فاطمه جان احمدی

فاطمه جان احمدی

مدرک تحصیلی: دانشیار، عضو هیأت علمی گروه تاریخ دانشگاه تربیت مدرس

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴۱ تا ۶۰ مورد از کل ۶۵ مورد.
۴۱.

تاریخ سیاسی و خدمات فقهی آل رّسّی در یمن

کلید واژه ها: زیدیه یمن آل رسی خدمات علمی خدمات فرهنگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۳۴ تعداد دانلود : ۵۳۳
در میان دولت های شیعی جهان اسلام، دولت آل رّ سّی زیدی یمن به علت قدمت و دیرپایی، 284 تا1382ق/ 897 تا 1962م، از شهرت بسزایی برخوردار است. وجود آثار علمی بسیار و مزارات درخور احترام حکایت از مقبولیت دیرینه آنان در این سرزمین دارد. آنچه بر نام آوری ماندگاری این خاندان افزوده است، خدمات علمی راهبران سیاسی و دولتمردان فرهنگی زیدیه، در دوره نخست حکمرانی شان بر یمن ازسال 284 تا 455ق/897 تا 1062م است. این دوره زمانی که از آغاز حکمرانی ائمه زیدیه رّسّی تا برآمدن صلیحیان اسماعیلی را شامل می شود، مشحون از تکاپوهای علمی ائمه رّسّی است که به توسعه و پایداری مذهب زیدیه و تحکیم هویت فقهی این مذهب در یمن منجر شده است. آنچه مقرر است در این پژوهش بدان پرداخته شود، بازخوانی خدمات علمی علویان رّسّی در یمن و ارائه تصویری روشن از فعالیت علمی سادات زیدی، در زمینه تولید علم فقه و کشف رابطه میان این خدمات علمی، با دیرپایی دولت و مذهبشان است. دستامد تحقیق در این نوشتار با ترکیب روش توصیفی تحلیلی اطلاعات، داده های مبتنی بر منابع تاریخی، یافتن ربط منطقی میان گزاره های تاریخی، پاسخ سوالات و آزمون فرضیات محقق شد.
۴۲.

پیامدها و نتایج مهندسی فرهنگی امام صادق(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: فرهنگ تمدن اسلامی امام صادق(ع) مهندسی فرهنگی جامعه شیعه

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره کلیات شخصیت ها
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ و سیره اهل بیت(ع)
تعداد بازدید : ۱۹۶۵ تعداد دانلود : ۷۸۹
وجود انحرافات فرهنگی و بدعت های دینی در عصر امویان، لزوم بازنگری در فرهنگ اسلامی به ویژه فرهنگ مذهب تشیع را فزونی بخشیده بود. مناسب ترین شرایط فرهنگی، اجتماعی و سیاسی مختص عصر امامین صادقین‘ بود که فرصتی مناسب برای انجام فعالیت های فرهنگی را فراهم آورد. امام صادق(ع) از بسترها و زمینه های موجود عصر خویش بهره جست و توانست با انجام فعالیت های فرهنگی گسترده، نظام فرهنگی جامعه شیعه را طراحی و مدیریت نماید. هدف مقاله حاضر پاسخ به این پرسش است که مهم ترین پیامدها و نتایج مهندسی فرهنگی امام صادق(ع) چه بود؟ با بررسی منابع و گردآوری و پردازش اطلاعات به شیوه توصیفی ـ تحلیلی نتایج ذیل حاصل شد: مهم ترین دستاوردهای تلاش و فعالیت امام صادق(ع)، توسعه تشیع، نظام مند شدن عقاید و باورها، شکل گیری تشکیلات سیاسی، پویایی فقه شیعی و شکل گیری نظام آموزشی منسجم می باشد. در واقع مهندسی فرهنگی امام صادق(ع) از طرفی موجبات شکل گیری ساختار فرهنگی شیعه و از طرف دیگر زمینه های پویایی فرهنگ و تمدن اسلامی را فراهم آورد.
۴۳.

