رسول صادقی

رسول صادقی

مدرک تحصیلی: هیأت علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۴۰ مورد از کل ۷۱ مورد.
۲۱.

درک مهاجران از فاصله اجتماعی با ایرانیان: پژوهش کیفی در بین مهاجران افغانستانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های راهبردی مسائل اجتماعی ایران سال یازدهم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ (پیاپی ۳۹) 1 - 26

کلید واژه ها: فاصله اجتماعی مرزبندی فاصله گذاری مهاجران افغانستانی مهاجرت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۷ تعداد دانلود : ۱۶۲
فاصله اجتماعی بیانگر دوربودن و یا نزدیک بودن گروه های اجتماعی نسبت به همدیگر است. دوری اجتماعی یا فاصله زیاد اجتماعی، بیشتر با احساس بی اعتمادی، ترس و دلهره و برعکس، نزدیکی اجتماعی، با حس تعلق و هویت مشترک همراه است. حضور و اقامت درازمدت مهاجران افغانستانی در سرزمین ایران، این پرسش را مطرح می کند که نسل های مختلف مهاجران، چه درک و تفسیری از فاصله اجتماعی موجود میان خود و جامعه میزبان دارند؟ و در شکل گیری این احساس فاصله اجتماعی، چه سازوکارها و فرایندهایی فعال است؟ پژوهش حاضر در چارچوب رویکرد برساخت گرا و روش تحقیق کیفی داده بنیاد، تلاش دارد به این پرسش ها پاسخ دهد. برای این منظور، اطلاعات مورد نیاز ازطریق مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته با 45 مشارکت کننده، گردآوری شد. بر پایه نتایج تحلیل ها، 7 مقوله اصلی درک و تفسیر مهاجران از فاصله اجتماعی و فرآیندهای آن را تبیین می کند که عبارتند از: فاصله نهادی، فاصله گذاری رسانه ای، فاصله عاطفی، محدودشدن سقف آرزوها، پروبلماتیک تعلق، ترجیح تعاملات درون شبکه ای، ازدواج بین ملیتی به عنوان یک تهدید و فرصت. مقوله مرکزی «مرزبندی دوسویه» به دست آمد. براساس نتایج، فاصله گذاری اجتماعی با فرآیندهای مرزبندی سروکار دارد و بر مکانیزم هایی استوار است که در سه سطح نهادی، ساختاری و نمادین عمل می کنند. فرایند فاصله گذاری اجتماعی در بین مهاجران افغانستانی در ایران، مرزبندی دوسویه را به وجود آورده است.
۲۲.

تحقیقات مهاجرت داخلی در ایران: مرور حیطه ای(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نامه انجمن جمعیت شناسی ایران سال شانزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۳۱ 343 - 373

کلید واژه ها: مهاجرت داخلی مرور حیطه ای الگوهای مهاجرت علل مهاجرت چارچوب آرکسی و اُملی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۴ تعداد دانلود : ۳۴۶
پژوهش های متعددی در چند دهه اخیر به بررسی  ابعاد و پیامدهای مهاجرت داخلی در ایران پرداخته اند. این مقاله با بهره گیری از روش مرور حیطه ای و چارچوب آرکسی و اُملی به بررسی پژوهش های مهاجرت داخلی در ایران در سه دهه اخیر پرداخته و در تلاش است تا تصویری از ویژگی ها، تعیین کننده ها و پیامدهای مهاجرت ارائه دهد. نتایج بیانگر تسلط روش های کمی و داده های پیمایشی در پژوهش های مهاجرت است. بیش از نیمی از پژوهش ها بر مهاجرت های روستا به شهر و حدود یک پنجم بر جریانات مهاجرتی و پیامدهای آن به استان تهران متمرکز بوده اند. همچنین، بیش از 52 درصد پژوهش ها، عوامل و بسترهای تعیین کننده مهاجرت داخلی، 31 درصد تبعات و پیامدهای مختلف مهاجرت بر مهاجران و مبادی و مقاصد مهاجرتی، 13 درصد روندها و الگوهای مهاجرت و در نهایت 3 درصد ویژگی های جمعیتی مهاجران داخلی را بررسی کرده اند. بعلاوه نتایج نشان داد که توسعه نابرابر، تمرکزگرایی امکانات و فرصت های اقتصادی و آموزشی، تغییرات اقلیمی، تفاوت های درآمدی، دستیابی به شغل، و شبکه های اجتماعی ازجمله مهمترین عوامل زمینه ساز مهاجرت داخلی در ایران می باشند. با این حال، حوزه مهاجرت داخلی در کشور نیازمند استفاده از شاخص ها و معیارهای جدید برای مقایسه های بین المللی، پرداختن به ابعاد و الگوهای نوپدید مهاجرت و بهره گیری از روش های کیفی است.
۲۳.

