مختار نوری

جامعه گرایی از مهم ترین جریان های فکری منتقد لیبرالیسم سیاسی حاکم بر دوره مدرن در غرب است که تقریباً در اواخر قرن بیستم پا به عرصه تفکر سیاسی گذاشته است. جامعه گرایان در نقد لیبرالیسم سیاسی غرب گزاره های متعددی را مطرح کرده اند، که در این میان دو گزاره «فردگرایی» و ادعای «بی طرفی دولت در مسائل سیاسی و اجتماعی» مطمح نظر نویسندگان پژوهش حاضر است. از این رو در این مقاله تلاش می شود تا به گونه ای مختصر دیدگاه های انتقادی متفکران جامعه گرا به لیبرالیسم و گزاره های اصلی آن، هم چون فردگرایی و ادعای بی طرفی دولت در مسائل سیاسی و اجتماعی، بررسی شود. یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد که جامعه گرایان، بر خلاف فردگرایی لیبرال، فرد را محصور در نوعی ادراک اجتماعی می دانند و همچنین خواستار حدودی از مداخله دولت در امور سیاسی و اجتماعی اند. به هر صورت جامعه گرایی را باید به صورت طیف بررسی کرد که کم ترین رسالتی که بر دوش دارد نقد لیبرالیسم است.

مقاله حاضر در پی یافتن پاسخ این سؤال است که چه نسبتی میان گفتمان پست مدرنیسم و انقلاب اسلامی و نظام برآمده از آن وجود دارد؟ فرضیه مقاله این است که دو گفتمان مذکور با منطق و روش های مختلف، مبانی و مفروضات فراروایت توسعه و نوسازی مدرن را به چالش کشیده اند و این اشتراک در نقد و به چالش کشیدن الگوی توسعه مدرن، موجب هم پوشی دو گفتمان مذکور گردیده است. باید به این نکته توجه داشت که مقاله حاضر در پی این همانی کردن میان انقلاب اسلامی و پست مدرنیسم نیست، بلکه هدف نوشتار حاضر بررسی انتقادات دو گفتمان پست مدرنیسم و انقلاب اسلامی به دشمنی مشترک به نام مدرنیته و به طور دقیق تر الگوی توسعه مدرن است.

تحولات انقلابی اخیر در منطقه خاورمیانه، چالش ها و تأثیرات عمیقی بر محیط امنیتی منطقه در پی داشته است. جمهوری اسلامی ایران نیز به عنوان یکی از اصلی ترین بازیگران منطقه از تحولات مزبور متأثر خواهد بود. از این رو مسئله اصلی مقاله حاضر در این پرسش تجلی یافته است که تحولات انقلابی اخیر خاورمیانه چه تأثیری بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران خواهد گذاشت؟ در مقام پاسخ به سؤال مذکور از این فرضیه استفاده شده است که با توجه به صورتبندی نیروهای اجتماعی و حضور نیروهای متعارض اسلام گرا و سکولار در بطن تحولات انقلابی خاورمیانه، به نظر می رسد که گسترش گفتمان اسلام گرایی و تسلط این گفتمان بر ساختار قدرت در نظم سیاسی پسا انقلابی منجر به تقویت بعد سیاسی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران خواهد شد. در واقع هدف اصلی مقاله حاضر، تجزیه و تحلیل امنیت ملی جمهوری اسلامی در پرتو تحولات اخیر خاورمیانه و خصوصا شناخت حوزه ها و موضوعاتی است که موجبات تقویت امنیت سیاسی جمهوری اسلامی را فراهم می سازند. پژوهش حاضر توصیفی-تحلیلی است و می کوشد با استفاده از روش تبیین علتی برای فهم تأثیر متغیر مستقل بر متغیر وابسته استفاده کند. همچنین تمهیدات نظری مقاله حاضر نیز برگرفته از تفاسیر گسترده امنیت در مکتب کپنهاگ می باشد.

اندیشه جماعت گرایی در جامعه سیاسی ایران کمتر مطرح شده است و لزوم طرح آن نیز این است که نشان می دهد انسان معاصر می تواند به دنبال گزینه های دیگری هم باشد و محکوم و مجبور نیست که تنها از میان اصول جهان شمول مدرنیسم و نسبی گرایی پست مدرنیسم یکی را انتخاب کند. جماعت گرایی یک مکتب فکری در فلسفه سیاسی معاصر محسوب می شود که در تلاش است تا در میانه جهان شمولی لیبرال ها و تجددگرایان و نسبی گرایی پسامدرن ها و بر مبنای شرایط زمانی و مکانی هر فرهنگ و سنتی راهی میانه بگشاید. السدیر مک اینتایر، چارلز تیلور، مایکل ساندل و مایکل والزر از جمله مهم ترین متفکران جماعت گرا محسوب می شوند. ادبیات و آثار ارائه شده از سوی این متفکران زمینه ساز چالشی جدی با متفکران لیبرال معاصر شده و برآیند آن منازعه مشهور «لیبرال ها و جماعت گرایان»است. این منازعه مجموعه مسائلی را شامل می شود که بخش عمده ای از محتوای فلسفه سیاسی معاصر به دنبال تبیین و رفع آنها شکل گرفته است. این مقاله که برگرفته از پژوهشی گسترده در خصوص جایگاه اندیشه جماعت گرایی در فلسفه سیاسی معاصر است، در تلاش است تا ضمن معرفی این مکتب فکری در فلسفه سیاسی معاصر، هسته مرکزی و اصول و مبانی فکری آن را در پرتو دستگاه فکری چهار اندیشمند برجسته این مکتب نشان دهد.

محور اصلی مقاله حاضر نقد و بررسی کتاب رهایی یا انقیاد؛ فلسفه سیاسی تکنولوژی اطلاعات در قرن بیستم است که از سوی انتشارات تیسا منتشر شده است. در مقاله حاضر تلاش شدهاست ضمن معرفی اثر یاد شده، نقد و ارزیابی شکلی و محتوایی آن در دستور کار نویسنده قرار گیرد. جستار حاضر به دنبال پاسخگویی به سؤالات زیر است: دغدغه و کانون تمرکز نویسنده اثر چیست؟ مدعای اصلی مطرح شده در آن بر چه مبنایی استوار است؟ هدف این اثر و جایگاه آن در منابع موجود این حوزه به چه صورتی است؟ این سؤآلات از مهمترین موضوعاتی هستند که نویسنده مقاله در تلاش است تا بهآنها بپردازد. مدعای نویسنده این است که اثر مذکور به مسئله بسیار مهم و قابل تأملی پرداخته است، زیرا نقش و جایگاه تکنولوژی در زندگی سیاسی و اجتماعی انسان معاصر موضوعی است که به جهت روزآمدی و کاربرد مستمر آن در زندگی روزمرّه باید مورد تجزیه و تحلیل علمی قرار گیرد. با وجود اهمیت طرح چنین مسئلهای در اثر مورد مطالعه، به نظر میرسد که نویسنده به دلیل خلط بیش از حد مباحث تئوریک در حوزههای مفهومی مختلف نتوانسته است تبیین دقیقی از رابطه سیاست و تکنولوژی اطلاعات ارائه نماید.

