام اداری از ارکان مهم توسعه و بیانگر نگرش حاکمیت به نحوه اداره و مدیریت آن کشور است. رفتار حاکمیت اجرایی نوع فرهنگ اداری حاکم در کشور را منعکس می کند. فرهنگ اداری در سطح تحلیل نهادی به بررسی الگوی رفتاری حاکم بر نظام اداری کشور میپردازد. پژوهش حاضر با رویکرد نهادگرایی نوین به تعریف و سنجش فرهنگ اداری به عنوان یکی از سه رکن اساسی نظام اداری ایران میپردازد. فرهنگ اداری با رویکرد نگاه از بیرون (اتیک) با شاخصهای آیندهگرایی، ابهامزدایی، تساویطلبی جنسیتی، جمعگرایی گروهی، جمعگرایی نهادی، گرایشهای انسانی، عملکردگرایی، فاصله قدرت، و قاطعیت مورد سنجش و تحلیل قرار می گیرد. 166 نفر از مدیران و خبرگان نظام اداری کشور به عنوان مطلع، نمونه آماری این پیمایش هستند. یافتهها نشانگر آن است که فاصله قدرت و جمعگرایی گروهی در نظام اداری در سطح بالایی ادراک میشود و در مقابل مولفههای جمعگرایی نهادی، آیندهگرایی، عملکردگرایی، ابهامزدایی، و قاطعیت که بهطور مستقیم بر عملکرد موثرتر نظام اداری اثر گذارند، در سطح پایین قرار دارند و نیازمند توسعه و تقویت هستند. در پایان، بر اساس یافتههای پژوهش، پیشنهادهای لازم به پژوهشگران و مدیران نظام اداری ارائه میشود.

هدف از پژوهش حاضر طراحی ابزاری برای سنجش فرهنگ آموزش در دستگاه های اجرایی کشور بود. روش پژوهش حاضر توصیفی از نوع پیمایشی و نمونه مورد بررسی 112 سازمان از بین سازمان های دولتی ایران بود که بر اساس فرمول کوکران و به روش تصادفی ساده انتخاب شدند. در پژوهش حاضر از پرسشنامه محقق ساخته با 68 سؤال به عنوان ابزار جمع آوری اطلاعات استفاده شد. جهت تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS و روش تحلیل عاملی اکتشافی و نیز آزمون t تک نمونه ای استفاده شد. در نهایت نتایج تحلیل عاملی اکتشافی نشان داد فرهنگ آموزش دستگاه های اجرایی کشور در قالب 3 بعد یادگیری مستمر و وظیفه شناسی فراگیران و مناسبات اخلاق گرا و 9 مؤلفه تعهد و تمایل فراگیر، آموزش مبتنی بر نیاز شغلی، مشارکت فعال فراگیر، اجتناب از رفتارهای ناسالم، انگیزه یادگیری، احترام به مدرس، روابط دوستانه، تفکر انتقادی اخلاق گرا، احترام متقابل در کلاس قابل تبیین است. همچنین نتیجه آزمون t تک نمونه ای نشان داد وضعیت فرهنگ آموزش کارکنان دستگاه های اجرایی کشور نامناسب است و نیاز است برای بهبود و تقویت آن برنامه ریزی شود.

در حالی که جامعه ایرانی به عنوان یک جامعه مذهبی و اخلاقی درک می شود، چالش های اخلاقی موجود در سازمان های ایران حکایت از آن دارند که توسعه اخلاق تنها با موعظه و فعالیت های تبلیغی ترویجی تحقق نمی یابد و به توسعه منضبط نظام اخلاقی سازمان و برنامه های اخلاقی رسمی نیازمند است. سازمان ها به این نتیجه رسیده اند که باید علاوه بر رفتارهای اقتصادی (بیشینه سازی سود)، به رفتارهای اخلاقی روی آورند. از این رو، رفتارهای اقتصادی و اخلاقی به صورت توامان، تنها گزینه آن ها برای دستیابی به اهداف سازمانی هستند. برنامه های اخلاقی و محیط اخلاقی سازمان بر طیف وسیعی از متغیرهای سازمانی، گروهی، و فردی تاثیرگذار هستند. هدف این پژوهش، بررسی تاثیر برنامه های اخلاقی سازمان بر رضایت شغلی از راه مسئولیت اجتماعی ادراک شده و محیط اخلاقی سازمان است. جامعه آماری این پژوهش را سازمان های دولتی مستقر در شهر تهران تشکیل می دهند. با روش نمونه گیری تصادفی و با استفاده از ابزار پرسش نامه، 77 سازمان دولتی مورد مطالعه قرار می گیرند. یافته ها نشان می دهند که برنامه های اخلاقی به توسعه محیط اخلاقی و مسئولیت اجتماعی ادراک شده یاری می رسانند. همچنین، محیط اخلاقی به تقویت ادراک از مسئولیت اجتماعی و رضایت شغلی کارکنان سازمان منجر می شود؛ و برنامه اخلاقی از راه محیط اخلاقی، ادراک مسئولیت اجتماعی را تقویت می کند. در پایان، پیشنهادهایی برای توسعه برنامه های اخلاقی و تقویت محیط اخلاقی سازمان ارائه می شود.

فرهنگ تأثیر مستقیمی بر فرایندهای پروژه به خصوص فرایند آغازین پروژه دارد، این مسئله در پروژه های چند ملیتی یا محیط هایی با پیچیدگی فرهنگی بالا بیشتر نمود پیدا می کند. باتوجه به مرور ادبیات به نظر می رسد، نظریه ها و الگو های موجود از تأثیرگذاری عوامل فرهنگی برعملکرد فرآیندهای آغازین مدیریت پروژه غفلت کرده اند و نبود یک چارچوب نظری روشن برای تبیین عملکرد فرایندهای آغازین مدیریت پروژه که مستلزم توجه به عوامل فرهنگی است، در ادبیات مشهود است. در این پژوهش باتوجه به رخنه موجود در ادبیات در زمینه بررسی نقش فرهنگ در فرایندهای آغازین و اقدام های زودهنگام پروژه ها، بررسی مؤلفه های فرهنگی اثرگذار بر عملکرد فرایندهای آغازین مدیریت پروژه مدنظر قرار گرفته است. باتوجه به اینکه برای تحلیل مسئله بالا، یک چارچوب نظری روشن در ادبیات وجود ندارد، در این پژوهش از روش پژوهش کیفی و از روش شناسی برپایه (GT) با رویکرد استراوس و کربین استفاده شده است. باتوجه به تحلیل یافته ها، به نظر می رسد عوامل فرهنگی ملی مانند «کوتاه نظری»، «جزئی نگری»، «بی برنامگی»، «شتاب زدگی»، «منفعت جویی راحت طلبانه» و نیز عوامل فرهنگی حرفه مانند «فقدان زبان مشترک بین ارکان پروژه»، «ناهمسویی ارکان پروژه»، «ترجیح خوشایند کارفرما به واقعیت»، «عدم اعتقاد به استانداردهای مدیریت پروژه»، «عدم اعتقاد به مستندسازی» و «غلبه نگاه فنی بر مدیریت پروژه»، زمینه ساز «شروع شتاب زده پروژه ها» در کشور است.

هدف پژوهش حاضر شناسایی مؤلفه های مؤثر برارتقاء ظرفیت کارتیمی در مدارس ابتدایی براساس سند تحول بنیادین آموزش و پرورش بوده است. روش پژوهش توصیفی بود که به شکل میدانی و به صورت کیفی انجام شد. جامعه مورد مطالعه این پژوهش شامل کلیه افراد مطلع در خصوص تعلیم و تربیت، سند تحول آموزش و پرورش، مدیران و معلمان مقطع ابتدایی بود که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. بدین منظور10 مصاحبه تا رسیدن به اشباع نظری انجام شد. برای شناسایی مؤلفه های مؤثر بر ارتقاء کار تیمی در مدارس ابتدایی، از تحلیل تماتیک استفاده شد. نتایج حاصل از کدگذاری باز، محوری و انتخابی پژوهش به شناسایی و انتخاب شش مؤلفه اصلی ساختاری، محتوایی، زمینه ای، فرهنگی، مجازی و اقتصادی منجر گردید. همچنین چهارده زیرمقوله برای مقولات اصلی مؤثر بر ارتقاءظرفیت کار تیمی در مدارس ابتدایی شهر تهران استخراج شدند که عبارت اند ازساختار سازمانی، رهبری سازمانی، ظرفیت دانشی سازمان، فرهنگ سازمانی، ارزیابی عملکرد، نظام تشویق و تنبیه، سیستم آموزشی دبستان، سیستم گزینش همکاران آموزشی و تربیتی، رهبری، فرهنگ، تکنولوژی، قابلیت های منابع انسانی، اثربخشی کار تیمی و امکانات اقتصادی .یافته ها حاکی از این بود که فعالان عرصه فرهنگ و تعلیم و تربیت باید به کار تیمی در مدارس ابتدایی اهمیت بیشتری داده و دانش آموزان را به دانش مهارت های کار تیمی تجهیز کنند و تلاش کنند که با یک تربیت اجتماعی صحیح و در عین حال فعال و در قالب شش بعد مذکورظرفیت کار تیمی را ارتقاء داده و از این طریق به اجتماعی شدن متربیان کمک کنند.