نراق، نگین شهری رو به زوال در کویر: پژوهشی در جمعیت شناسی تاریخی- انسان شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های انسان شناسی ایران دوره ۱۱ بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲۱ 209 - 228

کلید واژه ها: تغییر ساختار سنی جمعیت شناسی تاریخی جمعیت شناسی مردم شناختی سالخوردگی شهر تاریخی نراق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۴ تعداد دانلود : ۱۲۳
جمعیت شناسی مردم شناختی به عنوان حوزه ای نو ظهور با هدف مطالعه ی عمیق تر پدیده های جمعیتی توسعه یافته است. پژوهشگران از دریچه ی آن در تلاش هستند تا با تلفیق داده های کمّی و کیفی به آنچه که جان کالدول آن را "تجربه ی شفاف" می نامد، رهنمون شوند. هدف از این مطالعه، بررسی علل تغییرات جمعیتی و افزایش سالخوردگی جمعیت در شهر تاریخی نراق است. با توجه به رویکرد جمعیت شناسی مردم شناختی حاکم بر این مطالعه، روش های پژوهشی مورد استفاده، مجموعه ای از داده های چند شکلی و یافته های مردم شناسی اعم از مردم نگاری و مطالعات در زمانی است. نتایج حاصل از این مطالعه بیانگر سهم عوامل تاریخی همچون قحطی، شورش نائب خان کاشی در نراق، بلایای طبیعی از جمله زلزله، و اختلافات دینی فرقه ای از منظر جمعیت شناسی کلان و سهم عوامل دیگری نظیر فرهنگ و مضیقه های نهادی-اجتماعی نظیر جنسیت و اقتصاد حاکم بر این منطقه از منظر جمعیت شناسی خرد نگر است. در مجموع تمامی عوامل خرد و کلان فوق الذکر در طول زمان منجر به مهاجرت شمار چشمگیری از جمعیت این منطقه، رشد منفی جمعیت، تحول در ساختار سنی در جهت سالخورده شدن جمعیت در شهر نراق شده است.
۲۴.

تحلیل فضایی تأثیر مهاجرت داخلی بر تغییر ساختار سنی جمعیت در شهرستان های ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات جمعیتی دوره ۷ بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۱۳) 121 - 154

کلید واژه ها: مهاجرت داخلی اثر ترکیبی مهاجرت ساختار سنی سطح توسعه یافتگی خود همبستگی فضایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۷ تعداد دانلود : ۳۵۲
درحال حاضر، مهاجرت داخلی، به عنوان عامل اصلی تغییر جمعیت، در بسیاری از کشورها جایگزین باروری و مرگ و میر شده است و اصلی ترین روند شکل گیری الگوهای سکونت انسانی در داخل و بین کشورها است. به علاوه مهاجرت داخلی، به علت فرایند گزینشی بودن مهاجرت، منجر به بازتوزیع گروه های مختلف سنی می شود و ساختار سنی جمعیت را در مناطق مبدأ و مقصد تغییر می دهد. دراین راستا، این مقاله به بررسی تأثیر جریان مهاجرت داخلی بر تغییرات ساختار سنی جمعیت در شهرستان های کشور با استفاده از تحلیل ثانویه داد ه های سرشماری سال های 1390 و 1395 می پردازد. نتایج بیانگر بیشترین تأثیر مهاجرت بر تغییرات ترکیب جمعیت در سنین جوانی (29-15 سال) است. نتایج آزمون مورانز آیِ دومتغیره نیز نشان داد همبستگی فضایی بین سطح توسعه یافتگی و تغییرات ساختار سنی، ناشی از مهاجرت، وجود دارد. در واقع، مهاجرت منجر به افزایش سهم جمعیت جوان در شهرستان های بیشترتوسعه یافته، و کاهش آن در شهرستان های کمترتوسعه یافته شده است. در نتیجه، جریان مهاجرت داخلی می تواند با تغییر در ترکیب جمعیت جوان، که محور و منبع توسعه است، منجر به افزایش نابرابری های منطقه ای در کشور شود.
۲۵.

تمایل به فرزندآوری در ایران: تعیین کننده ها و محدودیت ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات راهبردی فرهنگ‎ سال اول زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ 59 - 80

کلید واژه ها: باروری فرزندآوری تمایلات سیاست های جمعیتی ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۱۲ تعداد دانلود : ۵۱۰
در جوامع مدرن امروزی که زوجین تا حد زیادی امکان تصمیم گیری درمورد تعداد فرزندان و زمان به دنیا آوردن آن ها را دارند، ترجیحات و تمایلات باروری مهم ترین تعیین کننده های رفتار باروری به شمار می رود. هدف مطالعه پیش رو بررسی تمایلات فرزندآوری افراد ازدواج کرده همسردار و عوامل مؤثر بر آن و نیز موانع و محدودیت های تمایل به داشتن فرزند در ایران است. بر این اساس، داده های گردآوری شده در پیمایش ملی خانواده ، که سال 1397 در سطح کشوری اجرا شده بود، تجزیه وتحلیل شد. نتایج نشان داد که حدود 30 درصد افراد بدون فرزند و 48 درصد افراد دارای یک فرزند تمایلی به داشتن فرزند/فرزندی دیگر ندارند. یافته ها رابطه منفی بین تحصیلات و تمایلات باروری افراد را نشان داد. از طرفی، تمایلات باروری در بین پیروان اهل تسنن در مقایسه با پیروان اهل تشیع بیشتر بود. مردان نیز تمایلات باروری بیشتری در مقایسه با زنان داشتند. همچنین رضایت از زندگی و روابط زناشویی تأثیر معناداری بر تمایلات فرزندآوری افراد دارد. مهم ترین علل عدم تمایل به فرزندآوری در چهار دسته مشکلات و نگرانی های مرتبط با فرزندان و آینده آن ها، شرایط کاری و هزینه فرصت، روابط بین همسران، و مشکلات سلامتی و جسمانی افراد قرار گرفتند. بر این اساس، سیاست گذاران و برنامه ریزان، برای افزایش مجدد باروری به سطح جایگزینی، نیاز است تا مجموعه ای از سیاست هایی را اجرا کنند که به خانواده ها در پوشش هزینه های مراقبت از کودکان کمک کند و تلفیق زندگی شغلی و خانوادگی زنان را تسهیل کند.
۲۶.

تحصیلات، توسعه و مهاجرت های داخلی در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نامه انجمن جمعیت شناسی ایران سال شانزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۳۱ 193 - 215

کلید واژه ها: توسعه تحصیلات دانشگاهی میزان خالص مهاجرت شدّت مهاجرت مهاجرت داخلی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۱ تعداد دانلود : ۱۹۴
مدل های نظری و شواهد تجربی بیانگر رابطه پیچیده، چندوجهی و متقابل تحصیلات و مهاجرت است. در ایران، مهاجرت داخلی نقش زیادی در پویایی و جابه جایی افراد تحصیل کرده و سرمایه انسانی دارد، و در مقابل، تحصیلات نیز نقش مهمی در تصمیم گیری و اقدام به مهاجرت افراد دارد. هدف این مقاله بررسی تأثیر تحصیلات بر مهاجرت های بین شهرستانی در بسترهای مختلف توسعه ای با استفاده از داده های سطح خرد (فردی) و سطح کلان سرشماری 1395 می باشد. نتایج نشان داد موازنه مهاجرت بین شهرستانی در دوره 95-1390 در سه چهارم شهرستان های کشور منفی بوده است. همچنین، نتایج بیانگر رابطه مثبت تحصیلات دانشگاهی با میزان خالص مهاجرت بین شهرستانی است. البته، رابطه تحصیلات دانشگاهی با میزان خالص مهاجرتی، در بسترهای مختلف توسعه ای متفاوت بدست آمد؛ در شهرستان های کمتر توسعه یافته، نسبت بالای جمعیت تحصیل کرده دانشگاهی منجر به موازنه مهاجرتی منفی بیشتر شده است. در مقابل، در شهرستان های توسعه یافته، نسبت بالای جمعیت تحصیل کرده دانشگاهی با موازنه مثبت مهاجرتی بیشتر همراه است. علاوه بر این، نتایج تحلیل داده های فردی نشان داد که شدّت مهاجرت با افزایش سطح تحصیلات بطور معناداری افزایش می یابد. به طوری که، شاخص شدّت مهاجرتی برای افراد با تحصیلات دکتری حدود ده برابر افراد بی سواد بوده است. از اینرو، در موازنه مهاجرتی، شهرستان های توسعه یافته سرمایه انسانی بیشتری بدست آورده و در مقابل شهرستان های توسعه نیافته، جمعیت تحصیل کرده دانشگاهی و سرمایه انسانی شان را از دست می دهند. تداوم چنین وضعیتی منجر به تشدید نابرابری های اجتماعی منطقه ای در کشور می شود.
۲۷.

تحلیل چندسطحی عوامل مؤثر بر ارزش های خانوادگی در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ملی سال ۲۲ زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۸۸) 163 - 185
تعداد بازدید : ۵۲۲ تعداد دانلود : ۲۵۳
نظام های ارزشی در حال تغییری که در حوزه ی خانواده بر آن ها تأکید شده و تحت عنوان ارزش های خانوادگی مدرن نام برده می شوند، در کنار ارزش های خانوادگی سنتی قرارگرفته و جوامع را با تردید در عقاید و ارزش های تشکیل دهنده ی هویت فرهنگی جامعه مواجه می سازند. به دلیل اهمیت این مسئله، موضوع مقاله ی حاضر بررسی عوامل مؤثر بر ارزش های خانوادگی در ایران است، این بررسی به شیوه چندسطحی با تمرکز بر تحلیل ثانویه ی داده های پیمایش وضعیت اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی جامعه ی ایران و همچنین نتایج حاصل از سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1395 و با بررسی عوامل مؤثر بر ارزش های خانوادگی در دو سطح خرد و کلان انجام گرفته است. واحد مطالعه در سطح خرد فرد بوده و در سطح کلان استان به عنوان واحد مطالعه انتخاب شده است. بر اساس نتایج مطالعه، بین متغیرهای اعتماد اجتماعی، استقلال فردی، مصرف رسانه و پایگاه اقتصادی اجتماعی با ارزش های خانوادگی مدرن، رابطه مثبت و معنی دار بوده و رابطه ی بین دین داری با ارزش های خانوادگی مدرن نیز منفی و معنی دار بوده است. نتایج تحلیل چندسطحی نیز نشان داد که تفاوت معنی داری در ارزش های خانوادگی مدرن بین استان های کشور وجود دارد. به این معنا که تفاوت میانگین بین استان های کشور ناشی از تصادف نبوده و تابعی از متغیر سطح کلان، یعنی میزان توسعه یافتگی است.
۲۸.

سودای مهاجرت: تمایل ایرانی ها به مهاجرت و عوامل تعیین کننده آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های جامعه شناسی معاصر سال دهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱۸ 35 - 62

کلید واژه ها: مهاجرت بین المللی عصر مهاجرت سودای مهاجرت مهاجرت گزینشی رضایت اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۷ تعداد دانلود : ۲۶۸
امروزه مهاجرت و جابه جایی بین المللی جمعیت ها با هدف دستیابی به رفاه و شرایط زندگی بهتر روزبه روز درحال گسترش است. مهاجرت از ایران هرچند قدمتی طولانی دارد، اما در سال های اخیر روند افزایشی داشته، و همچنان، نسبت قابل توجهی از جمعیت نیز در سودای مهاجرت و تمنای رفتن به خارج از کشور هستند. بر این اساس، هدف از مقاله پیشِ رو، سنجش تمایل ایرانی ها به مهاجرت از کشور و عوامل مؤثر بر آن با استفاده از تحلیل ثانویه داده های خرد پیمایش ملّی سرمایه اجتماعی با تعداد نمونه 14.200 نفر ساکن در مناطق شهری و روستایی ایران است. نتایج نشان داد حدود یک-چهارم پاسخ گویان میل به مهاجرت از ایران دارند. افرادی که در سودای مهاجرت از ایران هستند اغلب مرد، مجرد، جوان، تحصیل کرده دانشگاهی، با رضایت اجتماعی پایین، متعلّق به طبقه اجتماعی متوسط و بالا و ساکن در شهرهای بزرگ هستند. از این رو، اغلب افراد دارای میل مهاجرت را افراد تحصیل کرده، ماهر و متخصص تشکیل می دهند؛ بنابراین، سودای مهاجرت در میان ذهنیت ایرانی ها، -به ویژه نسل جوان- شکل گرفته و این وضعیت، می تواند منجر به افزایش حجم مهاجرت های بین المللی از کشور شود.
۲۹.

تحلیل وضعیت جمعیتی، اجتماعی و اقتصادی خانوارهای زن سرپرست در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زن و جامعه سال دوازدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۴۷) 1 - 18

کلید واژه ها: جمعیت تغییرات جمعیتی خانوار خانوار زن سرپرست ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۶ تعداد دانلود : ۲۰۰
هدف : مقاله پیش رو بر آن است تا با رویکردی توصیفی تحلیلی و با استفاده از داده های خام و دو درصد سرشماری سال 1395، وضعیت جمعیتی، اجتماعی و اقتصادی خانوارهای زن سرپرست در ایران را مورد بررسی قرار دهد. روش : این پژوهش ازلحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ روش بررسی، توصیفی _ تحلیلی است که در آن به تجزیه و تحلیل داده ها به صورت مقطعی پرداخته شده است. منابع داده ها شامل داده های خام دو درصد سرشماری سال 1395 است که توسط مرکز آمار ایران گردآوری شده. آزمون های مجذور خی دو در مورد ارتباط متغیرها با جنسیت سرپرست خانوار انجام شد. درنهایت، داده ها با استفاده از مدل رگرسیونی لوجیت تحلیل شدند. یافته ها : نتایج نشان داد که نسبت زنان سرپرست خانوار در کشور طی دو دهه اخیر افزایش 3/4 درصدی داشته است. استان های سیستان بلوچستان و کردستان به ترتیب بیشترین و کمترین درصد زنان سرپرست خانوار را دارند. این افزایش برای خانوارهای تک نفره زن سرپرست نیز بوده است. بیشترین درصد این خانوار در استان خراسان جنوبی و کمترین آن در استان کهگیلویه و بویراحمد بوده اند. بیش از 27 درصد خانوارهای زن سرپرست، هیچ فرد باسوادی در خانوار خود نداشته اند. همچنین86 درصد زنان سرپرست بیکار و 14 درصد آن ها شاغل بودند که در مقایسه با مردان سرپرست خانوار، شکاف گسترده ای بین این دودسته از خانوارها وجود دارد.
۳۰.

بررسی روند گذار مرگ ومیر در ایران با استفاده از روش هموارساز اسپلاین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات جمعیتی دوره ۷ پاییز و زسمتان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۴) 201 - 231

کلید واژه ها: امید زندگی در بدو تولد گذار مرگ ومیر روش های رگرسیون ناپارامتری مدل های چندجمله ای اسپلاین هموارکننده

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹
گذار مرگ ومیر، با بهبود در سلامت جمعیت و افزایش توانایی مقاومت در برابر بیماری ها، فاز آغازین گذار جمعیتی است. این مقاله، با استفاده از روش هموارساز اسپلاین، به بررسی روند گذار مرگ ومیر در ایران می پردازد. داده های تحقیق شامل امید زندگی های برآوردشده در مقاطع زمانی مختلف در کشور است. از تکنیک اسپلاین هموارکننده برای پیوند برآوردها و ترسیم روند تغییرات شاخص امید زندگی و سرعت تغییرات آن استفاده شد و محاسبات و نمودارها با بهره گیری از بسته اسپلاین در نرم افزار R انجام گرفت. نتایج نشان داد که مرگ ومیر ایران از اوایل قرن 14 هجری شمسی گذار خود را آغاز نموده و تا اواسط دهه 1360 با سرعت زیادی پیش رفته است. بعد از این دوره، تا اوایل قرن 15، این روند همچنان با سرعتی کُندشونده استمرار یافته است. یعنی درحالی که همچنان امید زندگی در حال افزایش است، اما شتاب افزایش کاهش یافته است. انتظار می رود این روند با سرعتی ثابت در قرن 15 هجری شمسی نیز تداوم یابد. به کارگیری روش اسپلاین این امکان را فراهم آورد تا به طورِدقیق تر و بر اساس آمار ناپارامتریک این روند مدل سازی گردد و حساسیت مدل به برآوردهای مختلف آشکار گردد.
۳۱.

بستر فرهنگی و تفاوت های محله ایِ باروری در کلان شهر تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: راهبرد فرهنگ سال چهاردهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۵۴ 143 - 159

کلید واژه ها: باروری نابرابری فضایی وضعیت اقتصادی اجتماعی هنجار های فرهنگی محله

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۷ تعداد دانلود : ۱۵۵
امروزه ابعاد متفاوتی از رفتار های انسانی در بستر های متفاوت شهری مورد مطالعه قرار می گیرد. یکی از این ابعاد و مؤلفه ها، رفتار باروری است. رفتار باروری نه تنها بین شهر ها بلکه در درون یک شهر در بین محله ها و مناطق مختلف آن متفاوت است. هدف از این مقاله بررسی و تحلیل تفاوت های منطقه ای و محله ای باروری در کلان شهر تهران است. روش مطالعه تحلیل ثانویه داده های سرشماری 1390 و واحد تحلیل محله های شهر تهران است. نتایج بیانگر نقش بستر محله ای و فرهنگی در شکل گیری رفتار باروری است و تفاوت های معناداری در سطح باروری محله های مختلف شهر تهران(از 1/9 تا 3/4 فرزند) مشاهده شد. نتایج آزمون تحلیل چندمتغیری نشان داد رابطه منفی بین کیفیت و وضعیت اقتصادی اجتماعی محله با باروری وجود دارد. ترکیب اقتصادی اجتماعی محله ، با کنترل سایر متغیرها، همچنان تأثیر معناداری بر تفاوت ها و نوسانات محله ای باروری دارد. از این رو، رفتار های باروری نه تنها تحت تأثیر مشخصه های فردی است، بلکه به شدت از ساختار و وضعیت متفاوت محله ها و هنجار های فرهنگی آنها تأثیر می پذیرد.
۳۲.

تأثیر آلودگی هوا بر اختلال در سلامتی شهر اهواز در سال 1395(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نامه انجمن جمعیت شناسی ایران سال پانزدهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲۹ 61 - 94

کلید واژه ها: آلودگی هوا اختلال در سلامتی آلاینده های هوا شاخص کیفیت هوا محیط زیست شهر اهواز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۵۵ تعداد دانلود : ۳۹۶
در چند دهه گذشته آلودگی هوا به عنوان یک مشکل اساسی، سلامتی افراد را تحت تاثیر قرار داده است. آلودگی هوا از مهم ترین مشکلات زیست محیطی کلان شهرهای ایران به خصوص شهر اهواز است. هدف از مقاله پیش رو بررسی تأثیر آلودگی هوا بر اختلال در سلامتی برمبنای تحلیل ثانویه داده های زیست محیطی و بیمارستانی در شهر اهواز در طول سال 1395 است. نتایج نشان داد که شاخص های آلودگی هوا و اختلال در سلامتی، به لحاظ زمانی، در فصل زمستان بیشتر است. بیشترین دلایل مراجعه به بیمارستان به ترتیب بیماری های قلبی و عروقی، سرطان، گوارش، تنفسی، پوستی و عفونی بوده است. نتایج تحلیل چندمتغیره نشان داد که ۸۵ درصد تغییرات اختلال در سلامتی شهر اهواز ناشی از تأثیرات 10 آلاینده مورد بررسی است. در این میان، آلاینده های ذرات معلق کوچکتر از 5/2 میکرون، ذرات معلق کوچکتر از  10 میکرون، مونوکسیدکربن، و نیتریک اکسید به ترتیب بیش ترین اثرات را بر اختلال در سلامتی گذاشته اند. علاوه بر این، نتایج نشان داد سن و جنس نیز به شدت با اختلال در سلامتی ناشی از آلودگی هوا همبستگی دارند. بدین ترتیب، کاهش اختلال در سلامتی نیازمند سیاست گذاری و اجرای برنامه های موثر در جهت کاهش آلاینده ها  است.
۳۳.

تحلیل چندسطحی همبسته های فردی و استانی باروری در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات راهبردی زنان سال بیست و دوم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۹۰ 37 - 65

کلید واژه ها: باروری عوامل سطح فردی عوامل سطح استانی تحلیل چندسطحی ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۱ تعداد دانلود : ۳۶۰
ایران از دهه 1380 تاکنون در زمره کشوهای با سطح باروری زیر سطح جانشینی قرار گرفته است. رفتارهای باروری با طیف گسترده ای از عوامل خرد و کلان مرتبط و همبسته می باشند. این مقاله با هدف بررسی عوامل فردی و استانی مؤثر بر باروری در ایران با استفاده از یک رویکرد تحلیل چندسطحی انجام شده است. داده های خرد سرشماری سال 1395 برای نمونه 7000 نفری از زنان 49-15 ساله برای 31 استان کشور با استفاده از نرم افزار HLM مورد تحلیل قرار گرفت. رفتار باروری براساس شاخص تعداد فرزندان زنده بدنیا آمده (CEB) اندازه گیری شد. نتایج نشان داد متغیرهای سطح فردی شامل تحصیلات، اشتغال، و محل سکونت شهری روستایی بطورمعناداری با رفتار باروری رابطه دارند. در سطح استانی عواملی نظیر میزان شیوع روش های پیشگیری از بارداری، ضریب نفوذ اینترنت، و شاخص توسعه یافتگی با باروری رابطه معناداری دارند. نفوذ و اثرگذاری عوامل فردی (به ویژه تحصیلات) بر رفتار باروری قوی تر از عوامل سطح استانی می باشد. در نهایت، کاربرد نتایج مقاله در درک پویایی باروری در ایران و سیاستهای جدید افزایش باروری به بحث گذاشته شده است.
۳۴.

تعیین کننده های اجتماعی و فرهنگی نگرش دانشجویان به سقط جنین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات راهبردی زنان سال بیست و دوم بهار ۱۳۹۹ شماره ۸۷ 109 - 130

کلید واژه ها: خانواده سقط جنین دینداری برابری گرایی جنسیتی دانشجویان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۹ تعداد دانلود : ۴۲۹
سقط جنین، به عنوان مسئله ای اجتماعی- پزشکی در سالهای اخیر افزایش یافته است. مقاله ی پیش رو، به بررسی عوامل و تعیین-کننده های نگرش دانشجویان به سقط جنین می پردازد. روش مطالعه کمی- پیمایشی با حجم نمونه 384 نفر از دانشجویان دانشگاه تهران می باشد. نتایج نشان داد که نگرش مثبت به سقط جنین در بین زنان بیشتر از مردان، افراد بدون همسر بیشتر از افراد دارای همسر، فارس ها بیشتر از بلوچ ها و ترکمن ها، و جوانان زیر 25 سال بیش تر است. علاوه بر این، نتایج تحلیل چندمتغیره نشان داد که متغیرهای درگیری در فعالیتهای فراغتی، نگرش مثبت به معاشرت فرازناشویی، و برابری گرایی جنسیتی اثر افزایشی و در مقابل، متغیرهای دینداری و ارزش فرزند اثر کاهشی بر نگرش به سقط جنین دارند. در مجموع این متغیرها حدود 46 درصد از واریانس نگرش نسبت به سقط جنین را تبیین کرده اند. از اینرو، تحولات ارزشی و فرهنگی در جامعه ایران به ویژه در میان جوانان موجب تغییر نگرش ها نسبت به سقط جنین شده است.
۳۵.

ساختار فضایی مهاجرت های بین استانی در ایران: کاربرد مدل های لگاریتم خطی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نامه انجمن جمعیت شناسی ایران سال چهاردهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۸ 69 - 111

کلید واژه ها: ساختار فضایی مدل های لگاریتم خطی مهاجرت داخلی مهاجرت بین استانی ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۱ تعداد دانلود : ۴۶۰
هدف مقاله پیش رو، بررسی ساختار فضایی مهاجرت های بین استانی در ایران با استفاده از مدل های لگاریتم خطی است. برای این منظور، داده های مهاجرتی بین استانی در سرشماری های 1390 و 1395 مورد تحلیل قرار گرفته و سپس آینده جریان های مهاجرتی بین استانی تا 1405 ترسیم شده است. برپایه یافته ها، سطح کلی مهاجرت های بین استانی در دو سرشماری 1390 و 1395، چهار درصد افزایش یافته است. استان تهران، بیشترین سهم را از نظر مبدأ و مقصد مهاجرت ها داشته است و انتظار می رود این جایگاه را تا سال 1405 حفظ نماید. با این وجود، ساختار فضایی مهاجرت ها طی دو سرشماری اخیر برای بیشتر استان ها ثابت نبوده است. نتایج نشان می دهد که استان های کشور بیشترین تعامل مهاجرتی را با استان های همسایه خود داشته اند که درعین حال، از سطح توسعه یافتگی بالاتری نیز برخوردار بوده اند. در مجموع، ساختار فضایی مهاجرت های داخلی در ایران، متأثر از الگوی نامتوازن توسعه در استان های کشور شکل گرفته است. بنابراین، سیاست هایی که بتواند به کاهش نابرابری های منطقه ای در کشور منجر شود، به بازتوزیع بهینه جمعیتی کشور کمک خواهد نمود.
۳۶.

تعارض کار و مادری: تجربه گذار به مادری زنان شاغل در شهر تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جامعه شناسی کاربردی سال سی ام بهار ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۷۳) 91 - 104

کلید واژه ها: اشتغال زنان ارزش مادری هزینه فرصت تعارض کار و مادری سیاست های دوستدار خانواده

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۲ تعداد دانلود : ۶۳۹
مادرشدن همیشه یکی از نقش های اصلی و کلیدی زنان در جامعه ایران بوده است؛ اما در چند دهه اخیر با توجه به تغییرات نگرشی و افزایش گزینه های پیشرفت زنان ازجمله تحصیل و اشتغال، مادرشدن دیگر نقش اصلی و اجباری زنان شناخته نمی شود و آنان می توانند موقعیت های جایگزین را انتخاب کنند. هدف از این مقاله واکاوی معنا و ارزش مادری و تعارض کار و مادری بین زنان شاغل تحصیلکرده دانشگاهی است. پژوهش کیفی و داده ها ازطریق مصاحبه عمیق با 30 مادر20 تا 40 ساله شاغل با تحصیلات دانشگاهی ساکن در شهر تهران گردآوری و به شیوه تحلیل محتوای متعارف تحلیل شده است. نتایج مطالعه در پنج مقوله اصلی شامل حس منحصربه فرد مادری، مادری شیوه پذیرش اجتماعی و رهایی از ننگ نازایی، تغییر معنا و ارزش مادری، تصویر متناقض زن شاغل به منزله مادر ایده آل و تعارض کار و مادری ارائه و درباره آنها بحث شده است. در نتیجه گیری از مقاله می توان گفت معنا و مفهوم مادری در جامعه ایران با توجه به موقعیت های جدید اجتماعی زنان بازتعریف شده است. در این فرایند زنان شاغل به دلیل وجودنداشتن و اجرانشدن برنامه های دوستدار خانواده با هزینه های فرزندآوری و تضادهای نقشی شغلی و مادری روبه رویند.
۳۷.

تأثیر الگوهای ازدواج در رضایت زناشویی و تمایل به طلاق در شهر تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات راهبردی زنان سال بیست و یکم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۸۱ 7 - 45

کلید واژه ها: سن ازدواج ازدواج ترتیب یافته رضایت زناشویی تمایل به طلاق جوانان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۱ تعداد دانلود : ۶۹۵
در سال های اخیر، افزایش طلاق به یکی از مهم ترین مسائل اجتماعی کشور تبدیل شده است. عوامل و بسترهای اقتصادی و اجتماعی متعددی به طلاق منجر می شود که یکی از آنها، الگوهای نامناسب ازدواج است. هدف از مقاله ی پیش رو، بررسی تأثیر الگوهای مختلف ازدواج در رضایت زناشویی و تمایل به طلاق در میان جوانان متأهل شهر تهران است. نتایج حاصل از اجرای پیمایش نمونه ای و تکنیک نمونه گیری چندمرحله ای از مصاحبه با تعداد 720 جوان همسردار در شهر تهران نشان داد که حدود یک پنجم جوانان متأهل بررسی شده رضایت پایینی از زندگی زناشویی و تمایل زیادی به طلاق دارند. براساس نتایج تحلیل چندمتغیره، الگوهای ازدواج تأثیر قوی و معناداری در رضایت زناشویی و تمایل به طلاق دارند. نتایج با کنترل متغیرهای اجتماعی- جمعیتی نشان داد که رابطه و معاشرت با جنس مخالف قبل از ازدواج، الگوهای سنتی و مدرن انتخاب همسر و ناهمسان همسری طبقاتی به رضایت زناشویی کمتر و ریسک بیشتر طلاق منجر می شود. 
۳۸.

بررسی انتقادی کاربست نظریه اقتدار وبر در تحلیل انقلاب اسلامی

نویسنده:
منبع: فرهنگ پژوهش زمستان ۱۳۹۷ شماره ۳۶ ویژه علوم اجتماعی 65 - 90

کلید واژه ها: اقتدار کاریزماتیک اقتدار قانونی اقتدار سنتی انقلاب اسلامی ایران ماکس وبر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۸ تعداد دانلود : ۲۳۴
انقلاب اسلامی ایران بر اساس نظریه اقتدار وبر مورد تحلیل های مختلفی توسط اندیشمندان ایرانی واقع شده است. به طور کلی می توان این تحلیل ها را به دو دسته تحلیل های انطباقی یا تسلیم پذیر و انطباقی انتقادی تقسیم کرد. منظور از تحلیل های انطباقی تحلیل های است که سعی در انطباق کامل نظریه وبر همراه با نظام ارزشی وی بر جامعه ایرانی هستند. منظور از انطباقی انتقادی، تحلیل های است که نظریه اقتدار وبر را پذیرفته اند ولی سعی دارند با ارزش های ایران اسلامی آن را هماهنگ سازند. اما به تحلیل های متأثر از وبر در ایران نقدهای جدی وارد است که برخی از آنها عبارت از: ۱- تناقض با اصل نظریه اقتدار وبر ۲- عدم فهم صحیح نظریه اقتدار وبر ۳- نگاه ایدئولوژیک و ارزشی به تحلیل جامعه شناسی سیاسی و خلط آن با مباحث فلسفه سیاسی ۴- عدم نگاه جامع به خصوصیات رهبری انقلاب و عدم فهم صحیح نهاد مرجعیت در شیعه، می باشد. البته باید متذکر شد که برخی از انتقادهای وارد شده بر تحلیل های مبتنی بر نظریه اقتدار وبر در مورد انقلاب اسلامی ایران صحیح نمی باشد. بعضی از این انتقادها از قبیل نقدهای فقهی فلسفی می باشد که در این مقاله به آن پرداخته ایم.
۳۹.

قومیت، قوم گرایی و باروری: بررسی تأثیر ابعاد و سطوح قوم گرایی بر ترجیحات و رفتارهای باروری زنان کُرد و ترک در شهر ماکو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات اجتماعی ایران سال دوازدهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳ «ویژه کردستان» 80 - 101

کلید واژه ها: قومیت قوم گرایی اجتماعی قوم گرایی فرهنگی قوم گرایی سیاسی ترجیحات باروری رفتار باروری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۷ تعداد دانلود : ۵۲۰
هدف مقاله پیشِ رو، بررسی تأثیر ابعاد و سطوح قوم گرایی بر ترجیحات و رفتارهای باروری زنان کُرد و ترک در شهر ماکو است. روش مطالعه پیمایشی است و  نمونه تحقیق را 384 نفر از زنان متأهل 15 تا 49 ساله کُرد و ترک در شهر ماکو تشکیل داده اند. مطابق یافته های پژوهش، تفاوت های قومی معناداری در ترجیحات و رفتارهای باروری زنان کُرد و ترک وجود دارد. میانگین باروری زنان کُرد (2/2 فرزند) بیشتر از زنان ترک (9/1 فرزند) است. متوسط باروری ایده ال برای زنان کُرد 6/2 و برای زنان ترک 1/2 فرزند به دست آمده است. نتایج مطالعه نشان داد که زنان کُرد در مقایسه با زنان ترک قوم گراترند. با استناد به نتایج، میزان قوم گرایی رابطه مثبت و معناداری با باروری دارد و هرچه قوم گرایی افزایش یابد، باروری زنان نیز افزایش می یابد. نتایج تحلیل چندمتغیره نیز نشان داد که با وجود کنترل اثر مشخصه های اقتصادی، اجتماعی و جمعیتی، قوم گرایی همچنان تأثیر قوی و معناداری بر ترجیحات و رفتارهای باروری زنان بررسی شده در هر دو گروه قومی دارد، هرچند شدت این اثرگذاری برای کُردها بیشتر از ترک هاست.
۴۰.

عوامل مؤثر بر میزان رضایت از زندگی سالمندان تهرانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه مددکاری اجتماعی تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱۶ 101 - 126

کلید واژه ها: نابرابری اجتماعی پایگاه اقتصادی - اجتماعی رضایت از زندگی حمایت اجتماعی سالمند

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۹ تعداد دانلود : ۴۲۹
در مواجهه با افزایش جمعیت سالمندان، مددکاری اجتماعی سالمندی ظهور و گسترش پیدا کرده است. به زیستن، رضایت از زندگی و عوامل تعیین کننده آن در میان سالمندان از موضوعات مهم و قابل توجه در مددکاری اجتماعی سالمندی است. هدف از مقاله پیش رو، بررسی میزان رضایت از زندگی سالمندان و شناخت عوامل مؤثر بر آن است. داده ها با استفاده از اجرای پیمایش به شیوه نمونه گیری احتمالی چندمرحله ای در میان 600 سالمند 60 ساله و بالاتر ساکن در مناطق 22 گانه شهر تهران گردآوری شد. میانگین سنی سالمندان مورد بررسی حدود 70 سال بود، 17 درصد سالمندان بی سواد و 16 درصد تنها زندگی می کردند. نتایج بیانگر کاهش رضایت از زندگی در سالمندان همراه با افزایش سن است. نتایج تحلیل چندمتغیره نشان داد که متغیرهای وضعیت سلامت، حمایت اجتماعی، سن، وضعیت اشتغال، تحصیلات، و پایگاه اقتصادی- اجتماعی تأثیر معناداری بر میزان رضایت از زندگی سالمندان داشته و 37 درصد تغییرات آن را تبیین کرده اند. ازاین رو، وضعیت سلامتی نامناسب، کمبود حمایت اجتماعی و فقر منابع مالی تأثیری منفی بر رضایت از زندگی سالمندان دارند. به طورکلی، حمایت اجتماعی خانواده و برنامه ها حمایتی و رفاهی دولت می تواند نقش مهمی در افزایش نشاط و رضایت از زندگی در دوران سالمندی داشته باشد.   

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان