حمید عطایی نظری

حمید عطایی نظری

مدرک تحصیلی: استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴۱ تا ۶۰ مورد از کل ۶۵ مورد.
۴۱.

هَفَوات و سَرقات: پژوهش نامه یا پژوهش نما؟ نگاهی انتقادی به کتاب «نگاهی به تاریخ تفکر امامیه از آغاز تا ظهور صفویه»

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۲۸ مرداد و شهریور ۱۳۹۶ شماره ۳ (پیاپی ۱۶۵) 69 - 82

کلید واژه ها: تاریخ تفکر امامیه مهدی فرمانیان مصطفی صادقی کاشانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۲ تعداد دانلود : ۲۳۴
کتاب «نگاهی به تاریخ تفکر امامیه از آغاز تا ظهور صفویه » نوشته آقایان مهدی فرمانیان و مصطفی صادقی کاشانی از تاز هترین آثاری است که در زمینه تحقیق در تاریخ تفکّر امامیّه انتشار یافته است. در مقاله حاضر به برخی از ایرادات و لغزشهای مشهود در این کتاب از جمله: انتحال یا سرقت مطالب، بیان ادّعاها و مطالب نادرست، آشفتگی و نابسامانی در بیان عبارات، عدم ربط و فقدان پیوند صحیح میان مطالب کتاب، و اغاط حروفنگاشتی اشاره م یشود.
۴۲.

کلام شیعی و گفتمان معتزلی (ملاحظاتی در باب مسئلۀ تأثیرپذیری کلام امامیه از کلام معتزله)

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۲۸ آذر - اسفند ۱۳۹۶ شماره ۵ و ۶ (پیاپی ۱۶۷ و ۱۶۸) 3 - 40

کلید واژه ها: شیعه معتزله امامیه اثرپذیری کلام امامیه کلام معتزله گفتمان کلامی معتزله

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۵ تعداد دانلود : ۳۸۱
نسبت بین کلام شیعه و کلام معتزله، و بطور خاص مسأله تأثیرپذیری کلام امامیّه از نظام کلامی معتزله، در زمره بح ثبرانگیزترین مسائل تاریخ کلام شیعه بوده و هست و آراء مختلف و گاه متضادّی نیز در باب آن ابراز شده است. در این نوشتار، نخست، دیدگاههای گونا گونی که در چند دهه گذشته از سوی محقّقان مختلف در خصوص این مسأله بیان گردیده بطور خلاصه تدوین و گزارش شده است و پس از آن، نویسنده، دیدگاه منتخب خود در این باره را توضیح داده است. به باور نگارنده، متکلّمان رسمی امامیّه بطور خاص از زمان شیخ مفید )د: 413 ه .ق.(، به تدریج، در مرحله تبیین و تحریر مسائل اعتقادی و پرداخت به مباحث کلامی، تحت تأثیر «گفتمان کلامی معتزله » قرار داشته اند؛ یعنی در کلا مورزی خود، از ذهن و زبان و بیان و نظام کلامی معتزله بهره گرفته اند، و به شیوه نگرش و نگارش خاصّ  آنها مسائل و مباحث کلامی را ارائه نموده اند، در عین حال که از حیث آموزه ها و اصول اعتقادی مستقلّ بود هاند. این اثرپذیری، هم بنا به اقتضای دانش کلام مرسومِ زمانه آن متکلّمان بوده که ایجاب می کرده متکلّمان امامی نیز به همان زبان و بیان و سبک معتزلی، کلام ورزی و تکلّم کنند، و هم به سبب انتخاب آ گاهانه روش کلامی اعتزالی به عنوان برترین روش رایجِ عصر در پرداخت به علم کلام. 
۴۳.

