پژوهشنامه تاریخی انقلاب اسلامی

با توجه به جایگاه حساس و بحث انگیز دروس عمومی معارف اسلامی پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان رضایت دانشجویان از محتوا و گذراندن دروس عمومی معارف اسلامی انجام گردید. به علاوه در مورد ضرورت و یا عدم ضرورت وجود دروس عمومی معارف اسلامی نیز بررسی به عمل آمد. تحقیق از نوع توصیفی- پیمایشی بوده و ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته شامل 63 سوال بسته پاسخ بوده است. پایایی پرسشنامه بر اساس ضریب آلفای کرونباخ 85/0 برآورد گردید. جامعه آماری، کلیه دانشجویان دانشگاههای شهرستان کرمان(باهنر، پیام نور و آزاد اسلامی) بوده است. نمونه آماری تحقیق شامل 250 نفر دانشجو بوده که با استفاده از روش نمونه گیری طبقه ای انتخاب گردید. نتایج حاصل از پژوهش مشخص نمود که میزان رضایت دانشجویان از محتوای آموزشی کتابها کمتر از سطح متوسط بوده است. در ضمن، نتایج پژوهش نشان داد که دانشجویان نسبت به گذراندن دروس و ضرورت وجود دروس عمومی معارف اسلامی بیشتر از سطح متوسط رضایت داشته اند. در پایان پیشنهاداتی در جهت بهبود محتوای کیفی دروس و کیفیت ارایه دروس عمومی معارف اسلامی ارایه شده است.

ازآنجا که ساختار اجتماعی، سیاسی و فرهنگی جامعه جزیره العرب برمبنای بافت قبیله ای بوده و این مقوله پس از اسلام جز در یک محدوده زمانی کوتاه، درمسیرتأیید و تثبیت نظام سیاسی حاکم در قرن نخست هجری قرارگرفت، این امر به ویژه در خلافت اموی ترغیب شد که نتیجه آن استفاده از سنت های بومی غیراخلاقی و دنیا طلبانه برای دیگرگونه جلوه دادن حقایق و واقعیت ها بود. از سوی دیگر به خاطرآن که عراق در قیام حسین بن علی(ع) نقش کلیدی و مؤثر داشت و در همین منطقه حادثه ساز؛ قبیله مشهور«بنی تمیم» میدان داری می کرد؛لذا محور اصلی این تحقیق تبیین و ارزیابی سیر تاریخی رابطه قبیله تمیم با نهضت امام حسین(ع) با توجه به پیشینه تاریخی آن و نقش عوامل مختلف زمانی و مکانی در موضعگیری و تصمیمات این قبیله در برابر اقدامات و برنامه های امام و ایستارهای آن تا پایان این حادثه است. این مقاله برآن است تا حادثه عاشورای سال61هـ را با رویکردی جامعه شناختی به جامعه قبیله ای عرب و با تحلیلی تاریخی در یکی از اعضای این جامعه کنکاش نماید؛ باشد که بتواند گوشه هایی از حقایق تاریخ اسلام در قرن نخست هجری را از لابلای گزارشات و اسناد تاریخی مکشوف و پژوهشی تاریخی ارایه دهد.

نهضت علویان طبرستان یکی از مهمترین حرکت های شیعی زیدی در ایران محسوب می شود که در برابر دستگاه خلافت عباسی و امارت های طاهری، صفاری و سامانی ایستادگی نمود و در فاصله زمانی سال های 360-250 هـ . ق.(نیمه قرن سوم تا آغاز ربع سوم قرن چهارم هـ .ق) منشأ تحولاتی مهم در ایران گردید. در ایجاد این حرکت، شرایط داخلی ایران به ویژه مناطق شیعه نشین، زمینه های مساعد در منطقه طبرستان و نیز ظلم و ستم نسبت به مردم و عکس العمل آنها نقش بسزایی داشت. در این مقاله ابتدا به موقعیت جغرافیایی ایران در قرون نخستین اسلامی و نیز موقعیت تاریخی و جغرافیایی طبرستان و نقشی که در شکل گیری نهضت علویان داشت، اشاره می شود و سپس مباحثی چون عقاید علویان طبرستان و زمینه های شکل گیری نهضت آنها، دوره فرمانروایان علوی طبرستان و نیز تعامل و تقابل آنان با خلافت عباسی و حکومت های ایرانی طاهریان، صفاریان و سامانیان بررسی می گردد .

سیدجمال الدین اسدآبادی در راستای تحقق اهداف خود دو بار به مقرّ خلافت عثمانی مسافرت داشت. در مقاله حاضر سعی بر آن بوده تا چگونگی تکاپوها، مبارزات و فعالیت های او طی سفرهای یاد شده به روش کتابخانه ای مورد بررسی، توصیف و تبیین قرار گیرد. یافته های پژوهش مبین آن است که سید در دوران اقامت به هر شیوه ممکن به طرح دیدگاههای اصلاح طلبانه خود مبادرت ورزید و کمابیش موجبات تقویت روحیه، جهت دهی و مشارکت اقشار مختلف به ویژه فرهیختگان و اندیشه گران آن خطّه را در سرنوشت سیاسی و واکنش در برابر مشی استبدادی خلافت عثمانی فراهم ساخت

دراین مقاله به بررسی مفهوم «دین» و «تمدن»، نسبت ورابطه این دو با یکدیگر و تبیین نقش «دین» در تکوین «تمدن» پرداخته شده است. چنان که می دانید «دین» حقیقتی متعالی و مجموعه ای از قوانین و برنامه هاست که غایت آن تکامل وکامیابی بشر است. «تمدن» نیز مقوماتی دارد که اگر این مقومات، موجود باشند، «تمدن» پدیدار می گردد. گروهی از بشر در قالب یک «اجتماع»، حول یک محور «عقلانیت»، گرد هم می آیند و درراستای سعادت خویش، مدارج ترقی وکمال را یکی پس از دیگری می پیمایند. رشد «فرهنگ»، تربیت انسانی، خردمندی، اخلاق متعالی، تشکیل حکومت، گسترش علوم، فنون، ادبیات وهنر و بسط امنیت و آزادی همگی از عوامل سازنده «تمدن» به شمار می آیند. اکنون باید به بررسی نقش «دین» در فراهم آوردن مؤلفه های تمدن ساز و تاثیر آن در توسعه تمدن بشری پرداخت. ادیان آسمانی بخصوص دین مبین اسلام در جمیع این جهات، برنامه های تعالی بخش وسازنده ای ارایه کرده اند و ثمربخش بودن آموزه های دینی در عرصه اعتلای «تمدن» در طول تاریخ تمدن دینی به اثبات رسیده است. بدون شک نمی توان این حقیقت را انکار کرد که ادیان الهی مادر تمدن ها هستند و بزرگترین تمدن ها در دامان ادیان آسمانی رشد و بالندگی یافته اند. روح و باطن «تمدن»، «فرهنگ» و باطن و حقیقت «فرهنگ»، معنویت و گرایش دینی است. بنابراین «دین» نه تنها تعارضی با «تمدن» ندارد بلکه عاملی اساسی در بنا و قوام «تمدن» است

در این پژوهش به بررسی اندیشه سه تن از روشنفکران سکولار مسلمان در ایران بعد از انقلاب اسلامی(محمد مجتهد شبستری، مهدی بازرگان، عبدالکریم سروش) می پردازیم. به چرایی اندیشه سکولاریستی در عرصه حکومت و دولت(یعنی جدایی دین و شریعت از این عرصه) و بسیاری از امور سیاسی و با استفاده از نظریه گفتمان به چگونگی ارتبا ط اجزای فکری این گفتمان خواهیم پرداخت و نشان خواهیم داد که چگونه مفروضات بنیادین دالی را به مرکز یک گفتمان می فرستند و دیگر اجزا در تناسب با مفروضات بنیادین و دال مرکزی گفتمان شکل می گیرد به گونه ای که یک گفتمان منسجم می سازد. گفتمانی که هر جزیی با هر تعریفی در آن و با دال مرکزی آن نمی تواند مفصل بندی شود. اگرچه در این پژوهش به طور قطع به این نتیجه نرسیده ایم که مبانی فکری و معرفتی(کلام جدید) علت شکل گیری اندیشه سیاسی سکولاریستی باشد(مطابق فرضیه اصلی) بلکه حتی به دلیل عینی و ملموس تر بودن امور سیاسی(حتی به نظر برخی از خود این افراد مانند مجتهد شبستری) اندیشه و امورسیاسی علت ایجاد کلام جدید می تواند به حساب آید. اما از آنجا که سکولاریسم در ریشه و اساس خود بر تفکیک های اساسی استواراست، تفکیک طبیعت و ماورای طبیعت، دنیا و آخرت، غیب و شهود، عقل و وحی، علم و اعتقاد و تفکیک نهادهای دینی از نهادهای دنیوی و همین طور تفکیک شرع و عرف و در اساسی ترین تفکیک مبتنی بر دوگانگی ماده و روح است. به گونه ای پنهان بسیاری از این مبانی را می توان علت یا به عبارت بهتر یکی از علل(بخصوص علل مخفی تر)، سکولاریسم نیز به حساب آورد. اما آنچه روشن و واضح است این مبانی دلایل مستحکم و هماهنگی را برای اندیشه های سیاسی سکولاریستی به وجودآورده است و مجموعه گفتمانی منسجم و هماهنگی را(جدای از حقا نیت یا عدم حقانیت این فکر) ایجاد کرده است.

هدف از این تحقیق، بررسی راههای نهادینه سازی و الگوپذیری رفتارهای حضرت فاطمه زهرا(س) در بین دانشجویان دختر دانشگاهها می باشد. اطلاعات آماری این تحقیق شامل جمعیت آماری اعضای هیأت های علمی دانشگاههای آزاد شهرستان اراک و مدرسین حوزه علمیه آن شهر می باشد. نظرات استادان حوزه و دانشگاه، در مورد موضوع از لحاظ آماری مورد تجزیه تحلیل و مقایسه قرار گرفت و متغییرهای مربوط به جنسیت، سابقه تدریس و مکان تدریس در نظر گرفته شد. در مجموع نتایج این تحقیق نشان می دهد که عوامل مربوط به انگیزش، فرهنگ وتعلیم و تربیت، نقش عمده ای(01/0>P) در نهادینه سازی و الگوپذیری رفتارهای حضرت فاطمه(س) در بین دختران دانشجوی دانشگاهی ایفا می نماید.