محمدکاظم رحمان ستایش

محمدکاظم رحمان ستایش

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴۱ تا ۶۰ مورد از کل ۸۳ مورد.
۴۱.

اصطلاح شناسی «صحیح الحدیث»(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۴۰۰شماره ۱۵ 467 - 487

کلید واژه ها: صحیح الحدیث صحیح محدثان متقدم محدثان متأخر قطعی الصدور مدح وثاقت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۸ تعداد دانلود : ۲۶۱
بررسی معنایی «صحیح الحدیث» با تأکید بر دیدگاه شیخ عاملی موضوع پژوهش قرار گرفته است تا ضمن معرفی نظر متأخران  و بازخوانی اختلاف نظرهای موجود درباره این اصطلاح در قلم قدما، به طرح نظر یکی از صاحب نظران برجسته قرن یازدهم، شیخ محمد عاملی، به عنوان فردی که نظرات رجالی اش مورد رجوع بسیاری از بزرگان در مباحث رجالی هستند، بپردازد؛ زیرا تحلیل و بررسی نگاه ایشان در کنار سایر نظرها راهگشای دست یابی به معنای نهایی آن خواهد بود. در این راستا با نگاهی گزارشی- تحلیلی یافته های ذیل به دست آمده است: اصطلاح «صحیح الحدیث»، ناظربه راوی و حدیث او (هر دو) می باشد و کاربرد این اصطلاح درباره کتابِ راوی، اشاره به صحیح بودن احادیث کتاب خاص وی است و همه روایات او مدنظر نیست. در سایر موارد، اصطلاح مزبور اثبات کننده صحت کل روایات آن راوی فی النفسه بوده و همه راویان اسناد روایات آن راوی را شامل نمی شود که در این مورد اصطلاح موردنظر ناظر به حال راوی نیز است.
۴۲.

رویکرد دانشیان مکتب حدیثی ری به جریان مفضل بن عمر جعفی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال نهم بهار و تابستان ۱۴۰۱شماره ۱۶ 181 - 206

کلید واژه ها: اندیشه حدیثی مکتب حدیثی ری جریان حدیثی راویان ری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۰ تعداد دانلود : ۱۳۳
مفضل بن عمر یکی از اصحاب برجسته ائمهb است. وی از شخصیت های تأثیرگذار در جریان های درون مذهبی سده های نخستین بود. با مهاجرت برخی از محدثان از عراق به ایران، اندیشه های حدیثی طیف مفضل بن عمر نیز به مکاتب حدیثی ایران منتقل شد. دانشیان ری که گروهی از محدثان و اصحاب ائمهb ساکن ری یا محدثان مهاجر از دیگر شهرها بودند با جریان مفضل بن عمر ارتباط برقرار کردند که تأثیر این ارتباط در نشر و ضبط تراث حدیثی امامیه از اهمیت بسیاری برخوردار است. بر این اساس، پژوهش حاضر به رویکرد دانشیان مکتب حدیثی ری در تعامل و ارتباط با جریان مفضل بن عمر جعفی و آثار ایشان می پردازد. روش پژوهش با توجه به شناخت تاریخ اندیشه و تحلیل رویکرد دانشیان مکتب ری در تحلیل رجالی، مؤلفه ای و جریانی است. بر اساس تحقیقات انجام شده، برخورد دانشیان مکاتب حدیثی قم و بغداد با جریان مفضل بن عمر به شیوه طرد، اتهام به غلو و تفویض بوده، اما دانشیان مکتب حدیثی ری برخلاف دیگر مکاتب، با اندیشه اعتدالی، نه تنها وابستگان به جریان مفضل بن عمر را در ری پذیرفتند، بلکه به نشر روایات بسیاری از این طیف پرداختند و این ارتباط تا آنجا پیش رفت که بزرگان و ثقات ری، روایات زیادی از ایشان در تألیفات خویش گنجاندند و همین امر باعث جرح برخی از دانشیان ری توسط رجالیان مکاتب دیگر شد.  
۴۳.

ماهیت شناسی دلالت های فراعرفی در روایات باطنی با تاکید بر عرفی بودن زبان قرآن (رهیافت کاربردشناسی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال چهارم بهار ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیایی ۱۳) 101-122

کلید واژه ها: بطن روایات باطنی دلالت فراعرفی زبان قرآن کاربردشناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۸ تعداد دانلود : ۳۰۹
وجود دلالت های باطنی برای قرآن از باورهای مشهور میان مسلمانان است که خاستگاهی روایی دارد. مدالیل باطنی اشاره شده در روایات که در دو سطح عرفی و فراعرفی می باشند در سطح عرفی خود مورد قبول قرآن پژوهان بوده اما در سطح فراعرفی با انگاره به زبان قوم بودن قرآن ناسازگار پنداشته شده اند. لذا در حل این ناهمخوانی برخی جانب عرفیت زبان را رعایت کرده و قائل به عرفی بودن زبان قرآن (عرف عام یا عرف خاص) شده و در نتیجه دلالت های فراعرفی و روایت های مشتمل بر آن ها را انکار کرده اند، در مقابل، برخی دیگر با جانبداری از دلالت های فراعرفی و پذیرش آن ها ناگزیر به قبول دو سنخ زبان در قرآن شده و نظریه زبان عرفی-فراعرفی را ارائه کرده اند. پژوهش حاضر مبتنی بر رهیافت دانش کاربردشناسی در فهم معنا به بررسی ماهیت دلالت های فراعرفی پرداخته و به این نتیجه دست یافته است که این دلالت ها از جنس دلالت هایی است که ریشه در دانش فردی اهل زبان دارند و نه تنها ناسازگار با زبان عرفی نیستند بلکه در محاورات عرفی امری متعارف بوده و از این رو می توان با تحفّظ بر مبنای عرفی بودن زبان قرآن وجود آن ها را برای کلام الهی روا دانست.
۴۴.

تأثیر فضای صدور بر شکل گیری احادیث طبی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۵شماره ۵ 9 - 26

کلید واژه ها: احادیث طبی قضیه شخصیه طب معصومان (ع) تجربه بشر فضای صدور

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۴ تعداد دانلود : ۱۵۱
بخشی از آموزه های روایی احادیث طبی است. ویژگی این احادیث در نگاه نخست اختصاص به مخاطب و بیمار خاص است که در اصطلاح فقه الحدیث به آن قضیه خارجیه اطلاق می شود. در مقابل، می توان بسیاری از این آموزه ها را بر اساس معیارهایی معین، قضیه حقیقیه دانست که در تمامی مصادیق مشابه کاربرد و حجیت دارند. هدف از این پژوهش، بررسی تأثیر فضای صدور در شکل گیری احادیث طبی در قالب های قضیه حقیقیه و خارجیه و به تبع، بیان راه های تشخیص این نوع قضایا در احادیث است. همچنین با بررسی ادله می توان به اصل اولی در این زمینه دست یافت. براساس این پژوهش که به صورت مصداقی به بررسی روایات طبی پرداخته است با شناسایی مخاطب، فضای صدور و دیگر شواهد و قرائن می توان آموزه های طبی را قضایای حقیقیه دانست. همچنین هر چند احادیث طبی با دیگر روایات تفاوت هایی دارند، ولی اصل اولی در این روایت ها نیز همانند دیگر آموزه های روایی قضیه حقیقیه است.
۴۵.

تفسیر آیه 103 سوره انعام در تفاسیر فریقین با بهره گیری از بلاغت ساختار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال سیزدهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۵۱ ۲۲۸-۲۱۳

کلید واژه ها: تفسیر تطبیقی رؤیت خدا ادراک البصر 103 انعام بلاغت قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۵ تعداد دانلود : ۱۶۰
مفسّران در تفسیر «لا تُدْرِکُهُ الأبْصارُ» در آیه 103 سوره انعام اختلاف کرده اند. برخی، ظاهر آیه را ناظر به نفی رؤیت ظاهری خدا تفسیر کرده اند و برخی دیگر بر پایه مذهب کلامی خودشان، دلالت آیه را بر این مطلب منکرند. گذشته از نگاه کلامی، تفسیر درست این آیه بر پایه اصول تفسیر ادبی آیه کدام است؟ نقش مهمّ این آیه در مباحث اعتقادی، تفسیر فرامذهبی آن را ضروری می نماید. در این میان، نقش اساسی گزینش واژگان و بلاغت جمله در فهم گسترده آیات قرآن نشان داده می شود. در این نوشتار، تفسیر این آیه با روش تحلیلی – انتقادی و با رویکرد ادبی انجام شده است. با توجه به واژه پژوهی و نیز با استناد به قواعد ادبی به کارگرفته شده در این آیه و ساختار ویژه آن، هم ادراک و رؤیت ظاهری خدا و هم ادراک عقلی و وهمی، نفی می شود. نه بصر به معنای خصوص چشم و نه ادراک بصر تنها به معنای دیدن ظاهری است؛ بلکه ادراک بصر یعنی رسیدن و دریابیدن هر آنچه در انسان و مانند او سبب ظهور و بروز می شود، چه با چشم سر و قوّه بینایی ظاهری باشد، چه با چشم دل و نیروی باطنی روح که عبارت است از عقل، وهم و قلب.مفسّران در تفسیر «لا تُدْرِکُهُ الأبْصارُ» در آیه 103 سوره انعام اختلاف کرده اند. برخی، ظاهر آیه را ناظر به نفی رؤیت ظاهری خدا تفسیر کرده اند و برخی دیگر بر پایه مذهب کلامی خودشان، دلالت آیه را بر این مطلب منکرند. گذشته از نگاه کلامی، تفسیر درست این آیه بر پایه اصول تفسیر ادبی آیه کدام است؟ نقش مهمّ این آیه در مباحث اعتقادی، تفسیر فرامذهبی آن را ضروری می نماید. در این میان، نقش اساسی گزینش واژگان و بلاغت جمله در فهم گسترده آیات قرآن نشان داده می شود. در این نوشتار، تفسیر این آیه با روش تحلیلی – انتقادی و با رویکرد ادبی انجام شده است. با توجه به واژه پژوهی و نیز با استناد به قواعد ادبی به کارگرفته شده در این آیه و ساختار ویژه آن، هم ادراک و رؤیت ظاهری خدا و هم ادراک عقلی و وهمی، نفی می شود. نه بصر به معنای خصوص چشم و نه ادراک بصر تنها به معنای دیدن ظاهری است؛ بلکه ادراک بصر یعنی رسیدن و دریابیدن هر آنچه در انسان و مانند او سبب ظهور و بروز می شود، چه با چشم سر و قوّه بینایی ظاهری باشد، چه با چشم دل و نیروی باطنی روح که عبارت است از عقل و وهم.
۴۶.

بررسی تطبیقی نقش نیت در مجازات الهی: تأملی در آیه ۲۸۶ سوره بقره و سرگذشت عزه در عهد عتیق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآن و حدیث سال ۵۴ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ 181 - 163

کلید واژه ها: قرآن عهد عتیق عزه تابوت عهد مجازات الهی نیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۲ تعداد دانلود : ۱۵۵
از پرسش های مفسران قرآن کریم و عهد عتیق، نقش نیت مکلف در مجازات الهی است. با توجه به اینکه مؤاخذه بر فراموشی و خطا از نظر عقلی ناپسند است، پرسش مفسران قرآن کریم درباره آیه ۲۸۶ سوره بقره این است که چرا مؤمنان در فقره «ربنا لا تؤاخذنا ان نسینا او أخطأنا» برای فراموشی و خطای خود از خداوند پوزش می طلبند؟ مفسران عهد عتیق نیز در مواجهه با ماجرای عزه پرسشی مشابه دارند: چرا عزه علی رغم اینکه نیت سوئی نداشت، برای لمس ناخواسته تابوت عهد مجازات شد؟ مقایسه آرای مفسران عهد عتیق و قرآن بیانگر آن است که هر دو گروه سعی در ارائه تفسیری عقلانی داشته اند، تا اصل عدل الهی مورد خدشه قرار نگیرد. همچنین با مقایسه آیه ۲۸۶ بقره و ماجرای عزه، پیشینه الاهیاتی این موضوع روشن تر گشته و می توان مجازات عزه را به عنوان نمونه ای از مصادیق تفسیری آیه شریفه عنوان نمود.
۴۷.

بررسی مفهوم و ماهیت قرارداد الکترونیکی در فقه امامیه و حقوق ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فقهی دوره ۱۸ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ 711 - 731

کلید واژه ها: تجارت الکترونیک داده پیام دستگاه های الکترونیکی فناوری های جدید اطلاعات قرارداد الکترونیکی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۹ تعداد دانلود : ۱۶۰
پذیرش عدم محدودیت در روش های بیان اراده اشخاص در انعقاد قراردادها در فقه امامیه و حقوق ایران، همچنین پیشرفت روزافزون فناوری و استفاده اشخاص از دستگاه های الکترونیکی موجب پیدایش پدیده حقوقی به نام قراردادهای الکترونیکی می شود و قانونگذار ایران نیز در سال 1382 قانونی را تحت عنوان قانون تجارت الکترونیک تصویب می کند. در این قانون تعریفی از قرارداد الکترونیکی به چشم نمی خورد و قانونگذار فقط به تعریف اصطلاح عقد از راه دور بسنده می کند که به نظر نمی رسد مفهوم قرارداد الکترونیک را به خوبی نشان دهد. با توجه به بررسی انجام گرفته در آثار علمای برجسته فقه امامیه و حقوق ایران نیز نمی توان گفت این نوع قرارداد تعریف شده یا حداقل تعریف دقیقی از آن ارائه شیده است که حتی در تعریف خود عقد، در میان علمای فقه و در میان حقوقدانان اختلاف نظر وجود دارد. ساده ترین و عام ترین تعریفی که از این نوع قرارداد بیان شده، قراردادی است که به وسیله دستگاه های الکترونیکی منعقد می شود. این تعریف نیز به نظر نمی رسد تعریف دقیق و منطبق با قانون تجارت الکترونیک ایران باشد. ازاین رو در این مقاله ماهیت و مفهوم قرارداد الکترونیکی بررسی می شود.
۴۸.

نسبت قاعده فقهی « حرمت تنفیر از دین » با حکم حکومتی در تحدید مجازات های بدنی حدی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات فقه اسلامی و مبانی حقوق سال پانزدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴۴ 165 - 187

کلید واژه ها: حکم ثانوی حکم حکومتی مجازات های بدنی تنفیر حقوق بشر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۸ تعداد دانلود : ۱۸۷
پویایی فقه شیعه در پرتو ظرفیت های بالقوه حکم حکومتی و توجه بیش از پیش به عناوین ثانوی است. اعمال مجازات های بدنی( رجم، تازیانه، قطع عضو و اعدام ) به عنوان حد، مغایر تعهدات حقوق بشری نظام جمهوری اسلامی ایران دانسته شده و واکنش هایی را در پی داشته است. حاصل این پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی نگاشته شده، بیانگر آن است که با توجه به قاعده فقهی حرمت تنفیر از دین و گرایش های جهانی بر عدم اعمال مجازات های بدنی، امکان تحدید مجازات های مذکور وجود دارد. اگر چه مقتضای حکم اولی،ثبات و تبدیل ناپذیری مجازات های های بدنی، اما با توجه به نظرهای تفسیری نهادهای حقوق بشری و چالش های موجود، صدور حکم حکومتی بر مبنای« حرمت تنفیر از دین »، امکان پذیر و به طور موقت قابل اثبات است و حاکم اسلامی در تحدید مجازات های بدنی، اختیار دارد. دادگاه های ایران با تشخیص ولی فقیه، می توانند اعمال مجازات های بدنی را به حداقل رسانده و موجب اجتناب از مسئولیت بین المللی دولت و حفظ مصالح نظام شوند
۴۹.

خطاب های کلّی و آثار آن(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: مبانی فقهی حقوق اسلامی (پژوهشنامه فقه و حقوق اسلامی) سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۰ شماره ۱ (پیاپی ۷) 49 - 66
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۵ تعداد دانلود : ۲۱۰
نگاه علمای اصول به خطابهای کلّی که حاوی احکام شرعی هستند، متفاوت است. برخی خطاب- های کلّی را از جنس قضایای خارجیه میدانند و برخی خطابات کلّی را از جنس قضایای حقیقیه دانستهاند. براساس این دو دیدگاه، موضوع در خطابهای کلّی افراد هستند نه خود عناوینی که در خطاب ذکر شده است. زیرا خطاب کلّی منحل به خطابهای جزیی به تعداد افراد موضوع میشود؛ بنابراین باید شرایط تکلیف در آن سوی خطاب وجود داشته باشد تا تکلیف نمودن به آن صحیح باشد. در مقابل این دو دیدگاه، حضرت امام خمینی معتقدند که موضوع این خطابها خود عناوین کلّی و طبایع هستند، نه افراد. حکم در این قضایا متوجهی تکتک افراد نیست و این خطابهای کلّی منحل به خطابهای جزیی به تعداد مکلّفین نمیشود. بنابراین خصوصیات و شرایط افراد در این خطابات معتبر نیست. نتیجهی پذیرفتن این دیدگاه، حلّ معضلات اصولی در مباحثی مانند مبحث ضدیا خروج برخی اطراف علم اجمالی از محلّ ابتلاست، زیرا منشأ ایجاد اشکال، شرط بودن حالات مکلّفین (مانند قدرت) در تکلیف است که باعث میشود در مواردی مانند خطاب به مهم در مورد ضدین و همچنین خطاب به تکلیفی که خارج از دسترس مکلّف است، فعلیت نداشته و متوجه مکلّف نباشد.
۵۰.

نقش نگرش سامانه ای در خوانش تمدنی قرآن و صورت بندی تمدن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال ۶ تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیایی ۲۲)

کلید واژه ها: تمدن نگرش سیستمی گرایش تمدنی سازواری قرآن تعامل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۶ تعداد دانلود : ۱۷۰
قرآن در نگاه اندیشمندان بیش از آنکه متنی ناظر به عمل و کارآمد در عرصه تمدنی تلقی شود، متنی نظری و اعتقادی دیده شده است. این نگاه، مانع از پیوند میان قرآن و جهان امروز شده، آسیب هایی را در عرصه عمل همراه داشته است. خوانش قرآن با هدف تقویت این پیوند و عینیت بخشی به آموزه های آن در سطح کلان، نیازمند برخورداری از رویکرد تمدنی است. این پژوهش با هدف روشمندسازی این رویکرد، یکی از مهم ترین شاخص های آنرا، با عنوان "سامان مندی" یا "نگرش سامانه ای" معرفی کرده، با تکیه بر نظرات اندیشمندان معاصر، تاثیر این نگرش را در تحقق آموزه های قرآن و صورت بندی تمدن اسلامی نشان می دهد. سازواری درونی و بیرونی دو بعد اصلی این نگرش را شکل می دهد که سازواری بیرونی خود مستلزم تعامل قرآن با خارج از خود در سه سطح بینامتنی، بینامکتبی و فرامتنی است. خوانش قرآن با این نگرش، قرآن را به کنشگری در عرصه عمل نزدیک کرده، تمدنی سازوار و یکپارچه را مبتنی بر مصدری سازوار و هماهنگ شکل می دهد.
۵۱.

بررسی تفسیری آیه اکمال با تکیه بر ارزیابی دیدگاه ناسازگاری سیاقی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال سیزدهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۵۰ ۸۴-۶۳

کلید واژه ها: آیه اکمال قاعده سیاق نظام روایات ولایت امیرمؤمنان(ع)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۴ تعداد دانلود : ۱۷۲
آیه اکمال که از آیات شاخص در موضوع ولایت است در طول تاریخ معرکه آراء مفسران فریقین بوده است. برخلاف دیدگاه اکثر مفسران اهل تسنن، دیدگاه اکثر مفسران شیعی حاکی از دلالت آیه بر ولایت امیرمؤمنان علیه السلام است. البته روایات دال بر این معنا محدود در مصادر روایی شیعه نیست و در برخی مصادر روایی اهل سنت منعکس شده است. بر این پایه بعید نیست که اختلاف ها در مورد دلالت آیه، ریشه در امری غیر از روایات داشته باشد و آن چگونگی فهم ارتباط موجود میان آیه اکمال و آیه محرمات از طعام است. فهم نادرست این ارتباط، زمینه طرح دیدگاه ناسازگاری سیاقی در استدلال به آیه اکمال بر ولایت امیرمؤمنان× را فراهم آورده است. در این راستا نگاهی توصیفی تحلیلی به دیدگاه و خاستگاه آن نشان می دهد: آیه اکمال خواه پیوستگی نزولی با آیه محرمات طعام داشته باشد و خواه نداشته باشد، با توجه به متوقف نبودن دلالت آیه محرمات از طعام بر آیه اکمال و تغییر لحن در آیه اکمال، آیه ای معترضه است؛ آیه اکمال با دلالت بر ولایت امیرمؤمنان× به حسب معنا با آیه محرمات از طعام مرتبط است؛ روایات صادره از معصومان^ در خصوص آیه اکمال، کوششی هوشمندانه به منظور اثبات نادرستی این دیدگاه بوده است.
۵۲.

مطالعه تطبیقی برهان سکوت حدیث پژوهان غربی و قاعده «لو کانَ لَبانَ» فقیهان شیعی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال نهم پاییز و زمستان ۱۴۰۱شماره ۱۷ 9 - 30
تعداد بازدید : ۲۴۹ تعداد دانلود : ۱۵۱
خاورشناسان در تاریخ گذاری احادیث از استدلالی به نام برهان سکوت بهره گرفته اند. این استدلال مناقشات زیادی را به دنبال داشته و موجب خرده گیری منتقدان مسلمان و غربی بر خاورشناسانی چون شاخت و ینبل شده است. آنچه در این بین چالش برانگیز و محل تأمل است، شباهت زیاد برهان سکوت حدیث پژوهان غربی با قاعده « لو کانَ لَبانَ » فقیهان و اصولیان شیعه است. نوشتار پیش رو با مطالعه تطبیقی برهان سکوت حدیث پژوهان غربی و قاعده « لو کانَ لَبانَ » فقیهان شیعی به تحلیل ابعاد این دو استدلال پرداخته است. در برهان سکوت شرایط ناظر به احوال نویسنده، منبع است؛ اما در قاعده «لو کانَ لَبانَ» شرایط بر اساس سنخ مسئله ابتلای همگانی تعیین می شود. در هر دو استدلال اهمیت موضوع در شرایط، نقش آفرین است. شرط عدم مانع در برابر ثبت و اشتهار نیز در هر دو استدلال وجود دارد؛ هرچند در برهان سکوت به آن تصریح نشده است. این دو استدلال در تاریخ گذاری و اعتبارسنجی احادیث کارایی دارند مشروط به اینکه شرایط هر یک احراز شود.
۵۳.

بیع سلم و تجارت الکترونیک در قوانین موضوعه با استناد به قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال دوازدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۴۷ 201 - 223

کلید واژه ها: معامله سلف بانکداری قرآن کریم فقه اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۸ تعداد دانلود : ۹۵
با استناد به قرآن، فقه ها بیع سلم را عبارت می دانند از خریدن مالی در ذمه، تا موعدی معین به ثمن حاضر. هدف آن است که هر دو عوض یعنی رأس المال که در بیع، ثمن نامیده می شود و مسلم فیه که در بیع، مبیع و مثمن نام دارد به گونه ای مشخص باشند که هیچ ابهامی در آن نباشد و ثمن در مجلس معامله قبل از جدا شدن طرفین باید قبض شود. بر طبق این تعریف، سلم در بانکداری به این صورت است که بانک ها جهت تأمین قسمتی از سرمایه در گردش واحدهای تولیدی بنا به درخواست این واحدها مبادرت به پیش خرید محصولات تولیدی آن ها کنند. این واحدها پول را از بانک دریافت و در موعد مشخص کالا را به بانک تحویل می دهند. اما سلم در تجارت الکترونیکی به این صورت است که شخص با مراجعه به سایت سفارش خرید کالا را می دهد و مبلغ کالا را به ودیعه پرداخت می کند تا در زمان مشخص کالا را دریافت کند.
۵۴.

فرایند گذار از نبوت انکاری به نبوت باوری در سیر نزول قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۳۷ 239 - 268

کلید واژه ها: تحول آفرینی انکار نبوت طرح نبوت پیامبر(ص) تبیین نبوت باوری تعمیق نبوت باوری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۰ تعداد دانلود : ۱۶۹
چگونگی تغییر عمیق باور مشرکان عصر نزول از تکذیب پیامبر(ص) تا یقین به رسالت و پذیرش ولایت تام او، سؤالی در خور توجه است. چینش آیات محوری پیرامون نبوت بر اساس ترتیب نزول، سبب دستیابی به فرایند تحول آفرینی و روش خاص قرآنی در نهادینه سازی باور نبوت در جان اعراب است. بر این اساس، این پژوهش با روش تحلیلی توصیفی به فرایند تحول آفرینی قرآن کریم در بعد نبوت باوری در سه مرحله دست یافته است. در اولین مرحله، قرآن کریم در نخستین سور مکی با طرح رسالت پیامبر(ص) و بیان اجمالی مباحث کلیدی پیرامون آن، از بعد انگیزشی جامعه را برای پذیرش حقانیت نبوت پیامبر(ص) آماده ساخته است. در دومین مرحله با ظهور مخالفت ها و شبهه افکنی ها، با ارائه احتجاجات روشن، به تخریب پایه های استدلالی مشرکان و تبیین نبوت و اثبات حقانیت آن از بعد شناختی پرداخته است و در مرحله سوم بعد از دوران مدنی با تبیین جایگاه حقیقی پیامبر(ص) در جهت تعمیق و عملیاتی ساختن نبوت باوری از طریق تبیین وظایف عملی در مقابل پیامبر(ص) و رفتارسازی مبتنی بر ولایت پذیری، در جهت تحقق اهداف رسالت گام برداشته است.
۵۵.

اعتبار سنجی روایات کتاب مستطرفات السرائر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال ۲۰ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۵۸) 1 - 22

کلید واژه ها: ابن ادریس حلی مستطرفات السرائر اعتبارسنجی حدیث صحیح

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۶ تعداد دانلود : ۹۰
اعتبارسنجی روایات کتاب مستطرفات السرائر در بخش انتهایی کتاب،  موضوع این پژوهش است. ابن ادریس حلی از محدثان قرن هفتم هجری- که می توان آن را دوران آغاز تغییر معیار صحت احادیث دانست- تعدادی از روایات را از منابع حدیثی دیگر استخراج و به صورت عمدتاً مرسل در کتاب خود درج کرده است. به منظور اعتباربخشی به این روایات، نظرات موافقی  از جانب برخی معاصران وجود دارد. برخی از ایشان با اتکاء بر ادعای ابن ادریس که در تألیف کتاب خود به خبر واحد اعتناء نکرده است و یا با مدنظر قرار دادن سلسله اجازات ابن ادریس تا شیخ طوسی و یا اشاره به روش ابن ادریس در دستیابی به  احادیث به صورت وجاده، سعی در اعتبار بخشی روایات این کتاب دارند. پس از بررسی ساختار کتاب مستطرفات السرائر و واکاوی ادله صحت روایات، مشخص گردید که صحیح دانستن تمامی روایات این کتاب از منظر سندی ناصواب است ؛ بسیاری از آن ها از ارسال خارج نمی شود و بسیاری دیگر به علت ضعف و ناشناسی روات معتبر نیستند. از سویی قراین صحت نزد قدما که احتمالاً مورد کاربست ابن ادریس قرار گرفته اند، برای ما ناشناس است و بر اساس آن نمی توان به صحت تمام روایات این کتاب حکم راند. علاوه بر آن اگر به یک قرینه قدمایی دست یابیم، نمی توان آن را برای تمامی روایات مستطرفات به کار برد، زیرا اگر چه مستطرفات السرائر مجازاً یک کتاب انگاشته می شود، اما در حقیقت مجموعه ای از چند کتاب متفاوت است.  
۵۶.

خوانشی نو از پیامبر زرتشتیان و کتاب آنها براساس روایات(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال ۱۰ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱۸ 9 - 36

کلید واژه ها: مجوس روایات پیامبر زرتشت کتاب آسمانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۱ تعداد دانلود : ۱۱۶
برخی از آیات قرآن به صراحت از ارسال و برگزیدن پیامبر و نذیری از طرف خدای متعال برای هر قوم و سرزمینی اشاره دارند؛ اما از احوال بسیاری از پیامبران در مناطق مختلف اطلاعاتی در دست نیست. مجوس یا همان زرتشتیان نیز از این اصل کلی مستثنی نبوده و خدای متعال برای هدایت آنان پیامبر و رسولی فرستاده است. مقاله حاضر، با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر مصادر حدیثی شیعه، به پیامبر و کتاب آسمانی مجوس می پردازد. نام پیامبر مجوس، کتاب وی، نحوه تعامل مجوس با پیامبرشان و نبی یا متنبی بودن شخص زرتشت از موضوعات محوری این مقاله است. مجموع شواهد درون دینی اسلام از این حکایت دارد که مجوس یا همان زرتشتیان، پیامبر و کتاب آسمانی داشته اند که پیامبر خود را به قتل رسانده و کتابش را سوزانده اند. درباره زرتشت، پیامبر مشهور ایرانیان، تنها دو حدیث نقل شده که از آنها پیامبری یا متنبی بودن زرتشت برداشت نمی شود.
۵۷.

واکاوی مبانی مرجعیت قرآن در نقد حدیث بر پایه سیره معصومان (ع)

نویسنده:
منبع: پژوهش های میان رشته ای قرآن کریم سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۱۹)

کلید واژه ها: مرجعیت قرآن نقد قرآن محور حدیث عرضه حدیث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۴ تعداد دانلود : ۱۰۱
مهمترین معیار مورد توصیه معصومان (ع) جهت احراز اطمینان صدوریِ احادیث، نقد قرآنمحور حدیث یا عرضه حدیث بر قرآن است. این تحقیق، با روش توصیفی تحلیلی، پس از وضعیت سنجی جایگاه نقد قرآن محور حدیث، مهمترین ریشه های عدم محوریت یا کاربست اندک قرآن در نقد حدیث و استقبال اندک از آن را، «بهانه جویی و توجیهتراشی برای عدم پذیرش اصالت این سنجه»، «اعتقاد به عدالت صحابه از سوی عده ای از مسلمانان و به تبع آن صحیح انگاری روایات موجود در برخی منابع حدیثی»، «تلقی ناصحیح از جایگاه استقلالی حدیث در کنار قرآن»، «برداشت اشتباه از جایگاه حدیث منسوب و سنت قطعی» و «هراس از تزلزل اعتبار برخی روایات موجود در منابع حدیثی» برمی شمارد. همچنین در خصوص مبانی مرجعیت قرآن در نقد حدیث، برپایه نمونه های عرضه احادیث بر قرآن توسط ائمه (ع) به این یافته ها منتج شده که غالب مطالعات و پژوهش های صورت گرفته پیرامون نقد قرآن محور حدیث، فارغ از نگاه حدیثی و بر مبنای دیدگاه شخصی و محوریت مبانی سایر علوم انجام شده است. همچنین بر پایه شواهد و مستندات حدیثی، شمولیت معیار عرضه، تخصیص می خورد و مدلول قرآن در فرایند عرضه، مدلی مرکب از حداقل یکی از نص، ظاهر، اصول و گفتمان قرآن است و نقد سندی و محتواییِ حدیث، ظرفیتی برای وثوق به صدور است و ضرورتی در انکار یا پذیرش یا تقدم و تأخر این دو نسبت به هم نیست.
۵۸.

تفسیر تطبیقی، اغراض و منافع(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیر تطبیقی سال ۸ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱۶ 32 - 59

کلید واژه ها: تفسیر تطبیقی تفسیر مقارن اغراض تفسیر تطبیقی فواید تفسیر تطبیقی تفاوت اغراض و فواید

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۵ تعداد دانلود : ۶۷
تفسیر تطبیقی موضوعی نوپدید در حوزه تفسیر و تفسیر پژوهی است که در دو دهه گذشته با اقبال زیادی در محافل قرآن پژوهی مواجه شده است. با اینکه پژوهشهای فراوانی در حوزه تفسیر تطبیقی یا مطالعات تطبیقی قرآنی تاکنون منتشر شده اما در حوزه مباحث نظری تفسیر تطبیقی و مطالعات تطبیقی قرآنی پژوهش به جز چند مقاله پراکنده درخوری انجام نگرفته است. مقاله حاضر با روش توصیفی تحلیلی مسأله اغراض و فواید تفسیر تطبیقی را به عنوان یکی از مباحث نظری این دانش به بحث گذاشته به این سؤال اساسی پاسخ دهد که تفسیر تطبیقی و مطالعات تطبیقی قرآنی چه اغراض و فوایدی را دنبال می کند؟ یا: چه اغراض و فوایدی را باید دنبال کند؟ حاصل این پژوهش آن است که با تفکیک میان اغراض و فواید و تبیین و نقد دیدگاه صاحب نظران نه غرض برای تفسیر تطبیقی به معنای عام، شامل هر نوع مطالعه تطبیقی که یک محور آن قرآن است، شناسایی و فواید بیشتری را برای این شیوه مطالعات قرآن یاد کرده است.
۵۹.

تحلیلی بر اندیشه انعکاس فرهنگ زمانه در قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال پنجم پاییز ۱۳۹۳ شماره ۱۹ 129 - 145

کلید واژه ها: قرآن فرهنگ زمانه لسان قوم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۱ تعداد دانلود : ۸۳
هم زمان با پیشرفت علم و فناوری در جوامع بشری، در حوزه علوم انسانی نیز تفکرات و اندیشه های جدید خصوصاً در حوزه الهیات و کیفیت نزول وحی و متون دینی مطرح شده است. در این میان عده ای از اندیشمندان اسلام با تأثیر از علمای یهودی و مسیحی خبط کرده و راه آنان را پیموده اند، و کاری که آن ها با کتاب تحریف شده انجام داده اند، ایشان با قرآن که از هرگونه تغییر، تبدیل و تحریف به دور بوده و خدای سبحان تحریف ناپذیری آن را ضمانت کرده و در راه حفظ آن مسلمین جان فشانی ها کرده اند انجام داده اند. تحقیق حاضر در نظر دارد در حد وسع و توان نظریه بازتاب فرهنگ زمانه، زمینه ها و مصادیق آن را بازکاوی کرده و شبهات نظریه را مطرح و سپس به پاسخگویی آن ها بپردازد.
۶۰.

دیدگاه قرآن نسبت به تقیه و تحدید مجازات های بدنی با نگاهی به روایات و احادیث(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی دوره ۱۴ بهار ۱۴۰۲ شماره ۵۳ 83 - 95

کلید واژه ها: حکم ثانوی حدود حفظ مذهب دفع ضرر حقوق بشر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۴ تعداد دانلود : ۸۴
اعمال مجازات های بدنی همچون رجم، تازیانه، قطع عضو و اعدام، مغایر تعهدات حقوق بشری نظام جمهوری اسلامی ایران دانسته شده و واکنش های داخلی و بین المللی را در پی داشته است. از جمله موضوعات بحث برانگیز در محافل علمی که محل استفتاء از مراجع عظام تقلید نیز شده، این است که آیا به رغم منصوص بودن مجازات های بدنی، از نظر شرعی این امکان وجود دارد که با توجه به قاعده فقهی« تقیه » در برهه ایی خاص حکم به تحدید مجازات های بدنی داد؟ حاصل این پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی نگاشته شده، بیانگر آن است که نظر به دلالت صریح و ضمنی آیات قرآنی و روایات معتبر، تقیه، به مثابه قاعده ای فقهی است. به موجب این قاعده، در صورتی که کیان و اساس نظام و حاکمیت اسلامی به مخاطره بیفتد، می توان به طور موقت، مجازات های بدنی را تعدیل، تبدیل یا اسقاط نمود. هدف از تقیه، همیشه حفظ جان، دوری از خطر و ضرر نیست، بلکه می توان هدف مهم تر از آن را حفظ دین، مذهب و جلوگیری از زوال آن دانست.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان