روح الله صیادی نژاد

روح الله صیادی نژاد

مدرک تحصیلی: دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه کاشان

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۵۰ مورد.
۱.

تحلیل دلالی حوزه های معنایی الفاظ در قرآن مجید بررسی موردی سوره واقعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن سال ۱۳ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۲۵) 53 - 70

کلید واژه ها: تحلیل دلالی معنی شناسی حوزه معنایی سوره واقعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸ تعداد دانلود : ۱۲
در زبان شناختی و معناشناسی الفاظ یک متن، واکاوی مجموعه ای از الفاظ هم معنا در آن متن حائز اهمیت است که در یک «حقل دلالی» (حوزه معنایی) قرار دارند. این رویکرد زبان شناختی، در شناسایی بهتر یک متن هدفمند مانند قرآن مجید، به مثابه عالی ترین نمونه متن بلاغی و گران سنگ ترین متن ادبی کارآمد است؛ زیرا قرآن از بسامد الفاظی برخوردار است که ازنظر معنایی همگرا و با یکدیگر مرتبط اند و در یک حوزه معنا قرار می گیرند. بی تردید با شیوه ها و رویکردهای مختلف ازجمله معناشناسی می توان به برخی از جنبه های دلالی این الفاظ و بلاغت قرآن پی برد؛ براساس این، در جستار پیش رو با روش تحلیلی – توصیفی، الفاظ مشمول حوزه معنی (حقل دلالی) استخراج شدند و روابط معنایی میان آنها بررسی، تبیین و معلوم شده است؛ واژگانی که باوجود اختلاف لفظی در حوزه معنایی وصف «قیامت» جای دارند و با نام این سوره و آیات آغازگر آن سازواری دارند. همچنین، الفاظ مختلفی که براساس رابطه تقابل (تضاد) در یک حوزه معنایی هستند، در توصیف واقعه قیامت اشتراک معنایی دارند و شمولیت الفاظ هم معنا، جامعیت توصیف صحنه های قیامت و بهشت را رقم زده است.
۲.

بررسی جایگاه زبان شناختی بافت در سوره مبارکه کهف از دیدگاه جرجانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال ۱۱ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۲۲) 39 - 49

کلید واژه ها: بافت جرجانی کهف ترکیبهای نحوی و معنایی موقعیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷ تعداد دانلود : ۶
بافت را می توان مطمئن ترین و مهم ترین ابزار مفسّر برای ورود به تحلیل متون به ویژه سوره های قرآن دانست. تعابیری چون: زمینه، بافت، بافت موقعیتی و بافتار و اصطلاحاتی چون مقام، شأن نزول و اسباب نزول در سنت تفسیر قرآن مواردی هستند که در ذیل معنایی سیاق یا بافت قرار می گیرند. «جرجانی» (471ق) از جمله افرادی است که بیش از هزار سال پیش، نظریاتی در عرصه بافت شناسی متن ارائه داد؛ که دانشمندان غربی متاخر از او بدان دست یافتند و در زبان شناسی همان نظریات را به مثابه نظریه علمی جدید ارائه دادند. این مقاله می کوشد تا با شیوه توصیفی – تحلیلی به معرفی برخی از نظریات جرجانی در باره مقوله بافت بپردازد و با تطبیق آن با سوره مبارکه کهف به راستی آزمایی نظریات وی بپردازد. از رهآورده های این پژوهش آن است که در سوره کهف به کارگیری الفاظ و ارتباطات معنایی آن با سایر اجزاء جمله، ترکیب-های نحوی و دلالی، تقدیم و تاخیر و همچنین حذف از جمله موارد بافت ساز این سوره اند، بافت هایی که با موقعیت های اجتماعی و رخدادهای تاریخی و ویژگی های روحی و روانی شخصیتهای سوره کهف همسو هستند و با اهداف اصلی این سوره یعنی طرح گفتمان توحید و معاد همردیف شده اند. همچنین «اقتضای حال و مقام » -که در نظریه بافت شناسی معاصر به بافت موقعیت متن اشتهار دارد- با مقوله وصل و فصل مورد نظر جرجانی همسان است.
۳.

تحلیل گفتمان انتقادی دعای چهل و نهم صحیفه سجّادیه با تکیه بر الگوی هاج و کرس

نویسنده:
منبع: دعاپژوهی سال ۳ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۴ 107 - 125