نگرشی بر نگارش های کلامی (4) الأبحاث المفیده فی تحصیل العقیده

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۲۷ مهر و آبان ۱۳۹۵ شماره ۴ (پیاپی ۱۶۰) 84 - 90

کلید واژه ها: الأبحاث المفیده فی تحصیل العقیده رساله کلامی علامه حلی آثار کلامی کلام امامیه اعتقادات امامیه اعتقادات شیعه عقاید شیعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۲ تعداد دانلود : ۲۲۸
علامه حلی از برجسته ترین متکلمان امامی حوزه حله بشمار می آید که با نگارش آثار کلامی پرشمار در موضوعات مختلف عقیدتی، نقش مهمی در تبیین کلام امامیه در عصر خودش ایفا نمود. نگاشته های کلامی علامه از حیث هدف نگارش، حجم و سطح طرح مباحث و مخاطبان گوناگون اند. پاره ای از آنها همچون الأبحاث المفیده فی تحصیل العقیده رساله های کم حجمی هستند که علامه در آنها از حد طرح اصل عقیده فراتر رفته و ضمن بیان مختصر اقوال مشهور در هر مسأله، به نقل عقیده مختار و ادله منتخب خود پرداخته است. نویسنده در نوشتار حاضر به معرفی رساله کلامی به نسبت مختصر علامه حلی موسوم به الأبحاث المفیده فی تحصیل العقیده پرداخته و برخی از ویژگی های آن را برمی شمارد. وی مطالب شایان توجه پیرامون این رساله را در قالب چند مبحث ارائه می نماید: نام و صحت انتساب رساله، نسخ خطی، شروح، چاپ ها، ارزیابی چاپ های اثر، ساختار و محتوای رساله. 
۴۴.

نگرشی بر نگارشهای کلامی (5): واجب الاعتقاد علی جمیع العباد

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۲۷ آذر و دی ۱۳۹۵ شماره ۵ (پیاپی ۱۶۱) 92 - 104

کلید واژه ها: واجب الاعتقاد علی جمیع العباد آثار علامه حلّی اعتقادنامه باورهای شیعه آثار کلامی دیدگاه های اعتقادی امامیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۲ تعداد دانلود : ۲۱۱
رساله کوتاه واجب الاعتقاد علی جمیع العباد در زمره آن دسته از آثار علامه حلّی قرار دارد که در آنها بطور عمده، اصلِ دیدگاههای اعتقادی امامیّه (در بخش کلامی آن) به همراه مهمترین دلیل برای اثبات هر یک از دعاوی مجال طرح یافته، و دیگر به ادلّه و اقوال مختلف در هر مبحث پرداخته نشده است. نویسنده، نوشتار حاضر را با هدف معرفی این اثر به رشته تحریر درآورده است. وی در راستای این هدف، نخست، انتساب رساله مذکور به علامه حلی، تاریخ نگارش، ساختار و نسخه های آن را مورد مداقه قرار داده است. در ادامه، ترجمه ای از این رساله را در بوته نقد و بررسی قرار داده و مهم ترین شروح و نیز حواشی آن را بر می شمرد. در نهایت، با ارزیابی با بیان چاپ های رساله و ارزیابی و یادآوری کاستی های دو چاپ از آن به تصحیح شیخ محمّد رضا انصاری قم، نوشتار را به پایان می رساند.
۴۵.

نگرشی بر نگارشهای کلامی 6 الرساله السَّعدیه

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۲۷ بهمن و اسفند ۱۳۹۵ شماره ۶ (پیاپی ۱۶۲) 81 - 92

