مهدی رحمانی

زمینه و هدف: ترسیم نقشه علمی به عنوان یکی از فنون علم سنجی، می تواند باعث آگاهی از وضعیت پژوهش های منتشر شده، نمایش ارتباط حوزه های فرعی موضوعات به صورت تصویری و معرفی تاثیرگذارترین زمینه های موضوعی حوزه علمی، شود. هدف از پژوهش حاضر ترسیم نقشه علمی حوزه سلامت انسان و رشد با استفاده از داده های وب آو ساینس بود. روش پژوهش: پژوهش حاضر از نوع پژوهش های کاربردی با استفاده از شیوه علم سنجی و شاخص های تحلیل شبکه های اجتماعی انجام شده است. جامعه پژوهش شامل کلیه منابع اطلاعاتی نمایه شده در پایگاه وب آو ساینس در حوزه سلامت انسان و رشد به تعداد 18188 اثر بود. برای گردآوری داده های پژوهش، برای هر کدام از طریق پایگاه وب آو ساینس به جستجوی کلیدواژه های ( human health and development ، human health ، human development ، human study ) پرداخته شد و داده ها وارد اکسل شد. برای تحلیل شبکه از نرم افزار ویس ویور استفاده شد. یافته ها: نتایج پژوهش نشان داد که از لحاظ مرکزیت مقوله های سلامت، بیماری، سلامتی انسان، رشد پایدار، حقوق انسان، پرستاری و مراقبت، رشد انسان، چاقی، رشد و آموزش از بیشترین شاخص مرکزیت و از لحاظ چگالی و ضریب خوشه بندی نیز مقوله های سلامت، رشد انسان، حقوق انسان و پرستاری و مراقبت، اهمیت بیشتری نسبت به سایر مقوله ها داشتند. نتیجه گیری: نتایج کلی پژوهش نشان داد که مدل ارائه شده در پژوهش نقشه هم موضوعی حوزه سلامت انسان و رشد است که سبب کسب آگاهی بیشتر پژوهشگران از وضعیت موضوعات انجام شده و ارتباط میان آن ها و اطلاع از شکاف های موضوعی می شود و می تواند از دوباره کاری در امر پژوهش جلوگیری کند.

گفتمان ملی گرایی عربی از راه ایدئولوژی های ناصریسم و بعثیسم از دهه 1330 شمسی به راهبرد سیاسی دولت های مصر و سوریه تبدیل شد و همین رویداد فرازوفرودهایی را در کشاکش میان درگیری های سیاسی روز از یک سو، و جزم های گفتمانی پان عربی از سوی دیگر به وجود آورد که در سال های پایانی دهه 1350ش/ 1970م، دیگر رد و اثری از اصول جزمی این گفتمان در هیچ یک از دو جریان یافت نمی شد. مصر که تعهد به ملی گرایی عربی را به خودآگاه نظام گفتمانی و کردار سیاسی خود پیوند داده بود، در برابر ضربه شکست در جنگ شش روزه 1967 به یکباره دچار گونه ای فروپاشی در نظام باورهای خود شد و شعار «اول مصر» را دستور کار خود قرار داد. اگرچه سوریه بعثی ضمن پایبندی نمادین به انگاره ملی گرایی عربی، در عرصه کشمکش های سیاسی هر آنگاه که خواست از این اصول سرپیچی کرد و ضمن فاصله گیری نسبی از ملی گرایی عربی، همچنان از گزاره های نمادین آن برای تبیین کردار سیاسی خود بهره برد. ازاین رو پرسش های پژوهشی عبارت اند از: 1. چه عامل یا عواملی (به ویژه تناقض درون ماندگار گفتمان، اهمال کارگزاران گفتمان در پیگیری آن، بی صداقتی در باور به وحدت، بافتار تحولات و فشارهای خارجی) گفتمان توپر ناسیونالیسم عربی را به ضد خود تبدیل  و روند فرازوفرود را چنین پرشتاب کرد؟ 2. چرا پایبندی مصر این دولت را در رویارویی با شکست 1967 آسیب پذیر می کند، اما دولت بعثی سوریه با وجود رویکردهای عمل گرایانه تر، در تحولات مربوط به جنگ اکتبر و رویدادهای پس از آن همچنان به انگاره وحدت امت عرب تأسی می جوید؟ در فرضیه پژوهشی ادعا می شود که کم کاری کارگزاران گفتمان ملی گرایی عربی و نیز بی صداقتی رهبران عرب در باور به وحدت به کژتابی این گفتمان در رویارویی با تحولات سیاسی منجر شده است. با بهره گیری از رویکرد روانکاوانه و هگلی لاکان و ژیژک، و استفاده از روش تحلیل داده های کیفی رویدادها، رابطه میان تأثیرگذارترین رویدادهای تاریخی و گفتمان ملی گرایی عربی در ناصریسم و بعثیسم تبیین و تفسیر خواهد شد.

عنن یا ناتوانی جنسی در مردان، عارضه و بیماری مخفی است که برای اثبات آن، امکان تمسک به برخی از طرق اثبات دعوا که در فقه اسلامی و قوانین موضوعه مطرح شده است، وجود ندارد. برخی از فقهای امامیه و اهل سنت، با این دلیل که بیماری عنن، تنها از سوی خود شخص، قابل تشخیص می باشد، قائل به مسموع نبودن دلایلی نظیر شهادت برای اثبات عنن، بوده و حتی راه هایی نظیر گواهی پزشکی قانونی که از طریق آزمایش های دقیق به تشخیص بیماری مذکور می پردازد، را قابل پذیرش نمی دانند؛ اما در مقابل گروه دیگری از فقهای اسلامی، شهادت شهود و اقامه ی بیّنه در اثبات عنن را مسموع دانسته و معتقدند که چنانچه شهادت شهود از طریق اهل خبره و قرائن و اماراتی باشد که منجر به علم قطعی به ناتوانی جنسی شخص گردد، می تواند مستند رأی قاضی برای اثبات عنن قرار گیرد. در حقوق ایران با توجه به مسکوت بودن قانون در خصوص راه های اثبات عنن، رویه دادگاه ها بدین نحو است که جهت تشخیص بیماری مذکور، شخص را به پزشکی قانونی ارجاع داده و نظر کارشناس و گواهی پزشکی قانونی را مبنای حکم قرار می دهند، هر چند می توان مطابق ادله دیگری نظیر اقرار و شهادت که در اثبات دعاوی حقوقی کاربرد دارند به اثبات عنین بودن شخص پرداخت. در قانون عراق نیز تنها راه اثبات ناتوانی جنسی زوج و ابتلای او به بیماری عنن، نظر کمیسیون پزشکی قانونی در نظر گرفته شده است.

هدف: هدف از پژوهش حاضر تحلیل بیانیه حفظ حریم خصوصی کتابخانه های عمومی برتر بر اساس رتبه بندی کتابخانه های عمومی انجمن کتابداران آمریکا و ارائه بیانیه حفظ حریم خصوصی کاربران برای کتابخانه های عمومی ایران است. روش: پژوهش حاضر از نظرِ هدف کاربردی و از لحاظِ روش از نوع پژوهش های آمیخته و ترکیبی است و در آن از روش های کتابخانه ای، دلفی و پیمایشی توصیفی استفاده شده است. برای پاسخ به سؤال های پژوهش، ابتدا با مراجعه به وب سایت کتابخانه های عمومی موردبررسی بیانیه استخراج شد. در گام دوم، بیانیه آن ها مورد بررسی قرار گرفت و اصول اولیه ای که در بیشتر کتابخانه ها مشترک بود استخراج شد. سپس، سیاهه ای متشکل از اطلاعات مختلفی که از کاربران توسط کتابخانه گردآوری شد تهیه گردید. سپس، با استفاده از روش دلفی، سیاهه در اختیار 12 نفر از کتابداران و متخصصان کتابخانه های عمومی که به روشِ نمونه گیری گلوله برفی انتخاب شده بودند قرار گرفت و از این طریق اطلاعات اصلی ای که از کاربران در اختیار کتابخانه ها قرار می گرفت و گزارش هایی که سیستم از عملکرد کاربران از کتابخانه ارائه می کند مشخص شدند. در مرحله آخر، بیانیه حفظ حریم خصوصی اطلاعات کاربران بر اساس اطلاعات استخراجی تدوین شد. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد از میان 25 کتابخانه موردبررسی، 24 کتابخانه بیانیه حفظ حریم خصوصی کاربران را در وب سایت خود ارائه کرده بودند. همچنین، بیانیه کتابخانه عمومی شیکاگو جامع ترین بیانیه بود و از میان عوامل ذکرشده، بحث ارائه راهبردهای کتابخانه درمورد سوابق استفاده از سیستم های کتابخانه، سوابق مربوط به پروفایل کاربری کاربران کتابخانه و علل ارائه و انتشار اطلاعات کاربران بیشترین فراوانی را داشتند. در نهایت، بخش های اصلی که باید در بیانیه حفظ حریم خصوصی کاربران موجود باشد، و راهبردهایی پیشنهادی برای کتابخانه های عمومی در ارائه بیانیه حفظ حریم خصوصی کاربران ارائه شد. اصالت/ارزش: نتایج پژوهش نشان از اهمیت وجود بیانیه حفظ حریم خصوصی کاربران در کتابخانه های عمومی برتر موردمطالعه بود و در نهایت اصول اساسی پیشنهادی برای بیانیه حفظ حریم خصوصی کاربران در کتابخانه های عمومی ارائه شد و 30 راهبرد برای تنظیم بیانیه حفظ حریم خصوصی به کتابخانه های عمومی پیشنهاد شد.

هدف از پژوهش حاضر، تدوین برنامه راهبردی برای کتابخانه های دانشگاهی ایران با الگوبرداری از کتابخانه های دانشگاهی دنیا بود. روش پژوهش حاضر به صورت آمیخته است و از روش های کتابخانه ای، دلفی و پیمایشی توصیفی استفاده شده است. جامعه پژوهش شامل کتابخانه 25 دانشگاه برتر براساس رده بندی تایمز بود. روش تجزیه وتحلیل داده ها از نوع توصیفی بود و برای اجرای پژوهش از روش تحلیل محتوای اسناد و فن دلفی استفاده شد. با بررسی برنامه راهبردی کتابخانه های دانشگاهی دنیا با رویکرد اکتشافی، ساختار و محتوای این برنامه ها استخراج شد. نتایج پژوهش نشان داد که تمامی 25 کتابخانه موردبررسی برنامه راهبردی مدون داشتند؛ اما برنامه راهبردی 4 کتابخانه دانشگاهی به روز نبود و 2 کتابخانه دانشگاهی نیز برنامه راهبردی شان بازه زمانی نداشت. تحلیل برنامه راهبردی کتابخانه های موردبررسی نشان داد چهارچوب ساختاری این برنامه ها متشکل از 11 مؤلفه شامل معرفی، خلاصه، مأموریت، چشم انداز، ارزش های اصلی، هدف، راهبرد، اقدام ها، اولویت های استراتژیک، ارزیابی و زمان بندی بود. نتایج بررسی ها نشان داد که همه کتابخانه های دانشگاهی برتر برنامه راهبردی داشتند و این نشان از اهمیت وجود برنامه راهبردی دارد؛ بنابراین دستاورد این پژوهش، ارائه چارچوبی برای برنامه راهبردی کتابخانه های دانشگاهی ایران بود.

قاعده منع مجازات مضاعف پس از سال ها تبادل نظر، سرانجام در قانون مجازات اسلامی سال 1392 به قوانین کیفری ایران بازگشت. برخلاف قانون مجازات عمومی مصوب 1352، قاعده مزبور در قانون مجازات اسلامی، تنها در مجازات تعزیری غیرمنصوص شرعی پذیرفته شده است. محدود کردن حوزه اعمال این قاعده در قانون مزبور، از دیدگاه برخی فقها نشئت گرفته است، اما به نظر می رسد با استناد به بعضی استدلال ها بتوان قاعده منع مجازات مضاعف را در خصوص مجازات شرعی نیز اعمال کرد. به کارگیری قواعد فقهی لاضرر و نفی حرج، مداقه در ملاک برخی احکام اولیه، توجه به ویژگی خاص برخی مجازات ها مانند تراضی در قصاص و مبالغ موجود در میزان دیه و خسارات فاقد دیه مشخص (ارش) و نیز تزاحم مصالح در حدود، ازجمله استدلال های مورد اشاره است. در این نوشتار سعی شده است تا با روش توصیفی-تحلیلی و از طریق منابع کتابخانه ای، شرایط اعمال قاعده منع مجازات مضاعف در مجازات شرعی بررسی شود.

نظریه پرتفوی یکی از نظریه های حوزه مالی است که توسط «هری مارکویتز» ارائه شده است. این نظریه بیان می کند که سرمایه گذاران برای کاهش ریسک سرمایه گذاری، اقدام به متنوع سازی سبد سهام خود نمایند. این پژوهش با هدف بررسی کاربردهای نظریه پرتفوی در بازیابی اطلاعات و دانش انجام گرفته و از لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ روش از نوع پژوهش های کیفی است. در پژوهش حاضر با استفاده از شیوه تحلیل محتوا و تحلیل متن، مفاهیم اصلی نظریه مدرن پرتفوی استخراج شد. در گام بعد بر اساس شیوه ارزیابی و مقایسه، کارکردهای نظریه مدرن پرتفوی در بازیابی اطلاعات و حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی شناسایی و تعیین شدند. سرانجام، تعداد 12 نفر از متخصصان حوزه مدیریت دانش، بازیابی اطلاعات و دانش، نمایه سازی، فهرست نویسی، نظام های اطلاعاتی و کتابداران به عنوان پنل خبرگان انتخاب شده و طی 7 جلسه و با انجام مصاحبه، استفاده از پرسشنامه، و برگزاری جلسات انفرادی و گروهی کارکردهای تئوری مدرن پرتفوی استخراج شدند. نتایج پژوهش نشان داد که نظریه مدرن پرتفوی در فرایند بازیابی اطلاعات تأثیرگذار است و می تواند بر 5 گروه پدیدآورندگان، نمایه سازان، کاربران نظام اطلاعاتی، نظام اطلاعاتی و کتابداران، تأثیرگذار بوده و در بهبود فرایند بازیابی تأثیر مثبت داشته باشد. نتایج پژوهش نشان داد که نظریه پرتفوی بر گروه های تأثیرگذار در فرایند بازیابی تأثیرگذار هستند و می توانند در بهبود عملکرد نظام بازیابی اطلاعات نقش داشته باشند. از مهم ترین کاربردهای نظریه پرتفوی می توان به کاربرد آن در رتبه بندی مدارک بازیابی شده، افزایش ارتباط میان مدارک بازیابی شده، بازیافت نادرست، افزایش درصد بازیابی اطلاعات، ایجاد امکان جست وجوی معنایی، افزایش جامعیت و دسته بندی اطلاعات بر اساس حوزه های موضوعی اشاره کرد. پژوهش حاضر می تواند سرآغازی بر بررسی کاربردهای دیگر نظریه پرتفوی در بازیابی اطلاعات باشد و امکان انجام بررسی های دقیق تر در این زمینه را فراهم سازد.