کلید واژه ها: تحلیل گفتمان انتقادی هاج و کرس اسم سازی صحیفه سجادیه دعای چهل ونهم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱ تعداد دانلود : ۴۸
ادعیه صحیفه سجادیه به عنوان منبع عظیمی از تعالیم روح بخش حیات بشری، تعالی دهنده نگرش ها و عمل کردهای فردی و اجتماعی در راستای ایجاد گفتمان های توحیدی با هدف تحقق حاکمیت حق است. تحلیل گفتمان انتقادی از مهم ترین رویکرد های نوین در حوزه زبان شناسی و ابزاری پرکاربرد و میان رشته ای است که در راستای استفاده نظامند به بازتولید مفاهیم ایدئولوژیک و قدرت در بافت های سیاسی اجتماعی مورد استفاده قرار گرفته است. «هاج» و «کرس» از جمله زبان ناسانی هستند که با تکیه بر همین اصل، الگویی زبان شناختی و روش مند، متشکل از چهار مولفه نام دهی، اسم سازی، مجهول در برابر معلوم و جملات کنشی در برابر اسنادی ارائه کرده اند. این پژوهش به روش تحلیل گفتمان انتقادی و با هدف تبیین جهت گیری های ایدئولوژکی حاکم بر متن در دعای چهل ونهم صحیفه سجادیه به بررسی فرآیند ساختارهای گفتمان مدار بر اساس این نظریه پرداخته است. دستاورد پژوهش حاکی از آن است که فراوانی جمله های انتقالی در کلام امام چهارم علیه السلام نشان گر جریان زنده دعا در ارتباط با تکالیف فردی و مسؤولیت های اجتماعی است. آرایش مختلف زبانی و وجود زبان استعاری در این دعا، جهت گیری های گوناگونی را در مقابله با گفتمان نظام سلطه اموی نشان داده است. از جمله نتایج این پژوهش وجود مؤلفه اسم سازی در دعای مذکور در جهت معرفی، اثبات و استقرار پایه های اصلی نظام حاکمیت حق است. امام سجاد (ع) در این دعا سعی در مقابله و خنثی سازی گفتمان باطل و معرفی و جایگزینی گفتمان حق هم چنین، معرفی و رشد عناصر جامعه توحیدی در ایصال به حاکمیت نظام حق دارد.
۴.

تحلیل محتوى کتب العربیه للمرحله الثانویه الأولى بناءً على نموذج بلیسک للإبداع(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در زبان و ادبیات عربی بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۶ 171 - 194

کلید واژه ها: کتب العربیه للمرحله الثانویه الأولى نموذج بلیسک للإبداع تحلیل المحتوى

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۶ تعداد دانلود : ۱۶۳
یعد الإبداع من أهم المستلزمات لتحقیق الاکتشافات والاختراعات والتطورات فی مختلف مجالات الحیاه، ویحظى الیوم باهتمام کبیر من جانب الخبراء فی مجال التعلیم. تستهدف هذه الدراسه الکشف عن مدى توافر مؤشّرات الإبداع فی کتب العربیه للمرحله الثانویه الأولى على أساس نموذج بلیسک. منهج البحث فی هذه الدراسه وصفی ومن نوع تحلیل المحتوى. عینه الدراسه هی مجتمع الدراسه نفسه، وهی مکوّنه من جمیع محتوى کتب العربیه (التمارین، والصور، والنصوص)، لهذه المرحله فی المدارس الإیرانیه للعام الدراسی 1398 1399ﻫ.ش / 2019 2020م، ویصل عدد الکتب إلى 3 مجلدات. لتحقیق أهداف البحث، تم استخدام استماره تحلیل المحتوى المعتمده على نموذج بلیسک للإبداع کأداه الدراسه. یتکون هذا النموذج من 13 مؤشّراً موزّعه على ثلاثه مبادئ (الانتباه، والهروب، والتحرک الذهنی)، وأربع مراحل (التحضیر، والخیال، والتنمیه / التطویر، والعمل)؛ إضافه إلى ذلک، استخدمنا منهج آنتروبی شانون للتقییم هادفین تحدید مدى أهمیه العناصر المدروسه فی الکتب عینه البحث. وقد أشارت نتائج الدراسه أن محتوى کتب العربیه فی هذه المرحله ینطوی على حوالی 70٪ من الوحدات غیر النشطه. فی تقییم هذه الکتب على أساس نموذج بلیسک للإبداع، وجدنا أکبر اهتمام للمبدأ الأول (الانتباه)؛ أما المبادئ الأخرى فحظیت بأقل قدر من الاهتمام، بحیث یکون مبدأ التحرک الذهنی موجودا فقط فی کتاب الصف التاسع المدرسی؛ لذا فإن محتوى الکتب المدرسیه المذکوره لا یتوافق مع مبادئ الإبداع فی نظریه بلیسک ویتمتع بأقلّ فعالیه فی خلق الإبداع لدى المتعلمین وتعزیزه.
۵.