کلید واژه ها: نگارشهای کلامی الرساله السعدیه السعدیه علامه حلی اصول اعتقادات اصول فقه اصول کلام معرفی رساله عبدالحسین محمدعلی بقال آثار علامه حلّی آثار کلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۶ تعداد دانلود : ۱۸۰
یکی از تألیفات ارزشمند علامه حسن بن یوسف بن علی بن مطهر حلی، اثری است چنددانشی و در عین حال نسبتاً مختصر به نام «الرساله السعدیه » که گاه آن را «السعدیه » نیز خواند هاند. این رساله با بیان مقدماتی از دانش اصول فقه آغاز م یشود و پس از آن، فصلی در باب اصول پن جگانه اعتقادی آمده که همراه آن، چند موضوع فقهی نیز مطرح شده است. در نهایت، رساله، با دو فصل کوتاه در خصوص ترغیب به انجام برخی از اعمال عبادی و اخلاقی و تحذیر از ارتکاب پار های از منکرات خاتمه م ییابد. بدی نسان، رساله سعدیه مشتمل است بر مباحثی چند از علوم اصول فقه و کلام و فقه و اخلاق. علامه، چنانکه در دو موضع از مقدمه رساله تصریح کرده، این اثر را برای سعدالدین محمد بن علی ساوجی (آوجی) نگاشته و ثواب نگارش آن را به همو تقدیم کرده است. نا مگرفتن رساله مزبور به عنوان «سعدیه » نیز طبعاً به همین مناسبت است. نویسنده، نوشتار حاضر را با هدف معرفی رساله مذکور و بیان برخی از ویژگی ها و مختصات نگارشی آن، به رشته تحریر درآورده است. وی در راستای این هدف، نخست مسئله انتساب رساله سعدیه به علامه حلی و تاریخ نگارش آن را مورد دقت نظر قرار داده است. در ادامه، مباحث مربوط به ساختار، محتوا، نسخه ها، ترجمه ها، شروح و منتخبات، و چاپ ها را مطرح می نماید. در نهایت، ویراست دوم تصحیح عبدالحسین محمدعلی بقال از رساله سعدیه را در بوته نقد و بررسی قرار داده و با ارائه شاهد مثال هایی، نمونه هایی از این اغلاط را بازگو می کند. 
۴۶.

نگرشی بر نگارش های کلامی(1) نهج المسترشدین فی اصول الدّینِ علّامه حلّی و شروح آن

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۲۷ فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۱۵۷) 84 - 92

کلید واژه ها: نگارش های کلامی کلام اسلامی متون کلامی کلام امامیه علامه حلی کلام شیعه آثار کلامی کتاب نهج المسترشدین فی اصول الدین معرفی کتاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۰ تعداد دانلود : ۲۵۵
«نگرشی بر نگارشهای کلامی» عنوان کلی مجموعه یادداشتهای سلسله واری است که در راستای تعریف و بازشناسی میراث کلامی اسلامی منتشر خواهد شد. نویسنده در این گفتارها می کوشد متون کلامی مهمّ فرقه های مختلف اسلامی بویژه مکتب تشیّع را معرّفی و ابعاد گونه گون آنها را بررسی نماید. وی همچنین از خصائص ساختاری و محتوائی متون سخن به میان آورده و جایگاه و اهمیّت آنها را در منظومه نگارش های کلامی تشریح می کند. در نهایت، ویراست یا ویراست های مختلف این آثار را توصیف و در بوته نقد و ارزیابی قرار می دهد. نویسنده در نخستین نوشتار از سلسله نگارش های مذکور، کتاب نهج المسترشدین فی اصول الدین علامه حلی و شروح نگاشته شده بر آن را مورد مداقه قرار می دهد.
۴۷.

نگرشی بر نگارش های کلامی (3) مَصائب و مَصاعب رسائل سَیّد مرتَضی

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۲۷ مرداد و شهریور ۱۳۹۵ شماره ۳ (پیاپی ۱۵۹) 37 - 47

کلید واژه ها: جوابات المسائل الطرابلسیات الثانیه مهدی رجائی رسائل شریف مرتضی مرتضی علم الهدی آثار کلامی نقد کتاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۰ تعداد دانلود : ۳۰۳
در میان آثار کلامی بازمانده از متکلّم شیعه شریف مرتضی علم الهدی، مجموعه رسائل وی گنجینه ای ارزشمند از معارف امامیّه و از اهمّیّت بسیار برخوردار است. رسائل شریف مرتضی از جمله متون کهن دشوار فهم است که تصحیح آنها به سادگی میسور نیست. گذشته از بیان پیچیده و زبان فنّی علم الهدی در نگارش آثارش، نبود نسخ معتبر کهن از بیشینه آثار او مزید بر علّت شده و تصحیح میراث وی، از جمله رسائلش، را با مشکل جدّی روبه رو کرده است. نویسنده در نوشتار حاضر، رسائل شریف مرتضی را از حیث کیفیت و صحت تصحیح، در بوته نقد و بررسی قرار داده است. وی از باب نمونه، به بررسی و نقد ویراست رساله «جوابات المسائل الطرابلسیات الثانیه » شریف مرتضی پرداخته است. رساله مذکور، با تصحیح سَیّد مَهدی رجائی در ضمن جلد نخست رسائل الشریف المرتضی صص 307 356 به چاپ رسیده است. نگارنده از میان نسخ متعدّد طرابلسیات ثانیه، هفت نسخه برتر در دسترس را انتخاب کرده و با متن چاپی آن سنجیده است و کاستی های آن را از حیث افتادگی ها، کلمات یا عبارات زائد، و خوان شها یا ضبط های غلط، با ذکر شاهد مثال هایی از متن چاپی ارائه داده است.
۴۸.