بررسی مهدویت در دولت برغَواطه بر اساس نظریه تحلیل گفتمان لکلوئو و موف(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تحول سیاسی برغواطه گفتمان مهدویت مغرب اقصی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره کلیات مکاتب، رویکردها و روش ها
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ تشیع
تعداد بازدید : ۱۱۴۶ تعداد دانلود : ۸۱۹
برغواطه از بربرهای صُفریّه مذهبی بودند که در نیمه اول سده دوم هجری در مغرب اقصی با تکیه بر ساده اندیشی و نارضایتی قبایل از شرایط سیاسی، با تبلیغ آیینی التقاطی و ادعای مهدویت، حکومتی تشکیل دادند که تا میانه سده پنجم هجری تداوم یافت. استراتژی های گفتمانی دولت برغواطه متکی بر اندیشه مهدویت برای مدتی در سیادت آنها تاثیر گذاشت، اما با غلبه گفتمانهای شیعه و اهل سنت که با عنوان جهاد به مقابله با آنان برخاسته بودند، تضعیف و سرانجام توسط دولت مرابطان استیلای خود را از دست دادند. این مقاله در پی تبیین چرایی و چگونگی تاثیر گفتمان مهدویت در مشروعیت و هژمونی آنان با استفاده از واکاوی نظری تحلیل گفتمان ارنستولکلوئو و شنتال موف است.
۴۴.

قرامطه بحرین مسأله امامت(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: امامت فاطمیان اسماعیلیان محمد بن اسماعیل قرامطه بحرین

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ تاریخ جهان آسیا خاورمیانه
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ ادیان
  3. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه فعالیت های مذهبی (فعالیت های ادیان، فرق و مذاهب)
تعداد بازدید : ۱۵۲۱ تعداد دانلود : ۸۵۹
موضوع امامت اساسی ترین رکن اعتقادی شیعه و فرق آن است. قرامطه به عنوان شاخه ی شناخته شده از اسماعیلیه براساس اعتقاد به امامت محمد بن اسماعیل، نواده امام جعفر صادق (ع)، شکل گرفت. حامیان امامت محمد بن اسماعیل(مبارکیه) پس از مرگ او به دو گروه منشعب شدند: دسته ای ضمن انکار مرگ محمد بن اسماعیل او را هفتمین و آخرین امام که همان مهدی و قائم آخرالزمانی و یا الوالعزم خواهد بود، دانستند. این گروه سلف قرامطه قلمداد می شوند و گروه دیگری که اقلیت اند با پذیرش مرگ محمد بن اسماعیل، سلسله امامت را در فرزندان و ذریه او جاری دانسته، در ائمه فاطمیان مصر تجلی یافتند. با شروع دوره کشف و اعلان ظهور عبیدالله المهدی اختلاف بر سر موضوع راهبری نهضت اسماعیلیه و امامت آن تشدید شد و قرمطیان با جدایی از پیکره اسماعیلیان فاطمی بر دعوت قدیم پای فشردند. تغییر خط مشی جدایی طلبان قرمطی این سوال اساسی را مطرح نمود که مبانی فکری قرمطیان درباره امام چیست؟و تفاوت موضوع امامت قرمطیان با فاطمیان در چیست؟ تبیین فرضیات مطرح توصیفی - تحلیلی متکی بر آثار کتابخانه ای است.
۴۵.

تحول اصطلاح ساراسن و کاربست آن در میان اروپاییان تا پایان سدة سیزده میلادی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اسلام مسیحیت منظومه های پهلوانی قرون وسطی اندلس ادبیات حماسی ساراسن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۵۵ تعداد دانلود : ۱۰۰۰
آشنایی و رویارویی دیرینه مسلمانان و مسیحیان مجموعه ای از اصطلاحات را در منابع تاریخی فراهم آورد که برخی از آن ها نه تنها بار سیاسی بلکه مجموعه ای از مفاهیم فرهنگی را نیز به دنبال داشت. در میان این مجموعه، ساراسن یکی از قدیم ترین اصطلاحاتی است که مسیحیان اروپایی برای معرفی عرب ها به کار می بستند. این اصطلاح کهن پس از ظهور اسلام، به عموم مسلمانان اطلاق شد و در ذیل آن تصویری مخدوش از اسلام، بخصوص شخص نبی اعظم (ص) ارائه شد و معانی منفی وسیعی را به ذهن متبادر کرد. این تغییر کاربری اصطلاح ساراسن از عرب به مسلمان چند پرسش اساسی را به ذهن متبادر می کند: نخست آن که ریشة اصطلاح ساراسن چیست؟ دیگر اینکه تطور این اصطلاح در میان اروپائیان چگونه بوده است؟ پاسخ این پرسش ها تنها با بررسی منابع و جستار این اصطلاح در ردیه های مسیحیان بر پایة توصیف دقیق و تحلیل داده ها مبتنی است.
۴۶.

