فرهاد هادی نژاد

جهان معاصر سرشار از رویدادهای غیرمنتظره و عدم قطعیت هاست. آینده پژوهی رویکردی است که می تواند ضمن رفع ابهام، امکان ایجاد شناخت بیشتر از آینده را فراهم نماید. محققین در سال های اخیر روش های متنوعی را برای آینده پژوهی ارائه نموده اند که انتخاب روش مناسب با توجه با حوزه کاربرد و شاخص های تأثیرگذار، تصمیمی چالشی و پیچیده خواهد بود. به ویژه در حوزه دفاعی با توجه به پویایی و چابکی محیط، شرایط مبهم و نامطمئن، عدم قطعیت، گستردگی متغیرهای تأثیرگذار و تنوع مأموریت های واگذاری، انتخاب روش آینده پژوهی از اهمیت و پیچیدگی بیشتری برخوردار خواهد بود. در این میان شناسایی و اولویت بندی شاخص های تأثیرگذار در این انتخاب می تواند کارشناسان و خبرگان این حوزه را در اتخاذ تصمیمی مطلوب و ارتقای عملکرد سازمانی یاری رساند. برای این منظور در این تحقیق از دو روش دلفی فازی (Fuzzy Delphi) و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی فازی (Fuzzy AHP) استفاده می شود. کاربست منطق فازی در کنار روش های خبره محور (دلفی و تحلیل سلسله مراتبی) ضمن امکان اجماع نظرات خبرگان به شکلی علمی و معتبر، عدم قطعیت موجود در قضاوت های انسانی را نیز در نظر می گیرد. تحقیق حاضر از منظر هدف در گروه تحقیقات کاربردی و از منظر روش در گروه تحقیقات توصیفی پیمایشی قرار دارد که با رویکردی آمیخته (کیفی و کمی) تحلیل گردیده است. در پایان 12 شاخص تأثیرگذار در ارزیابی روش های آینده پژوهی حوزه دفاعی شناسایی، وزندهی و اولویت بندی گردیدند.

تحقیق حاضر با هدف «ارزیابی شایستگی های دانش آموختگان یک دانشگاه نظامی در مراکز آموزشی- فرهنگی» در قالب شناسایی شاخص ها و ارزیابی شایستگی های مورد انتظار از دانش آموختگان این دانشگاه در افق زمانی نزدیک به زمان فارغ التحصیلی آن ها صورت پذیرفته است. این تحقیق از نوع تحقیقات کاربردی بوده و به روش توصیفی-پیمایشی انجام شده است. جامعه تحقیق موردنظر، شامل 300 نفر از کلیه مسئولین و دست اندرکاران مراکز آموزشی-فرهنگی یک نیروی نظامی کشور هستند که تماس کاری مستقیم با دانش آموختگان این دانشگاه نظامی داشته اند. نمونه آماری تحقیق به صورت تصادفی-طبقه ای انتخاب شدند که در طی آن تعداد 73 پرسشنامه تکمیل گردید. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه سنجش شایستگی های دانش آموختگان است. این پرسشنامه شامل ابعاد هشت گانه شایستگی های دانش آموختگان در حوزه های علمی، اطلاعاتی، سازمانی، مدیریتی، شخصیتی، اعتقادی، اخلاقی و ارزشی است. روایی پرسشنامه با استفاده از روایی محتوایی و سازه مورد تأیید قرار گرفته است و همچنین پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ میزان 89/0 بدست آمد. برای تجزیه وتحلیل سؤالات از شاخص های آمار توصیفی شامل فراوانی، درصد، میانگین و انحراف استاندارد و از شاخص های آمار استنباطی شامل آزمون t استودنت تک گروهی، با بهره مندی از نرم افزار آماری SPSS استفاده شده است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که میزان عملکرد دانش آموختگان دانشگاه، به طور معنی داری بالاتر از میانگین و در وضعیت مطلوبی قرار دارد. همچنین رتبه بندی شایستگی های هشت گانه عملکردی نشان داد که «شایستگی های شخصیتی» دانش آموختگان دانشگاه در سال 96 در مراکز آموزشی-فرهنگی تخصصی رسته ای، دارای بالاترین رتبه و «شایستگی های علمی» آن ها دارای پایین ترین رتبه در میان سایر شایستگی های شاخص های عملکردی آن ها می باشد.

از زمان بروز انقلاب اسلامی و تغییرات اساسی در سیاست خارجی ایران، اختلافات جمهوری اسلامی و آمریکا در ابعاد مختلف آغاز شده و در سالیان اخیر با اضافه شدن چالش های جدید اوج گرفته است. تهدیدات ایالات متحده با توجه به نگرش حاکم بر این کشور و شرایط منطقه ای شامل ابعاد متنوعی است که در این تحقیق تلاش گردیده همه ابعاد آن با رویکرد آینده پژوهانه مورد بررسی و تحلیل قرار گیرند. برای این منظور از روش تحلیل روند به عنوان یکی از روش های اصلی آینده پژوهی استفاده شده است. تحقیق حاضر از منظر هدف در گروه تحقیقات کاربردی و از منظر روش در گروه تحقیقات موردکاوی قرار دارد. ضمن آنکه در روش تحلیل نیز از رویکرد کیفی و تحلیل زمینه ای استفاده شده است. به منظور رسیدن به اهداف تحقیق، پژوهش حاضر در بخش اول به بررسی توصیفی تهدیدات آمریکا علیه ج.ا. ایران در اسناد راهبردی منتشر شده (بین سال های 2005 الی 2017) و دسته بندی انواع تهدیدات و بررسی فروانی و مضمون محتوایی آنها پرداخته است. در بخش دوم نیز ضمن تحلیل روند راهبردهای تهدیدات استخراج شده، به تبیین روندهای آتی تهدیدات در ابعاد منطقه ای، سیاسی، اقتصادی، امنیتی، اجتماعی و اندیشه ای، سایبری و فرهنگی پرداخته است. 

در دنیای پر تنش و پرآشوب امروزی، وجود نیروی نظامی قوی و کارآمد از سرمایه های راهبردی هر ملت محسوب می شود. در این میان، طراحی و به روزرسانی تجهیزات نظامی و افزایش قابلیت اطمینان و ماندگاری آنها اهمیت ویژه ای دارد. مدل ریاضی بهینه سازی تجهیزات نظامی در مرحله طراحی، از یک سو به دلیل پیچیدگی و حجم بالای محاسبات در گروه مسائل Np-hard قرار داشته و برای حل نیازمند روش های فرا ابتکاری است و از سوی دیگر در گروه مسائل چندهدفه قرار داشته، در نتیجه مستلزم بهره گیری از روش های چندهدفه است. اما توسعه روزافزون و تنوع زیاد روش های فرا ابتکاری چندهدفه، انتخاب الگوریتم مناسب را در حل مدل مذکور با چالش مواجه کرده است. لذا تحقیق حاضر تلاش دارد ضمن مرور الگوریتم های مدرن و پرکاربرد، با کمک نمونه مطالعاتی روشی مناسب برای حل مسئله بهینه سازی تجهیزات نظامی ارائه دهد. بنابراین ضرورت مدل سازی ریاضی در مسئله بهینه سازی طراحی تجهیزات نظامی و بررسی و انتخاب روش حل مناسب، انگیزه و هدف اصلی این تحقیق را شکل می دهد. تحقیق حاضر از منظر هدف در گروه تحقیقات کاربردی و از منظر روش در گروه تحقیقات آزمایشی قرار دارد. در این پژوهش چهار الگوریتم: NSGA-II، MOPSO، PESA-II و MALO بررسی شد و با کمک شش شاخص مختلف به تحلیل و ارزیابی نتایج پرداخته شده است. ضمن آنکه برای وزن دهی شاخص ها از رویکرد ترکیبی فرآیند تحلیل سلسله مراتبی و آنتروپی (AHP-Entropy) و برای ارزیابی الگوریتم ها از روش پرامیتی (PROMETHEE) استفاده شده است. نتایج حاصل ضمن تأکید بر اهمیت بالای شاخص های «زمان اجرا» و «تعداد پاسخ های پارتو»، بر اولویت الگوریتم «MOPSO» در حل مسئله تحقیق تأکید دارد.

در نسل جدید نبردها و در میدان های منازعات آینده، سرعت عمل بالا و پشتیبانی سریع و دقیق منابع و تجهیزات به واسطه پیش بینی مکان بهینه مراکز آمادی از عوامل اصلی موفقیت محسوب می شوند. در این تحقیق تلاش گردیده با استفاده از مدل های ریاضی مکان یابی و همچنین تکنیک های تصمیم گیری چندمعیاره فازی، مدلی علمی برای پیش بینی مکان بهینه مراکز آمادی در جنگ های آینده، ضمن در نظر گرفتن محدودیت هایی مانند طول مسیر و هزینه عملیاتی ارائه گردد. تحقیق حاضر از منظر هدف کاربردی و از منظر ماهیت توصیفی پیمایشی بوده که از هر دو شیوه کتابخانه ای و میدانی برای گردآوری اطلاعات و از روش هدفمند قضاوتی در مرحله نمونه گیری استفاده نموده است. در مسیر تحقیق در گام اول، شاخص های تأثیرگذار شناسایی و در سه محور: "سرعت جریان آمادی"،" امنیت مسیرهای پشتیبانی" و "امکان استقرار منابع و تجهیزات" با کمک تکنیک تحلیل سلسله مراتبی فازی و بهره گیری از نظرات خبرگان سازمانی وزن دهی می شوند. سپس اهمیت نسبی گزینه های بالقوه تحقیق با کمک فرماندهان و مدیران عملیاتی محاسبه می گردد و در ادامه مدل ریاضی مسئله با کمک داده های به دست آمده و روش های مکان یابی روی شبکه طراحی و ارائه می گردد. در انتها نیز با کمک چند سناریو طراحی شده و شناسایی 15 گزینه به عنوان کاندیدهای انتخاب مرکز آمادی (گره های شبکه) به تشریح مدل پیشنهادی و تحلیل نتایج حاصله می پردازیم.

بهینه سازی قابلیت اطمینان و متوسط زمان ماندگاری سیستم همواره یکی از حوزه های مهم و جذاب برای مهندسان و طراحان سیستم ها بوده است. هدف این مساله بهینه سازی، پیدا کردن تعداد بهینه قطعات مازادی است که می بایست جهت ارضای اهداف مهندس قابلیت اطمینان در سیستم مورد استفاده قرار گیرند و تعادل لازم میان منابع موجود نظیر بودجه، فضا و وزن برقرار شود. در تحقیقات گذشته، عموما مساله تخصیص افزونگی در سیستم های با اجزای تعمیر ناپذیر و یا دارای نرخ خرابی با توزیع نمائی مورد بررسی قرار گرفته است؛ اما در این تحقیق اجزاء تعمیر پذیر فرض گردیده و نرخ خرابی و تعمیر نیز از توزیع های غیر نمائی پیروی می کنند که در حقیقت نوآوری اصلی این تحقیق است. برای مدل سازی از تکنیک شبیه سازی و برای بهینه سازی مدل حاصل، از تکنیک های آماری، طراحی آزمایشان و روش های تصمیم گیری چند معیاره استفاده شده است.

سیستم ارزیابی اثربخش می تواند مزایای فراوانی در بهبود فرایندهای مختلف دانشگاه ها داشته باشد. ضمن آنکه با توجه به جایگاه، رسالت و حساسیت مشاغلی که در آینده به فارغ التحصیلان دانشگاه افسری امام علی (ع)واگذار خواهد شد، نظام ارزیابی این دانشگاه بایستی با حساسیت ویژه و به طور همه جانبه، تدوین و پیاده سازی گردد. با توجه به مشکلات نظام های ارزیابی سنتی و تأثیرپذیری نتایج از شاخص ها و الگوی ارزیابی، لزوم طراحی الگوی جدید و بهبود مستمر فرایند ارزیابی ضروری به نظر می رسد. برای این منظور و با هدف طراحی نظام ارزیابی عملکرد با رویکرد بازخورد 360 درجه، در این تحقیق در گام نخست ضمن یافتن شاخص ها و معیارها با استفاده از مرور ادبیات و تطبیق آنها با جامعه مورد مطالعه و مصاحبه با خبرگان؛ با کمک پرسشنامه لیکرت، وزن شاخص ها به دست آمده و در قدم دوم، وزن و میزان اهمیت سطوح (منابع) ارزیابی با استفاده از مقایسه های زوجی و روش تحلیل سلسله مراتبی، حاصل شده است. قدم نهایی که در واقع همان رتبه بندی دانشجویان است، با استفاده از تکنیک تاپسیس فازی انجام پذیرفته است. علت بهره گیری از اعداد فازی به این دلیل است که اغلب پاسخ ها، ماهیت ذهنی دارند و با نوعی عدم قطعیت همراه هستند. ضمن آنکه با توجه به اهداف تحقیق از روش نمونه گیری هدفمند استفاده شده است. مدل ارائه شده در این تحقیق با ارزیابی چندبُعدی و جامع (استفاده از چهار سطح ارزیابی) و انتخاب شاخص های دقیق و مناسب محاسنی از قبیل شناسایی دقیق و علمی نقاط قوت و ضعف دانشجویان، روشن ساختن مشکلات و موانع نظام آموزشی و کمک به تدوین برنامه های آموزشی مناسب تر، مشارکت دانشجویان در ارزیابی و در نتیجه افزایش انگیزه آنان در بهبود عملکردشان، کاهش عدم قطعیت قضاوت های ذهنی به علت استفاده از منطق فازی را به همراه دارد.

در نسل جدید نبردها و جنگ های شهری، کاربرد تجهیزات و تسلیحات با قابلیت اطمینان بالا ضمن در نظر گرفتن متغیرهایی مانند هزینه، حجم و وزن کل؛ از عوامل اصلی موفقیت و پیروزی محسوب می شود. این تحقیق تلاش دارد مدلی ریاضی برای بهینه سازی طراحی تجهیزات و تسلیحات نظامی ارائه دهد که اهداف آن افزایش قابلیت اطمینان و کاهش هزینه بوده و محدودیت هایی مانند حجم و وزن کل را نیز لحاظ کرده باشد. یکی از رویکردهای نوین در بهبود قابلیت اطمینان سیستم ها بهره گیری از قطعات مازاد (تخصیص افزونگی) است؛ اما در تحقیقات گذشته با هدف ساده سازی و امکان پذیری محاسبات ریاضی، مفروضاتی مانند عدم امکان تعمیر قطعات، نرخ خرابی ثابت و ساده (مانند تابع توزیع نمائی) و یا تک هدفه بودن، به مدل مسئله تحمیل می گردید. حال آنکه تحقیق حاضر ضمن حذف مفروضات پیش گفته به دلیل امکان تعمیر قطعات مختلف تجهیزات نظامی، نرخ خرابی و تعمیر متفاوت اجزاء و همچنین وجود اهداف مختلف؛ سعی در طراحی مدلی کاربردی متناسب با شرایط محیط عملیاتی نموده است. پژوهش حاضر از منظر هدف در گروه تحقیقات توسعه ای و از منظر روش در گروه تحقیقات آزمایشی قرار دارد. ضمن آنکه با توجه به گزاره های تحقیق و به دلیل آنکه مسئله تخصیص افزونگی در گروه مسائل سخت (NP-Hard) قرار دارد، برای حل مدل از یک تکنیک فراابتکاری بهینه سازی چندهدفه (الگوریتم ژنتیک مرتب سازی نامغلوب 2- NSGAII) و به منظور امکان بررسی نرخ خرابی و تعمیر مختلف از تکنیک شبیه سازی استفاده شده است. در انتهای تحقیق نیز با کمک یک نمونه مطالعاتی نظامی و داده های واقعی به تشریح کامل مدل و روش حل پیشنهادی پرداخته شده است.

بهره وری از عوامل مهم و کلیدی در سنجش میزان به کارگیری مطلوب داده ها در تولیدات صنعتی می باشد، که با ارزیابی و مقایسه آن در سطح سازمان ها و صنایع مختلف، می توان برنامه ریزی مناسبی با هدف اصلاح و بهبود سازمان یا صنعت مربوط و در نهایت پیشرفت کشور ارائه نمود. برای این منظور در این تحقیق تلاش گردیده شاخص های بهره وری صنایع تولیدی را با استفاده از تکنیک پرامیتی در یک دوره زمانی پنج ساله مورد تحلیل قرار گیرد؛ در این راستا شش شاخص بهره وری نیروی کار، بهره وری سرمایه، بهره وری انرژی، بهره وری کل عوامل، درصد حاشیه سود خالص و فروش سرانه را در پنج صنعت: خودرو سازی، فولاد، معادن، پتروشیمی و فلزات اساسی از سال 1387 تا 1391مورد بررسی قرار دادیم که نتایج آن نشان دهنده وضعیت مطلوب تر شاخص های بهره وری در صنعت فولاد در مجموع سال های مورد بررسی می باشد، ضمن آنکه در سال 1391 بیشترین میزان بهره وری در مجموع صنایع تولیدی حاصل گردیده و این مقدار در سال 1389 کمترین مقدار خود را داشته است.