در پارادایم مدرن فلسفه سیاسی، ما با یک موقعیت فرضی با عنوان «قرارداد اجتماعی» مواجه ایم که از سوی هابز، لاک و روسو برای ترسیم منشأ مشروعیت جامعه سیاسی و مقوله های مختلف فلسفه سیاسی مانند امنیت و مالکیت به کار گرفته شده است. «جان راولز»، قرارداد اجتماعی را که تقریباً موضوعی منسوخ شده بود، بار دیگر در اواخر قرن بیستم احیا کرد. به نظر می رسد هدف از کاربست این موقعیت فرضی از سوی فلاسفه سیاسی، فراهم آوردن شیوه ای از «شناخت» درباره سیاست است. از این رو قرارداد اجتماعی را باید در مقام «توافقی فرضی» درک نمود. بنابراین مقاله حاضر در تلاش است تا به صورت تطبیقی جایگاه موقعیت فرضی قرارداد اجتماعی را در اندیشه سیاسی «هابز» و «لاک» با اندیشه «جان راولز» در دوره معاصر - که خوانشی نوین از این موقعیت فرضی ارائه نموده - بررسی کند. یافته های پژوهش بیانگر آن است که هر چند هر سه اندیشمند مورد نظر را می توان از حیث روش شناسی، متفکرانی قراردادگرا (مدرن و معاصر) دانست، به کارگیری موقعیت فرضی قرارداد اجتماعی در دستگاه فکری متفکران مدرن، جایگاه عمیق تری دارد، در حالی که این موقعیت برای جان راولز فقط یک ابزار بازنمایی است؛ زیرا راولز تلاش نکرده تا از این موقعیت همچون هابز و لاک برای توضیح چگونگی شکل گیری جامعه سیاسی و مشروعیت آن استفاده کند و تنها به دنبال توجیه عدالت بوده است. در ادامه، ضمن توجه به اهمیت موقعیت های فرضی در پارادایم فلسفه سیاسی غرب، تلاش می شود تا طرح فکری اندیشمندان مورد نظر را درباره شیوه و هدف آنها از کاربست قرارداد اجتماعی درباره مقوله هایی مانند امنیت، مالکیت و عدالت بیان نماییم. بدین منظور از روش پژوهش مقایسه ای در تطبیق اندیشه های مورد نظر بهره جسته ایم و ابزار گردآوری اطلاعات نیز کتابخانه ای است.

تبارشناسی گفتمان توسعه نشان می دهد، نظریات متعددی که در این عرصه پدیدار شدند عمدتاً ملهم از ذهنیت مدرنیته، بر منطق دوانگارانه ای از خود و دیگری، ... مردانه/ زنانه استوار بوده و به یکی از دو قطب این تقابل ها برتری می بخشند. در این تلقی مدرن از توسعه، زنان در تقابل با مردان به عنوان سوژه های ناتوان و غیر عاقل به تصویر کشیده می شوند که امکان مداخله در فرآیند توسعه از آن ها سلب می گردد. فضای فکری پست مدرن با نقد گفتمان توسعه مدرن، شیوه کنارگذاری نیروهای مختلف از جمله زنان از حوزه مطالعاتی توسعه را آشکار می سازد و این امکان را به ما می دهد تا به بازبینی گفتمان توسعه از چشم اندازی خاص نسبت به جنسیت بپردازیم. از این رو مقاله حاضر می کوشد تا دو نکته را به بحث و بررسی تحلیلی بگذارد؛ اول این که منازعه فکری اندیشمندان مدرن و پست مدرن را در خصوص گفتمان توسعه بازسازی نماید و نشان دهد که چگونه متفکران پست مدرن به بازخوانی و ساختارشکنی نظریات توسعه مدرن پرداخته اند. سپس نشان دهیم که چگونه در نتیجه ساختارشکنی برآمده از گفتمان پست مدرنیسم، فضای مناسب برای حضور زنان در فرآیند توسعه و امکان توانمندسازی آنان به عنوان ایده ای مطرح از سوی «فمینیست ها» فراهم گردیده است. پیش فرض نویسنده این است که عصر پست مدرن امکان حضور نیروهای به حاشیه رانده توسط عقل مدرن مانند زنان را فراهم ساخته و امکانات مناسبی برای توانمندسازی آنان در گفتمان توسعه فراهم ساخته است.

جهان در دهه­های آخر قرن بیستم شاهد شگفتی­های عظیم در عرصه فناوری بوده است و بی­شک بزرگترین دستاورد آن ظهور رسانه­های جدید و فضای مجازی بوده است.در این چارچوب، مسئله به کارگیری رسانه­های جدید از سوی نیروهای اجتماعی در جامعه سیاسی ایران موضوعی قابل اهمیت است.مدعای مقاله این است که در طی سالهای اخیر ابزارهای رسانه­ای جدید و شبکه­های اجتماعی در رشد و گسترش کنشهای جمعی در جامعه سیاسی ایران نقشی مهمی داشته و توانسته­اند در شکل­دهی به برخی کنشهای جمعی موثر واقع شوند.این نوع کنشهای جمعی را می­توان در دو حوزه«سیاسی» و «اجتماعی»مورد شناسایی قرار داد.هدف بررسی نقش و تاثیر رسانه­های جدید بر کنش جمعی در ایران است و این مقصود در گام نخست با بررسی مبانی نظری پژوهش و در گام دوم با پیوند برقرار نمودن میان رسانه­های جدید و کنشهای جمعی در ایران انجام شده است. با استفاده از روش «اسنادی-کتابخانه­ای» تلاش خواهیم کرد تا حد امکان مدعای خود را با استناد به مصادیق و شواهد عینی به اثبات برسانیم.

نهاد دولت مُدرن که بر پایه آموزه لیبرالی قرارداد اجتماعی ظهور یافته بود، در عصر جهانی شدن و با شکل گیری دگرگونی های پارادایمیکِ اندیشه سیاسی از سوی نحله های فکری مختلف به پرسش گرفته شده است. این نوع انتقادات بر گفتمان لیبرال طیفی از متفکران انتقادی مانند میشل فوکو، ژاک دریدا، جورجوآگامبن، ژاک رانسیر و دیگران را در بر می گیرد. اما نقد دولت در نزد متفکران معاصر، تنها به این دسته از اندیشمندان محدود نمی شود، بلکه جریان جماعت گرایی با محوریت اندیشمندانی چون السدیر مک اینتایر را می توان یکی از این مکاتب انتقادی در پارادایم فلسفه سیاسی معاصر دانست که بر مهم ترین گزاره های لیبرالی عصر مدرن مانند فردگرایی، بی طرفی دولت و جهانشمولی این نوع تفکر نگاهی انتقادی دارد و در مقابل بر مفاهیمی چون جماعت گرایی، فضیلت محوری، مداخله گرایی اخلاقی دولت و زمینه مندی، تاکید فراوان دارد. کانون تمرکز این مقاله بررسی نگاه انتقادی مک اینتایر نسبت به مقوله «بی طرفی دولت» خواهد بود. پرسش این است که «السدیر مک اینتایر چه دیدگاهی نسبت به نهاد دولت دارد؟ و موضع وی نسبت به گزاره بی طرفی دولت در اندیشه لیبرالی چیست؟». فرض بر این است که «اولا مک اینتایر دیدگاه تایید کننده ای نسبت به دولت مدرن و روایتِ کلان آن ندارد و در مقابل از جماعت گرایی طرفداری می کند. همچنین گزاره بی طرفی دولت در اندیشه لیبرالی را منکر می شود و از مداخله گرایی قاعده مند دولت برای اخلاقی کردن شهروندان دفاع می کند». مک اینتایر اندیشمندی نوارسطویی است که بر احیای فضیلت و سعادت در عصر مدرن آنگونه که در عصر کلاسیک یونانی رواج داشت تاکید ویژ ه ای دارد.

اجتماع گرایی از مهم ترین مکاتب فکری در اندیشه سیاسی معاصراست که از حیث فلسفی دارای ریشه های متفاوتی است.به گونه ای که برخی محققان، اجتماع گرایان را«نوارسطویی» و عده ای نیز آنان را «نوهگلی» می دانند.اما این مقاله تحلیل و تفسیر زمینه های معرفت شناختی فلسفه اجتماع گرایی بر مبنای اندیشه ویتگنشتاین متاخر را مورد بررسی قرار داده است.ویتگنشتاین در <em>«پژوهشهای فلسفی»،</em>با نوعی چرخش معرفت شناختی،نظریه «بازی های زبانی»را مطرح نمود که نشانگر کاربرد واژه ها در تعاملات زندگی اجتماعی است.از این منظر،مقاله حاضر به بررسی تاثیرات انقلاب معرفتی- زبانی ویتگنشتاین متأخر بر اندیشه سیاسی فلاسفه اجتماع گرا پرداخته است.پرسش این است که نظریه فلسفی ویتگنشتاین متأخر چگونه به شکل گیری الگویی زمینه مند در اندیشه اجتماع گرایان معاصر کمک کرده است؟.نتایج بحث حاکی از آن است که فلسفه ویتگنشتاین متأخر به مثابه انقلابی معرفتی در دوره معاصر به صورت غیرمستقیم به فلسفه سیاسیِ اجتماع گرا کمک نموده تا با اتکا به آن الگویی زمینه مند پیدا کند و سپس با پیروی از این روش به نقد مواضع اساسی لیبرالیسم به عنوان یک فراروایت و زبان جهانشمول بپردازد.با ابتنای بر رویکردی تفسیری،مقصود نشان دادن این موضوع مهم است که چگونه می توان بصیرت فلسفی ویتگنشتاین متاخر را در حوزه هایی بکار برد که او در آثارش مستقیماً به آن ها نپرداخته است.

هدف از نگارش مقالة حاضر نقد و بررسی کتاب نظریة عدالت ، اثر جان راولز فیلسوف سیاسی معاصر است. تلاش شده است، ضمن معرفی اثر، بررسی انتقادی آن در دستورکار قرار گیرد. این که مسئلة اصلی راولز چیست و هدف این اثر و جایگاه آن در منابع موجود این حوزه به چه صورتی است از مهم ترین موضوعاتی هستند که موردبحث واقع شده اند. نویسندگان بر این باورند که راولز در این اثر به غایتی چون «عدالت» پرداخته است که به علت اهمیت باید موردتجزیه و تحلیل علمی قرار گیرد. باوجوداین، مدعای اصلی راولز یعنی «عدالت به مثابة انصاف» و اصول عدالتِ مُنتج از آن، موردنقد جدی برخی مکاتب فکری و اندیشمندان مطرح در فلسفة سیاسی معاصر قرار گرفته است. درمیان آن ها، می توان به نقدهای لیبرتارین ها، جماعت گرایان، و فمینیست های معاصر اشاره کرد. عدالت استحقاقی نوزیک درمقابل عدالت توزیعی راولز، زمینه مندی جماعت گرایان در قیاس با جهان شمولی اصول عدالت، و نادیده انگاری تفاوت ها و مذکربودن نظریة عدالت راولز ازسوی فمینیست ها سه دسته از نقدهایی است که در این مقاله موردتوجه قرار گرفته اند. هم چنین، اهمیت تبیین رابطة نگرش اسلامی با نظریة عدالت راولز موضوعی است که در پایان مقاله مطرح شده است.

کتاب «زندگی فضیلت مند در عصر سکولار» اثر فرهنگ رجایی اندیشمند ایرانی و چارلز تیلور فیلسوف کانادایی است که بر پایه دغدغه ای مشترک میان این دو به نگارش درآمده است. این دغدغه مشترک همان رابطه میان «دین و تجدد» و امکان زندگی دین دارانه در دنیای مدرن است. کتاب ترکیبی از تألیف و ترجمه است و مطالب آن در چارچوب الگویِ بحران توماس اسپریگنز ارائه شده است. در مقاله حاضر تلاش خواهد شد ضمن معرفی و بررسی اثر مذکور، نقد و ارزیابی انتقادی آن در دستور کار نویسنده قرار گیرد. اینکه مسئله و کانون تمرکز اثر چیست؟ و هدف این اثر و جایگاه آن در منابع موجود این حوزه به چه صورتی است؟، از مهمترین موضوعاتی هستند که نویسنده می کوشد به آنها بپردازد. نقد و بررسی اثر نشانگر آن است که از حیث روش شناختی اثر مذکور نتوانسته مراحل چهارگانه روش شناختیِ اسپریگنز را پیاده نماید. از این رو مهمترین نقد وارده بر اثر حاضر را می توان نقدی «روش شناختی» دانست.

جورجو آگامبن، فیلسوف سیاسی و اجتماعی ایتالیایی از جمله متفکران انتقادی معاصر است که با نقد قانون، دولت و حاکمیت به واکاوی اصول حاکم بر سیاست معاصر در غرب می پردازد. پژوهش حاضر می کوشد ضمن بازخوانی اندیشه سیاسی - اجتماعی این متفکر به این پرسش پاسخ دهد که «رویکرد انتقادی آگامبن از چه مؤلفه هایی تشکیل شده و جامعه مطلوب وی دارای جه عناصر و نشانه های عملی مشخصی در عرصه سیاست و اجتماع است؟». در پاسخ این فرضیه مطرح شده است که «جامعه مطلوب آگامبن بر مبنای نقدِ پیوند خشونت و قانون و بازسازی تجربه زبانی در اجتماع آینده بنا شده است». برای بررسی فرضیه مذکور از روش توصیفی-تحلیلی بهره گرفته شده است. یافته های پژوهش نشانگر آن است که رویکرد آگامبن دارای وجه ایجابی قابل توجهی است که با نقد پیوند خشونت و قانون و ایجاد طرحی برای اجتماع آینده، حیات طبیعی را بر مبنای تجربه زبان بازسازی می کند و آن را وارد حیطه سیاست می کند. جامعه مطلوب آگامبن، راهکاری عملی برای ورود طردشدگان، نظیر مهاجران، رنگین پوستان، گروه های قومی، زبانی، دینی و جنسی محسوب می شود، زیرا با طرد «امر استثناء» به عنوان قاعده و قانون به دنبال بازگشت به عناصر زبانی مادرانه است. جامعه مطلوب آگامبن را می توان «شهر شادمانه» نامید که نوعی «اجتماع گرایی» گسترده برای پذیرش تفاوت ها در عصر تسلط دموکراسی لیبرال است.

کتاب بنیاد نظری سیاست در جوامع چندفرهنگی با محوریت مسئله چندفرهنگ گرایی و تئوریزه کردن آن به نگارش درآمده است. پرسش محوری اثر این است که در یک اجتماع سیاسی با هویت های فرهنگی مختلف و با اعضای پیرو گفتارهای دینی، اخلاقی، و فلسفی گوناگون فرایند تصمیم گیری سیاسی چگونه باید تنظیم شود که درعین احترام به این تفاوت ها هم زیستی مسالمت آمیز شهروندان نیز رعایت شود؟ کتاب مذکور تلاش می کند ازطریق بررسی مناظره لیبرال ها و جامعه گرایان معاصر، پاسخ های داده شده به پرسش مذکور را به آزمون بگذارد. به تعبیر دیگر، رویکرد کلی کتاب دفاع از بینش جامعه گرایانه توأم با موضعی انتقادی به اندیشه لیبرالی است و نویسنده نظریه های ارائه شده ازسوی جامعه گرایان و لیبرال ها را در سه محور مفهوم خود، مبانی اخلاق سیاسی، و سیاست تفاوت فرهنگی تجزیه و تحلیل کرده است. با عنایت به مباحث مذکور، در مقاله حاضر تلاش خواهد شد ضمن معرفی اثر، نقد و ارزیابی انتقادی آن در دستور کار نویسندگان قرار گیرد. این که مسئله و کانون تمرکز اثر چیست؟ و هدف این اثر و جایگاه آن در منابع موجود این حوزه به چه صورتی است؟ از مهم ترین موضوعاتی اند که نویسندگان می کوشند بدان ها بپردازند.

مسئله توسعه همواره از موضوعات قابل توجه برای محققان حوزه های مختلف علوم اجتماعی بوده است. در این چارچوب، «نگرشی انتقادی به توسعه جماعت محور» از جمله آثار برجسته در حوزه «جامعه شناسی توسعه» محسوب می شود که توسط مارگارت لدویت نگارش شده است. لدویت از محققان برجسته حوزه اندیشه جماعت گرایی و عدالت اجتماعی، در این اثر به بازاندیشی توسعه جماعت محور پرداخته است. لدویت هم بر تحولات عینی در جوامع غربی مانند انگلستان در بستر جهانی سازی توجه کرده و هم بر دو نقطه عطف فلسفی قرن بیستم یعنی پائولو فریره فیلسوف برزیلی و آنتونیو گرامشی فیلسوف ایتالیایی تمرکز نموده است. به نظر لدویت، توسعه جماعت محور مستلزم پویشی میان نظریه و روش است و مجموعه دانشی بنا می نهد که بر مبنای عدالت، برابری و دموکراسی استوار می شود. هدف لدویت تنها شناختن جهان نیست، بلکه به کارگیری آن شناخت برای به بار نشاندن تحول است. به نظر می رسد پیوند نظریه و عمل جهت تحول از نوآوری های لدویت در این اثر است. هدف مقاله حاضر این است تا ضمن معرفی اثر مذکور، نقد و ارزیابی آن به دو صورت شکلی و محتوایی و معطوف به جامعه ایرانی مورد بررسی قرار گیرد.

جوامع معاصر بشری با بحران های مختلفی مانند محیط زیست، آزار حیوانات، فقر، بیماری های ویروسی، جنگ و نظامی گری، ستمگری انسان ها نسبت به یکدیگر، گسترش روابط انتفاعی و ابزاری میان انسان ها، بی-تفاوتی سیاسی و مدنی، فروپاشی اخلاقی و ... مواجه هستند. در میان بحران های مذکور، مقاله حاضر با تمرکز بر بحران اخلاقی، در پی یافتن پاسخی مناسب برای این پرسش است که «چگونه می توان از گسترش بیشتر بحران اخلاق در جامعه امروز ایران جلوگیری کرد؟». به عنوان فرضیه پاسخ آن است که حرکت به سمت جامعه فضیلتمند و شاخص های اخلاقی چنین جامعه ای مانند مسئولیت پذیری، اعتماد، راستگویی، خیرخواهی، همکاری جویی، صداقت، دیگردوستی و مهارت، مهمترین امید ما برای جلوگیری از گسترش بحران اخلاقی است. از این رو، چیستی جامعه فضیلتمند، شناخت ابعاد و شاخص های آن و همچنین اهمیت و ضرورت طرح آن در جامعه امروزِ ایران از مهمترین مسائل مورد بررسی در این مقاله است. با دغدغه ای کاربردی سعی شده تا امکانات نظریه اخلاق فضیلت محور برای به کارگیری در سطوح فردی و اجتماعی معرفی شود تا از این طریق راهی برای حل و فصل معضلات اخلاقی جامعه ایران معرفی شود. برای دستیابی به چنین هدفی ضمن تعریف اخلاقِ فضیلت، به بررسی رابطه فضایل اخلاقی با جامعه و اهمیت چنین موضوعی در جامعه بحرانی ایران پرداخته شده است. روش تحلیل مقاله «هنجاری» است و با آسیب شناسی از «آنچه که هست» در پی «آنچه که باید باشد» حرکت خواهیم کرد. نتایج بحث نشانگر آن است که در پرتو اخلاق فضیلت می توان مواجه ای دیگرگونه با جامعه بحران زده ایرانی داشت و به سازوکارهای آن امیدوار بود.

نقش و جایگاه دین در زندگی سیاسی و اجتماعی انسان موضوعی است که به جهت اهمیت باید مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. برای پرداختن به چنین موضوعی مقاله حاضر سراغ یکی از مهمترین آثار این حوزه یعنی کتاب «مسیحیت و دموکراسی» اثر ژاک ماریتن فیلسوف نئوتومیستی فرانسوی رفته است. ماریتن در این اثر به دفاع از دموکراسی با ارجاع آن به مسیحیت پرداخته است. البته این نوع دفاع خالی از انتقاد نیست و ماریتن در این اثر نگاهی تراژدیک به دموکراسی های معاصر نیز دارد. آشکار است که مسئله نسبت «دین و دموکراسی» محدود به اندیشه ژاک ماریتن نیست و اندیشمندان متعددی در پارادایم های فکری مختلف این مسئله را صورتبندی نموده اند. همچنین این رابطه فقط مختص به دین مسیحیت نیست و چنین موضوعی از مباحث قابل توجه در دنیای اسلام نیز به شمار می آید. با عنایت به چنین مباحثی نویسنده در این مقاله کوشیده تا الگوی نظری ژاک ماریتن در خصوص نسبت «مسیحیت و دموکراسی» را از منظر سیاسی، فلسفی و الهیاتی به بحث و فحص بگذارد و مدعای مطرح شده از سوی وی را با رویکردی انتقادی تجزیه و تحلیل نماید.