بررسی اسناد تاریخی موقوفات دولت شیعی قطب شاهیان در هند(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قطب شاهیان اس‍ن‍اد ت‍اری‍خ‍ی دولت شیعی هند موقوفات شیعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۳۶ تعداد دانلود : ۹۴۲
هدف از این پژوهش بررسی اسناد تاریخی و نقش دولت شیعی قطب شاهیان هند در تاریخ اسلامی هند است. روش/رویکرد پژوهش: در این پژوهش به روش توصیفی – تحلیلی بر پایه منابع کتابخانه ای و بررسی اسناد تاریخی در موضوع تاریخ اسلام و هند و نسخه های خطی دو مرکز مهم در هند سعی در پاسخ به سوالات پژوهش گردیده است. یافته ها و نتایج: یافته ها نشان می دهد که با ظهور و گسترش اسلام در هند، مسیر تایخ هند، دستخوش تحولات بنیادی شد. فتوحات سپاهیان مسلمان به هند و به دنبال آن مسافرت و مهاجرت عالمان و دانشمندان اسلامی به هند زمینه آشنایی هندیان با مبانی اسلامی را فراهم نمود و دین اسلام هم به عنوان یک قدرت نظامی و هم یک مذهب مترقی به هند راه یافت. از زمان سلطان قطب الدین ایبک در سال 602 ه / 1181م تا پایان کار بهادر شاه ظفر در سال 1274ه / 1853م حضور شیعیان و شخصیت های تاثیر گذار و برجسته شیعی بسیار چشمگیر است. امروز آثار به جا مانده از موقوفات شیعی دولت قطب شاهیان از اهمیت بالایی برخوردار است و جهانگردان و تاریخ نگاران که به هند عزیمت می کنند به شوق دیدار این اماکن موقوفه روی آوردند. برخی از این آثار موقوفه جزو آثار ملی از سوی دولت هند به حساب آمده است.
۴۷.

بازکاوی تأثیر ساختار قدرت سیاسی خلافت عباسیان بر فراز تمدن اسلامی از 132 تا 247ق(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ساختار قدرت تمدن اسلامی عباسیان خلافت اسلامی انسجام درونی قدرت فراز تمدن

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ اسلام تاریخ تمدن اسلامی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ اسلام و عرب تاریخ بنی عباس
تعداد بازدید : ۲۰۸۱ تعداد دانلود : ۱۰۹۶
تاکنون پژوهش های دامنه داری در زمینه پیدایش، خیزش و یا افول خلافت عباسیان صورت گرفته است؛ اما هنوز زوایای ناگفته بسیاری نزد مورخان و محققان تاریخ اسلام وجود دارد. آنچه مقرر است در این وجیزه بررسی شود، زاویه ای متفاوت و دغدغه ای پنهان برگرفته از این پرسش است که ساختار قدرت سیاسی عباسیان چه تأثیری بر فراز تمدن اسلامی نهاده است؟ نخستین فرضیه ای که به ذهن متبادر می شود آن است که انسجام درونی ساختار قدرت سیاسی عباسیان، متمرکز در نهاد خلافت، عامل رشد سازه های تمدنی، زمینه ساز بروز عصر طلایی و پدید آمدن الگو و مفهوم تمدن اسلامی متکی بر خلافت شرقی شده است. جهت آزمون این فرضیه از الگوی نظری دیدگاه سیستمی و لوزی انسجام درونی بهره گرفته شده است. روش بررسی در این پژوهش متناسب با روش های معمول تاریخی، توصیفی ـ تحلیلی می باشد.
۴۸.