بررسی ارتباط زبانی در الأربعین علوی بروجردی بر اساس نظریه یاکوبسن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاشان شناسی دوره ۱۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۹) 3 - 24
تعداد بازدید : ۱۴۱ تعداد دانلود : ۹۰
زبان شناسی پراگ تحت تأثیر اندیشه های یاکوبسن، نظریه ارتباط میان زبان عادی و زبان ادبی را ارائه کرد و نقش شعری زبان را از نقش ارتباطی آن متمایز ساخت. پیروان این مکتب بر این باور بودند که زبان عادی، تنها متوجه مدلول است، اما نقش شعری زبان به سوی نشانه و دال و اهمیت خاص آن گرایش دارد. نگارندگان در این تحقیق بر آن اند که با در پیش گرفتن روش توصیفی تحلیلی و با توجه به رهیافت یاکوبسن، به بررسی ارتباط زبانی شعر محمد بن ابراهیم الموسوی معروف به علوی بروجردی (1272 1362ق) از فقیهان و شاعران قرن چهاردهم بپردازند. دستاورد تحقیق بیانگر آن است که این شاعر دل سوخته، اندیشه و احساسات خاص خود را صادقانه بیان می کند. ضمیر مستتر در افعال امری این سروده متوجه مخاطب خاصی نیست، بلکه این ضمیر به منظور ترغیب و طلب همنوایی متوجه هر شخصی است که این سروده را بخواند. شاعر برای انتقال پیام خویش از عناصری کمک می گیرد که می توان آن را با حواس ظاهری و باطنی دریافت. وی با این شیوه توانسته است میان جهان بیرون و جهان درون مخاطب (گیرنده) پیوند ناگسستنی برقرار نماید. ازآنجاکه در نقش ادبی تأکید برخود پیام است، علوی بروجردی از این طریق توانسته است زبان پیام را از طریق زبان معیار برجسته نماید. وی با کاربست توازی نحوی که از جمله تکرارهای پنهان است و در مرکز خلاقیت هنری شاعر قرار دارد انسجام سروده خویش را دوچندان نموده و سطح موسیقایی آن را به اوج رسانده است. هدف او از به کارگیری آرایه های ادبی نظیر تضاد و هم پاغازی اقناع مخاطب و لذت بخشی به مخاطب است.
۶.

همسنجی ترجمه کنش های گفتاری سوره مریم (با تکیه بر ترجمه های الهی قمشه ای، فولادوند، خرمشاهی، صفارزاده و مکارم شیرازی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های ترجمه در زبان و ادبیات عربی سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۶ 105 - 134

کلید واژه ها: کنش گفتاری ترجمه کاربردشناسی سوره مریم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۳ تعداد دانلود : ۱۵۵
زبان در اصل ترجمه ای از تصورات و مفاهیم ذهنی انسان است؛ بنابراین، ارتباط بین زبان و ترجمه، حقیقتی انکارناپذیر است. کاربردشناسی به عنوان یکی از زیرشاخه های زبان شناسی به بررسی پاره گفتارها در درون بافت می پردازد. کنش گفتاری از مهم ترین مفاهیم کاربردشناسی است که به نوعی به تحلیل گفتمان مربوط می شود؛ از آن روی که گفتمان، سلسله ای از کنش های گفتاری است. در پرتو اهمیت مسأله، نگارندگان در این جستار بر آنند تا با در پیش گرفتن روش تحلیل گفتمان و با تکیه بر ترجمه های پنج مترجم همچون الهی قمشه ای، خرمشاهی، فولادوند، صفارزاده و مکارم شیرازی از قرآن کریم به همسنجی ترجمه کنش های گفتاری در سوره مریم بپردازند. از نتایج تحقیق این است که مترجمان در ترجمه کنش های گفتاری مستقیم، مانند کنش های امری حقیقی و کنش های اعلامی و تعهدی درست عمل کرده اند، اما در ترجمه کنش های اظهاری، عاطفی، ترغیبی و به ویژه استفهامی که گاهی به دلایل بلاغی از معنای اصلی خود خارج می شوند، ضعیف عمل کرده و در مواردی حتی مفهوم را به ذهن مخاطب منتقل نکرده اند و تنها به ترجمه تحت اللفظی بسنده کرده و بیشتر توجهشان به ساختار نحوی آیه بوده است. دیگر اینکه در فرآیند ترجمه به ترجمه بافت محور و به عناصر مهم در گفتمان از جمله عنصر متکلم، مخاطب و پیام مورد هدف متکلم، عنصر زمان و مکان، اهمیت نداده و از شیوه های مؤثر در رساندن مفهوم کنش های گفتاری، خصوصاً کنش های گفتاری غیرمستقیم مانند علائم سجاوندی و بعضی از هنجارهای نحوی و موسیقایی قرآن، بهره نبرده اند.
۷.

واکاوی زبان سیاسی پیامبراعظم (ص)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های سیاست اسلامی سال دهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۱ 123 - 150

کلید واژه ها: گفتمان سیاسی پیامبر قدرت ایدئولوژی منظور شناسی ارتباط

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۱ تعداد دانلود : ۱۱۷
در هر عصری، گفتمان سیاسی به واژگان و شگردهای جدیدی در رویارویی با گروه های گوناگون سیاسی نیازمند است. تحلیل گفتمان مشخص می کند که هر متنی با چه منبع قدرتی در ارتباط بوده و ارتباط میان فرستنده و گیرنده متن را معیّن می کند. نگارندگان در جستار پیشِ رو با درپیش گرفتن روش کاربردشناسی زبان و با رویکرد تحلیل گفتمان به بررسی زبان سیاسی پیامبر اعظم (ص) در گفتمان های سیاسی و اجتماعی پرداخته و درصدد پاسخ گویی به این سؤال اساسی اند که حضرت در گفتمان های خود چه راهبرد های زبانی اختیار می کرد تا بتواند به اهداف سیاسی و اجتماعی خویش نائل آید. دستاورد پژوهش بیانگر آن است که پیامبر باتوجه به بافت موقعیتی مخاطب از واژگان نام آشنای روزگار خویش بهره می برد تا از این طریق بتواند فضای گفتمان را به نحو بهتری راهبری کند. پیامبر برای آنکه کلامش بیشترین تأثیر را در جان دریافت کننده بگذارد، از گویش مخاطبان استفاده می کرد تا فاصله عاطفی خود را با آنان کم کند. بسامد بالای افعال مضارع در گفتمان های سیاسی بین المللی بیانگر چشمداشت پیامبر به واقعیت های موجود و آینده خود با مخاطبان دارد و از این طریق توانسته است پویایی خاصی به گفتمان خویش ببخشد.
۸.

تحلیل سوره فیل بر اساس اندیشه ساختارگرایان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال ۶ بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیایی ۲۱)

کلید واژه ها: لفظ محور جانشینی محور هم نشینی نقد ساختاری سوره فیل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۵ تعداد دانلود : ۱۵۳
بر خلاف تصور عده ای که کشف معانی موجود در یک متن را وابسته به بررسی لایه های بیرونی آن می دانند گروه دیگر با اعتقاد به وجود انسجام و پیوند تنگاتنگ میان لفظ و معنا، قسمت عمده بازتولید این معانی را در درون خود ساختار قلمداد می کنند. این شیوه که با نام تحلیل ساختارگرایانه شناخته می شود قابل تطبیق بر سوره های قرآن نیز است. در این جستار تلاش شده است با در پیش گرفتن روش توصیفی –تحلیلی به تحلیل سوره فل بر اساس اندیشه ساختارگایان پرداخته شود. نتایج تحقیق حاکی از آن است که غرض خداوند در سوره فیل، تنها از مجرای الفاظ و واژگان منتقل نمی شود بلکه شیوه ارتباط واژگان در یک نگاه بوطیقایی خود القاء کننده اهداف خاص است. اجزای تشکیل دهنده این سوره در سطوح مختلف نشانه ها اعم از صامت ها و مصوت ها، واژگان و ترکیبات با یکدیگر ارتباط تنگاتنگی دارند و همگی در قالب یک مجموعه به هم پیوسته یک هدف کلی را دنیال می کنند و آن ترسیم عاقبت دو گروه حق و باطل از مجرای قدرت نمایی های دو گروه و اثبات قدرت برای یکی و نفی از دیگری است.
۹.

بررسی گفتمان موقعیتِ تسلیم و امید به خدا در سوره کهف بر اساس نظام نقش گرای هلیدی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادبیات عربی تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۹ 88 - 108

کلید واژه ها: سوره کهف نقش گرایی هلیدی موقعیت تسلیم و امید

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۳ تعداد دانلود : ۱۳۸
در زبان شناسی نقش گرا معنای بافتی متون، محصول پیوند متن و موقعیتی است که در آن تولید می شود. مهم ترین کارکرد این نوع از نگاه در قرآن کریم آشکارسازی زوایای پنهان معنا در آن است. ضرورت این نوع از نگاه در بیان و اثبات این فرضیه است که بافت موقعیت مطرح شده در نظام نقش گرا، به واسطه تعیین دقیق معنا به عنوان یک قرینه اساسی در فهم، می تواند به طور مستقیم بر معنای آیات قرآن کریم اثر داشته باشد. برای مثال موقعیت تسلیم و امید به خداوند در سوره کهف، آشکارکننده ابعاد مختلف تسلیم از جنبه فردی، اجتماعی و اعتقادی است. در این پژوهش سعی شده است با در پیش گرفتن روش توصیفی - تحلیلی با بررسی آیاتی از سوره کهف که تسلیم و امید به خداوند را مطرح کرده اند به تبیین ارتباط گفتمان موقعیت این مقوله ها با متن و ارتباط لایه های سه گانه بافت موقعیتی(گستره، منش و شیوه سخن) با لایه های معنایی زبان (فرانقش اندیشگانی و بینافردی و متنی) پرداخته شود. از جمله رهیافت های حاصل شده آن است که آغازگر های مرکب (متنی- ساختاری) در موقعیت تسلیم بیشترین بسامد را دارا هستند که نشان از ارتباط حروف ربط با موقعیت دارد. تکرار در بافت موقعیتی تسلیم و امید به چندین شکل نمود می یابد همچنین استعمال «رب» با ضمیر متصل «نا» و «ی» در هر سه رویداد یعنی (داستان جوانمردان، واقعه تحدی و داستان صاحبان باغ) مشاهده نمود. عنصر معنایی این ترکیب اضافی همان امید به رحمت خداوند است که بافت موقعیت در شکل دادن آن نقش اساسی ایفا می کند.
۱۰.

بررسی جایگاه بافت در ساختار گفتمان متن سوره یوسف از نگاه فرث در مکتب معناشناسی لندن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن سال dhcدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۲) 71 - 90

کلید واژه ها: بافت شناسی فرث گفتمان سوره یوسف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۶ تعداد دانلود : ۱۰۸
در پژوهش های مربوط به متون دینی، رویکرد معنی شناسی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در میان مکاتب زبان شناسی، مکتب لندن به مقوله معنا اهتمام بسیار دارد و بر علل تحول معنی براساس بافت موقعیتی و آشکارسازی زوایای پنهان متن نظر دارد. این پژوهش می کوشد با شیوه توصیفی تحلیلی به معرفی نظرات فرث (بنیانگذار مکتب لندن) در باره ائتلاف بافت با گفتمان متن در جهت رسیدن به معنی بپردازد و با تطبیق آن با سوره مبارکه یوسف رویکرد بافت شناسی آن را در جهت رسیدن به معنا بازتاب دهد. در این پژوهش تلاش شده است با تحلیل ارتباطات معنایی در ترکیب های متن، یعنی سویه های آوایی، صرفی، نحوی و دیگر نشانه های دلالی در بافت درون زبانی متن سوره یوسف، نقش اصلی موقعیت، به عنوان بافت برون زبانی در فرایند شکل گیری معنا براساس حال گوینده و مخاطبان و گفتگوهای کنشگران اصلی و فرعی این سوره در محیط اجتماعی به دست آید. از همین گذر، بافت موقعیت، تعیین کننده گفتمان معنایی مناسب در متن سوره یوسف محسوب می شود.
۱۱.

بررسی آشنایی زدایی در استعارات دیوان ابن فارض و کلیات مولوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۱۸ پاییز ۱۴۰۰ شماره ۶۹ 19 - 38

کلید واژه ها: آشنایی زدایی استعاره ابن فارض مولوی زبان شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۴ تعداد دانلود : ۷۵
آشنایی زدایی شگردی است که ادیب از آن سود می جوید تا جهان متن را به چشم مخاطب بیگانه بنمایاند و موضوع را به گونه ای بیان نماید تا درک دلالت های معنایی دشوار به نظر رسد. این انحراف از کاربرد متعارف یک اتفاق زبانی و واسطه ای برای شناخت سبک ادبی شمرده می شود. نگارندگان در جستار حاضر به روش تحلیلی به بررسی شگرد آشنایی زدایی در استعارات اشعار ابن فارض و مولوی می پردازند. تحقیق نشان از آن دارد که استعاره تماثلی در سروده های ابن فارض جایگاهی را به خود اختصاص نداده و بسامد آن در عرفان عاشقانه او نسبت به عرفان زاهدانه بیشتر است. استعاره تجسیدیه در اشعار این دو شاعر با بسامد نزدیک به هم رعایت شده، اندیشه های انتزاعی آنان را دنبال می نماید و نشان از دلبستگی شان به تأملات درونی -عرفانی است. هر دو شاعر با انتخاب شگرد تزاحم استعاره سبب دیریابی معنا شده اند تا از این طریق با برجسته نمودن الفاظ خویش، سبب لذت ادبی مخاطبین را فراهم آورند.
۱۲.

هماهنگی آوا و معنا در آیات نفخ صور(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال ۵ تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیایی ۱۸) 105-131

کلید واژه ها: آیات قرآن نفخه صور معنا آوا صفات حروف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۸ تعداد دانلود : ۲۴۰
رابطه آوا و معنا در نظام قرآن؛ رابطه ای شگفت و بررسی بلاغت قرآن از این منظر، نشانگر سبک ویژه این متن است؛ سبکی که با کاربرد عناصر آواساز و با بهره گیری از ظرفیت های معنادار موجود در آواها شکل می گیرد و موسیقی و آوای برخاسته از چیدمان هجایی آیات، زمینه تشویق و تهدید مخاطب را فراهم می آورد. در حقیقت، قرآن کریم از تمام ظرفیت های مؤثر زبان در انتقال پیام الهی به مخاطب، بهره جسته و واژگان و حروف آن به گونه ای انتخاب شده است که زمینه فهم و أثرگذاری آیات را فراهم آورد. در این جستار نگارندگان برآنند تا آیات نفخ صور را از منظر معناشناسی آوایی، واکاوی و تحلیل نمایند. پژوهش نشان از آن دارد که کوچک ترین واحد آوایی در این آیات، عهده دار پیام های معنایی است و چیدمان هجایی حروف و طنین الفاظ با معنای آیات ارتباط تنگاتنگی دارند؛ به گونه ای که اگر واج یا واکه ایی از واژگان تغییر نماید معنا و مفهومی دیگر برداشت می شود. دامنه حضور حروف مجهور و مهموس در این آیات با توجه به سیاق کلام تغییر می کند. حضور گسترده مقطع آوایی کوتاه در آیات نفخ صور دوم، بر اضطراب و پریشان حالی انسان ها به هنگام زنده شدن و لحظه رستاخیز آن ها اشاره دارد.
۱۳.

بررسی انسجامِ آواییِ «الفراق» سروده متنبی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه ادب غنایی سال نوزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۳۶ 157 - 176

کلید واژه ها: انسجام آوایی متنبی موسیقی زبانشناسی شعر عصر عباسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۵ تعداد دانلود : ۳۲۴
گفتمان شعری، ساختار زبانی کاملی است که ماده خام آن را آواهای هماهنگ و منسجم با یکدیگر تشکیل می دهد و متنی به وجود می آورد  که دلالت ها و معانی آن  ناشی از حالت های درونی شاعر است. متنبی شاعری  است که در انتخاب آواها و الفاظ منسجم، سرآمدِ شاعران عصر و دوره خویش است. نگارندگان در این پژوهش با درپیش گرفتن روش توصیفی تحلیلی انسجام آوایی الفراق متنبی  بررسی کرده اند و به این سؤالات پاسخ داده اند که متنبی در قصیده باییه چه استراتژیهای زبانی در پیش می گیرد تا نوعی هارمونی و توازن ذهنی و معنوی در سرتاسر سروده ایجاد نماید؟ چرا متنبی در قصید ه الفراق از آواهای واضح، بهره بیشتری می گیرد ؟ هدف متنبی از بکارگیری ساخت های نحوی مقارن در این سروده چیست؟ آنچه از این بررسی حاصل می شود این است که متنبی با رعایت تمام قواعد زبان عربی از تمامی ظرفیت های جملات، واژگان، حروف، اصوات و آواها در ارتقای سطح معنایی و زیبایی سروده خویش بهره برده است. سهولت تلفظ و خوش آهنگیِ صوتِ برخاسته از واژگان، متنی یکپارچه و منسجم را پدید آورده است. چینش آوایی و واژگانی درالفراق سروده متنبی چنان ماهرانه به خدمت گرفته شده است که گواه  بر چیره دستی او  در  زبان عربی است.  
۱۴.

بررسی تطبیقی ترجمه های فارسی و عربی ضرب المثل ها در نمایشنامه های شکسپیر (مطالعه موردی: هشت ترجمه از «هملت» و چهار ترجمه از «رام کردن زن سرکش»)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان پژوهی سال دوازدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳۷ 69 - 94

کلید واژه ها: شکسپیر ضرب المثل ضدالمثل ترجمه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۲ تعداد دانلود : ۳۱۰
پژوهش پیشِ رو، در پی شناسایی و شناساندنِ روش هایِ انتقالِ مفهومِ ضرب المثل ها، از لابه لایِ برابرسازی های زبانی است. به این منظور، مقاله حاضر بر پایه روش های کاربردی تر در ترجمه ضرب المثل ها و با بهره گیری از روش «توصیفی-تحلیلی» بر آن است تا دریابد راهبردِ اصلیِ مترجم های عربی و فارسیِ دو نمایشنامه «هملت» و «رام کردن زن سرکش» چیست؟ همچنین، اینکه این مترجم ها در چه زمان و در چه حالتی به ترجمه تحت اللفظی، جایگزین سازی با ضرب المثل یا ترجمه تفصیلی آزادِ یک ضرب المثل، روی آورده اند؟ در پاسخ به این پرسش ها، نخست، فرهنگ ضرب المثل های انگلستان در قرن شانزدهم و هفدهم ، به عنوان منبعِ اصلیِ پژوهش در نظر گرفته شد. سپس، ضرب المثل های به کاررفته در دو نمایش نامه، با استناد به آن استخراج شده و در بخشِ ضرب المثل، در دو زیربخش ارائه گشتند. واژه ها و پاره گفته های به کاررفته در برگردان ها، به عنوان داده های اصلی پژوهش، در دو سطح واژگانی- نحوی و دلالی با یکدیگر مقایسه و توصیف شدند. در پایان، گزارشی از راهبردهای مترجم ها در برگردانِ ضرب المثل ها بر پایه ویژگی های مورد اشاره در تعریف جامع ضرب المثل (تعریف منتخب این پژوهش) ارائه شد. یافته های پژوهش، تفاوت معناداری را مابین برگردانِ مترجم های عربی و فارسی نشان نداد. لفظ گرایی، راهبردِ غالبِ مترجم ها است و برای گره ها و نقطه های دشوار مفهومی- معنایی، پانوشت نیز بر آن افزوده گردیده است. نارسایی مفهومی، فقط در برگردانِ اندکی از ضرب المثل های در پیوند با گروه  ضدالمثل ها دیده شده است.
۱۵.

بررسی زبان ایدئولوژیک در شعر سعاد الصباح و سیمین بهبهانی با رویکرد جامعه شناسی زبان

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی فارسی و عربی سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۷ ۸۶-۵۹

کلید واژه ها: جامعه شناسی زبان زبان زنانه شعر معاصر عربی شعر معاصر فارسی سعاد الصباح سیمین بهبهانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۵ تعداد دانلود : ۲۰۸
نگارندگان در این جستار با مطالعات کیفی و در پیش گرفتن روش کاربرد شناسی زبان بر آنند تا زبان ایدئولوژیک را در سروده های سعاد الصباح شاعر کویتی و سیمین بهبهانی، شاعر ایرانی، مشخص کنند. دستاورد تحقیق بیانگر این است که در انتخاب ساختارها و الگوهای زبانی، سعاد و سیمین پیرو الگوهای خاص گونه زبانی جنس خود هستند. بسامد استفاده زنان به این دلیل که از دسترسی به قدرت در جامعه و از پایگاه اجتماعی شایسته خویش، محروم بوده اند از جمله های تأکیدی در سروده هایشان زیاد است تا شاید سخنانشان مورد توجه قرار گیرد. این دو شاعر با استفاده از ضمیر متکلم، قصد برهم زدن موازنه قدرت و اثبات حضور فعّالتر زنان را عرصه های فرهنگی و اجتماعی دارند. سعاد الصباح، «دجاجه» را استعاره از زن معاصر عربی آورده است تا بیان کند که زن معاصر، آزادی خود را از دست داده و وطن برای او به زندان تبدیل شده است. سیمین بهبهانی نیز با به کارگیری استعاره «کولی» برای زن معاصر ایرانی، بیان می کند که از سرسپردگی، ضعف، ظلم پذیری، خانه نشینی و تسلیم بیزار، و خواستار حقوق انسانی، آزادی، عشقی پاک و دو سویه است.
۱۶.

زبان کاوی «چکامه طلایی» سیدحمیری براساس نقد فرمالیستی

نویسنده:
منبع: هنر زبان دوره ۴ مرداد ۱۳۹۸ (۲۰۱۹) شماره ۳

کلید واژه ها: فرمالیسم زبان شعر چکامه طلایی سیدحمیری توازن هنجارگریزی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۸ تعداد دانلود : ۳۶۹
سیدحمیری ازجمله شاعران آیینی سراست که برای تبیین حقایق تاریخی، درعین حال که بر خردورزی و عقلانیت تکیه دارد، از زبان احساس نیز بهره می برد. او هنرمندانه، فرم را دستمایه ی آفرینش مفاهیم و مضامین جدید قرار می دهد به گونه ای که توجه شنونده را می رباید و معنای موردنظر خود را در ذهن وی تثبیت می نماید. سروده های خویش را بر «سهل ممتنع» که سازه ی هنری نیرومندی ست، بنا می نهد. نگارندگان در این جستار برآنند تا با مطالعه ی کیفی و درپیش گرفتن روش نقد زبانی، «چکامه طلایی» سیدحمیری را بررسی نمایند. دستاورد تحقیق بیانگر آن است که سیدحمیری بااستفاده از ظرفیت موسیقایی «بحر کامل»، به وحدتِ حال و تجربه ی روحی نایل می آید. ضرب آهنگ و خوش نوایی این چکامه حاصل پاره ای از تکرار های آوایی ست که نشان از گزینش آگاهانه ی خالق این اثر هنری دارد. وی با بهره گیری از تکرارهای نامرئی و واژه هایی که از طول موج صوتی یکسان برخوردارند، لذت صوتی و شنیداری را برای خواننده پدید می آورد تا به شعر خویش تنوع و زیبایی ببخشد. سیدحمیری در سطح معنایی شگفتی آفرین است. وی با استفاده از زبانی که رام دستان اوست، به رغم رویکرد هنرمندانه ی وی به هنجارگریزی و احیا و ساخت ترکیبات نو، همانند دیگر شاعران آیینی، روح معنا را به پای تندیس فرم، قربانی نمی سازد.
۱۷.

نقش آوا در تصویرسازی (مطالعه موردپژوهانه: سوره نازعات)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۱۴) 191 - 208

کلید واژه ها: قرآن سوره نازعات معناشناسی آواشناسی فاصله

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹۹ تعداد دانلود : ۴۱۵
زبان مجموعه ای از آواها است که بشر برای انتقال مفاهیم ذهنی اش از آن بهره می گیرد. در حقیقت آواها القاگر احساسات و عواطف هستند و عملکرد موسیقایی آنها خالق اثر را یاری می رساند تا معنای ذهنی اش را بهتر به مخاطب انتقال دهد. قرآن کریم از تمام ظرفیت های مؤثر زبان در انتقال پیام الهی اش به مخاطب بهره جسته و واژگان و حروف آن به گونه ای انتخاب شده که زمینه فهم و تأثیر کلام را فراهم آورده است. در این جستار نگارندگان برآنند با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی نقش آوا در تصویرسازی با تکیه بر سوره نازعات بپردازند. پژوهش نشان از آن دارد که کوچک ترین واحد آوایی این سوره عهده دار پیام های معنایی است و آوای آیات تابع معنا و متناسب با اغراض کلام است و با توجه به سیاق آیات تغییر می کنند. حروف مجهوره نسبت به حروف مهموسه دامنه گسترده تری را به خود اختصاص داده تا تصاویری از سخت جان دادن کافران و صحنه های قیامت را ترسیم نمایند. مقطع آواهایی این سوره با تغییر سیر خطاب، از باز به بسته گرایش یافته است.
۱۸.

بررسی تلویح گفتار در نمایشنامه «گنجشک گوژپشت» محمد الماغوط(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادبیات عربی پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۱ 35 - 50

کلید واژه ها: زبان شناسی کاربردی تلویح گفتار گرایس محمد الماغوط. نمایشنامه العصفور الأحدب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۳ تعداد دانلود : ۲۴۰
تلویح گفتار یکی از اساسی ترین موضوعات زبانشناسی کاربردی است که  نخستین بار توسط «گرایس» مطرح شد. وی برای گفتگوها ی عامه ی مردم، مبانی منطقی با عنوان اصول همکاری وضع کرد که نادیده گرفتن این اصول موجب پیدایش گفتار تلویحی می شود. این نظریه کارکرد بسیار ویژه ای در نمایشنامه دارد؛ چرا که نمایشنامه افزون بر دارا بودن عنصر «گفتگو» دارای مجموعه ای از گفتارهای دو پهلو است که دربردارنده معانی ضمنی است. در این جستار نگارندگان سعی دارند  براساس مطالعات کیفی و با روش کاربرد شناسی زبان به تحلیل نمایشنامه «گنجشک گوژپشت» بر اساس نظریه گفتار تلویحی گرایس وی بپردازند تا از معنای ظاهری و روساخت نمایشنامه  به زیرساخت آن انتقال یابند و بتوانند پیام اصلی این اثر را به مخاطب منتقل نمایند. دستاورد این پژوهش بیانگر آن است که  اصول همیاری «گرایس» به وسیله شگردهای زبانی- بلاغی همچون اطناب، تکرار، استعاره ی تمثیلیه، آیرونی و استفهام قابل نقض است. تلویح گفتارهای عرفی و عمومی  موجب می شوند که مدلول های تلویحی جدیدی به متن افزوده شود که به تقویت ژرف ساخت  و پویایی آن می انجامد
۱۹.

نقد جامعه شناختی سروده وصف گرگِ بحتری بر اساس دیدگاه هیپولیت تن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد ادب عربی دوره نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱۹ (پیاپی ۷۷) 213 - 236

کلید واژه ها: نقد جامعه شناختی شعر عصر عباسی وصف گرگ بحتری هیپولیت تن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۲ تعداد دانلود : ۲۹۹
نقد جامعه شناختی با مطالعه ادبیات در بافت تاریخی و اجتماعی ، همواره در پی شنیدن فریادهای هنرمند است.  با توجه به این که  اثر ادبی جزو صور روساختی جامعه است ضرورت دارد که ناقد علاوه بر متن، توجه خود را به آنچه در اطراف متن می گذرد، معطوف بدارد. با استفاده از این نوع نقد می توان مسائل پشت متن را بیان نمود و مناطق سکوت آن را به حرف واداشت تا به جهان بینی عامه مردم دست یافت. نگارندگان در جستار پیش روی بر آنند تا با در پیش گرفتن روش نقدی- تحلیلی و براساس دیدگاه هیپولیت تن (1828-1893م) به نقد جامعه شناختی سروده« وصف ذئب» بحتری، شاعر عصر عباسی، بپردازند. دستاورد پژوهش بیانگر آن است بحتری، با نفوذ در پوست جامعه، در سروده « وصف گرگ» که یک کل به هم پیوسته ی یکدست است، روابط دیالکتیک جامعه ی آن روز عباسی را به تصویر کشیده است. وی در این سروده در بیان احساسات و عواطف خود از «معادل موضوعی» استفاده کرده  است. او هنرمندانه و کیمیاگرانه مفاهیم اجتماعی- تاریخی روزگار خود  را بیان می دارد. این سروده دارای لایه های توتمیستی است و گرگ خاکستری، نمادی از ترکان است که نقش اول در جامعه آن روز عباسی را ایفا می نمودند.
۲۰.

دراسه الاستعارات السیاسیه فی الخطبه ۹۳ والخطاب ۱۰ من نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الثالثه خریف و شتاء ۱۳۹۸ (۱۴۴۱ق) العدد ۱ (المتوالی ۵) 107 - 115

کلید واژه ها: نهج البلاغه الإمام علی (ع) الاستعاره السیاسه البلاغه تطبیق اللغه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۶ تعداد دانلود : ۱۳۱
أن دمج النص بالأدوات المعبره اللغویه على وجه الخصوص البصریه سوف یکون أمرًا ملهم ومثیر للتفکیر. ویعتمد استکشاف علم الوجود فی النص على التعرف على عملیه الاستعارات فی النص. لذلک، یلعب تحلیل الخطاب السیاسی - الذی یتعامل مع العلاقه بین القوى الاجتماعیه السیاسیه واللغه - دور الاستعاره فی ظهور الأحداث الاجتماعیه، تفاعل القوى الاجتماعیه وصراعها على السلطه. فسوف نحاول من خلال البحث الحالی دراسه الاستعارات السیاسیه الموجوده فی نهج البلاغه خلال فتنه صفین وأیضًا أسالیب المواجهه اللغویه للإمام علی (ع) مع معاویه بشکل حصری فی استعاراته السیاسیه عن طریق إجراء دراسات نوعیه وأسالیب تحلیلیه. تشیر نتائج البحث إلى أن الاستعاره هی واحده من أهم الأدوات اللغویه التی تنقل التعقیدات العلنیه والسریه للإنسان فی شکل أجمل الأشکال الأدبیه فی اللغه. ویستخدم الإمام علی (ع) الاستعارات الأساسیه للتفکیر بطریقه محایده ومع هذا النوع من الاستعاره المقنعه، یسعى لإلقاء اللوم على الجمهور الذی یتجنب السعی إلى السلام. وفی الواقع، الامام علی (ع) من أجل توفیر الفضاء اللازم للانتقادات الرئیسیه یستخدم الاستعارات من أجل أخذ معاویه إلی هامش المحاورات من دون السعی فی الخرق فی إذلال خصمه وشخصیته. فتؤثر استعاراته على العالم العاطفی لمن خلقت الاستعاره من أجله. والنموذج الاستعاری للإمام علی (ع) هو إزاله الشرعیه من وجود خصومه السیاسیین من أجل فضح هذه الشرعیه المزیفه ومواجهته السیاسیه مع معاویه تؤدی إلى معرکه فی الخطابات.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان