اسماعیل افقهی

هدف اصلی مقاله حاضر شناسایی روند موضوعی پژوهش های بین المللی حوزه کتابداری و اطلاع رسانی است. این تحقیق با استفاده از تحلیل استنادی مقالات مجله «مرور سالانه علم اطلاع رسانی و فن آوری» بین سال های 2002 تا 2006 انجام شد. از 4663 منبع مورد استناد که بین سال های 1996 تا 2005 منتشر شده اند، حدود 76 درصد آنها شامل مواد چاپی و نزدیک به 8 درصد مواد الکترونیکی بودند. بیشترین گرایش به موضوع «ذخیره و بازیابی اطلاعات کامپیوتری» با فراوانی 839 (18 درصد) و کمترین گرایش به «ساختمان کتابخانه» با فراوانی 1 (02/0 درصد) است. موضوع های «علوم کتابداری و اطلاع رسانی» و «سازمان» تا اواسط دهه 1996 تا 2005 روندی نزولی داشته، پس از آن سیری صعودی پیموده اند. موضوع های «حرفه» و «استفاده کننده و استفاده از کتابخانه» که در دوره ده ساله با فراز و نشیب های متعددی روبه رو بوده اند، در سال 2005 به یکباره افزایش یافته اند. موضوع «کتابخانه ها و مراکز منابع» تا سال 2001 روندی صعودی داشته، در سال 2002 افت کرده، و پس از آن دوباره روندی صعودی پیدا کرده است. موضوع های «مواد»، «ارتباط اطلاعاتی» و «پیشینه های کتابشناختی»، روندی نزولی را طی کرده اند. «خدمات فنی»، «کنترل کتابشناختی»، «فن آوری اطلاعات و ارتباطات»، «رسانه» و «مدیریت پیشینه ها» تا میانه های دهه روندی صعودی داشته، اما در سال های پایانی از سیری نزولی برخوردار بوده اند. «ذخیره و بازیابی اطلاعات کامپیوتری» در طول دهه از روندی تقریباً متعادل با فراوانی بالا برخوردار بوده است، که در دو سال آخر روندی افزایشی را داشته است. و در نهایت موضوع «خواندن» و «دانش و یادگیری» روندی صعودی را طی کرده اند.

مخاطبان، مهم ترین سرمایه رسانه های جمعی محسوب می شوند. از این رو، جذب و حفظ مخاطب همواره یکی از دغدغه ها اصلی سازمان های رسانه ای است. این دغدغه ، مشابه دغدغه سودآوری در سازمان های تجاری است. برندینگ برای هر  سازمان رسانه ای ، ارزشی ویژه ایجاد می کند، باعث تمایز آن با رقبا می شود و برای مشتری یا مخاطب، معنا خلق می کند. یکی از راهکارهای جذب و حفظ مخاطب، ایجاد برند برای رسانه های خبری است. هدف از انجام این تحقیق، پاسخگویی به این سؤال است که: چه عواملی در برند شدن یک رسانه خبری مؤثرند؟ برای پاسخ به این سؤال از روش «متاسنتز» استفاده کرده ایم. جامعه آماری این تحقیق، مطالعات کیفی است که با موضوع برند رسانه به ویژه برند رسانه خبری در بازه زمانی سال های 2000 تا 2017 منتشر شده اند. با استفاده از تحلیل محتوا، درمجموع، تعداد 87 کد، 18 مفهوم و 5 مقوله برای برند رسانه خبری کشف و برچسب گذاری شدند. یافته های این تحقیق نشان می دهد که عواملی چون: اداره و سازمان، پیام، ارتباطات، مخاطبان و ارزش ها در برند شدن یک رسانه خبری مؤثرند.

سبک زندگی مخاطب نقش مهمی را در جذب و حفظ مخاطبان رسانه خبری ایفا می کند. منظور از سبک زندگی فعالیت های نظام مندی است که از ذائقه فرد ناشی می شوند. هدف از پژوهش پیشِ رو شناسایی ذائقه خبری مخاطبان ایرانی است. برای این منظور، با پانزده نفر از استادان و کارشناسان رسانه مصاحبه شد. از تحلیل محتوای کیفی داده ها با رویکرد استقرایی، این نتیجه به دست آمد که ذائقه خبری مخاطبان ایرانی در دو مؤلفه «عادتی» و «ابزاری» و به ترتیب اهمیت در قالب «اخبار سلبریتی»، «اخبار حریم خصوصی»، «اخبار ورزشی»، «اخبار محلی»، «اخبار سیاسی»، «اخبار رسوایی»، «اخبار سلامت»، «اخبار معیشتی»، «اخبار حوادث» و «اخبار علم و فناوری» قرار می گیرند. باتوجه به ترتیب اهمیت ذائقه های خبری، بیشتر مخاطبان ایرانی ذائقه خبریِ برحسب «عادت» دارند و نگاه «ابزاری» به خبر کمتر دیده می شود. 

هدف: این پژوهش قصد دارد تا رابطه بین پایگاه اقتصادی-اجتماعی شهروندان ایرانی و مصرف کتاب را مورد بررسی قرار دهد تا بدین وسیله مشخص شود که آیا شکاف آگاهی بین شهروندان ایرانی وجود دارد یا خیر.روش پژوهش: داده ها به شیوه پیمایشی گردآوری شده است. اطلاعات مربوط به شهروندان ایرانی از طریق پرسش نامه ساختاریافته به صورت مصاحبه رودررو، جمع آوری شده است. جامعه آماری این پژوهش، شامل تمامی افراد 15 سال به بالای ساکن شهر و روستاهای ایران می شود. در این پیمایش از یک نمونه گیری دو مرحله ای استفاده شده است. تعداد نمونه در این بررسی 15606 نفر در 31 استان کشور هستند. پایگاه اقتصادی-اجتماعی شهروندان در سه گروه سطح تحصیلات، منزلت شغلی و پایگاه اقتصادی قرار گرفتند.یافته ها: بر اساس آزمون کای اسکوئر و تحلیل واریانس هر کدام از گروه های مذکور با مصرف کتاب رابطه مثبت و معنا داری دارند. بدین صورت که با افزایش سطح تحصیلات، منزلت شغلی و پایگاه اقتصادی، مطالعه کتاب بین شهروندان ایرانی روند صعودی پیدا می کند. همچنین، با افزایش سطح تحصیلات، منزلت شغلی و پایگاه اقتصادی، افراد کتاب های بیشتری خریداری می کنند.نتیجه گیری: بین پایگاه اقتصادی-اجتماعی شهروندان ایرانی و مصرف کتاب رابطه وجود دارد و هر چقدر پایگاه اقتصادی-اجتماعی شهروندان ایرانی افزایش پیدا کند مصرف کتاب بیشتر می شود و برعکس. این نتایج نشان می دهد که شکاف آگاهی بین شهروندان ایرانی وجود دارد و نتایج پژوهش مؤید فرضیه های نظریه شکاف آگاهی است. 

تشریح و تبیین اینکه رویدادهای متاورسی از منظر گفتمانی در توییتر چگونه بازنمایی می شوند بر عهده این تحقیق بود. به همین منظور، پژوهش حاضر قصد داشت تا به امر تحلیل گفتمان نحوه خبررسانی متاورس در توییتر بپردازد تا زوایای مختلف این بازنمایی مشخص شود. در این راستا، از تحلیل گفتمان انتقادی با رویکرد فوکو استفاده کردیم. با اینکه جدا کردن نظریه و روش در کارهای فوکو دشوار است؛ اما مثلث قدرت-دانش- گفتمان که تم اصلی روش شناختی فوکو است، مبنای روشی پژوهش قرار گرفت. برای روشن شدن این موضوع در گفتمان خبر توییتری ابتدا عناصر ابژه، سوژه، مفاهیم و راه کارها را شناسایی و مورد تحلیل قرار دادیم؛ سپس بحث های مربوط به سکوت، پیامد سکوت، کمیاب سازی و سامانه گفتمانی که در تبارشناسی فوکویی مطرح شده اند، را تحلیل کردیم. براساس تحلیل گفتمانی فوکو، ابژه، قابلیت های متاورس است؛ بدین صورت که گفتمان درباره رویداد متاورسی و ویژگی هایش است و درباره آن سخن می گوید. سوژه، بخش مدیریت و آموزش پدیده های متاورسی هستند؛ صاحبان این پدیده ها از کنش کلامی جدی به عنوان موقعیت سوژگی برخوردار هستند و سخن و تصمیم آنها جدی گرفته می شود و از اقدام عملی محکمی برخوردار بوده و سخن حق به شمار می آیند. مفهوم، حقوق کاربران است؛ مفاهیم در راستای نظرات موقعیت های سوژگی شکل گرفته اند و باورپذیر شده اند، آنها درباره ابژه سخن می گویند و بدین ترتیب ما ابژه را می شناسیم. تمام این مفاهیم و ابژه و سوژه ذیل دیدگاه های کلان تری به نام استراتژی یا راه کار قرار می گیرند؛ این استراتژی مشارکت است، توییتر بر پایه گفتمان فوکویی با خلق این چهار عنصر گفتمانی رویدادهای متاورسی را بازنمایی می کند.

هدف: تقید به اخلاقیات علمی با یادگیری و درونی سازی نرم ها، ارزش ها و اصول نویسندگی ممکن است. مقوله ای که می توان آن را تحت عنوان هویت یابی نویسندگان مطرح کرد. چئونگ و همکاران با ادراک نیاز به تبیین و سنجش این مقوله، ابزاری را توسعه داده اند. پژوهش حاضر با هدف رواسازی و اعتباریابی ابزار مذکور با عنوان مقیاس هویت نویسنده انجام پذیرفت. روش: طرح استفاده شده از نوع همبستگی بود که در آن روش ماتریس کوواریانس با هدف تحلیل عاملی تاییدی به کارگرفته شد. جامعه آماری موردمطالعه شامل کلیه دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه محقق اردبیلی در سال تحصیلی 98-1397 بود که تعداد 384 نفر به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. یافته ها: نتایج حاصل از آزمون مدل مؤید هویت نویسندگی و برازش مدل با داده ها بود و مدل هویت نویسندگی از طریق آیتم های 17 گانه که نماینده ابعاد سه گانه هستند، تبیین می شود که از بین آنها 8 آیتم مربوط به بعد اعتماد نویسنده، 5 آیتم مربوط به بعد ارزش قائل شدن برای نوشتن و 4 آیتم مربوط به بعد معرفی خود به عنوان نویسنده است. پایایی مقیاس هویت نویسنده بر اساس آلفای کرونباخ 86/0 و با استفاده از روش دو نیمه کردن، 75/0به دست آمد. با توجه به نتایج به دست آمده می توان گفت که پرسش نامه هویت نویسنده ابزاری قابل اعتماد و روا برای اندازه گیری هویت نویسندگان و پژوهشگران دانشگاهی است. اصالت: این مطالعه نخستین مطالعه در خصوص بررسی خصوصیات فنی مقیاسی است که می تواند ادراک و نگرش های دانشجویان و پژوهشگران دانشگاهی در مورد هویت نویسندگی را اندازه گیری کند.

هدف: مقاله حاضر با هدف بررسی نقش معرفت شناسی فلسفی در تحقیقات حوزه علوم کتابداری و اطلاعرسانی انجام شده است. روش: این پژوهش به روش کتابخانه ای و به صورت تحقیقی مروری با بررسی منابع مختلف مرتبط با موضوع تحقیق انجام گرفت. یافته ها: ارائه و تدوین فلسفه برای کتابداری نیازمند ارائه اصول نظری و ایجاد مبانی و شالوده های فلسفی است که خود به همکاری خبرگان حوزه نیاز دارد. کتابداری میتواند با استفاده از سه جنبه فیزیکی، محتوایی و اجتماعی، خدمات اطلاع رسانی مورد نظر را برای رفع آن معضل ارائه کند. تدوین فلسفه کتابداری و اطلاع رسانی در قالب نظریه های خلاق و جامع، به عوامل زمینه ساز بسیاری نیاز دارد که از جمله مهم ترین آن ها مطالعه دقیق و شناخت فلسفه علم از دیر باز تا زمان حاضر است. به گواهی تاریخ و تجربه، شناخت سیر تکوینی تاریخ علم و فلسفه در تکوین نظریه ها نقش داشته و می تواند راه گشای کتابداران و اطلاع رسانان در یافتن شاهراه ها و مسیرهای فرعی رشته باشد، تنها در این صورت است که می توان در قبال تنش های معرفت شناختی عالمان علوم طبیعی و علوم انسانی و اجتماعی موضعی سازنده و آگاهانه اتخاذ کرد و به مدد نقد و تفکر انتقادی پایه های نظریه رشته را محکم کرد.

هدف از این پژوهش شناخت مؤلفه های گفتمانی اخبار جعلی در حوادث پاییز 1401 است. بدین منظور اخبار جعلی منتشرشده از طریق اکانت های ایکس بی بی سی فارسی و ایران اینترنشنال به روش تحلیل گفتمان با رویکرد نورمن فرکلاف مورد تحلیل قرار گرفت. براساس شاخص های مورد بررسی یافته ها نشان دادند که هر دو اکانت ایکس، ده کنش «ترسیم فضای منفی برای مخاطب»، «افزایش شکاف بین حاکمیت و معترضان با مرجعیت نهادهای بین المللی»، «دوقطبی سازی جامعه»، «ایجاد عقلانیت معنایی»، «القای تئوری های توطئه»، «برجسته سازی ابعاد حقوق بشری و دموکراسی غربی»، «استفاده از شیوه های بیان»، «تولید شبه علم»، «تکرار واژگان ایدئولوژیک» و «تلاش برای ایجاد باور در مخاطب برای عبور از جمهوری اسلامی» را در اخبار جعلی بکار گرفته اند. همچنین، هر دو شبکه های خبری مورد بررسی، برای شاخص استعاره، فاقد رویکرد یا کنش هستند. یکسان بودن مؤلفه های گفتمانی در دو رسانه مورد بررسی، نشان می دهد که از ایدئولوژی تاحدودی مشابه پیروی می کنند.

بازی های دیجیتالی، با تبدیل شدن به یک صنعت فرهنگی و نیز برخورداری از امکان انتقال پیام و مفهوم و کارکرد تربیتی، نیازمند توجه جدی تر در عرصه سیاست گذاری است. هدف تحقیق حاضر شناسایی عوامل مؤثر و کشف چالش های مرتبط با سیاست های مصرف بازی های دیجیتالی در کشور به منظور مواجهه مناسب با مصرف در این صنعت است. برای انجام این پژوهش از روش کیفی استفاده شد. نحوه انجام پژوهش بدین صورت بود که پس از انجام مصاحبه عمیق با چهارده نفر از خبرگان، برای تحلیل داده ها از تحلیل مضمون رویکرد شبکه مضامین بهره بردیم. با تحلیل داده ها، نوع و نحوه سیاستگذاری، نحوه دسترسی بازیکن، تدوین قوانین مالکیت معنوی و ضمانت اجرایی آن و حفظ حقوق کاربران به عنوان مؤلفه ها؛ عدم کفایت سیاستگذاری موجود، کیفیت محصولات خارجی، تک صدایی محصولات متاورس و فقدان متولی نهایی و مرجع در حوزه نظارت بر مصرف به عنوان چالش ها؛ و سواد بازی های دیجیتال، بهره برداری علمی از این صنعت و سیاستگذاری یکپارچه تر به عنوان راهکارها در امر سیاستگذاری مصرف بازی های دیجیتال شناسایی شدند.