علی صفاری دربرزی

زمینه و هدف: مسئله قاچاق سوخت در کشور به عنوان یکی از مهم ترین موضوعات مورد بررسی در دستور کار تمامی نهاد ها قرار گرفته است. زمینه یابی و کنترل قاچاق سوخت در کشور خواهد توانست تا از هدر رفت بسیاری از منابع پولی و انسانی پیشگیری کند. هدف از این پژوهش طراحی مدل ساختاریافته ای است تا با استفاده از نقش مؤثر فن آوری اطلاعات به کاهش قاچاق سوخت در کشور منتهی شود. روش پژوهش: به منظور انجام تحقیق، در مرحله اول 14 عامل مؤثر بر کاهش قاچاق سوخت در کشور شناسایی شد. سپس با استفاده از نظرات 76 تن از خبرگان قاچاق سوخت در کشور، از طریق پرسش نامه مقایسات زوجی اقدام به تعیین روابط میان هر یک از عامل ها شد. به منظور طراحی مدل ساختارمند از روش مدل سازی ساختاری تفسیری استفاده شده است. در ادامه با استفاده از پرسشنامه شامل 56 سؤال اقدام به برازش مدل مفهومی شکل گرفته با استفاده از مدل سازی معادلات ساختاری شد. یافته ها: یافته های پژوهش نشان از قرارگیری 14 عامل شناسایی شده در پژوهش در 5 سطح کلی دارد. عامل های اصلاح قیمت های داخلی سوخت و متناسب سازی آن با نرخ های بین المللی با هدف کاهش حاشیه سود قاچاق سوخت، استفاده از ابزارها و فن آوری های روز برای کنترل قاچاق سوخت مانند سامانه RFID، ارائه برنامه منسجم و یک پارچه در موضوع قاچاق سوخت و ضرورت هم گرایی دستگاه های مسئول به عنوان عامل های شروع کننده در کاهش قاچاق سوخت کشور، به عنوان عامل های آغازگر در مدل شناسایی شدند. نتیجه گیری: استفاده مناسب و ساختاریافته از تمامی عامل های مؤثر بر قاچاق سوخت کشور؛ خواهد توانست به ایجاد یک بستر سالم در این زمینه کمک کرده و تصمیم گیران کلان کشور را در کاهش هدر رفت منابع از داخل کشور یاری کند.

شاخص های سیاست گذاری علم، فناوری و نوآوری برای فراهم آوردن اطلاعات لازم جهت پشتیبانی از سیاست گذاری مبتنی بر شواهد و همچنین فراهم ساختن امکانات نظارت و ارزیابی موثر بر سیاست ها حائز اهمیت هستند. همچنین ب ه دلیل پیچیدگی زیادی که نظام علم، فناوری و نوآوری دارد، طراح ی مدلی ج امع ب رای سیاست گذاری این حوزه، یکی از دغدغه های مهم سیاست گذاران و تصمیم گی ران اس ت. هدف اصلی این پژوهش طراحی مدل ارتباط دهنده میان عوامل اثرگذار بر سیاست گذاری مناسب پدیده علم، فناوری و نوآوری و همچنین نحوه اثرگذاری عوامل است. با بررسی جامع پیشینه تحقیق، چارچوبی مفهومی از عوامل مؤثر و شکل دهنده سیاست گذاری علم، فناوری و نوآوری استخراج گردید. وضعیت موجود و اهمیت این عوامل با استفاده از پرسشنامه 56 سؤالی مورد سوال قرارگرفت. با استفاده از داده های به دست آمده از پرسشنامه و نرم افزار SPSS، ماتریس همبستگی ساده پیرسون استخراج و به عنوان ورودی نرم افزار FCMapper مورد استفاده قرار گرفت. سپس با واردکردن خروجی نرم افزار FCMapper در نرم افزار Pajek به رسم نقشه شناختی فازی پرداخته شده است. با توجه به نتایج به دست آمده عامل اشتغال در حوزه سیاست گذاری به عنوان مهم ترین عامل در بین سایر عوامل شناسایی گردید. در انتها مهم ترین سناریوهای روبه جلو و روبه عقب برای سیاست گذاری علم، فناوری و نوآوری در منطقه ویژه علم و فناوری استان یزد مورد بررسی قرار گرفته است.