نقدی بر کتاب عقیده الشیعه

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۲۷ مهر و آبان ۱۳۹۵ شماره ۴ (پیاپی ۱۶۰) 78 - 83

کلید واژه ها: کتاب عقیده الشیعه محمدرضا انصاری قمی کلام شیعه اصول اعتقادی شیعه نقد کتاب رساله کلامی عقاید شیعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۷ تعداد دانلود : ۲۱۵
کتاب عقیده الشیعه مجموعه ای است از هفتاد رساله کلامی مختصر در باب اصول اعتقادی پنج گانه شیعه که چندی پیش، با تدوین و تحقیق محمدرضا انصاری قمی در دو مجلد منتشر شد. هدف نامبرده از تدوین مجموعه حاضر، گردآوری و عرضه اعتقادنامه های شاخصی است که از قرن دوم تا دهم هجری قمری نگاشته شده و در آنها عقیده شیعه دوازده امامی درباره توحید، عدل، نبوت، امامت و معاد تبیین شده است. شمار قابل توجهی از رساله های نشریافته در این مجموعه، قبل از این، در صورتهای مختلف بر دست آقای انصاری قمی یا دیگر مصححان، به طبع رسیده اند و هم اکنون در کتاب عقیده الشیعه به ادعای طابع با تصحیح تازه ای بازچاپ شده اند. تعداد زیادی از آن ها نیز برای نخستین بار در این کتاب به زیور طبع آراسته شده اند. نویسنده در نوشتار حاضر مباحث انتقادی خود پیرامون کیفیت نامطبوع و نامقبول رساله های مذکور در این مجموعه در قالب سلسله مطالبی ارائه داده است. در این جستار، وی تنها به ارزیابی تصحیح و طبع یکی از رساله های آن مجموعه یعنی رساله الأبحاث المفیده فی تحصیل العقیده تألیف علامه حلی که در صفحات 614 تا 650 از جلد دوم کتاب مذکور چاپ شده، پرداخته است.
۴۹.

نگرشی بر نگارشهای کلامی (2): معرّفی انتقادیِ ویراست تذکره الواصلین فی شرح نهج المسترشدین

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۲۷ خرداد و تیر ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۱۵۸) 70 - 88

کلید واژه ها: نهج المسترشدین فی اصول الدین علامه حلی تذکره الواصلین فی شرح نهج المسترشدین عبدالحمید بن اعرجی حسینی طاهر السلامی کلام نقد کتاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۲ تعداد دانلود : ۳۲۲
نویسنده در نوشتار حاضر به معرفی و نقد تصحیحی از کتاب تذکره الواصلین فی شرح نهج المسترشدین نوشته عبدالحمید بن اعرجی حسینی که شرحی بر رساله کلامی نهج المسترشدین علامه حلی است، می پردازد. کتاب مذکور با تحقیق طاهر السلامی از سوی المرکز الاسلامی للدراسات الاستراتیجیه در سال 1436 ه.ق. به زیور طبع آراسته شده است. نویسنده نوشتار در راستای هدف مذکور، نخست نکاتی پیرامون کتاب تذکره الواصلین و نویسنده آن و همچنین دست نوشتهای بازمانده از آن بیان می کند. پس از آن به ارزیابی و نقد ویراست ارائه شده از این اثر می پردازد. وی با ارائه شاهدمثال هایی از متن تحصیح کتاب، کاستی های آن را بر می شمرد.
۵۰.

نکاتی در باب ساختار و نسبت دو کتاب المُلخّص و الذخیره شریف مرتضی

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۲۶ آذر و دی ۱۳۹۴ شماره ۵ (پیاپی ۱۵۵) 54 - 69

کلید واژه ها: کتاب الملخص کتاب الذخیره شریف مرتضی علم الهدی علم کلام ویژگی های ساختاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۵ تعداد دانلود : ۲۴۹
کتاب الملخص و الذخیره شریف مرتضی علم الهدی، دو کتاب در علم کلام است که هم از حیث اشتمال بر عمده مسائل کلامی، و هم از جهت تشریح و توضیح موضوعات در بیشتر ابواب کلامی، آثاری ارزشمند در میان نگاشته های شریف مرتضی بشمار می آیند. درخصوص هر دو کتاب، پرسش ها و نقاط ابهام مهمی قابل طرح است که از آن میان، نحوه تدوین آن ها و نسبت میان این دو کتاب، از اصلی ترین پرسش هایی است که باید بجد بدان ها پرداخت. نویسنده در نوشتار حاضر می کوشد با تحقیق و تدقیق در شواهد و قرائن موجود به پرسش هایی از این دست پاسخ دهد: ترتیب و مراحل تألیف دو کتاب الملخص و الذخیره به چه صورت بوده است؟ الملخص و الذخیره از حیث ساختار و محتوا چه نسبتی با یکدیگر دارند؟ علت اشتراک فصول پایانی الملخص با فصول ابتدایی الذخیره چیست؟ فصولی که در اصل در الملخص و الذخیره وجود داشته است و اکنون در دست نیست کدامند؟ وی پیش از پرداختن به نسبت دو کتاب الملخص و الذخیره، نخست نگاهی دقیق به ویژگی های ساختاری هر یک از کتب دارد.
۵۱.

تحول معرفت شناختی کلام امامیّه در دوران میانی و نقش ابن سینا در آن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: نقد و نظر سال بیستم بهار ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۷۷) 81 - 114

کلید واژه ها: کلام امامیه ابن سینا معرفت شناسی مکتب بغداد مکتب کلام فلسفی علامه حلی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۲ تعداد دانلود : ۲۶۹
ابن سینا بر متکلمان شیعه و سنّی از مهم ترین مباحث مطرح در ابن سینا پژوهی و کلام پژوهی است. یکی از پیامدهای گسترش فکر فلسفی ابن سینا در دوران میانی، تکوین مکتب کلام فلسفی در میان اهل سنت به همت فخر رازی و نزد امامیه به دست نصیر الدین طوسی بود. ورود آموزه های فلسفی ابن سینا به مجادله های کلامی، سبب تحولاتی شگرف در نحوه پرداخت متکلمان امامی به مسائل مختلف کلامی شد. در مقاله حاضر با مقایسه مباحث معرفت شناختیِ کلام پیشا فلسفی امامیّه موسوم به مکتب امامی بغداد با مباحث مطرح در این زمینه در مکتب کلام فلسفی امامیه، تأثیرات گوناگون سنت فلسفی ابن سینا بر این مباحث در کلام دوران میانی امامیّه تبیین می شود. پیدایش تحولات معنایی در برخی از اصطلاح های حوزه معرفت شناسی، ارائه دسته بندی های جدید برای علم، طرح برخی قواعد معرفت شناختی، تبیین مسائلی از جمله چگونگی دستیابی انسان به علم و طرح موضوع های جدید در حوزه معرفت شناسی از جمله مهم ترین ابعاد تحول اساسی یادشده است.
۵۲.

تطوّر برهان صدّیقین در کلام فلسفی امامیّه از نصیر الدین طوسی تا نصیر الدین کاشی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: شناخت بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۷۲

کلید واژه ها: ابن سینا برهان صدیقین نصیر الدین طوسی نصیر الدین کاشی کلام فلسفی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۶ تعداد دانلود : ۳۳۹
برهان صدّیقین از براهین مهم و معتبر اثبات وجود خدا در فلسفه و کلام اسلامی بشمار می آید که نخست در فلسفه ابن سینا بطور رسمی مطرح شد و پس از آن، دیگر فلاسفه در تحکیم و ترویج آن سعی وافر نمودند و صورت های مختلفی از آن را ارائه کردند. برهان صدّیقین به سبب اتقان و اعتبار خاصّ خودش با استقبال فیلسوف متکلّمانِ امامی در دوران میانی نیز روبرو شد و دانشورانی همچون خواجه نصیر الدین طوسی و علّامه حلّی تقریرهای مختلفی از آن را در آثار خود بیان کردند. یکی از متکلّمان برجسته ای که تلاش کرد تقریر بدیع و نوینی را از برهان صدّیقین عرضه کند نصیر الدین کاشی (م 755 ق) بود. وی با ابتکار خود، طرح برهان صدّیقینی از گونه ای دیگر را درانداخت که تا پیش از او در فلسفه و کلام اسلامی مطرح نشده بود و با این وصف، تاکنون مورد توجّه قرار نگرفته است. بررسی سیر تاریخیِ تقریرهای مختلف برهان صدّیقین در کلامِ فلسفیِ امامیّه از نصیر الدین طوسی تا نصیر الدین کاشی از یکسو تطوّر و گوناگونیِ این برهان را در دوره یادشده از کلام شیعه نشان می دهد و از سوی دیگر، نحوه مشارکت هر یک از متکلّمان امامی در تقویت و گسترش این برهان در الهیّات اسلامی را بازگو می کند.
۵۳.

«فضولی» در کلام شیعه! نقد یک ابتذال، نقل یک انتحال

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۲۶ بهمن و اسفند ۱۳۹۴ شماره ۶ (پیاپی ۱۵۶) 56 - 65

کلید واژه ها: کتاب «پگاه باور» کتاب «مطلع الاعتقاد فی معرفه المبدأ و المعاد» ملا محمد فضولی بغدادی حسین محمدزاده صدیق نقد کتاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۲ تعداد دانلود : ۱۹۵
کتاب «پگاه باور»، عنوان برگردان فارسی کتاب «مطلع الاعتقاد فی معرفه المبدأ و المعاد» نگاشته شاعر شیعی، ملا محمد فضولی بغدادی است که در سال 1390 به قلم حسین محمدزاده صدیق از سوی نشر ادیان به طبع رسیده است. نویسنده در نوشتار حاضر، کتاب مذکور را در بوته نقد و بررسی قرار داده است. وی در راستای این هدف، کاستی های مشهود در مقدمه و برگردان مترجم را در چندین بخش از جمله: دعاوی نسنجیده، ترجمه غلط، ضبط غلط نام ها، اغلاط نگارشی و حروف نگاشتی، و نابسامانی نمایه ها، مورد مداقه قرار داده است.
۵۴.

پیوست و تکمله مقاله «نکاتی درباب ساختار و نسبت دو کتاب المُلخّص و الذخیره شریف مرتضی»

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۲۶ آذر و دی ۱۳۹۴ شماره ۵ (پیاپی ۱۵۵) 74 - 79

کلید واژه ها: کتاب الملخص کتاب الذخیره شریف مرتضی علم الهدی علم کلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۲ تعداد دانلود : ۳۸۶
نویسنده در نوشتار زیر، نقطه نظرات دکتر حسن انصاری را درخصوص مقاله خود تحت عنوان «نکاتی در باب ساختار و نسبت دو کتاب الملخص و الذخیره شریف مرتضی» ارائه می دهد. دکتر انصاری پیرامون برخی مطالب و موضوعات مطرح در آن مقاله، یادداشتی در صفحه بررسی های تاریخی سایت کاتبان، نگاشته بودند. نویسنده نوشتار مذکور، برخی فواید مورد اشاره دکتر انصاری را که در مقاله خود بدان ها اشاره نکرده است نقل می کند. همچنین اهم موارد مورد اختلاف میان نظر دکتر انصاری و خود را در خصوص مساله یاد شده و نیز چندین ملاحظه دیگر، بیان می دارد. 
۵۵.

اولریش رودولف و کتاب ارزشمند او درباره ماتریدیه

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۲۶ بهمن و اسفند ۱۳۹۴ شماره ۶ (پیاپی ۱۵۶) 99 - 104

کلید واژه ها: اولریش رودولف ماتریدیه اسلام شناسان کلام پژوهان کتاب ماتریدی و کلام سنی در سمرقند کلام پژوهی ماتریدی پژوهی فرقه های اهل سنت معرفی کتاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۳ تعداد دانلود : ۲۶۷
اولریش رودولف استاد مطالعات اسلامی دانشگاه زوریخ سوئیسیکی از برجسته ترین اسلام شناسان و کلام پژوهان حال حاضر در اروپا است. از میان آثار رودولف، کتابی که بسیار مورد توجّه قرار گرفته، کتاب او درباره مکتب ماتریدیه با عنوان «ماتُریدی و کلام سنّی در سمرقند» است. نویسنده در نوشتار حاضر می کوشد کتاب مذکور را معرفی کرده و اهمیت آن را به محققان کلام پژوه گوشزد نماید. وی در راستای این هدف، نخست، آثار رودولف را به اختصار معرفی و نیز اشاره ای مختصر به فرقه ماتریدیه و وضعیت کنونی تحقیقات ایرانی درباره آن دارد.
۵۶.

تطوّر برهان صدّیقین در کلام فلسفی امامیّه از نصیرالدین طوسی تا نصیرالدین کاشی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: شناخت بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۷۲

کلید واژه ها: ابن سینا برهان صدیقین نصیرالدین طوسی نصیرالدین کاشی کلام فلسفی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۵ تعداد دانلود : ۳۰۵
برهان صدّیقین از براهین مهم و معتبر اثبات وجود خدا در فلسفه و کلام اسلامی به شمار می آید که نخست در فلسفه ابن سینا به طور رسمی مطرح شد و پس از آن، دیگر فلاسفه در تحکیم و ترویج آن سعی وافر نمودند و صورت های مختلفی از آن ارائه کردند. برهان صدّیقین به سبب اتقان و اعتبار خاصّ خودش با استقبال فیلسوف متکلّمانِ امامی در دوران میانی نیز روبرو شد و دانشورانی هم چون خواجه نصیرالدین طوسی و علّامه حلّی تقریرهای مختلفی از آن را در آثار خود بیان کردند. یکی از متکلّمان برجسته ای که تلاش کرد تقریر بدیع و نوینی از برهان صدّیقین عرضه کند، نصیرالدین کاشی بود. وی با ابتکار خود، طرح برهان صدّیقینی از گونه ای دیگر را درانداخت که تا پیش از او در فلسفه و کلام اسلامی مطرح نشده بود و با این وصف، تاکنون مورد توجّه قرار نگرفته است. بررسی سیر تاریخیِ تقریرهای مختلف برهان صدّیقین در کلامِ فلسفیِ امامیّه از نصیرالدین طوسی تا نصیرالدین کاشی از یکسو تطوّر و گوناگونیِ این برهان را در دوره یادشده از کلام شیعه نشان می دهد و از سوی دیگر، نحوه مشارکت هر یک از متکلّمان امامی در تقویت و گسترش این برهان در الهیّات اسلامی را بازگو می کند.
۵۷.

از شمس الدین کشی تا ابن رشد شیعی! بررسی کتاب «شیعه شناسان غربی و اصول اعتقادات شیعه دوازده امامی»

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۲۵ خرداد و تیر ۱۳۹۳ شماره ۲ (پیاپی ۱۴۶) 29 - 40

کلید واژه ها: کتاب شیعه شناسان غربی و اصول اعتقادات شیعه دوازده امامی مریم صانع پور شیعه شناسان غربی شیعه شناسی شیعه دوازده امامی اصول اعتقادات نقد کتاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۶ تعداد دانلود : ۲۵۶
امروزه شناخت ابعاد مختلف تشیع و به ویژه تشیع امامی، در کانون توجه اسلام پژوهان غربی قرار گرفته است و هر ساله آثار متعددی درخصوص برخی از وجوه و ساحت های معرفتی آن نوشته می شود. با توجه به حجم وسیع تحقیقات غربی در این زمینه، لازم است شیعه پژوهان اندک اطلاعی از گفتمان حاکم بر فضای شیعه شناسان غربی و دیدگاه های ایشان درباره تشیع امامی داشته باشند. کتاب «شیعه شناسان غربی و اصول اعتقادات شیعه دوازه امامی» کتابی است که توسط مریم صانع پور و انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در سال 1393 به رشته طبع درآمده است. به زعم نویسنده این نوشتار، کتاب مذکور اگر از حداقل استانداردهای لازم برای یک پژوهش آکادمیک برخوردار می بود، می توانست گامی مهم برای شناخت دیدگاه های شیعه شناسان غربی در شمار آید؛ ولی افسوس که چنان نیست. از این رو نویسنده، کتاب مذکور را در بوته نقد و بررسی قرار داده و برخی لغزش های محتوایی، ویرایشی و ساختاری صورت گرفته در نگارش آن، از جمله لغزش در ضبط اسماء اعلام و کتب، استدلال های ضعیف و ترجمه های نادرست و ... را متذکر می شود.
۵۹.

ملاک ها و ویژگی های مکتب کلام فلسفی در شیعه (با روی کرد به آثار فیاض لاهیجی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه دینی پاییز ۱۳۹۱ شماره ۴۴

کلید واژه ها: شیعه کلام فلسفی فیاض لاهیجی اصول و قواعد فلسفی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات فلاسفه اسلامی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام کلیات متکلمین
تعداد بازدید : ۱۷۱۱ تعداد دانلود : ۸۰۴
یکی از مهمترین گرایش ها و مکاتب کلامی پدید آمده در کلام تشیع، مکتب کلام فلسفی است. این مکتب که در قرن هفتم توسط خواجه نصیرالدین طوسی (م 672 ق) تأسیس گردید، در ادامه توسط پیروان او مانند علاّمه حلّی (م 726 ق) وفیاض لاهیجی (م 1072 ق) بسط و گسترش یافت و در اندک زمانی، تبدیل به جریان غالب و حاکم در کلام شیعه گشت در این مقاله، در صدد آنیم که پس از ارائه ی تعریفی دقیق و جامع از کلام فلسفی، با توجه به نگاشته های کلامی لاهیجی، ملاک ها و ویژگی های این مکتب کلامی، از جمله استفاده از اصول، قواعد و اصطلاحات فلسفی در تبیین مباحث کلامی را بازشناسی و معرّفی نماییم. شناخت این ویژگی ها و خصائص در تجزیه و تحلیل آرا و اندیشه های کلامی متکلّمان این مکتب از اهمیت فراوانی برخوردار است.
۶۰.

خرد گرایی کلامی در دوران میانی جهان اسلام

نویسنده: مترجم:
منبع: آینه پژوهش سال ۲۲ بهمن و اسفند ۱۳۹۰ شماره ۶ (پیاپی ۱۳۲) 7 - 19

کلید واژه ها: خرد گرایی دوران میانی جهان اسلام مکاتب کلامی اسلامی معتزله اشاعره

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۷ تعداد دانلود : ۲۷۰
از آغازین دوران، خردگرایی همواره خصیصه مهم اندیشه کلامی مسلمانان بوده است. با وجود این حقیقت که در طول تاریخ اسلامی، خردگرایی، مخالفان خاص خود را داشته است؛ این جریان همچنان باقی ماند تا آنکه یکی از تکیه گاه های اصلی تفکر کلامی مسلمانان گردید. تنها در پی شکل گیری بنیادگرایی نوین اسلامی بود که خردگرایی به حاشیه رانده شد و به میزانی در معرض خطر قرار گرفت که هیچ گاه پیش از این قرار نگرفته بود. نویسنده در مقاله حاضر به طور مختصر، به معرفی، بیان تاریخچه شکل گیری و ذ کر متکلمان برجسته مکاتب کلامی اسلامی خردگرا در دوران میانی جهان اسلام از جمله معتزله و اشاعره، همت گماشته است. نویسنده در ادامه، پس از بیان تعامل موجود میان جریان های مختلف اندیشه کلامی در جهان اسلام، روابط میان اسلام و دیدگاه های متکلمان مسلمان با دیگر ادیان مانند یهودیت و مسیحیت در دوران میانی اسلام را مطرح می نماید. در انتها، با بیان سیر مطالعه و پژوهش در باب اندیشه های معتزله و اشاعره و معرفی پژوهش ها در این حوزه و اعتزال یهودی، مقاله خویش را به پایان می رساند.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان