مثنی بن حارثه شیبانی و نخستین فتوح اسلامی در عراق(مقاله پژوهشی حوزه)
حوزه های تخصصی:
مریم سعیدیان جزی
| مدرک تحصیلی: دانشیار معارف اسلامی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران |
مطالب
فیلتر های جستجو:
فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۲۸ مورد.
تحلیل نسبت زن و آزادی در اسلام، در مقایسه با غرب، بر اساس آراء آیت الله خامنه ای
حوزه های تخصصی:
یکی از اساسی ترین موضوعات در مباحث انسان شناسی، مسئله آزادی انسان است. در غرب، هم زمان با مدرنیسم و به دنبال آن فمینیسم، زنان برای به دست آوردن آزادی، تلاش بسیاری کردند و مدعی هستند که در این زمینه موفق بوده اند. مقاله حاضر موضوع آزادی در غرب را در حوزه زنان، بر اساس اندیشه آیت الله خامنه ای، با روش تحلیل کیفی بررسی می کند. این مقاله در پی پاسخ به این پرسش است که با توجه به تفاوت تعاریف و جایگاه آزادی در اسلام و غرب، تبعات آزادی در غرب در حوزه زنان چه بوده است؟ بر این اساس آراء آیت الله خامنه ای، از مجموعه بیانات و سخنرانی های ایشان، طی سال های 1357 تا 1392، جمع آوری و با روش تماتیک تحلیل کیفی شده است. طبق این دیدگاه، مبانی آزادی در غرب نه تنها موجب احیای حقوق زنان نشده، بلکه باعث خسران در زندگی خانوادگی و روابط زن و شوهر نیز شده است؛ این در حالی است که در نظام فکری اسلام، آزادی نه رهایی از قید و بند، بلکه آزادی و تکلیف با هم ملازمه دارند. در حوزه زنان نیز، شناخت این مسئله است که می تواند تفاوت جایگاه زن در فرهنگ اسلامی با فرهنگ غرب را به وجود آورد.
اصول و ارزش های اخلاقی در نهاد خانواده بر اساس آموزه های وحیانی و سیره اهل بیت(ع)
حوزه های تخصصی:
چکیده مقوله اخلاق یکی از بدیهی ترین و مهم ترین و کاربردی ترین مقولات، در مباحث مرتبط باعلوم انسانی به شمار می رود. دین اسلام به مقوله اخلاق نگاه بنیادی و سیستمی دارد و ارزش های اخلاقی پیوندی ناگسستنی با دین دارند. در نظام اخلاقی اسلام، آموزه های وحیانی غایتمند و مبتنی برعمل گرایی و واقع نگری هستند؛ چون نقش سازنده ای در تزکیه و تربیت انسانی دارند. همچنین این آموزه ها مدعی یک نظام وارده معرفتی و اخلاقی هستند که در موضوع و روش و غایت بی بدیل و یکتاست. مقوله اخلاق در اندیشه اسلامی، ازدواج و نهاد خانواده را تابع نیازها و استعدادها و غایات خلقت و امری ضروری و مبتنی بر اراده و خواست الهی می داند؛ همچنین جایگاه حیاتی آن را در فرایند تکوینی و تربیتی بشری به رسمیت می شناسد. در اسلام، ارزش های اخلاقی دارای مراتب و اولویت هستند. این مهم، به ویژه در حیطه ارزش های اخلاقی خانواده، از بزرگ ترین وجوه تمایز نظام اخلاقی اسلام به شمار می رود. اصول اخلاقی خانواده همسو با نظام معرفتی و گزاره های دینی و فقهی بوده و ضامن اجرا و تحقق اهداف شریعت است. خانواده کانون عواطف و تربیت بوده و بهترین ابزار تحقق رسالت آن اخلاق است. از این منظر، اصول و گزاره های اخلاقی در طیف فرایندی دوسویه و پویا، سبب نهادینه کردن ارزش ها و رشد اخلاقی می شوند. در آموزه های اسلامی، توصیه های اخلاقی به بهترشدن روابط و استحکام خانواده کمک می کند و مقوّم و مصلح آن خواهد بود. حال این مقاله برآن است تا با استفاده از معارف الهی که در آموزه های وحیانی و سیره اهل بیت(ع) آمده است، این موضوع را بررسی کند. واژه های کلیدی اخلاق، خانواده، حقوق، آموزه های وحیانی، سیره اهل بیت(ع).
مواضع و ایستارهای قبیله تمیم در برابر نهضت امام حسین(ع)
حوزه های تخصصی:
ازآنجا که ساختار اجتماعی، سیاسی و فرهنگی جامعه جزیره العرب برمبنای بافت قبیله ای بوده و این مقوله پس از اسلام جز در یک محدوده زمانی کوتاه، درمسیرتأیید و تثبیت نظام سیاسی حاکم در قرن نخست هجری قرارگرفت، این امر به ویژه در خلافت اموی ترغیب شد که نتیجه آن استفاده از سنت های بومی غیراخلاقی و دنیا طلبانه برای دیگرگونه جلوه دادن حقایق و واقعیت ها بود. از سوی دیگر به خاطرآن که عراق در قیام حسین بن علی(ع) نقش کلیدی و مؤثر داشت و در همین منطقه حادثه ساز؛ قبیله مشهور«بنی تمیم» میدان داری می کرد؛لذا محور اصلی این تحقیق تبیین و ارزیابی سیر تاریخی رابطه قبیله تمیم با نهضت امام حسین(ع) با توجه به پیشینه تاریخی آن و نقش عوامل مختلف زمانی و مکانی در موضعگیری و تصمیمات این قبیله در برابر اقدامات و برنامه های امام و ایستارهای آن تا پایان این حادثه است. این مقاله برآن است تا حادثه عاشورای سال61هـ را با رویکردی جامعه شناختی به جامعه قبیله ای عرب و با تحلیلی تاریخی در یکی از اعضای این جامعه کنکاش نماید؛ باشد که بتواند گوشه هایی از حقایق تاریخ اسلام در قرن نخست هجری را از لابلای گزارشات و اسناد تاریخی مکشوف و پژوهشی تاریخی ارایه دهد.
مسئله شناسی مهدویت خاصه با رویکرد به اخبار وارده از امام علی بن ابی طالب(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
سراج منیر سال هشتم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۲۸
133 - 170
حوزه های تخصصی:
مسئله موعود و تعیین جایگاه آن در موضوع مهدویت، یک سنّت الهی است که در آموزه های اسلامی به آن تصریح شده است. در این میان، اخبار و روایات منسوب به امام علی (ع) جایگاه ویژه ای دارد. این تحقیق به دنبال پاسخ به این سؤال است که «ضرورت مهدویت و ماهیت آن در اخبار منسوب به امام علی (ع) چیست؟». این موضوع به ویژه از آن رو حائز است که به نظر می رسد سیره مهدوی نمونه جامع و آرمانی است که علی (ع) برای دستیابی به آن قدم برمی داشت. ازاین رو، نسبت جدی میان حکومت جهانی مهدوی با سیره امام علی (ع) وجود دارد. نتایج حاصل از این تحقیق حاکی از آن است که در اخبار وارده از امام علی (ع) ، مهدویت از آموزه های وحیانی به شمار می رود که معرفت به آن از وظایف ایمانی انسان دیندار است. مطابق این امر، حضرت مهدی (عج) از فرزندان علی (ع) و اهل بیت است و به عنوان امام و خلیفه الهی شئون ولایت را داراست. همچنین، مقوله مهدویت در تمام ابعاد آن با مشیت و اراده الهی نسبت مستقیم دارد و مسائلی چون ولادت، غیبت و ظهور امام، انتظار و مانند آن با ربوبیت، علم و قدرت حق تعالی پیوسته است. امام علی (ع) با طرح مقوله مهدویت تنها طریق تقرب به خداوند و سعادت را اندیشه توحیدی می داند که ولایت از شروط و ارکان آن به شمار می رود. به همین سبب، همه انسان های موحد و عدالت جو را به تبعیت از الگوی جامع مهدوی دعوت، و مقابله با ادعاهای ناصوابی که از سوی معاندان درباره مقوله موعود و مهدویت خاصه وارد شده است، وظیفه همگان می داند.
منابع درآمد مالی امویان در خراسان(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
خراسان پس از فتوح، تحت اداره خلافت اسلامی قرار گرفت و به خاطر دارا بودن منابع طبیعی و قرارگرفتن در مسیر تجارت بین المللی اهمیت ویژه ای پیدا کرد. این منطقه در صنایع محلی، محصولات کشاورزى و انتقال کالاهای شرقی سرآمد بود و منابع مورد نیاز سرزمینهای اسلامی را فراهم می نمود. برخی از سیاستهای امویان در خراسان برای بهره مندی از این امکانات و تقویت بنیه اقتصادی دولت خود بود. منابع درآمد مالی امویان در خراسان به سه دسته منابع شرعی، جعلی و عرفی تقسیم می شد. این مقاله بر آن است تا ضمن بازشناسی این منابع، زمینه ها و نتایج مترتب برآن را نیز بازگو نماید. روش تحقیق، مطالعه تاریخی و به صورت تحلیلی و توصیفی می باشد که با استفاده از منابع اسلامی انجام گرفته است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که بخش مهمی از سیاست مالی امویان در خراسان برگرفته از تغییر در احکام مالی و به کارگیری قواعد سنتی و عرفی بود. در نتیجه به جز در موارد خاص و محدود پذیرش اسلام، تغییری در منابع مالی خراسان ایجاد نکرد. پیامد این امر گسترش نارضایتی های عمومی و ظهور جنبشهای اجتماعی متعدد بود.
تحلیل و بررسی نقش اجتماعی زنان شیعی و پیامدهای آن در سده نخستین عصر غیبت(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
سده آغازین عصر غیبت، دارای ویژگی هایی منحصر به فرد است. درباره حضور زنان در تحولات این عصر و نتایج آن، اقوال و تفاسیر متعددی در منابع اسلامی دیده می شود که در این مقاله بررسی شده است. در این مقاله، بخش هایی از نقش تاریخی زنان شیعی در قالب فعالیت ها و سیاست های آنان در رویارویی با مسایل سده نخستین عصر غیبت و پیامد های آن به روش مطالعه تاریخی و توصیفی - تحلیلی بررسی می شود. هدف آن است تا با بررسی الگوی دین شناختی زن در اندیشه تشیع؛ مقدار مشارکت زنان در تحولات اجتماعی این عصر و تدابیر بزرگان امامیه در این خصوص بررسی شود. بر این اساس، روشن می شود حضور زنان در عرصه های اجتماعی مبتنی بر آموزه های وحیانی و سیره پیشوایان معصوم بوده و از مهم ترین و مؤثرترین عوامل در توسعه نفوذ شیعیان در عرصه مدیریت اجتماعی بشمار می رود. زنان شیعی تحت نظارت و تأیید اهل بیت (ع) و بزرگان امامیه و خاصیت تعلیمی- تبلیغی آموزه های شیعی، نقش مهمی را در تحولات تاریخی این دوران ایفا کردند. درنتیجه عموم جامعه از توانمندی و ظرفیت های زنان به ویژه در عرصه جهاد فرهنگی و برای تقویت هویت شیعی، توسعه مناسبات اجتماعی، نشر معارف دینی، نهادینه کردن فرهنگ انتظار و حضور مؤثر در دگرگونی های فرهنگی و اجتماعی بهره گرفتند. در این مقاله، این مسئله با استناد به منابع اسلامی و پژوهش های معاصر نقد و ارزیابی می شود.
زمینه ها و دلایل به کارگماری و برکناری عماربن یاسر از فرمانروایی کوفه(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
این پژوهش در پی فهم زمینه ها و علت های مؤثر در انتخاب امیران کوفه و همچنین برکناری آنها در دوران خلافت عمربن خطاب است. برای انجام این پژوهش فرمانروایی یکی از امیران مشهور کوفه، یعنی عماربن یاسر، بررسی می شود که به دستور خلیفه وقت، عمربن خطاب، انتخاب شد و پس از یک سال عزل شد. ازآنجاکه دربارﮤ این موضوع به صورت پراکنده و متناقض گزارش هایی در منابع اسلامی آمده است و پژوهش های معاصر یا بیشتر رویکرد توصیفی داشته اند یا به ابعاد مختلف آن کمتر توجه کرده اند، ضرورت پژوهش بیشتر دریافت می شود. پژوهش کتابخانه ای حاضر از نوع مطاﻟﻌﮥ تاریخی و توصیفی و تحلیلی است. نتایج به دست آمده از این پژوهش حاکی از آن است که وضعیت اجتماعی و فرهنگی حاکم بر کوفه و جاﻣﻌﮥ اسلامی، به علاوه ویژگی های شخصیتی و سلوک مدیریتی عمار و ضرورت حفظ و ادارﮤ عراق و تقویت دستگاه خلافت باعث انتصاب او بر کوفه شد. چنان که پدیدارشدن دگرگونی های سیاسی اجتماعی پس از رحلت رسول الله(ص)، ظهور و بروز عصبیت های عربی و پایداری اعراب بر حفظ سنت های فرهنگی قبیله ای، اتفاق نظر رهبران و اشراف قبیله ای و متحدان حکومت قریشی برای پیشبرد خلافت عربی، در کنار پیوستگی عمار با اهل بیت(ع)، مقاومت او در برابر تفرقه افکنی و رشدنایافتگی جاﻣﻌﮥ قبیله ای، تلاش برای اجرای آموزه های وحیانی و سنت رسول الله(ص) و درنهایت راهبردهای دستگاه خلافت برای حفظ آرامش ایالات و حراست از تمامیت خلافت عربی برخاسته از سقیفه در برکناری عمار سهم بسزایی داشت. درنتیجه در انتخاب و برکناری عمار سه عامل اوضاع زمانه، نظام سیاسی و طبقات مختلف اجتماعی نقش داشتند.
تحلیلی بر شخصیت عبیدالله بن حرّ جعفی و جایگاه او در تحولات عراق (از خلافت امام علی(ع) تا روی کارآمدن مروانیان)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
سخن تاریخ سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲۵
21 - 50
حوزه های تخصصی:
یکی از مسائل مهم در تاریخ اسلام، تبیین میزان و چگونگی نفوذ شخصیت ها در تاریخ است. اَشراف و رجال قبیله ای، در قرن نخست هجری و تحت حمایت امیران و خلفای اموی و غلبه فرهنگ قبیله ای بر جامعه اسلامی، فرصت ظهور و عمل بیشتری یافتند و در تحولات اجتماعی و سیاسی، سهم مؤثری را ایفا کردند. در این تحقیق، به نقش و جایگاه یکی از این رجال قبیله ای پرداخته می شود. عبیدالله بن حرّ جعفی، از مشاهیر قبیله جعفی است که منابع اسلامی اطلاعات پراکنده و ناقصی را در باره او ارائه داده اند. ظهور عبیدالله جعفی، هم زمان با تحول در ساختار قدرت سیاسی و تکوین جریان های مهم فکری اسلامی بود. وی از جمله شخصیت های نظامی و اجتماعی است که در دوران اسلامی، تحت تأثیر تربیت قبیله ای و شرایط اجتماعی و سیاسی حاکم بر عراق رشد کرد و به دلیل برخورداری از موقعیت اجتماعی، مهارت نظامی و اتخاذ دیدگاه ها و مواضع متفاوت و مؤثر نسبت به جریان ها و حوادث تاریخی، مورد توجه معاصران و متون اسلامی قرار گرفت. بررسی ابعاد شخصیتی عبیدالله و میزان و چگونگی نفوذ تاریخی وی، مسئله اصلی این تحقیق است. در این نوشتار، سعی بر آن بوده تا با ارزیابی اخبار و گزارش های موجود پیرامون عبیدالله جعفی، جایگاه سیاسی و اجتماعی او در تحولات تاریخ اسلام تبیین و تحلیل گردد. روش تحقیق در این مقاله، اسنادی ، توصیفی و تحلیلی است که با استفاده از متون مختلف اسلامی انجام گرفته است. فایده این تحقیق، آن است که با ارزیابی میزان همبستگی نقش انسان با تاریخ، بخشی از مسائل مهم در تحلیل تاریخ تحولات اسلامی قرن اوّل هجری پاسخ داده خواهد شد.
گرایشهای عقیدتی در اصفهان عصر سلجوقی و پیامدهای آن(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
یکی از مهم ترین خصیصه اجتماعی وفرهنگی قرون میانه اسلامی و عصر سلجوقی، نزاع های فرقه ای و مجادلات مذهبی بود. با انتخاب اصفهان به عنوان دارالسلطنه سلاجقه بزرگ، این شهر کانون حب و بغض های سیاسی و محل منازعات عقیدتی- مذهبی گردید. این تحقیق به دنبال آن است تا با بیان گرایش های عقیدتی اصفهان عصر سلجوقی، زمینه ها و پیامدهای آن را مورد بررسی قرار دهد. آنچه به دست آمد این که عوامل چندی چون تفکر مذهبی حاکم بر مذاهب و نحله های اسلامی، سیاست مذهبی دو نهاد خلافت و سلطنت و رجال علم و سیاست، فعالیت نظام مند و تاثیر گذار محافل و مدارس علمی اهل سنت و تکاپوی هدفمند گرایشهای شیعی،نقش مهمی در تشدید اختلافات مذهبی داشت و حیات اجتماعی و معنوی و منابع معیشتی مردم را سخت تحت تأثیر قرار داد. در نتیجه اصفهان عصر سلجوقی، عرصه آشفتگی و نابسامانی هایی در عرصه های مختلف حیات اجتماعی و سیاسی گردید که خاطرات تلخ و هراسناک آن از لابلای کتب تاریخی قابل استشمام است. پیامد این امر در قرون متمادی، تغییرات فرهنگی و دگرگونی های عقیدتی و تغییر سلایق مذهبی مردم به نفع شیعیان بود. روش تحقیق، مطالعه تاریخی است که به شیوه توصیفی- تحلیلی و با استفاده از متون تاریخی و اسلامی و تحقیقات معاصر انجام گرفته است.
جایگاه حدیث غدیر در راهبردهای بزرگان امامیه در قرن چهارم هجری(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
روی کارآمدن آل بویه و تفوق امراء بویهی بر دیگر رقبای سیاسی و عقیدتی فرصتی را فراهم آورد تا این دولت با حمایت رسمی از امامیه خدمات ارزنده و ماندگاری را در تمدن اسلامی به جا گذارد. علاوه با دستاوردهای فرهنگی و علمی مهمی که در تفکر اسلامی پدید آمد بسیاری از اختلافات کلامی میان تشیع و اهل سنت امکان طرح و فصل یافت. این مهم اگرچه پیامد همت و توجه دانشمندان امامیه و سلسله های علمی بود اما حمایت ها و اقدامات دولتمردان بویهی از تشیع نقش مؤثری در حضورفعال علمی و اجتماعی آنان داشت. به نظر می رسد دربین راهبردهای مختلفی که بزرگان امامیه بکار گرفتند،تبیین و تثبیت جایگاه""حدیث غدیر"" در اولویت قرار داشته است. امری که دارای پشتوانه اعتقادی والهی است و به خاطر قرائتهای مختلف، تبعات سیاسی- اجتماعی و فرهنگی در جامعه اسلامی ایجاد کرده؛حساسیت بسیاری از محافل علمی را برانگیخته و در تاریخ اسلام آثار مهمی را بر جای گذاشته است. سؤال اصلی تحقیق این است که""جایگاه حدیث غدیر درراهبردهای بزرگان امامیه قرن چهارم چه بوده است؟"". نویسنده بر آن است تا با استفاده از منابع مختلف اسلامی به شیوه توصیفی و تحلیلی و گاه انتقادی این فرضیه هارا ثابت کند که""تثبیت و تقویت مبانی عقلی ونقلی حدیث غدیر ،از جمله مهمترین دستاورد فرهنگی و علمی تشیع در قرن چهارم هجری بوده است"" و لذاحدیث غدیر نقش موثری در توسعه فعالیتهای علمی و گرایش های عقیدتی ایران به سوی امامیه داشته است.
راهکارهای مقابله با فرهنگ غرب در خصوص مسئله زن در بیانات امام خامنه ای(مقاله علمی وزارت علوم)
در هر جامعه مسائل مربوط به فرهنگ از مهم ترین موضوعات قابل بحث در بین محققان است. در سال های اخیر، غرب درصدد انتقال گزاره های فرهنگی خویش به سایر جوامع است تا بدین طریق سلطه گری خویش را، نه در بعد نظامی که در بعد فرهنگی به انجام رساند. برای این منظور زنان، هم به دلیل ویژگی های روان شناختی و هم به دلیل اینکه انتقال دهنده گزاره های فرهنگی به نسل بعد هستند، گروه هدف مناسبی به شمار می روند. این تحقیق بر آن است که راهکارهای مقابله با جنبه های منفی فرهنگ غرب در خصوص زنان را از دیدگاه آیت الله خامنه ای مورد بررسی قرار دهد. بدین منظور آراء ایشان از طریق سایت Ledaer.ir و کتب مربوط جمع آوری شد و از روش تحلیل محتوای کمی و کیفی مورد بررسی قرار گرفت. تحلیل محتوا نیز با استفاده از تحلیل تماتیک، کدگذاری باز و متمرکز و سپس تشکیل مقوله انجام شد. از دیدگاه ایشان چهار راهکار عمده برای مقابله با فرهنگ غرب در خصوص زن عبارت اند از: برخوردی حکیمانه با فرهنگ غرب، غنی سازی فرهنگ به وسیله تعامل فرهنگی، افزایش آگاهی بخشی به زنان، و آنچه بیشترین اهمیت را در این راهکارها داشت توجه به راهبرد اسلام در برخورد با زن در سه حوزه فردی، خانوادگی و اجتماعی است.
بررسی تحلیلی شخصیت عَبیده بن عمرو سلمانی و دلایل رویارویی وی با امام علی (ع) در نبرد صفین(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
این جستار به دنبال آن است تا یک روایت پیوسته از شخصیت عبیده بن عمرو سلمانی و مواضع او در نبرد صفین ارائه نماید. تاکنون پژوهش مستقلی در این زمینه صورت نگرفته و گزارش های موجود پراکنده و دارای تعارض است. پژوهش کتابخانه ای حاضر به روش مطالعه تاریخی و توصیفی، اسنادی تنظیم شده و گونه های منابع فریقین مورد استفاده قرار گرفته است. نتایج حاصل گویای آن است که دلیل تعارض اخبار، تصحیف و بی توجهی نویسندگان نسبت به نظام اجتماعی و قومی عرب و برخی جانب داری ها بوده است. آنچه روشن است این که آراء و اندیشه عبیده و مواضع او در نبرد صفین تحت تأثیر برخی از صحابه و شرایط حاکم بر عراق است. ترجیح عبیده برای جهاد با کفار و جدایی او از امام علی(ع)، در تفرقه سپاه عراق و فرجام نبرد اثر گذاشت و با قراین موجود نمی توان او را از رجال شیعه به شمار آورد.
خطوط کلی مهندسی تمدن نوین اسلامی در اندیشه آیت الله جوادی آملی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
نظریه های تمدنی برپایه بنیانهای فکری و رهیافتهای اجتماعی اندیشمندان شکل می گیرد و امکان سنجش و ارزیابی الگوهای تمدنی با آن وجود دارد. آیت الله جوادی به عنوان یکی از اندیشمندان برجسته مسلمان معاصر بر ضرورت بازیابی هویت تمدنی مسلمانان توجه دارند و دیدگاه ایشان به دلیل برخورداری از شاخصه هایی چون اصالت، اندیشه ورزی، حریت، روش حکیمانه و مواجهه منطقی با تمدن های رقیب از اهمیت برخوردار است. این تحقیق با توجه به رویکرد تمدنی انقلاب اسلامی، ماهیت تمدن نوین اسلامی را از دیدگاه آیت الله جوادی آملی مورد بحث قرار می دهد تا امکان بهره مندی بیشتر از رهنمودهای ایشان در مطالعات بنیادی تمدن نوین اسلامی فراهم گردد. هدف اصلی این تحقیق تبیین خطوط کلی اندیشه تمدنی آیت الله جوادی است. پرسش اصلی این است که مبانی و عناصر تمدن نوین اسلامی در اندیشه آیت الله جوادی آملی چیست؟ در این تحقیق با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی که مبتنی بر شیوه کتابخانه ای و اسنادی است؛ به این پرسش پاسخ داده شده و متن بیانات، آثار و تقریرات ایشان کانون توجه بوده است. از این تحقیق به دست می آید تمدن نوین اسلامی در اندیشه ایشان یک ضرورت اجتناب ناپذیر و اولویت مطلوب است. بنیانهای فکری و نظری این اندیشه بر مبانی فلسفی و اعتقادی مبتنی بر منابع اصیل اسلامی، بینش عقلی و آزاد اندیشی است. تمدن نوین اسلامی دارای عناصر گوناگون، پیوسته و چهره ملکوتی است. الگوی تمدن نوین اسلامی بر اساس رشد کوثری است و از ویژگی های چون خودکفایی موزون، پایدار، خلاق، آزاد، جامعه گرا و بهره مند از میراث گذشته برخوردار است.
تحلیل نقش سیاسی - اجتماعی احنف بن قیس تمیمی در تاریخ اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
اشراف و رجال قبیله ای تحت حمایت حکام و خلفای اموی و ساختار قبیله ای و زمینه های فرهنگی جاهلی، در دگرگونی های سیاسی و اجتماعی، نقشی مؤثری ایفا کردند. در این پژوهش نسبت میان یکی از این شخصیت ها با تاریخ تحولات اسلامی در قرن نخست هجری بررسی می شود. احنف بن قیس یکی از مشاهیر بنی تمیم است که منابع اسلامی اطلاعات پراکنده و ضد و نقیضی درباره او ارائه می دهند. بررسی ابعاد شخصیت احنف و ارزیابی گزارش های موجود پیرامون چگونگی و چرایی حضور وی و پیامدهای آن، مسئله اصلی این پژوهش به شمار می رود. سابقه حضور احنف به صدر اسلام و فتوح اسلامی بازمی گردد. وی از جمله رؤسای قبیله ای، فرماندهان نظامی و مشاهیر عراق است که در بصره سکنا گزید و به دلیل اتخاذ مواضع و ایستارهای متفاوت، مورد توجه قرار گرفته است. شخصیت احنف نمونه بارز خاستگاه قبیله ای، اندیشه های بدوی و تفردطلبی است که در ابعاد حیات اجتماعی و سیاسی جامعه اسلامی ریشه دوانده بود. شیوه این پژوهش، اسنادی، توصیفی و تحلیلی است که با استفاده از منابع اسلامی و به صورت مطالعه تاریخی انجام گرفته است. فایده این تحقیق از آن جهت است که با ارزیابی میزان همبستگی نقش انسان با تاریخ، بخشی از مسائل مهم تاریخ اسلام در این دوران پاسخ داده خواهد شد.
ارزیابی یافته های سفرنامه نویسان خارجی از وضعیت شیعیان ایران عصر قاجار (مطالعة موردی: اوژن اوبن و مادام کارلا سرنا)(مقاله پژوهشی حوزه)
حوزه های تخصصی:
سفرنامه ها نتیجة مشاهدات و ارزیابی عینی نویسندگان آنهاست. بدین روی، از منابع مهم شناخت هویت و فرهنگ یک جامعه در دوره های گوناگون تاریخی از دیدگاه غیرایرانی ها و ارزیابی آنها در این خصوص به شمار می رود. در این میان، سفرنامه هایی که توسط اروپاییان در قرون اخیر نوشته شده، هم به خاطر طرح موضوع و تفسیر و تحلیل و هم ارزیابی و مقایسة آنها از اهمیت بسزایی برخوردار است. آثار این گروه به طور مستقل و مفصل به هویت شیعی نپرداخته، اما به واسطة قرار گرفتن در حوزة مطالعات استشراق و دقت این افراد در برخی عقاید و آداب شیعیان و ارائة نظر دربارة برخی مسائل و توجه برخی از مستشرقان معاصر و نویسندگان داخلی به آنها، شایسته توجه وارزیابی است. ازجمله موضوعات مطمح نظر این گروه، بیان باورها و عقاید شیعیان در خصوص آموزه های دینی و پیشوایان خود، توصیف رفتارها و مناسک دینی ایرانیان شیعی، توجه به مزارات و روحانیت و ارزیابی مسائل آنهاست. در این مقاله، آثار دو تن از سیاحان اروپایی (مادام کارلاسرنا و اوژن اوبن)، که در دوران قاجار به ایران آمدند بررسی شده و در نهایت این نتیجه به دست آمده است که این دو غالباً نگاهی صرفاً روایت گرانه و مبتنی بر مشاهدات ناقص خود از آداب و مناسک ایرانیان شیعی داشته اند و همین موجب شده تا از یک سو، آنها را حمل بر مذهب تشیع کنند، و از سوی دیگر، در شرح برخی از اصول اعتقادی شیعیان دچار خطا شوند. روش تحقیق «مطالعه تاریخی و انتقادی» است که با استفاده از آثار این دو و منابع اسلامی انجام گرفته است.