تحولات اجتماعی و فرهنگی از اهداف اصلی توسعه منطقه ای محسوب می شود. این پژوهش با استفاده از رویکردهای آینده پژوهی و همچنین م دل های برنامه ریزی که بر اساس سناریو طراحی شده است، به بررسی توسعه اجتماعی و فرهنگی در استان یزد بر پایه سند چشم انداز ملی می پردازد. در گام اول پژوهش، 33 عامل شناسایی گردید که این عوامل به نوعی بر روند توسعه ی اجتماعی و فرهنگی استان یزد اثرگذار بوده اند. پس از انجام مصاحبه های مختف با خبرگان، اقدام به شناسایی 9 عامل کلیدی از بین 33 عامل بر اساس اسناد بالادستی گردید. در ادامه برای هر یک از عوامل بر اساس سناریوهای مختلف، 18 وضعیت مطلوب و نامطلوب در آین ده ی استان مورد شناسایی قرار گرفت. در ادامه با تشکیل ماتریس اثرات متقاطع از طریق نرم افزار میک مک و همچنین بهره گیری از دانش کارشناسان علوم اجتماعی در ارزیابی میزان تأثیرات وقوع هر یک از وضعیت ها بر وقوع یا عدم وقوع وضعیت های دیگر در استان، با استفاده از قابلیت های نرم افزار سناریو ویزارد، 6 سناریوی با سازگاری ب سیار ب الا استخراج شد. نتایج پژوهش نشان از شناسایی 3 عامل، عدالت اجتماعی، سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی به عنوان بازیگران اصلی و مؤثر بر فرایند توسعه اجتماعی و فرهنگی در استان یزد دارد. همچنین نتایج پژوهش حاکی از آن است که وضعیت فعلی هر یک از عوامل شناسایی شده در پژهش، چندان مناسب نیست. سناریوهای احتمالی شکل گرفته در این پژوهش، امیدها را برای بهبود وضعیت توسعه در استان بالا می برد. 

توجه همزمان به زنجیره های تأمین رو به جلو و رو به عقب باعث ایجاد مفهومی جدید در ادبیات زنجیره تأمین به عنوان زنجیره های تأمین حلقه بسته شده است. یکی از عواملی که می تواند منجر به اختلال در روند حرکتی زنجیره های تأمین و کاهش سطح سودآوری و عملکرد سازمان ها گردد، اثر شلاقی است. هدف از این پژوهش طراحی مدل مفهومی استراتژی های اثرگذار بر کاهش اثر شلاقی در زنجیره تأمین حلقه بسته است. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از جنبه نوع و نحوه گردآوری داده ها توصیفی- پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش را 75 تن از خبرگان صنعتی و دانشگاهی حوزه تولیدات روغن خودرو در کشور تشکیل داده اند. در این پژوهش با مطالعه پیشینه پژوهش، 8 استراتژی اثرگذار بر کاهش اثر شلاقی در زنجیره تأمین حلقه بسته شناسایی و با جمع بندی نظرات 5 تن از خبرگان دانشگاهی تعدیل یافت. ابزار مورد استفاده در این پژوهش را پرسشنامه مقایسات زوجی حاوی 8 استراتژی شناسایی شده تشکیل داده است. در ادامه با استفاده از تکنیک مدل سازی ساختاری تفسیری، 8 استراتژی بدست آمده در 5 سطح کلی ساختاربندی گردید. یافته های پژوهش حاکی از قرارگیری استراتژی های "ایجاد سیاست های بررسی دوره ای کنترل موجودی و برنامه ریزی تولید" و " در دسترس بودن اطلاعات در مورد پارامترهای محصولات بازیافتی" در سطح آغازین مدل است. همچنین یافته های پژوهش نشان از قرارگیری استراتژی های "افزایش دید در روند بازیابی محصولات در فرآیند زنجیره تأمین رو به عقب با استفاده از سیاست تبادل محصول با مشتری" و "کاهش زمان تحویل محصول" در سطح پایانی مدل دارد.

مقدمه: مراکز بهداشتی درمانی باید بتوانند به سرعت با حوادث فاجعه باری مانند بلایای طبیعی و انسانی سازگار شوند. یکی از راه های مواجهه با بلایای مختلف در مراکز بهداشتی درمانی، افزایش تاب آوری است. هدف پژوهش حاضر طراحی مدل جامع تاب آوری بیمارستانی از طریق شناسایی عوامل موثر بر تاب آوری بیمارستانی، نحوه ارتباط میان این عوامل در شرایط مواجهه با بیماری کرونا بود. روش ها: در ابتدا، با استفاده از مطالعه پیشینه پژوهش عوامل مؤثر بر تاب آوری بیمارستانی شناسایی شد و در ادامه با استفاده از فن مد ل سازی ساختاری تفسیری مدل ارتباطی میان عوامل شناسایی شده، به دست آمد. مدل مفهومی به دست آمده از مد ل سازی ساختاری تفسیری با استفاده از نرم افزار Smart PLS نسخه سه مورد برازش قرار گرفت. بدین منظور پرسش نامه حاوی 33 سؤال در اختیار 80 تن از مدیران، خبرگان و کارکنان بیمارستان های آموزشی یزد قرار گرفت. یافته ها: نتایج پژوهش حاکی از شناسایی هشت عامل کلی مؤثر بر تاب آوری بیمارستانی دارد. هشت عامل شناسایی شده در پژوهش حاضر، در چهار سطح کلی توسط مدل سازی ساختاری تفسیری ساختار یافتند. سطح آغازین مدل عوامل «پایداری» و «سیستم ارتباطات و فن آوری اطلاعات» هستند. همچنین، نتایج برازش مدل حاکی از تأیید روابط شکل گرفته توسط مدل سازی ساختاری تفسیری دارد. نتیجه گیری: بر اساس نتایج پژوهش حاضر، مدیران بهداشت و درمان کشور می توانند به منظور تاب آوری بیمارستان های کشور در مواجه با بلایای طبیعی و حوادث پیش بینی نشده استفاده نمایند.

امروزه شرکت های دانش بنیان می توانند با هم افزایی دانش در مراحل ادغام و اکتساب دانش، قابلیت های پویا را در خود ایجاد و تقویت نمایند. از این رو هدف از انجام این پژوهش تحلیل و بررسی عوامل اثرگذار بر هم افزایی دانش در شرکت های دانش بنیان پارک علم و فناوری یزد است. به منظور انجام پژوهش در ابتدا عوامل تاثیرگذار بر شکل گیری هم افزایی دانش در درون شرکت های دانش بنیان شناسایی گردید. در ادامه با استفاده از رویکرد مدل سازی ساختاری تفسیری، عوامل شناسایی شده ساختاربندی شدند. به منظور اعتبارسنجی مدل مفهومی تحقیق، از رویکرد معادلات ساختاری و از نرم افزار SmartPls3 استفاده گردید جامعه آماری این پژوهش را متخصصین، خبرگان و کارکنان شرکت های دانش بنیان در پارک علم و فناوری یزد تشکیل داده اند. روش نمونه گیری در این پژوهش در بخش معادلات ساختاری، روش نمونه گیری در دسترس بوده است. در این پژوهش در بخش معادلات ساختاری، تعداد 186 پرسشنامه تکمیل و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در سطح ششم و آغازین مدل، عامل زمینه های محیطی، در سطح پنجم عامل رهبری مدیریت و در سطح چهارم عامل فرهنگ سازمانی قرار گرفته اند. در سطح سوم مدل عوامل منابع، چشم انداز و استراتژی و سرمایه اجتماعی جای گرفته اند. در سطح دوم عوامل آموزش و تعهد کارمندان و نهایتاً در سطح پایانی عامل فناوری اطلاعات قرار گرفته اند. زمینه های دیگر نتایج این پژوهش می-توان به تأثیر آموزش و تعهد کارکنان شرکت های دانش بنیان پارک علم و فناوری یزد بر فناوری اطلاعات اشاره کرد.

نوآوری باز، طی دهه گذشته به طور گسترده ای در پیشینه مدیریت نوآوری مورد بحث بوده است. این امر موجب شناسایی هرچه بیشتر مزایای آن گردیده است، نظیر استفاده از ورودی های دانش برای تسریع نوآوری های داخلی و گسترش بازار برای استفاده های خارجی از نوآوری در شرکت های کوچک و متوسط. هدف این پژوهش، دستیابی به الگوی ساختاری نوآوری باز برای صنعت طلای ایران با بررسی عوامل تأثیرپذیر و تأثیرگذار و تبیین چگونگی روابط میان آن هاست. پژوهش از نوع کیفی با ماهیت اکتشافی تبیینی است و از رویکردهای مرور نظام مند پیشینه پژوهش و فراترکیب و تحلیل مضمون بهره گرفته است. در این خصوص، از بین 3151 مقاله اولیه، 54 مقاله پس از گذر از لایه های متعدد ارزیابی، مورد بررسی محتوایی قرار گرفته و متغیرها و واحدهای معنایی مورد نظر شناسایی شده است. سپس 25 کد مفهومی اولیه، استخراج و پس از اعتبارسنجی آن با خبرگان، روابط میان آن ها نیز از متون علمی استنتاج شد و در یک الگوی مفهومی ترسیم گردید. در ادامه برای تطبیق الگوی مذکور در صنعت طلا، مصاحبه هایی نیمه ساختارمند با خبرگان صنعت طلا طرح ریزی و اجرا شد، که این اقدامات منجر به شناسایی 11 عامل جدید و اختصاصی برای صنعت طلا گردید. با ادغام و دسته بندی عامل ها، 34 مقوله نهایی شناسایی و با بررسی روابط بین آن ها، الگو نوآوری باز در صنعت طلا تدوین و عامل های مهم تأثیرگذار و تأثیرپذیر در الگو شناسایی گردید. همچنین، در این میان سه عامل کلیدی شامل نهادسازی میانجی، تغییرپذیری مدیران و عامل اعتمادسازی در همکاری و مشارکت ها، تأثیرگذارترین عوامل در الگو شناسایی شدند که علاوه بر تاثیر بر روی دیگر عوامل موجب تقویت نوآوری باز و در نتیجه تقویت متغیرهای عملکردی می گردند.

آینده نگاری به عنوان یک ابزار تحلیلی-چشم اندازی متمایز،توسعه پیدا کرده است:این ابزار آینده های آلترناتیو از فیلد های (رشته های)مختلف ذینفع، مورد توجه قرار می دهد و بدین ترتیب به فرآیندهای تصمیم گیری در سطوح مختلف کمک می نماید. این مقاله چشم اندازهای مختلف ارزیابی آینده پژوهی را در نظر می گیرد و از طریق برقراری نگاشت بین این چشم اندازها ، با کارکردهای سیاستی آینده پژوهی،چارچوبی را برای شناسایی و اولویت بندی متغیر های موثر بر ابعاد یک پروژه آینده پژوهی در حوزه تحقیقات ناجا ارائه می کند .

محیط و جو سازمانی یکی از موضوعات مهم برای هر سازمانی به شمار می رود که اهمیت به آن مزایای بسیاری را برای هر سازمانی به همراه دارد. هدف از انجام پژوهش حاضر در ابتدا شناسایی و در ادامه طراحی مدل ارتباطی میان عوامل اثرگذار بر کاهش جو سازمانی سمی در شهرداری یزد بوده است. جامعه آماری پژوهش را مدیران و کارکنان شهرداری یزد تشکیل داده اند. ابزارگردآوری داده ها در این پژوهش؛ پرسشنامه بوده که ابتدا به منظور تکمیل پرسشنامه مقایسات زوجی میان عوامل شناسایی شده و ارائه مدل مفهومی پژوهش با استفاده از رویکرد مدل سازی ساختاری تفسیری، تعداد 9 نفر از مدیران شهرداری یزد به عنوان نمونه با استفاده از روش نمونه گیری گلوله برفی انتخاب شدند. در ادامه به منظور برازش مدل به دست آمده از رویکرد مدل سازی معادلات ساختاری و نرم افزار Smart PLS3 استفاده شد. نتایج پژوهش حاکی از قرارگیری 7 بعد اصلی پژوهش در 5 سطح کلی دارد. همچنین بر اساس یافته های پژوهش؛ عوامل فرهنگ سازمانی و رهبری به عنوان یکی از ابعاد اصلی در سطح آغازین مدل ارتباطی کاهش جو سازمانی سمی دارد. از نتایج پژوهش حاضر، مدیران شهرداری می توانند به عنوان یک چراغ راه دستیابی به مسیر کاهش جو سمی در سازمان خود استفاده نمایند.

دغدغه های مرتبط با مباحث زیست محیطی از یک سو و محدودیت در منابع در دسترس برای    سازمان های مختلف از سوی دیگر، توجّه به مدیریت بهره وری و کیفیت محصولات و خدمات را بویژه در بین بنگاه های کوچک و متوسط الزام آور می کند. هدف از انجام این پژوهش، تبیین پیکره ارتباطات، میان عوامل مؤثر بر بهره وری کارکنان، مدیریت کیفیت و مدیریت زیست محیطی است. جامعه آماری این پژوهش، مدیران، کارکنان و سرپرستان شرکت های کوچک و متوسط  در استان یزد می باشد که در 5 شاخه صنعتی (شیمیایی- سلولزی، غذایی، پوشاک، نساجی، معدنی، فلزی- برقی) فعّال هستند. ابزار گردآوری داده ها در این پژوهش، پرسشنامه بوده که ابتدا با پرسشنامه مقایسات زوجی میان عوامل شناسایی شده و ارائه مدل مفهومی پژوهش با استفاده از رویکرد مدل سازی ساختاری تفسیری، نظرات 9 نفر از مدیران شرکت های کوچک و متوسط استان یزد گردآوری گردید. سپس به منظور برازش مدل به دست آمده، با استفاده از رویکرد مدل سازی معادلات ساختاری و نرم افزار Smart PLS3، تعداد 400 پرسشنامه میان کارکنان و سرپرستان شرکت های کوچک و متوسط  استان یزد با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس توزیع گردیده که از این میان تعداد 265 پرسشنامه بازگشت داده شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که فرهنگ همکاری، رهبری و بازخورد عملکردی با تمرکز بر مشتری و آموزش، تأثیر مثبت و معناداری دارد. هم چنین نتایج حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که آموزش و تمرکز بر مشتری، بر نوآوری گرایی، سیاست ها و استراتژی های زیست محیطی، سرمایه گذاری زیست محیطی، فرآیندهای تعریف شده و حمایت سازمان و مدیریت، تأثیر مثبت و معناداری دارد.