بسترها، زمینه ها و چالش های پیدایی جنبش زیدیه در یمن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قرامطه زیدیه یمن هادی الی الحق بسترها قاسم رسی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره کلیات کلیات و فلسفه‌ تاریخ
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ تشیع
  3. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی تاریخ محلی
تعداد بازدید : ۲۲۷۹ تعداد دانلود : ۱۰۸۵
شهادت امام حسین(ع) در سال 61 ق، سبب تغییر فضای تبلیغی جامعه اسلامی به سود گرایش های شیعی شد. علویان با تکیه بر این فضای اجتماعی در کنار ضعف سیاسی عباسیان و استفاده از بسترهای مناسب جغرافیایی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی موجود در یمن، سومین حکومت زیدی جهان اسلام را تأسیس نمودند. پژوهش حاضر به موضوع، بسترها و چالش های پیدایی دولت زیدی یمن (298 ـ 280 ق / 911 ـ 893 م) می پردازد. پیدایش این دولت و فعالیت امامان زیدی و شیعیانشان در یمن سبب شد تا این دولت، تنها حکومت زیدی باشد که به تواند بیش از هزار سال پایدار بماند. آنان با بهره گیری از ظرفیت های موجود در این منطقه و پیشینه یمنیان در علاقه به تشیع، توانستند تا حد امکان بر مشکلات سیاسی ـ اجتماعی فائق آمده و یمن را به مهم ترین پایگاه زیدیان تا به امروز تبدیل نمایند.
۴۹.

ملاحظاتی رهیافتی از مطالعه گزارش های منابع تاریخی و قرآن کریم (مطالعه موردی غزوات بدر و احد)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قرآن احد بدر منابع تاریخی تعارض گزارش های تاریخی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۱۵ تعداد دانلود : ۸۹۲
قرآن کریم هر چند کتاب تاریخی نیست، امّا گزارش هایی از رخداد های عصر نبوی به سبک خود ارائه نموده است، گزارش هایی که در عصر نبی اعظم| در معرض نقد و ارزیابی معارضان قرآن قرار داشت. ازاین رو اگر در گزارش های تاریخی قرآن، نقصی نهفته بود یا گزارشی خلاف واقع در آن گنجانده شده بود قاعدتاً باید مورد نقد آنان قرار می گرفت. در دوره های بعد مورخان به نوشتن تاریخ عصر نبوی اقدام کردند و از قرآن نیز در کنار سایر منابع استفاده کرده اند. سئوال این است آیا گزارش های راویان از رخدادها، تعارضی با ظاهر گزارش های قرآنی ندارد؟ این مقاله در صدد بیان این پاسخ است که در گزارش از حوادث، تعارض های موردی بین گزارش های منابع با گزارش های قرآنی به چشم می خورد و با بررسی یازده مورد، تعارض در اکثر موارد به اثبات رسیده است. برای سهولت بررسی دامنه موضوع گزارش ها به دو غزوه (بدر ـ احد) محدود شده و در مقام مقایسه با قرآن فقط به سه منبع تاریخی اکتفا شده است. برای دست یابی به نتایج تحقیق از روش امامان شیعه در عرضه تاریخ به قرآن و روش «توصیفی ـ تحلیلی» و «تطبیقی» استفاده شده است.
۵۰.

ویژگی ها و شاخصه های نظام آموزشی امام صادق(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تعلیم و تربیت تمدن اسلامی مهندسی فرهنگی نظام آموزش عصر امام صادق(ع)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۹۶ تعداد دانلود : ۶۹۳
وجود انحرافات فرهنگی و بدعت های دینی در عصر امویان لزوم بازنگری در فرهنگ اسلامی، بویژه فرهنگ مذهب تشیع را فزونی بخشیده بود. مناسب ترین شرایط فرهنگی، اجتماعی و سیاسی مختص عصر امامینصادقین است که فرصتی مناسب را برای انجام فعالیت های فرهنگی فراهم آورد. امام صادق(ع) از بسترها و زمینه های موجود عصر خویش بهره جست و توانست با انجام فعالیت های فرهنگی گسترده، نظام فرهنگی جامعه شیعه را طراحی و مدیریت نماید. از محورهای مهم فعالیت آن حضرت، طراحی نظام آموزشی منسجم است که مولفه های ویژه ای را به خود اختصاص داده است. نظام آموزشی امام صادق(ع) می تواند الگوی مناسبی برای ساماندهی نظام آموزشی جامعه اسلامی باشد. از این رو شناخت و معرفی ویژگی ها و شاخصه های نظام آموزشی امام صادق(ع) ضروری به نظر می رسد. هدف مقاله حاضر پاسخ به این پرسش است که: مهم ترین ویژگی ها و شاخصه های نظام آموزشی امام صادق(ع) چه بود؟ با بررسی منابع و گردآوری اطلاعات لازم و پردازش آنها به شیوه توصیفی- تحلیلی نتایج ذیل: خدامحوری، عقلانیت، فرامذهبی، پژوهش محوری، تخصص گرایی و تنوع در آموزش به دست آمده است.
۵۲.

اندیشمند ایرانی حمیدالدین کرمانی و مدیریت بحران دربار فاطمیان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ایران مصر فاطمیان الحاکم بامرالله حمید الدین کرمانی عباسیان اسماعیلیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۸۹ تعداد دانلود : ۵۹۴
بحران های سیاسی و فرهنگی پیش آمده در قاهره هم زمان با دورة پرتحول خلافت الحاکم بامرالله فاطمی (د 386 - 411 ق) زمینه های فراخوان پایور ایرانی حمیدالدین کرمانی (411 ق) حجت جزیرة عراق و ایران1 را به مصر فراهم آورد. حضور فعال او که نمایندة مکتب ایرانی در دربار فاطمیان بود، موجب شد تا از لطمات فکری ناشی از بروز جریان های غالی گرایانه و افراطی چون دروزیان و یا تبلیغات مستمر عباسیان برضد ایشان به شدت کاسته شود. آنچه مقرر است در این بررسی بدان پرداخته شود، پاسخ به این پرسش های اساسی است که علت بحران های درون فرقه ای اسماعیلیه در عصر حمیدالدین چه بود که منجر به حضور او در قاهره شد؟ شیوه ها و راهکارهای کرمانی برای مواجهه و مهار و مدیریت بحران قاهره چه بود؟ و این که چرا در میان بی شمار دعات اسماعیلی، حمیدالدین برای مبارزة عملی و علمی با بحران اسماعیلیه به دربار فاطمیان راه یافت؟ مطابق بررسی های به عمل آمده نتیجة تلاش های مستمر این اندیشمند ایرانی رفع بحران های عصر الحاکم بامرالله و پیشگیری از اضمحلال زود هنگام دولت فاطمیان و ارائة طرحی نو در تبیین مراتب امامت و دعوت اسماعیلیه بود. نظر به عنوان مقاله و حیطة مطالعاتی آن نخست سؤال آخر پاسخ داده شد و سپس با روش توصیفی ـ تحلیلی مبتنی بر داده ها و آثار و مکتوبات تاریخی و کلامی اسماعیلیه و به ویژه آثار حمیدالدین فرضیات تحقیق بررسی شد.
۵۴.

رابطه حکومت های محلی گیلان، دیلمان و مازندران با علویان طبرستان (250 ـ 316ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مازندران گیلان دیلمان زیدیان حکومت های محلی (باوندیان، پادوسبانان و جستانیان) علویان طبرستان

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی علویان روابط خارجی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه جغرافیای تاریخی
  3. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی تاریخ محلی
تعداد بازدید : ۲۹۳۴ تعداد دانلود : ۱۴۶۰
حکومت های محلی گیلان، دیلمان و مازندران هم زمان با تشکیل حکومت علویان طبرستان روابطی مبتنی بر حفظ موجودیت خود شکل دادند. در این فرایند رفتارهای متفاوتی از باوندیان، پادوسبانان و جستانیان به ظهور رسید. گاه تقابل وگاه هم گامی و تساهل شیوه رفتاری ایشان و هدف همه آن ها حفظ حاکمیت و ماندگاری بود؛ از این رو با تلاش برای موجودیت سیاسی خود به حفظ قلمرو، حکومت و جمعیت پرداختند. داده های تاریخی نشانگر شیوه های برقراری رابطه و نحوه استفاده از آن برای استمرار قدرت است. در پاسخ به پرسش از علت برقراری ارتباط حکومت های محلی منطقه با علویان طبرستان، در این پژوهش با تبیین مواد تاریخی به حفظ حاکمیت به عنوان علت مهم ارتباط پرداخته شده است که با شیوه های متفاوتی از سوی حکومت های مختلف اعمال شد. یاری جستن توسط جستانیان، دوگانگی رفتاری توسط پادوسبانان و تقابل از سوی باوندیان رفتارهای غالب هر یک در مقابل علویان طبرستان بود.
۵۵.

