سید علی اکبر حسینی

همه انسان ها دارای فطرت الهی هستند، ولی این فطرت گاه بر اثر موانع مختلفی محجوب می ماند؛ ازاین رو، نیاز به شکوفایی و فعلیت بخشی دارد. در نقطه مقابل موانع فطرت، عواملی باعث شکوفایی فطرت می گردند که در این میان، عامل ذکر و یاد الهی از مهم ترین آنها به شمار می رود. هدف پژوهش حاضر این است که با مطالعه و گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و روش توصیفی تحلیلی با رویکرد تفسیر موضوعی، نقش ذکر در شکوفایی فطرت الهی در انسان را مورد بررسی قرار دهد. بررسی ها نشان می دهد از دیدگاه قرآن کریم ذکر و یاد الهی در شکوفا شدن فطرت الهی انسان تأثیر ویژه ای دارد و به هر اندازه که یاد خدا و توجه به معبود در وجود انسان بیشتر و عمیق تر باشد، معرفت شهودی به او بیشتر خواهد شد و فطرت الهی انسان بیدارتر و شکوفاتر می شود. این موضوع نمودها و آثار روشنی از قبیل نورانیت دل، بصیرت یابی انسان و قرب به خدای متعال، در زندگی اهل ذکر دارد. ذکر برای اینکه در شکوفایی فطرت الهی انسان تأثیر بگذارد، باید شرایطی داشته باشد که مهم ترین آنها خالصانه بودن، تداوم داشتن، کثیر و پنهانی بودن است.

در این مقاله نگرش قرآن به پدیده جنگ و جهاد و تبیین شاخص ها و کارکردهای پرورش نظامی مجاهدان با نگاهی تطبیقی به ادیان الهی «یهودیت، مسیحیت و زردشت» مورد واکاوی و بررسی قرارگرفته است. پرسش اصلی این است که با توجه به الهی و غیرتحریفی بودن خاستگاه دانش های قرآنی، به ویژه در مقایسه با ادیان الهی مزبور، رویکردِ واقعی کمی و کیفی قرآن به جنگ و جهاد چیست و در قرآن بر چه شاخص ها و کارکردهایی در پرورش نظامیان و مجاهدان تأکید شده است که می تواند نگرش های نادرست به رویکرد اسلامی و قرآنی نسبت به جنگ را تبیین نماید؟ روش این پژوهش، کتابخانه ای و اسنادی است. نوع پژوهش به لحاظ ماهیت و روش، توصیفی است که بر اساس رویکرد روش شناسیِ ترکیبی(کیفی کمیِ) جامعه شناسی و مفسرین قرآن کریم انجام شده است. جامعه آماری شامل کتب مقدس ادیان الهی مورد بررسی است. گردآوری داده ها براساس تحلیل محتوا و مقوله بندی مفاهیم و محاسبات آماری کمّی صورت گرفته است. هدف اصلی، ارائه تصویر و تفسیری واقع بینانه از آموزه های مرتبط با جنگ و جهاد در قرآن است تا بتواند به زدودن چهره خشن و جنگ طلب از اسلام کمک کند. مهمترین نتیجه پژوهش این است که قرآن درباره جنگ، تصویری جامع، واقع بینانه، صلح آمیز و تعالی بخش ارائه می دهد و در اصول ساختاری و کارکردهای قرآنیِ جنگ، عزت، اقتدار، تعالی و تکامل روحانی و معنوی انسان بر اساس آموزه های الهی ملحوظ شده است. این دیدگاه نسبت به جنگ به تربیت مجاهدانی می انجامد که با انگیزه های الهی و هدف گسترش ارزش های الهی به دور از خشونتِ غیرانسانی به جهاد می پردازند. از دیگر نتایج آن است که نشان می دهد در قرآن در مقایسه با سایر ادیان الهی- از جهت کمّی و کیفی- گزاره های کمتری به جنگ و مفاهیم متناظر با آن اختصاص یافته است؛ داده های آماری بیانگر این واقعیت است که حجم آموزه های کتب الهی ادیان مورد نظر درباره جنگ در مقایسه با قرآن (4/12 برابر) بیشتر می باشد.

پژوهش حاضر به بررسی روابط خطی و غیر خطی بین متغیرهای حسابداری و بازده سهام شرکتهای صنعت خودرو و ساخت قطعات طی سالهای 1382 الی 1387 می پردازد. متغیرهای حسابداری مورد بررسی شامل سه متغیر: سود عملیاتی، سود خالص و جریانات نقدی حاصل از عملیات می باشند. بازده سهام به صورت میانگین پنج ساله برای هر شرکت از اول فروردین هرسال تا آخراسفند هر سال محاسبه شده است. همچنین برای آزمون وجود رابطه بین متغیرها و معنادار بودن مدل های خطی و غیر خطی برآورد شده از تحلیل رگرسیون استفاده شده است. نتایج پژوهش بیانگر وجود رابطه خطی و غیر خطی بین متغیرهای حسابداری و بازده سهام در صنعت خودرو است. البته با توجه به نتایج آزمون، برخی از این مدلها در مقایسه با مدلهای دیگر، بهتر می توانند این رابطه را تبیین کنند. به عبارت دیگر بعضی از مدل های رگرسیونی مانند مدل های غیر خطی توانی و درجه سوم از توانایی بیشتری جهت تبیین بازده سهام برخوردار هستند. همچنین، مدلهای بدون عرض از مبدا نسبت به مدل های با عرض از مبدا، از توانایی بیشتری در قدرت تبیین بازده سهام برخوردار می باشند. 

در نگاشتة پیشین با نام «وحدت موضوعی در ترازوی نقد» (نک: پژوهش‌های قرآنی، ش55-54، ص206) به تفصیل ضعف دلایل این نظریه بیان شد؛ علاوه بر ناتوانی دلایل ارائه شده، می‌توان افزود دلایل و شواهدی وجود دارد که اثبات می کند تلاش برای موضوعی واحد برای تمامی سوره های قرآن، امری ناممکن است؛ «ناسازگارى این نظریه با اسلوب حاکم بر قرآن»، «فقدانِ معیار و میزانی مطمئن و فراگیر»، «دشواری و صعوبت دست یابى به غرضى واحد»، «فقدان اشارتى از معصوم(علیه السلام)»، «مقایسه قرآن با کتاب‌های علمی رایج بشری در دو حوزه محتوا و اسلوب»، «نزول تدریجی آیات قرآن»، «خطر تفسیر به رأی» و «تشتت آراى طرفداران نظریة وحدت موضوعی در تعیین غرض اصلى سوره‌ها»، از جمله دلایل و شواهدی است که در این نگاشته ارائه شده است.

به رغم وجود تنوع و تعدد موضوعات در بسیارى از سوره هاى قرآن که در نگاه ابتدایی، بدیهى می نماید؛ برخى قرآن پژوهان معاصر، معتقدند آن سوى این کثرت و تنوع ظاهرى، غرض و موضوع واحدى نهفته است و میان تمامى آیه هاى یک سوره و موضوعات به ظاهر پراکندة آن، پیوندى اجتناب ناپذیر و ناگسستنى با موضوع و غرض اصلى سوره برقرار است؛ آنان این ویژگى - وحدت موضوعى - را از معجزات برتر و مقتضاى بلاغت و حکمت الهى مى دانند. هرچند از سوی طرفداران این نظریه، تلاش هایی گسترده برای اثبات «وحدت موضوعی سوره های قرآن» انجام گرفته است، اما ضعف ها و کاستی هایی در دلایل ارائه شده وجود دارد که مانع از پذیرش این نظریه خواهد شد. در این نگاشته دلایل و شواهد این نظریه نقد و بررسی می شود. افزون بر کاستی های موجود در دلایل این نظریه؛ ناسازگارى نظریه با تنوع آشکار موضوعات در بسیارى از سوره ها؛ فقدان معیاری اطمینان بخش؛ خطر تفسیر به رأى؛ دشوارى دست یابى به موضوع اصلى در هر سوره، فقدان اشارتى در قرآن و کلام معصوم، تشتت و اختلاف فراوان در موضوعاتی که از سوی طرفداران این نظریه برای هر سوره معرفی شده است، به مثابة دلایلی هستند که به نفی و انکار نظریة وحدت موضوعی می انجامد.