علی اکبر خسروی بابادی

برنامه درسی ملی یکی از زیرنظامهای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش است که نقشه کلان برنامه درسی و چارچوب نظام برنامه ریزی درسی کشور را تعیین می کند. هدف این پژوهش شناسایی مؤلفه های اجرای این برنامه و تعیین اعتبار و وزن آنها بود، بنابراین از روش پژوهش ترکیبی اکتشافی استفاده شده است. جامعه پژوهش شامل محتوای برنامه درسی ملی، کتابها، مقالات، پژوهشها و مطالعات مرتبط با بنیانهای نظری اجرا، متخصصان برنامه درسی و همه صاحب نظران و دست اندرکاران اجرای برنامه درسی ملی بود که 1- برای شناسایی مؤلفه های اجرا، کل محتوای برنامه درسی ملی، 2- برای اعتباربخشی مؤلفه های اجرا، حداکثر منابع مرتبط و 6 نفر از متخصصان و 3- به منظور وزن دهی 17 نفر از صاحب نظران و دست اندرکاران اجرایی به روش هدفمند به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای گردآوری اطلاعات از نمون برگ، فرم مصاحبه و پرسشنامه استفاده شده است. داده های کیفی پژوهش از طریق تحلیل محتوای کیفی و با نرم افزار مکس کیو دی ای و داده های کمی از طریق آنتروپی شانون تحلیل شده اند. براساس یافته های این پژوهش، مؤلفه های اجرای برنامه درسی ملی شناسایی، اعتباربخشی و در نهایت وزن آنها معین شده است. این مؤلفه ها عبارت اند از: طراحی، تدوین و تصویب اسناد واسطه ای، تدوین برنامه های درسی، طراحی و تولید مواد و رسانه های یادگیری، اجرای زمان آموزش، اجرای ساختار، اشاعه و پذیرش، تأمین، نگهداشت و ارتقای نیروی انسانی برای طراحی و تدوین برنامه درسی، توانمندسازی نیروی انسانی بخشهای گوناگون اجرا، اجرای سازوکارهای تشویق مجریان، پشتیبانی، توجه به شرایط و عوامل مؤثر بر اجرا، اجرای برنامه های درسی، مستندسازی اجرا و پایش و نظارت.

زمینه و هدف: تحقیق حاضر با هدف ارائه الگوی مدیریت دانش در دانشگاه فرهنگیان صورت گرفت. روش پژوهش: این تحقیق از روش آمیخته اکتشافی سود جسته است و به لحاظ هدف کاربردی است و در دو بخش کیفی و کمی اجرا شده است. در بخش کیفی بر اساس نظریه داده بنیاد و در بخش کمی به صورت پیمایشی انجام یافته است. جامعه آماری تحقیق در بخش کیفی، شامل 10 نفر از خبرگان جوان دانشگاه فرهنگیان در امر مدیریت دانش بودند و همچنین در بخش کمّی با تکیه بر فرمول کوکران 266 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. در این تحقیق با تکیه بر تکنیک فراترکیب و در ادامه تکنیک دلفی، گویه های تحقیق استخراج شد. بررسی ها نشان داد الگوی مدیریت دانش دارای 3 بعد فرایندهای مدیریت دانش، زیرساخت های مدیریت دانش و بهبود فرایندهای کسب وکار است. در این راستا 72 گویه در 13مولفه خلق دانش، اشتراک دانش، به کارگیری دانش، فرهنگ، تقویت کننده های دانش، محیط، چشم انداز مدیریت دانش، کارکنان، فناوری اطلاعات، مدیریت و رهبری، پاسخگویی و انعطاف پذیری، توسعه علم و نوآوری و رونق اقتصادی جای گرفتند. سپس با استفاده از تحلیل عاملی تأییدی به برازش مدل پرداخته شد. یافته ها: بررسی ها نشان داد مدل پژوهش از برازش مطلوبی برخوردار است. همچنین زیرساخت های مدیریت دانش تأثیر مثبت و معناداری بر فرایندهای مدیریت دانش و فرایندهای مدیریت دانش تأثیر مثبت و معناداری بر بهبود فرایندهای کاری دارد. نتیجه گیری: نتایج نشان داد از میان ابعاد تحقیق، بهبود فرایندهای کسب وکار در اولویت اول قرار گرفت. همچنین از میان گویه ها به کارگیری دانش، رونق اقتصادی و توسعه علم و نوآوری به ترتیب در رتبه های اول تا سوم قرار گرفتند

هدف این پژوهش، ارائه الگوی مدیریت سازمان های آموزشی مردم نهاد فعال در حوزه مدرسه سازی است. این پژوهش در چارچوب رویکرد کیفی و با به کارگیری روش تحقیق داده بنیاد انجام گرفته است .ابزار جمع آوری داده ها، مصاحبه های نیمه ساختاریافته با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند از نوع گلوله برفی با 24نفر از خبرگان بوده است. نخست، داده های کیفی در فرایند اجرای نظریه داده بنیاد، در سه مرحله کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی تحلیل شد. سپس براساس الگوی تحلیلی حاصل از نظریه داده بنیاد برگرفته از 106 کد یا مفهوم اولیه از مصاحبه ها و نیز احصاء 57 مفهوم از ادبیات نظری پژوهش، الگوی مفهومی پژوهش براساس 5بُعد کلی شامل 1.مدیدیت ورودی2.مدیریت فرآیند3.مدیریت خروجی4.ممیزی مدیریت و 5.بازخورد از مولفه های 14گانه استخراجی به ترتیب مشتمل بر ورودی های سازمانی، دولتی، شخصی و اقدامات مدیریتی، مشارکتی و حمایتی بعلاوه خروجی های کمی، کیفی، تنوع و پیامدها، بانضمام تحول و تعالی خروجی، تحلیل استراتژیک، توسعه و بهبود مستمر نظام مدیریتی سازمان و بالاخره بازخورد برگرفته از 50 شاخص اصلی طراحی گردید. نتایج  نشان  داد که مجموعه ویژگی ها و باورهای مدیریت در کنار عوامل سازمانی و اجتماعی بر مدیریت سازمان های آموزشی مردم نهاد تاثیر می گذارند. هم چنین پیامدهای کاربست الگوی مدیریت سازمان های آموزشی مردم نهاد به 2حوزه فردی و اجتماعی تقسیم شد. عوامل زمینه ای در 2حوزه محیطی و حوزه سیاست گذاری و شرایط مداخله گر نیز در 2حوزه داخلی و حوزه بیرونی بر نحوه مدیریت تاثیر گذار بودند. چنانچه سازمان با تکیه بر عوامل اثرگذار مطروحه در مدل پارادایمی نظریه داده بنیاد به مدیریت سازمان های آموزشی مردم نهاد بپردازد، به موفقیت بیشتر دست می یابد.

کم شدن منابع آبی کشور به عنوان یکی از معضلاتی است  که یک بخش مهم آن از تغییرات اقلیم نشات گرفته  و دامن گیر کشور شده است. آگاه سازی دانشجویان از این مسئله  یکی از وظایف دانشگاه ها و مؤسسات آموزشی است که به واسطه برنامه درسی سبز میسر می شود. از سویی دیگر تئوری جنوب یکی از نظریاتی است که خاستگاه اجتماعی داشته و در دهه اخیر در دنیا مطرح شده است. این مقاله به امکان استفاده برنامه درسی سبز در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی از منابع دانش مطرح شده در تئوری جنوب در جهت مقابله یا سازگاری با بحران آب می پردازد. این پژوهش از نوع هدف کاربردی و از نوع ماهیت کیفی است. ازلحاظ گردآوری داده ها، توصیفی - تحلیلی از نوع اسنادی است و از میان اسناد موردبحث در این خصوص، اسنادی که در زمان انجام پژوهش در دسترس بوده استفاده شده است. استفاده از منابع دانش تئوری جنوب در مواجهه با بحران آب یا تنش آبی سبب می شود دانش از انحصار گروه خاصی که در منطقه مشخصی زندگی می کنند خارج شده و تجارب مناطق مختلف کشور در حل مشکلات ملی آب به کار گرفته شود و دانشگاه به عنوان محلی جهت آموزش نحوه صحیح استفاده از آب در زندگی امروزی در نظر گرفته شود. نتایج به دست آمده از این پژوهش مشخص کرد که منابع تأمین دانش می تواند در محتوای برنامه درسی دانشگاهی با عنوان برنامه درسی سبز مورداستفاده قرار گیرد.  

پژوهش حاضر با هدف ارائه الگوی نظام آموزش اثربخش کارکنان ستاد وزارت نفت ایران انجام شد. پژوهش از نظر هدف کاربردی، از نظر داده ها کیفی و از نظر روش اجرای پژوهش داده بنیاد خودظهور است. جامعه پژوهش شامل صاحب نظران و خبرگان حوزه آموزش اعم از اساتید دانشگاه ها و مدیران عالی وزارت نفت بود که با روش نمونه گیری هدفمند و به روش گلوله برفی انتخاب شدند. با انجام 30 مصاحبه تشخیص محقق این بود که اطلاعات به نقطه اشباع رسیده است. ابزار گردآوری داده ها بررسی اسناد ملی و بین المللی مرتبط و همچنین مصاحبه اکتشافی نیمه ساختار یافته بود. در نهایت از روش داده بنیاد و کدگذاری برای طبقه بندی داده ها استفاده شد. در مورد اعتبار مطالعه علاوه بر مطالعه مبانی نظری از شیوه بررسی به وسیله اعضای پژوهش استفاده گردید. یافته ها بیانگر آن بود که الگوی نظام آموزش اثربخش کارکنان ستاد وزارت نفت ایران دربرگیرنده ابعادی چون فراگیرنده، محتوا، مدرس، محیط، الزامات اجرایی، نتایج و سازمان و مدیریت می باشند

در جوامع یاد گیرنده محور، افراد به طور پیوسته در حال یادگیری هستند. آنها بدلیل برخورداری از برنامه های درسی که مولفه های سواداطلاعاتی در ساختار و محتوای آن برنامه ها، در تمام سطوح تحصیلی از دبستان تا دانشگاه تلفیق شده است، تبدیل به یادگیرنده مادام العمر شده اند، بطوریکه قابلیتهای سواد اطلاعاتی در رفتار و نگرش آنان نهادینه شده است. دور ه متوسطه دوم به دلیل داشتن ماهیت انتقالی، از اهمیت ویژه ای برخوردار است .هدف این پژوهش طراحی برنامه درسی مبتنی بر توسعه سواد اطلاعاتی در دوره متوسطه دوم است. بدین منظور به روش مطالعه مروری، کتب و مقالات مربوط، مطالعه و بررسی شد. وسپس با تعیین مولفه های سواد اطلاعاتی و عناصر اساسی برنامه درسی (اهداف، محتوا، فعالیتهای یادگیری، نقش معلم، ارزشیابی) و با عنایت به توصیه اساتید صاحب نظردر این حوزه الگوی پیشنهادی برنامه درسی تدوین و در قالب جدول ارائه شد .در طراحی این برنامه مولفه های سواد اطلاعاتی در عناصر برنامه درسی طوری تلفیق شده اند که در نهایت یادگیرنده مادام العمر تربیت نماید.

پژوهش حاضر با هدف ارائه الگوی رهبری آموزش مدار در سازمان های فرهنگی با تأکید بر مدیران مدارس دوره اول ابتدایی شهر تهران انجام شده است. بدین منظور مبتنی بر رویکرد پژوهش های ترکیبی از نوع اکتشافی (کیفی و کمی)، در دو بخش کیفی (بر اساس داده بنیاد خودظهور) و کمی (بر پایه روش پیمایشی مقطعی) داده های مورد نیاز گردآوری گردید. در بخش کیفی جامعه آماری شامل متخصصان و خبرگان حوزه رهبری آموزشی بود که به روش نمونه گیری غیراحتمالی آگاهانه از نوع هدفمند و گلوله برفی انتخاب شدند. داده ها با استفاده از مصاحبه نیمه ساختاریافته گردآوری گردید. سپس به کمک فن دلفی و بارش مغزی تکمیل شد. نتایج حاصل از کدگذاری مبتنی بر روش داده بنیاد خودظهور منجر به شناسایی 248 شاخص، 39 مؤلفه و 5 بعد اعتقادی، ساختار کار و محیط، سبک رهبری، توانایی سازمانی و کاری رهبر و ویژگی های شخصی، عقلی و عاطفی رهبری گردید. جامعه مورد بررسی در بخش کمی شامل کلیه مدیران مدارس دوره اول ابتدایی آموزش و پرورش شهر تهران با مدرک کارشناسی ارشد و بالاتر به تعداد 415 نفر بود. برای تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده شد و تعداد 199 نفر تعیین و به روش تصادفی طبقه ای نمونه انتخاب شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آزمون تحلیل عاملی تأییدی نشان داد یافته های بخش کمی عیناً مؤید بخش کیفی است. پژوهش حاضر ضمن ارائه الگوی رهبری آموزشی متشکل از ابعاد، مؤلفه ها و شاخص ها برای مدیران مدارس دوره اول ابتدایی شهر تهران، راهکارهایی را برای اجرای الگوی مزبور شناسایی و تدوین کرده است که در ادامه به آنها پرداخته شده است. الگوهای رهبری آموزشی، رویکردهای متفاوتی به رهبری و مدیریت سازمان های آموزشی دارند و یک تئوری خاص نمی تواند رهبری و مدیریت مدرسه را به طور کامل به تصویر بکشد. با توجه به نتایج به دست آمده می توان گفت الگوی ارائه شده در مقایسه با سایر الگوها دارای جامعیت بیشتری است و از طرف دیگر این الگو صرفاً متناسب با ویژگی ها و استلزامات دوره اول ابتدایی است. از آنجاکه مدارس ابتدایی به عنوان نهاد زیربنایی و شکل دهنده افراد جامعه بوده و بذر تعهد، تقوا، مسئولیت پذیری، خلاقیت، عشق و... در دوره ابتدایی پاشیده می شود، این دوره در واقع نیازمند رهبری تجسم گرا است.  بنابراین به کارگیری و عملیاتی کردن الگوی مزبور می تواند به رهبری آموزشی اثربخش در دوره اول ابتدایی کمک بسزایی نماید.

این پژوهش با هدف طراحی الگویی برای تطبیق نظام های تربیت معلم انجام شده است. روش انجام پژوهش، روش نظریه مبنایی یا داده بنیاد و ابزار جمع آوری داده ها مصاحبه نیمه ساختاریافته و چک لیست های محقق ساخته است. جامعه مورد مطالعه شامل منابع مکتوب چون مقالات و کتب منتشره شده حوزه مطالعات تطبیقی در 20 سال اخیر و استادان، کارکنان و مسئولان دانشگاه فرهنگیان بودند. حجم نمونه علاوه بر 20 کتاب، 45 مقاله و 30 پایان نامه، 16 نفر از استادان وکارکنان و مسئولان ارشد دانشگاه فرهنگیان بودند که به روش گلوله برفی انتخاب شده و پژوهشگر را به اشباع اطلاعاتی رساندند. نتایج تحلیل مصاحبه ها و منابع مکتوب در نظام های تربیت معلم به ترسیم الگویی مفهومی منتهی شد که در آن 12 مقوله در 3 بعد: عوامل زمینه ای، عوامل داخلی، عوامل میانی؛ وجود دارد. بعد عوامل زمینه ای شامل مقولات: جغرافیایی، تاریخی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است که از 42 خرده مقوله استنتاج شده اند. بعد عوامل داخلی شامل مقولات: مؤلفه های نظام تربیت معلم، برنامه درسی، جذب دانشجو است که از 53 خرده مقوله به دست آمدند. بعد عوامل میانی شامل مقولات: الزامات تغییر، الگو برداری، بومی سازی است که مستخرج از 23 خرده مقوله بودند. این الگو به پژوهشگران تطبیقی در نظام های تربیت معلم کمک می کند تا به همه ابعاد ضروری در تطبیق توجه نمایند.

مقدمه: تحقیق حاضر به منظور مطالعه مولفه های تفکر فلسفی از دیدگاه اندیشمندان معاصر در قالب ساخت و بررسی روایی و پایایی پرسشنامه تفکر فلسفی انجام شد. تفکر فلسفی تلاشی آگاهانه برای کشف و تبیین معنا و مفهوم جهان و زندگی و رابطه انسان با آن و نتیجه پرسش است. روش کار: پژوهش حاضر از نوع مطالعات آمیخته است. جامعه آماری در بخش کیفی شامل کلیه اندیشمندان معاصر و در بخش کمی شامل کلیه دبیران دوره متوسطه شهرستان خوی به تعداد 1056 نفر بود. حجم نمونه با توجه به روش تحلیل و با استفاده از روش تصادفی ساده، 228 برآورد شد. برای تعیین روایی محتوایی پرسشنامه به صورت کیفی از نظر پنج متخصص و صاحب نظر در این زمینه استفاده شد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از روش تحلیل عاملی اکتشافی و تحلیل عاملی تاییدی مرتبه دوم با روش حداکثر درست نمایی استفاده شد. یافته ها: نتایج در سطح تحلیل سؤالات نشان داد که همه سؤالات با مؤلفه خود بجز در مؤلفه ابداع گری، بار عاملی مناسب (40/0 <) دارند. همچنین نتایج نشان داد که سازه کلی تفکر فلسفی با مؤلفه تعمق بیشترین ضریب تأثیر (88/0) و با مؤلفه ابداع گری کمترین ضریب را (63/0) دارد. نتایج تحلیل نشان گر برازش مطلوب مدل طرح شده با داده های تجربی بود و روایی سازه تفکر فلسفی هم در سطح سؤالات و هم در سطح مولفه ها تأیید شد. نتیجه گیری: دراین مطالعه 10 مولفه اصلی تفکر فلسفی، براساس نظریه های اندیشمندان معاصر بدست آمد. نتایج پژوهش نشان داد که پرسشنامه تفکر فلسفی با روایی بالا، ابزاری معتبر برای کاربرد در پژوهش های آموزشی و روانشناختی است.

هدف این مقاله، مطالعه نظام مند و ارائه فراترکیبی از الگوهای نظری و پژوهش های انجام شده در حوزه تطبیق تربیت معلم ایران و کشورهای مختلف جهان است. رویکرد مورد استفاده، کیفی و از نوع سنتز پژوهی است که با روش تحلیل محتوا و به کمک فراترکیب این پژوهش انجام شد. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه کتاب ها، مقالات، پایان نامه ها و پژوهش های حوزه آموزش وپرورش تطبیقی به ویژه درزمینه تربیت معلم است. بیش از 10 کتاب آموزش وپرورش تطبیقی که در 15 سال اخیر در ایران نگارش یافته اند و3 کتاب به زبان انگلیسی،53 مقاله، پایان نامه و پژوهش به زبان فارسی وانگلیسی از منابعی بودند که به صورت هدفمند به عنوان حجم نمونه مورداستفاده قرار گرفتند. نتایج این تحلیل و سپس ترکیب آن ها، چارچوب مفهومی را درحوزه تطبیق نظام های تربیت معلم شکل دادند که حول 3 محور اصلی هست: برنامه جامع تربیت معلم، الگوهای اجتماعی، الگوهای اقتصادی. این محورها نقش اساسی در روند تربیت معلم کشور ایفا می کند و می تواند مبنایی برای پژوهشگران تطبیقی در حوزه تربیت معلم باشد.

این پژوهش با هدف ارتباط بین سلامت سازمانی با رضایت شغلی معلمان تربیت بدنی دوره اول متوسطه شهر تهران انجام شده است. روش این پژوهش، ازنظر هدف، کاربردی و به لحاظ گردآوری داده ها، توصیفی - همبستگی بود که به شکل میدانی انجام شد. جامعه آماری شامل تمامی معلمان تربیت بدنی دوره اول متوسطه شهر تهران بود (تعداد = 220). طبق جدول مورگان، 136 نفر به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. برای اندازه گیری متغیرهای پژوهش از پرسش نامه های استاندارد سلامت سازمانی هوی و همکاران (1996) و رضایت شغلی ویس و همکاران (1967) استفاده شد. برای تجزیه وتحلیل داده ها، از روش های آمار توصیفی و استنباطی (کلموگروف- اسمیرنوف، آزمون همبستگی پیرسون و اسپیرمن) استفاده شد. یافته های حاصل از آزمون ضریب همبستگی نشان داد که بین سلامت سازمانی و رضایت شغلی معلمان تربیت بدنی دوره اول متوسطه شهر تهران ارتباط مثبت و معناداری وجود داشت. براساس نتایج رگرسیون، فقط عامل سلامت فنی از سلامت سازمانی دارای شرایط پیش بینی رضایت شغلی معلمان تربیت بدنی بود.

هدف اصلی در پژوهش حاضر، بررسی دیدگاه دبیران فیزیک سال اول دبیرستان در مورد نقش عناصر برنامه درسی موجود فیزیک 1 (اهداف، محتوا، راهبردهای تدریس، مواد آموزشی، فعالیت های یادگیری، زمان، فضا، گروه بندی و ارزشیابی) در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان این پایه بود. عناصر مذکور در این پژوهش در دو بعد وضع مطلوب و وضع موجود، با استفاده از پرسش نامه محقق ساخته، بر روی 150 نفر از دبیران فیزیک 1 که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شدند مورد بررسی قرار گرفت. روش پژوهش حاضر توصیفی و از نوع پیمایشی بود. داده های به دست آمده با استفاده از آزمون های t همبسته و فریدمن مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. نتایج به دست آمده نشان داد که: همه عناصر نه گانه برنامه درسی فیزیک 1 و خرده مؤلفه های آن در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان از اهمیت زیادی برخوردارند؛ ولی علی رغم اهمیت بالایی که دبیران به آن ها داده اند، این عناصر و خرده مؤلفه های آن در برنامه درسی موجود مورد توجه قرار نگرفته و در نهایت، برنامه درسی موجود به طور معناداری از برنامه درسی مطلوب فاصله گرفته است. از نظر دبیران، در برنامه درسی مطلوب عناصر فعالیت های یادگیری، فضا، راهبردهای تدریس و زمان به ترتیب به عنوان مؤثرترین عناصر در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان هستند. درحالی که در برنامه درسی موجود علی رغم فاصله ای که با برنامه درسی مطلوب دارد عناصر محتوا، ارزشیابی، اهداف و فعالیت های یادگیری به ترتیب به عنوان مؤثرترین عناصر در نظر گرفته شده اند.

آموزش های فنی و حرفه ای به منظور آماده کردن افراد برای یک شغل یا حرفه تخصصی طراحی می شوند و به طور مستقیم به بهره وری و روحیه رقابتی هر کشوری مرتبط است. این پژوهش با هدف بررسی نقش مهارت، دانش و عملکرد فنی کارآموختگان (طرح 18 ماهه مشترک ایران و آلمان) سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور در پاسخگویی به انتظارات بنگاه های اقتصادی انجام شده است. این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی و به لحاظ روش آمیخته است. تعداد 109 کارآموخته فنی و حرفه ای طرح 18 ماهه شاغل و 49 نفر از مسئولین بنگاه های اقتصادی و 69 نفر از متخصصان آموزش های فنی و حرفه ای مورد پرسش قرار گرفتند. نتایج حاکی از آن بود که از دیدگاه مسئولین بنگاه های اقتصادی، کارآموختگان فنی و حرفه ای شاغل و متخصصان آموزشی تطابق مهارت، دانش فنی و عملکرد فنی و محتوای برنامه های آموزشی کارآموختگان طرح 18 ماهه با نیازها و انتظارات بازار کار در سطح زیاد بوده در حالی که مهارت، دانش فنی و عملکرد فنی و محتوای برنامه های آموزشی کارآموختگان درجه 2 در سطح متوسط مطابقت داشت. همچنین حدود 72% مسئولین بنگاه های اقتصادی معتقد بودند که اشتغال پذیری کارآموختگان طرح 18 ماهه نسبت به درجه 2 بیشتر بوده است.