پژوهشنامه مددکاری اجتماعی

هدف این پژوهش فهم تجربه زیسته طرد اجتماعی در بین فقرای روستایی استان ایلام می باشد. رویکرد مورد استفاده در این تحقیق، کیفی با استفاده از روش نظریه داده بنیاد می باشد. در این مطالعه کل دهستان های استان شناسایی و از هر دهستان یک روستا- جمعاً 10 روستا - مورد مطالعه قرار گرفت. بعد از 35 مورد مصاحبه عمیق و 7 مورد بحث گروهی به اشباع تئوریک دست پیدا کردیم؛ مقوله «فقر و مناسبات نابرابر اقتصای، اجتماعی» به عنوان مقوله هسته ای انتخاب گردید. شرایط علّی شکل گیری این مقوله، فقر موروثی، فقدان مهارت، بیکاری، طلاق، بیوگی، تجرد، تبعیض جنسیتی، ناباروری، انسداد اجتماعی، فقدان شبکه های اجتماعی، مهاجر بودن و معلولیت می باشد. از راهبردهای مورد استفاده جهت مواجهه با پدیده نابرابری و طرد اجتماعی می توان به ایجاد گروه های متکثر و متضاد در روستاها، اختلاف و چند دستگی، کسب سرمایه نامشروع، انطباق و خود محروم سازی اشاره کرد. پیامدهای اتخاذ چنین راهبردهایی نیز آسیب پذیری، بدبینی، بی اعتمادی، مشارکت پایین، مواجهه با تنبیهات قانونی، تضعیف شبکه های اجتماعی، بی تفاوتی، یأس و سرخوردگی، بروز آسیب های اجتماعی، خالی شدن روستاها از سکنه و تداوم فقر، نابرابری و طرد اجتماعی می باشد.       

 قرار گرفتن در معرض خشونت خانگی، آسیب های متعدد جسمی و روانی برای زنان به همراه دارد. برنامه ریزی اجتماعی برای مقابله با این مسئله اجتماعی نیازمند شناسایی دقیق آن و زمینه های فرهنگی شکل دهنده آن است. بر این اساس هدف از انجام این پژوهش پاسخ به این سؤال است که ویژگی های خشونت علیه زنان در خانواده و نیز عوامل فرهنگی زمینه ساز آن کدام است. نمونه مورد بررسی شامل 31 نفر از زنان خشونت دیده 15 تا 65 ساله شهر تهران است که به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده اند. اطلاعات مورد نیاز از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته با ایشان جمع آوری گردید. روش انجام پژوهش روش تحلیل مضمونی بوده است. زنان خشونت دیده برای پدیده خشونت خانگی علیه زنان چهار ویژگی چرخه ای بودن، افزایش تدریجی تا مرحله جدایی و یا طلاق عاطفی، اجتناب ناپذیر بودن و همراه بودن خشونت جسمی با انواع دیگر خشونت را برشمردند. مضمون های فرهنگی اصلی شناسایی شده شامل مضمون اصلی مردسالاری (مضمون های فرعی جامعه پذیری جنسیتی، سلب قدرت تصمیم گیری از زنان و درونی سازی ستم) و مضمون اصلی نگرش های فرهنگی نادرست (طلاق تابوی اجتماعی، خشونت موضوعی مربوط به حوزه خصوصی خانواده و تحمل خشونت در هر شرایطی) بودند.  

در مواجهه با افزایش جمعیت سالمندان، مددکاری اجتماعی سالمندی ظهور و گسترش پیدا کرده است. به زیستن، رضایت از زندگی و عوامل تعیین کننده آن در میان سالمندان از موضوعات مهم و قابل توجه در مددکاری اجتماعی سالمندی است. هدف از مقاله پیش رو، بررسی میزان رضایت از زندگی سالمندان و شناخت عوامل مؤثر بر آن است. داده ها با استفاده از اجرای پیمایش به شیوه نمونه گیری احتمالی چندمرحله ای در میان 600 سالمند 60 ساله و بالاتر ساکن در مناطق 22 گانه شهر تهران گردآوری شد. میانگین سنی سالمندان مورد بررسی حدود 70 سال بود، 17 درصد سالمندان بی سواد و 16 درصد تنها زندگی می کردند. نتایج بیانگر کاهش رضایت از زندگی در سالمندان همراه با افزایش سن است. نتایج تحلیل چندمتغیره نشان داد که متغیرهای وضعیت سلامت، حمایت اجتماعی، سن، وضعیت اشتغال، تحصیلات، و پایگاه اقتصادی- اجتماعی تأثیر معناداری بر میزان رضایت از زندگی سالمندان داشته و 37 درصد تغییرات آن را تبیین کرده اند. ازاین رو، وضعیت سلامتی نامناسب، کمبود حمایت اجتماعی و فقر منابع مالی تأثیری منفی بر رضایت از زندگی سالمندان دارند. به طورکلی، حمایت اجتماعی خانواده و برنامه ها حمایتی و رفاهی دولت می تواند نقش مهمی در افزایش نشاط و رضایت از زندگی در دوران سالمندی داشته باشد.   

یکی از ارزش های اساسی حرفه مددکاری اجتماعی، عدالت اجتماعی و توجه ویژه به افراد و اقشار آسیب پذیر و به خصوص کودکان در شرایط دشوار است. این مقاله به بررسی تجارب و تنش های ناشی از زندگی با پدر مصرف کننده مواد، به منظور کاهش مشکلات این کودکان پرداخته است.روش پژوهش حاضر، پدیدارشناسی بوده و برای تحلیل اطلاعات و مصاحبه ها از تحلیل تماتیک بهره گرفته شد. بر اساس روش نمونه گیری هدفمند و نیز معیار اشباع نظری، 28 کودک دارای پدر مصرف کننده مواد، در بحث های گروهی متمرکز و مصاحبه های عمیق انفرادی شرکت نمودند. با تحلیل اطلاعات به دست آمده از مصاحبه ها، هفت مقوله اصلی در خصوص مشکلات کودکان به دست آمد که شامل؛ نگرش منفی به خود، آزار و اذیت توسط اعضای خانواده و دیگران، طرد و انزوا، بی برنامگی و روزمرگی، پذیرش قهرمان نگون بخت، درام هرج ومرج در خانواده و اختلال حمایت والدین می باشد. یافته ها نشان می دهد که کیفیت روابط کودکان و والدین و همچنین اعضای خانواده رضایت بخش نیست. خشونت خانگی یکی از مشکلات شایع این نوع خانواده ها محسوب می شود و کودکان از عوامل محافظتی تاب آوری محروم هستند.  

گرایش به رفتارهای پرخطر در بین نوجوانان و جوانان به یکی از دغدغه های اصلی جوامع امروزی تبدیل شده است. این مطالعه باهدف بررسی کیفی پدیده رفتارهای پرخطر در بین نوجوانان و جوانان درصدد است تا درک روشنی از دلایل و زمینه های گسترش آن را فراهم نماید. این پژوهش به روش کیفی و با رویکرد گراند د تئوری انجام شده است. روش نمونه گیری، هدفمند و با راهبرد نمونه گیری نظری انجام شده و روش جمع آوری داده ها نیز مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته با 25 نفر از افراد، شامل دو گروه دارای رفتارهای پرخطر و مطلع از آسیب های اجتماعی در شهر کاشان بوده است. یافته ها متشکل از 48 کد مفهومی و 11 مقوله اصلی شامل: زمینه خانوادگی، احساس تنهایی، شرایط محیطی آسیب زا، چالش اقتصادی و میل به لذت طلبی به عنوان شرایط علّی، گسست روابط بین فامیلی، احساس بی عدالتی و کژکارکردی نهادی به عنوان شرایط زمینه ای و اثرپذیری رسانه ای، باورهای نادرست و چشم وهمچشمی در محور شرایط مداخله گر دسته بندی شده اند. پدیده اصلی پژوهش با توجه به مقولات شکل گرفته با عنوان «رفتارهای پرخطر محصول بی سازمانی اجتماع» نام گذاری شده است. بدین ترتیب، بی سازمانی اجتماعی به عنوان مهم ترین مؤلفه شکل گیری رفتارهای پرخطر در بین نوجوانان و جوانان شناسایی گردیده است.    

پژوهش پیش رو متمرکز بر تجربه زیسته کارگران خانگی است. روش پژوهش، کیفی با بهره گیری از روش تحلیل روایت است. جمعیت مورد مطالعه، کارگران خانگی زن شهر تهران هستند که از طریق نمونه گیری هدفمند 15 نفر گزینش شده اند. برای گردآوری داده ها از تکنیک مصاحبه عمیق و جهت تحلیل داده ها از روش کدگذاری نظری بهره گرفته شده است. یافته ها نشان می دهند که مقوله اصلی، دلایل روی آوری زنان به کار خانگی «شهروند تبعی» است و جوهره مشترک تجربه زنان از کار خانگی، نابرابری اجتماعی است و کارگران افزون بر این که به فاصله طبقانی خود با کارفرما آگاه می شوند، محرومیت از کف حمایت اجتماعی پایه، بازدارنده تحرک شغلی آن ها است. کارگران خانگی به فرودستی کار خانگی اذعان داشته و اجتناب از ادغام اجتماعی دارند، بنابراین کوشش در پنهان نمودن شغل خود به سبب ترس از طرد اجتماعی دارند. از سویی، پرداختن به کار خانگی از دید کارفرما به مثابه مسئولیت ذاتی زن دیده می شود. کارگران خانگی به دلیل شرایط منحصر به فرد شغلیِ خود، نیازمند دریافت حمایت های یکپارچه بوده و از سویی حق ِکارگران خانگی در حفظ کرامت انسانی و شرایط سلامت بخش، باید در قوانین در نظر گرفته شود.