مسلمانان رومانی در عصر حاکمیت کمونیست ها (1945 ـ 1989م)

کلید واژه ها: اسلام دولت کمونیست مسلمانان رومانی دابروجا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۲۷ تعداد دانلود : ۶۲۸
کشور رومانی در سال 1944م به اشغال ارتش سرخ شوروی درآمد و تا سال 1958م ادامه یافت. در این مدت شوروی با مداخله در امور رومانی موفق شد زمینه های شکل گیری و تسلط دولت کمونیستی را بر رومانی فراهم آورد. از این پس به مدت چهل سال و اندی از 1945 تا 1989م دولت کمونیستی بر رومانی فرمان راند. ضدیت دولت کمونیستی با ادیان و مذاهب مختلف موجب شد تا در طی این دوره علاوه بر دشواری معیشت اقلیت مسلمان، اکثریت مسیحی نیز در سختی بسر برند. عمده فشارهای سیاسی دولت کمونیست براقلیت مسلمان و اکثریت مسیحی برای ترک مذهب و یا واگذاشتن مناسک دینی آنها بود.در این مقاله کوشش شده است تا به بررسیتاثیرات حاصل از سلطه حکومت کمونیستی در رومانی بر جامعه مسلمان رومانی بپردازد و اینکه مسلمانان رومانی چگونه توانستند در این دوره هویت خود را حفظ کنند. روش تحقیق در این مقاله توصیفی و متکی بر تجزیه و تحلیل اطلاعات گردآوری شده است.
۵۶.

تحول ساختاری نهاد وزارت در مصرِ عصر فاطمی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تحول نهاد وزارت وساطه دیوان سالاری فاطمیان مصر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۵ تعداد دانلود : ۴۱۶
نهضت شیعه اسماعیلیه در آخرین دهه قرن سوم هجری با برپایی حکومت فاطمیان در مغرب به بار نشست و در اندک زمانی پس از استقرار، در پی تحقق هدف توسعه سیاسی به مصر لشکر کشید و 209 سال (358-567ه ق) مقتدرانه بر آن جا حکم راند. فاطمیان در این دوران به انگیزه تمرکز قدرت و چیرگی کامل بر کارها توانستند نهادهای فراوانی تأسیس کنند و آنها را گسترش دهند. نهاد «وزارت» یا «وساطه» از جمله ی این نهادها بود که در آغاز استقرار آنان در مصر پاگرفت. امام - خلیفه فاطمی در آغاز به انگیزه حفظ قدرت و اقتدار مطلق خودش، مقام وساطه را در قالب رکنی اجرایی با وظایفی محدود تعیین و حفظ کرد که متصدی این مقام واسطه و رابط میان خلیفه و دیگر نهادهای اجرایی و نظامی و دیگر مردم به شمار می آمد. بتدریج با گذشت زمان، مقام وزارت به رکنی اصلی در ساختار قدرت خلافت فاطمیان بدل شد. بهترین خواست این مقاله یافت این پرسش اساسی است که چه عواملی در ایجاد تحول ساختار نهاد وزارت، از وساطه به وزارت تنفیذ سپس وزارت تفویض تأثیر گذارد؟ شاید دگرگونی های سیاسی و گسترش دیوان سالاری و پیدایی تغییر و تحول در مقام و منصب وزارت و بدل شدن آن به نهادی قدرتمند، در این زمینه تأثیرگذار بوده باشند.
۵۷.

حمیدالدین کرمانی و بازاندیشی تئوری امامت اسماعیلیه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اسماعیلیه حمیدالدین کرمانی فاطمیان مصر الحاکم بامرالله دروزیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۲۳ تعداد دانلود : ۸۴۸
فیلسوف اسماعیلی، حجت العراقین، حمیدالدین کرمانی (م. 411 ق) در تکوین، و تکمیل آرای فلسفی اسماعیلیه و تشریح مبانی فکری ـ کلامی فاطمیان نقش موثری بر عهده داشت. طرح مجدد تئوری امامت ائمه فاطمی و پیوند جایگاه علوی و تجسم مراتب دنیوی امام با مراتب خلقت و هستی، از شاخصه های بارز تفکرات علمی اوست. دغدغه این پژوهش، پاسخ به این پرسش اساسی است که سازوکار حمیدالدین در تئوریزه کردن مفهوم امامت و بازاندیشی اصول فکری اسماعیلیه چه بود؟ و حاصل تلاش های او در طرح مجدد تئوری امامت اسماعیلیه کدام اند؟ فرضیه مرکبی که در پاسخ به این دو پرسش مطرح است آنکه: حمیدالدین با ارائه طرح واره ای تلفیقی و تطبیقی (علوی و سفلی) که رویکردی تاویلی، اساسی عقلانی و ماهیتی فلسفی داشت، به بازاندیشی اصول فکری اسماعیلیه پرداخت و طرح سازمان یافته مبانی کلامی اسماعیلیه را با محویت امام فاطمی ارائه داد.
۵۸.

ملاحظاتی رهیافتی از فلسفه تاریخ ابوعلی احمد مسکویه رازی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: فلسفه تاریخ ابوعلی مسکویه رازی تجارب الامم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۹۳ تعداد دانلود : ۱۰۷۶
برآیند نگاه متفاوت ابو علی احمد بن محمد مسکویه رازی(م421ق) به پردازش تاریخ، ارائه نوعی تفسیر و تبیین انتقادی تاریخ و بیان گونه‌ای فلسفه تاریخ بود. شیوة جدیدی که او از تلفیق و التقاط میان سه بینش تاریخی یا سنت تاریخ نگاری ایرانی و یونانی و اسلامی آفرید، بیانگر رویکرد آگاهانه و هدفمندی است که در سیر نگارش حوادث تاریخی و نوع نگاه نقادانة وی به رخدادها بسیار مؤثر بود. رهیافت بینش نقادانه او از یک سو عصاره فهم و ذکاوت تجربه گرایانة وی، از دیگر سو برآیند نگرش فلسفی و اخلاقی عملگرایانة او در تبیین حوادث تاریخی بود. بررسی دقیق کتاب تاریخی او که با نام پرمایة «تجارب الامم و تعاقب الهمم» آراسته است، نشان می دهد که ابو علی مسکویه رازی، افزون بر ارائه نظام نظری کل‌گرایانه مبتنی بر چگونگی تحول جوامع انسانی متفاوت با نگاه اسلاف خود ، به طرح فلسفه انتقادی تاریخ به بهترین وجه نظر دارد. این نوشتار بر آن است تا ضمن بررسی اسلوب و دیدگاه تاریخ نویسی مسکویه رازی، در خلال کتاب پیش گفته به نخستین بارقه‌های جامعه‌شناسی تاریخی و روان‌شناسی تاریخی و در یک کلام، فلسفه تاریخ از منظر او بپردازد.
۶۰.

داعیان حکومت گر صلیحی در یمن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: فاطمیان یمن صلیحیون صنعاء، هند دعوت اسماعیلیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۷۳
دعوت اسماعیلیه در نیمه دوم قرن سوم هجری در یمن آغاز شد. پس از گذشت دو قرن امیر داعیان صلیحی (439-532 ه) توفیق تشکیل حکومتی اسماعیلی مذهب را در یمن یافتند. در سراسر دوره حکمرانی ایشان روابطی بسیار دوستانه و مستحکم میان دو کانون یمن و مصر حکم فرما بود. سلاطین صلیحی به عنوان داعیان برجسته فاطمی نقش مهمی در گسترش کیش اسماعیلیه در جنوب شبه جزیره عربستان و هند بر عهده داشتند. مهمترین وظیفه امیر داعیان صلیحی ضمن دعوت به امام فاطمی، حفظ پایگاه های سیاسی فاطمیان در یمن، مکه و مدینه بود. داعیان صلیحی به عنوان حجت جزیره یمن کار دعوت هند را نیز بر عهده داشتند و بعدها همین ارتباط سیاسی مذهبی موجب شد تا داعیان هند بسیاری از میراث مکتوب فاطمیان و به تبع آنها صلیحیون را حفظ کنند. بنابراین بررسی ابعاد مختلف چگونگی شکل گیری این حکومت که نخستین حکومت اسماعیلی مذهب در یمن بشمار می آید، بسیار حایز اهمیت است. مقاله حاضر می کوشد ضمن بررسی چگونگی نشر کیش اسماعیلیه در یمن و جنوب شبه جزیره عربستان به سیر تکوین سلسله صلیحی و ظهور و افول بپردازد و مظاهر ارتباط خلفای فاطمی و داعیان صلیحی را بررسی کند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان