عیسی متقی زاده

عیسی متقی زاده

مدرک تحصیلی: دکتری مطالعات اسلامی، دانشگاه الامام الاوزاعی، لبنان
رتبه علمی: دانشیار دانشگاه تربیت مدرس
پست الکترونیکی: motaghizadeh@modares.ac.ir
وب سایت شخصی: https://www.modares.ac.ir/pro/academic_staff/motaghizadeh

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۴۰ مورد از کل ۷۱ مورد.
۲۱.

منهج فاضل السامرائی فی تحدید العلاقة بین النحو والمعنى(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: النحو معانی النحو فاضل السامرائی المنهج

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 723 تعداد دانلود : 825
إن النحو قد بدأ من منطلق عظیم، وهو السعی لفهم معا نی القرآن الکریم ومعرفة أسالیب التعبیر عن تلک المعانی والکشف عن أسرار بلاغته ووجوه إعجازه. ثم خطا علما ؤ ه خطوات لإنضاج الفکر النحو ی والارتقاء به إلى أرفع مستویات الرقی العقلی وذلک بتنویع اتجاهات البحث فیه وتطویر وسائل الکشف عن وجوه معانی الکلام. یتناول هذا البحث واحداً من الشخصیات النحویة التی یکون لها دور مهم فی إیحاء النحو العربی فی یومنا هذا، فهو ینظر إلى النحو بمنظاره الجدید، وهو البحث عن المعنى من خلال النحو. ویقوم بحثنا هذا بدراسة آراء السامرائی النحویة دراسة منهجیة تقوم على التوضیح و المقارنة بکبار النحاة و بعض البلاغیین، للوقوف على منهج المؤلف وما امتاز به السامرائی عن غیره من اللغویین والنحاة فی عرضه وتوجیهه . فقد قمنا فی هذا المقال من خلال المنهج الوصفی التحلیلی و المقارن بقراءة کتب السامرائی قراءة دقیقة و متأنیة، ثم استخرجنا أبرز معالم منهجه فی تحدید العلاقة بین النحو والمعنى مع ذکر شواهد من کتبه ، مضافاً إلى المقارنة بین آرا ئه وغیره من النحویین. ومن أهم ما وصل إلیه البحث هو أن السامرائی قد جمع بین النحو والبلاغة وعلم المعانی خاصة فی تحدید العلاقة بین النحو والمعنى، وبذلک سعى أن یعید الروح أو المعنى إلى النحو العربی.
۲۲.

زیبایی شناسی ضرب آهنگ در سوره های نازعات و تکویر(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آوا فاصله ضرب آهنگ سوره نازعات سوره تکویر

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی زبان شناسی زبان شناسی نظری آواشناسی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب نثر
تعداد بازدید : 752 تعداد دانلود : 671
اعجاز قرآن جنبه های گوناگونی دارد که از جمله مهم ترین آن ها، ضرب آهنگ آیات و موسیقی زیبای آن ها است که شنونده را به شدت به خود جذب می کند. این ضرب آهنگ در سوره های کوتاه قرآن همچون سوره های نازعات و تکویر، که در این مقاله مورد بحث می باشند، به وضوح نمایان است. ضرب آهنگ در قرآن از اهمیت فراوانی برخوردار است، زیرا فقط به زیبا کردن لفظ قرآن توجه نمی کند بلکه نقشی اساسی در انتقال مفاهیم الهی دارد؛ از این رو، کشف راز زیبایی این ضرب آهنگ که در فاصله ها و آواهای آیات قرآن نمود دارد، و فهم چگونگی ارتباط بین ضرب آهنگ قرآن و معانی الهی، که سبب شده این نوع ضرب آهنگ از جنبه های مهم اعجاز قرآن کریم گردد، امری ضروری است. در این پژوهش برآنیم تا با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، راز زیبایی ضرب آهنگ، و چگونگی ارتباط بین ضرب آهنگ و معانی الهی در سوره ها ی نازعات و تکویر را در دو بخش فاصله های دو سوره و آواهای آن ها، تبیین کنیم. نتایج پژوهش نشان می دهد که فراوانی فاصله های متماثل و متوازی در دو سوره، وهمچنین آواهای خیشومی، روان و غلت، ضرب آهنگی دلنشین و تأثیر گذار ایجاد کرده اند. فاصله های مطلق، بیشتر در قسمت هایی به کار رفته اند که مفهوم آیات، ویژگی خاص آن ها را اقتضا می کند و فاصله های مقید نیز به همین شکل به کار رفته اند. همچنین هریک از آواهای واک دار، بی واک، انفجاری، سایشی، خیشومی، روان، و غلت در قسمت هایی بیشتر شیوع دارند که معنای آیات با ویژگی خاص آن ها ارتباطی قوی دارد.
۲۳.

تحلیل و ارزیابی افعال سوره مبارکه بقره؛ با رویکرد «تجزیه به آحاد واژگان»(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قرآن کریم افعال سوره بقره ترجمه های مشهور معاصر تجزیه به آحاد واژگان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 514 تعداد دانلود : 286
«تجزیه به آحاد واژگان» روشی در معناشناسی است که واژگان متن را تا جایی که ممکن است به آحاد و مؤلفه های معنایی سازندة آن تجزیه می کند تا از کنار هم قرار دادن آن ها مفهوم دقیق و کامل واژه ها به دست آید. توجه به آحاد معنایی واژگان و تلاش برای بازسازی آن ها در زبان مقصد می تواند به ارائة ترجمه ای کامل و دقیقاز متن مبدأ انجامد. بر این اساس، در نوشتار حاضر تلاش شده با روش توصیفی- تحلیلی و رویکردی انتقادی، افعال سورة مبارکة بقره- که ترجمة آن ها در یازده ترجمة مشهور معاصر قرآن کریم شامل آیتی، ارفع، الهی قمشه ای، سراج، صفارزاده، فولادوند، کاویانپور، گرمارودی، مجتبوی، مشکینی و مکارم شیرازی با چالش همراه بوده است- تجزیه به آحاد شود تا معنای کامل آن ها حاصل آید. برایند پژوهش نشان می دهد اولاً مترجمان به مبحث «تجزیه به آحاد واژگان» توجه لازم را نداشته و تقریباً در تمام موارد فقط به معنای اولیه و اساسی اشاره کرده و از مؤلفه های معنایی نهفته در هر واژه صرف نظر کرده اند؛ ثانیاًهرچند هیچ کدام از مترجمان در این زمینه به طور کامل موفق نبوده اند، ترجمة مشکینی، الهی قمشه ای و مجتبوی در مقایسه با دیگران از دقت بیشتری برخوردار بوده و ترجمة ارفع نیز در این میان ناموفق بوده است.   واژگان کلیدی: افعال سورة بقره، ترجمه های مشهور معاصر، قرآن کریم، تجزیه به آحاد واژگان.
۲۴.

میزان توجه مترجمان به «عناصر معنایی واژگان» در ترجمه اسم های جامد سوره بقره(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: قرآن ترجمه سوره بقره عناصر معنایی واژگان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 490 تعداد دانلود : 911
یکی از مهم ترین مسائل مورد توجه در فرآیند ترجمه، دستیابی به تعادل و برابری در ترجمه است که از طریق مطالعه جنبه های مختلف زبان، به ویژه توجه به «عناصر معنایی واژگان» صورت می گیرد. این نوشتار رویکرد مذکور را در خصوص ترجمه های مشهور معاصر قرآن کریم شامل: آیتی، ارفع، الهی قمشه ای، سراج، صفارزاده، فولادوند، کاویانپور، گرمارودی، مجتبوی، مشکینی و مکارم شیرازی، در محدوده اسم های چالش زای سوره مبارکه بقره، با روش تحلیلی- تطبیقی، مورد بررسی و کنکاش قرار داده و عملکرد آنها را ارزیابی نموده و به بوته نقد کشیده است. منظور از عناصر معنایی واژگان، دستیابی به مؤلفه های معنایی می باشد که یک واژه متضمن آنهاست. برآیند پژوهش نشان می دهد که مترجمان به مبحث «عناصر معنایی واژگان» توجه لازم را نداشته و تقریباً در تمام موارد تنها به معنای اولیه و اساسی اشاره نموده و از مؤلفه های معنایی نهفته در هر واژه صرف نظر کرده اند. نتایج تحقیق حاضر بیانگر این است که در این زمینه عملکرد مترجمان مذکور در قالب: 1- بسیار عالی (هیچ کدام) 2- عالی (هیچ کدام) 3- بسیار خوب (مشکینی، کاویانپور و مجتبوی) 4- خوب (آیتی، الهی قمشه ای، سراج، گرمارودی) 5- نسبتاً خوب (فولادوند) 6- متوسط (صفارزاده) 7- ضعیف (مکارم شیرازی و ارفع) قابل تقسیم است، بنابراین هیچ کدام از مترجمان در دو دسته نخست جای نمی گیرند.
۲۵.

بررسی تأثیر مهارت های تفکر نقادانه بر مهارت درک مطلب متون ادبی دانشجویان رشته زبان و ادبیات عربی در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: درک مطلب آموزش زبان عربی تفکر نقادانه متون ادبی عربی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 423 تعداد دانلود : 192
بررسی تأثیر مهارت های تفکر نقادانه بر مهارت درک مطلب متون ادبی دانشجویان رشتة زبان و ادبیات عربی در ایران مهارت درک مطلب یکی از مهارت های اساسی و مهم برای فهم معنا و افکار موجود در متن است. توجه به این مهارت در دروس متون ادبی یکی از مهم ترین موضوعات حوزة آموزش زبان به شمار می رود. استفاده از روش های صحیح تدریس متون ادبی می تواند در تقویت مهارت خواندن و درک مطلب دانشجویان نقش ایفا کند. تدریس این متون بر مبنای مهارت های تفکر نقادانه، علاوه بر تحقق تمامی اهداف متون ادبی، درک مطلب دانشجویان را نیز بهبود می بخشد. هدف جستار حاضر، بررسی تأثیر مهارت های تفکر نقادانه بر مهارت درک مطلب متون ادبی نزد دانشجویانِ مقطع کارشناسی رشتة زبان و ادبیات عربی است. روش مورد استفاده، روش نیمه تجربی بود. نمونة آماری پژوهش 64 نفر از دانشجویان ترم سوم رشتة زبان و ادبیات عربی بود که به دو گروه کنترل و آزمایش تقسیم شدند. گروه کنترل با روش سنتی و گروه آزمایش با روش مبتنی بر مهارت های تفکر نقادانه آموزش داده شدند. یافته ها نشان داد بین علمکرد دو گروه تفاوت معنادار وجود دارد و استفاده از مهارت های تفکر نقادانه در تدریس متون ادبی عربی بر مهارت درک مطلب دانشجویان تأثیر دارد.
۲۶.

تأثیر مسائل ایدئولوژیک در کیفیت ترجمه اخبار عربی (بررسی موردی ترجمه خبر شبکه الجزیره در خبرگزاری فارس براساس الگوی جولیان هاوس)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ترجمه خبری سیاق کلام جولیان هاوس ایدئولوژی گفتمان زبان شناسی نقش گرا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 211 تعداد دانلود : 397
یکی از مهم ترین مسائل چالش برانگیز و مورد بحث در فرآیند ترجمه، موضوع دخالت ها و تأثیرهای ایدئولوژیکی بر این فرآیند است. دخل و تصرف در ترجمه هنگامی رخ می دهد که یک مترجم پس از رهایی از بافت و سیاق متن زبان مبدأ، بخواهد از ساختار شکلی و محتوایی آن رهایی یابد و آن متن را با توجه به شرایط رسانة متبوع و مخاطبان آن بازنویسی کند و درنتیجه، نقش متن را در زبان مقصد تغییر دهد. در پژوهش حاضر، تلاش می شود که نحوه تغییرات ایدئولوژیکی و گفتمانی در فرآیند ترجمه اخبار عربی به فارسی بررسی شود. برای این منظور، الگوی ارزیابی کیفیت ترجمة «جولیان هاوس» که نگاهی دقیق به وضعیت دخالت های ایدئولوژیک در متن دارد، به عنوان متد تحقیق انتخاب شد. در فرآیند بررسی، یک متن خبری از شبکه الجزیره انتخاب و ترجمه آن در خبرگزاری فارس به روش توصیفی و تحلیلی ارزیابی شد. در نمونه مورد مطالعه در این پژوهش، ژانر متن چندان دستخوش تغییر نشده است؛ اما به دلیل دخالت های مترجم در گفتمان و ایدئولوژی متن مبدأ و تغییر در نوع پردازش آن، سرانجام نقش اصلی متن تغییر یافته و به صورت متن متناسب با گفتمان و سیاست های رسانه ای خبرگزاری فارس درآمده است.   واژگان کلیدی:ترجمة خبری، سیاق کلام، جولیان هاوس، ایدئولوژی، گفتمان، زبان شناسی نقش گرا.
۲۷.

ارزیابی ترجمه متون ادبی فارسی به عربی بر اساس مدل کارمن گارسس (پیام رهبر انقلاب به مناسبت موسم حج 1395 برای نمونه)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ارزیابی ترجمه ادبی مدل کارمن گارسس پیام رهبر انقلاب به حجاج

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 457 تعداد دانلود : 252
ارزیابی ترجمه یکی از روش های نقد است که به منظور تشخیص سطح کیفی متون ترجمه به کار گرفته می شود. معمولاً پس از آنکه متون ترجمه شد، ویراستاران به ارزیابی و تدقیق متون ترجمه می پردازند. لذا ویراستار متون ترجمه شده باید به دو زبان مبدأ و مقصد تسلط کافی داشته باشد تا بتواند علاوه بر ویرایش متن مقصد، آن را به لحاظ معادل یابی نیز ارزیابی نماید. در این پژوهش، درصدد آن هستیم تا بر اساس الگوی ارزیابی ترجمه خانم کارمن گارسس که به منظور ارزیابی ترجمه متون ادبی و در چهار سطح (واژگانی، دستوری، گفتمان و سبکی) طراحی شده است، به روش توصیفی و تحلیلی، ترجمه عربی پیام رهبر انقلاب به حجاج را ارزیابی نماییم. از جمله یافته های پژوهش حاضر این است که تفاوت های فرهنگی موجود بین دو زبان فارسی و عربی و معادل یابی در سطح واژگانی و دستوری بر اساس این اختلافات، یکی از چالش های مهم در فرایند این ترجمه می باشد. همچنین، مواردی چون اقتباس و معادل یابی واژگانی بر این اساس، قبض و بسط واژگان در زبان مقصد، نیز به کار بردن واژگان عام در برابر خاص و برعکس، تأثیرپذیری از زبان عامیانه و... از مهم ترین چالش های این حوزه بوده است.
۲۸.

الضّرورة الشّعریة عند الرّضی الأسترآباذیّ فی شرح الکافیة(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: النحو شرح الکافیة الرضی الضرورة الشعریة

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب شعر
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی موسیقی شعر عروض سنتی
تعداد بازدید : 61 تعداد دانلود : 690
یضطرّ الشعراء فی بعض الأحیان إلى الخروج من قواعد اللغة والشعر وأصولهما حتّى یستطیعوا أن یحفظوا موسیقى الشعر وجماله. قد سمّی هذا الاضطرار أو الاختیار الشاعریّ ب «الضرورة الشعریة». والرضی الأسترآباذی من أشهر العلماء الذین بذلوا جهدا کثیرا فی البحث والدراسة فی مجال الضرورة الشعریة. ویحاول هذا المقال دراسة الضرورة الشعریة عند الرضی الأسترآباذیّ فی کتاب شرح الکافیة، بناء على المنهج الوصفی التحلیلی لتحدید آراء الرضی حول الضرورة الشعریة وکیفیة معالجتها فی کتاب شرح الکافیة. فی رأی الرضی خروج الشاعر من قواعد اللغة ووزن الشعر، مسموح به. ولا یوجد هذا الخروج فی الشعر فقط بل یوجد فی الآیات القرآنیة والأحادیث الشریفة وکلام العرب، یعنی أنّ الشعراء والکتاب والمتکلمون، یحفظون جمال الکلام بالاستعانة من التغییر أو الزیادة أو النقص فی الکلمات وعدم مراعاة قواعد اللغة والشعر، وموسیقاه فی بعض الأوقات. والرضی یأتی بمثال من دواوین الشعراء لکل ضرورة شعریة ویشرحه ویفسّره بشکل دقیق.
۲۹.

مدی استخدام مهارات التفکیر الناقد فی تدریس النصوص الأدبیه العربیه فی مرحله اللیسانس بالجامعات الحکومیه الإیرانیه(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 244 تعداد دانلود : 172
ینمّی استخدام مهارات التفکیر الناقد فی عملیه تدریس النصوص الأدبیه العربیه مهارهَ التساؤل والتفکیر لدی الطلبه، کما یساعدهم فی اکتشاف مواطن الضعف والجمال فی تحلیل النصوص ونقدها بآلیات موضوعیه، وفی الارتقاء بمستواهم الفکری العامّ. فتوظیف مهارات التفکیر الناقد فی استراتیجیات التدریس یمکّن الطلاب من فهم وتحلیل النصوص الأدبیه فهماً وتحلیلاً ناقداً. فمن هنا قررت هذه الدراسه عبر المنهج الوصفی والتحلیلی، والمسحی للتعرّف علی مدی استخدام مهارات التفکیر الناقد فی عملیه تدریس النصوص الأدبیه فی مرحله اللیسانس لفرع اللغه العربیه وآدابها بالجامعات الحکومیه الإیرانیه. وتکوّنت عینه الدراسه من 200 طالب و 30 مدرّساً لأقسام اللغه العربیه وآدابها بالجامعات الحکومیه الایرانیه، واستخدمت الاستبانه کأداه للدراسه. وقد أسفرت الدراسه عن نتائج من أبرزها: اعتقد غالبیه الطلاب أنّ الإستراتیجیات التی یستخدمها المدرسون فی تدریس النصوص الأدبیه تشتمل علی مهارات التفکیر الناقد بنسبه قلیله، فی حین اعتقد المدرسون بأنّهم یستخدمون هذه المهارات فی تدریسهم بنسبه کثیره. وبناء علی النتائج المذکوره، فإنّ الدراسه تقدّمت بعدّه توصیات من أهمّها: عقد دورات مکثفه لتدریب المدرسین علی کیفیه استخدام استراتیجیات تدریسیه نشطه نحو التعلم التعاونی وحلّ المشکلات، باعتبارها استراتیجیات فعاله تنمّی مهارات التفکیر الناقد لدی الطلاب، واعداد ورشات تعلیمیه لمهارات التفکیر الناقد وکیفیه توظیفها ضمن المناهج أو المواد الدراسیه.
۳۰.

معنی شناسی حرف «فاء» در قرآن و چالش های ترجمه ی آن به زبان فارسی با تکیه بر دستور زبان عربی (بررسی موردی ترجمه های الهی قمشه ای، فولادوند و خرّمشاهی)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ترجمة قرآن الهی قمشه ای خرمشاهی فولادوند انواع فاء دستور زبان عربی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 451 تعداد دانلود : 639
قرآن کریم ساختار نحوی، صرفی و بلاغی محکمی است. فرآیند برگرداندن این کتاب آسمانی مستلزم توجّه شایانی به نحو یا دستور زبان عربی است. در این زبان، حرف «فاء» یکی از حروف معانی است که از تنوّع بسیاری برخوردار است و این مسئله کار مترجم را هنگام برگردان آن به زبان فارسی دشوار می کند. مترجمان فارسی برای ترجمة «فاء» برابر نهادهای «پس»، «سپس» و «آنگاه» را ارائه داده اند که با توجّه به تنوّع این حرف، ناکافی است. هدف این پژوهش آن است که از نظر دستوری بررسی کند مترجمانی مانند الهی قمشه ای، فولادوند و خرّمشاهی چگونه این حرف را در قرآن ترجمه کرده اند. از جمله نتایجی که به دست آمده این است که مترجمان در ترجمة «فاءِ» عطف و جزای شرط عملکرد مطلوبی داشته اند، امّا در ترجمة «فاءِ» استیناف، سببیّه، زائده و فصیحه به خوبی از عهده برنیامده اند، به گونه ای که برای فاءِ استیناف و زائده برابرنهادهایی را قرار داده اند که نادرست است؛ زیرا نباید این نوع از فاء، ترجمه شود. آنها در ترجمة فاءِ سببیّه نیز در بسیاری موارد جنبة سبب و مسبّب بودن را رعایت نکرده اند و علّیّت را نشان نداده اند. چنان که در فاء فصیحه نیز فقط جنبة عاطفه بودن آن را لحاظ کرده اند و به بخشی از جمله که حذف شده است و وظیفة افصاح کلام را بر عهده دارد، توجّهی نداشته اند و این بی توجّهی نیز سبب شده است که در برگردان آن به اشتباه بروند.
۳۱.

آسیب شناسی روش های تدریس درس آزمایشگاه زبان از نظر استادان و دانشجویان رشته زبان و ادبیات عربی(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 219 تعداد دانلود : 591
آموزش مهارت های زبانی همواره در نظام آموزشی به عنوان یکی از مهم ترین دغدغه های برنامه ریزان و متخصصان آموزش به شمار می رود. اگرچه آموزش زبان عربی در ایران دارای کاستی ها و مشکلات بی شماری است، ولی این مشکلات بیشتر در بخش مهارت های زبانی و به ویژه در درس آزمایشگاه زبان به چشم می خورد. این جستار با استفاده از روش پیماشی بر آن است تا علاوه بر بررسی روش های تدریس درس آزمایشگاه زبان در مقطع کارشناسی رشته زبان و ادبیات عربی، میزان موفقیت استادان در تدریس این درس و همچنین میزان استفاده ی آنها از معیارهای مناسب تدریس درس آزمایشگاه را کشف و در پایان نیز راهکارهای مناسبی در جهت حل مشکلات تدریس این درس ارائه دهد. جامعه آماری این پژوهش شامل 10 استاد متخصص در حوزه مهارت های زبانی و 68 دانشجوی کارشناسی رشته زبان و ادبیات عربی در دانشگاه های تهران است. مهم ترین یافته های پژوهش نشان داد: در تدریس درس آزمایشگاه زبان، اهداف مورد نظر برنامه ریزان آموزش محقق شده است و مشکلاتی از جمله روش های سنتی تدریس، عدم تنوع موضوعات، خلاء تجهیزات و امکانات آموزشی جدید به چشم نمی خورد.
۳۲.

تصویرهنری در سخنان امام رضا (ع) مطالعه موردی دعای امام زمان (عج)

کلید واژه ها: امام رضا (ع) دعای امام زمان (عج) تصویر هنری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 475 تعداد دانلود : 854
تصویر هنری به عنوان یکی از معیارهای زیبایی اثر ادبی از دیرباز تا کنون مورد توجّه علمای بلاغت و ناقدان قرار گرفته و در طول زمان مفهوم آن وسعت یافته است و افزون بر انواع بلاغی تشبیه، استعاره، کنایه و مجاز، زمینه های دیگر مانند رمز ها، نغمه کلمات، آهنگ جملات، رنگ ها، توصیفات دقیق و رویارویی صحنه ها وغیره را نیز دربرمی گیرد. دعا، روی آوردن به خداوند و درخواست از او با تضرّع و التماس است که قسمتی عظیم از میراث امامان معصوم (ع) را به خود اختصاص داده است و ضمن دربرداشتن مفاهیم دینی و اعتقادی، از جمله انواع ادبیّات اسلامی به شمار می آید که تابلوهایی زیبا و دل نشین را به نمایش می گذارد. سخنان امام رضا (ع) نیز انواع ادبی شامل حدیث، دعا، زیارت، توصیه، خطبه، مناظره و شعر شمرده می شود. مقاله حاضر در پی آن است که با استفاده از روش توصیفی تحلیلی به بررسی مؤلّفه های تصویر هنری یکی از دعاهای امام رضا (ع) با توجّه به مفهوم تصویر هنری در نقد جدید بپردازد. یافته های پژوهش نشان دهنده آن است که امام (ع) ضمن دعایشان برای امام زمان (عج) از تصاویری زنده و پویا بهره گرفته و با استفاده از تشبیهات، استعارات، کنایات و مجازهای نغز و لطیف و نیز موسیقی عبارت ها، تکرار حروف، فاصله، تقابل ها و ترادف ها به این تصویرهای ماهرانه روح و حیات بخشیده اند.
۳۳.

ماثورات عربی در متون منثور فارسی (بررسی تطبیقی شیوه های اثرگذاری ماثورات عربی در متون منثور فارسی با تکیه بر ده اثر از سده 4 تا 6 ه.ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ادبیات تطبیقی اشعار امثال تاثیر و تاثر احادیث آیات مأثورات عربی متون منثور فارسی جمله های دعایی عبارت ها و اقوال

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 497 تعداد دانلود : 130
زبان قرآن و به تبع آن زبان عربی، زبان نخست دنیای اسلام است. پس از ورود دین مبین اسلام به ایران و پذیرش این دین نجات بخش از سوی مردم، تأثیر همه جانبه آن بر تمام شئون فرهنگی و اجتماعی ایرانیان آغاز شد. بخش دیگری از اثرپذیری زبان و فرهنگ ایرانیان در مواجه با میراث منظوم و منثور به زبان عربی است که یا اغلب به وسیله ایرانیان نگاشته شده است یا ایرانیان در آثار خود از میراث عرب های مسلمان سود جسته اند. تأثیر این زبان در زبان فارسی در لایه واژگانی با دامنه گسترده و بعضاً نحوی با دامنه محدود باقی نماند، بلکه در لایه های دیگر زندگی معنوی ایرانیان نیز نمودار گشت و علاوه بر پاسخ به نیازهای ایرانیان در حوزه های یادشده، به تقویت همه جانبه زبان فارسی نیز منجر شد. نویسندگان فارسی زبان با آگاهی از این موضوع، سال تا سال و با شیوه های گوناگون به دامنه تأثیرپذیری های خود افزودند و از این راه موجبات پیوند هرچه بیشتر زبان و ادب فارسی را با زبان قرآن و فرهنگ اسلام فراهم کردند. بدون تردید فهم بخش عظیمی از میراث به جا مانده از این تأثیر و تأثر، که در زبان و ادبیات غنی فارسی به یادگار مانده، موقوف به دانستن ریشه های اصلی آن است که در قرآن کریم، احادیث نبوی (ص) و گفتار ائمه معصوم (ع) پراکنده است. نگارندگان در این مقاله، بخشی از شیوه های اثرپذیری فارسی زبانان از مأثورات عربی را بر اساس یافته های مکتب فرانسویِ ادبیات تطبیقی در نوشته های منثور آشکار، بسامد مأثورات هفتگانه شاملِ آیات، احادیث، اشعار، امثال، جمله های دعایی، عبارت ها و اقوال را در ده متن منثور فارسی از سده چهارم تا ششم هجری ارزیابی کردند. روش کار بدین قرار بود که نخست پژوهشگران طرح، مأثورات عربی را با لحاظ دسته بندی هایِ هفتگانه، استخراج و در فرم های ویژه طراحی شده ثبت کردند. این مأثورات پس از اعراب گذاری و ترجمه به برنامه اندنوت (EndNote) منتقل و در مرحله پایانی، خروجی های مورد نظر در نرم افزار اس پی اس اس (Spss) تجزیه و تحلیل شد. بر اساس نتایج تحقیق، بیشترین بسامد در کتاب ها به ترتیب متعلق به جملات دعایی و نیز عبارت ها و اصطلاحات، آیات و احادیث بوده است. مأثورات هفتگانه در تمام کتاب های منتخب به جز الابنیه عن حقایق الادویه، که فقط سه آیه در آن وجود دارد، به وضوح مشاهده می شود.
۳۴.

بررسی و تحلیل نظریة نظم عبدالقاهر جرجانی در پرتوی نظریة نقش گرای هلیدی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: بافت عبدالقاهر جرجانی مایکل هلیدی دستور نظام مند نظریه نظم

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی سبک شناسی روش های بررسی سبک شناختی متون نقش گرا
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی نظریه های ادبی ایران و جهان اسلام
تعداد بازدید : 789 تعداد دانلود : 716
نظریه نظم عبدالقاهر جرجانی از جمله نظریات زبانی ارزشمند در میراث اسلامی ماست که در بسیاری از مبانی و مفاهیم، ارتباط تنگاتنگی با جدید ترین نظریات زبانی و نقدی معاصردارد. از جمله این نظریات، نظریه نقش گرای هلیدی می باشد آنجا که ما شاهد نقاط اشتراک فراوانی میان مفاهیم و اصول به کار رفته از جانب جرجانی و هلیدی می باشیم. پژوهش حاضر بر آن است تا با روشی توصیفی – تحلیلی، در سه بخش اساسی به بررسی برخی از این اشتراکات پرداخته تا با درنوردیدن بعد زمانی بین دو اندیشه زبانی متعلق به دوران قدیم و معاصر، برخی جوانب نقش گرایانه نظریه نظم را آشکار ساخته و ثابت کند زبان به مثابه پدیده ای بشری، زمان و مکان و قومیت خاصی نمی شناسد. این سه بخش عبارتند از: نظریه نظم و دستور نظام مند، نظریه نظم و بافت، نظریه نظم و ساخت متنی. از یافته های پژوهش می توان به موارد ذیل اشاره کرد: تقارب بین مفهوم نظم (اراده معانی نحوی) نزد عبدالقاهر و مفهوم دستور نظام مند نزد هلیدی، اهتمام هر دو نظریه پرداز به بافت (زبانی و غیر زبانی) و نقش ویژه آن در تبیین معنای متن، اتفاق نظر هر دو نظریه پرداز در نقش بی بدیل متکلم و مخاطب بر چینش کلمات و تأثیری که این چینش بر بار اطلاعاتی کلام دارد.
۳۵.

نیازسنجی برنامة درسی مهارت های زبانی در مقطع کارشناسی رشتة زبان و ادبیات عربی (تحلیل مشکلات زبانی دانشجویان در مهارت های زبانی)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نیازسنجی توانش ارتباطی برنامة درسی زبان و ادبیات عربی مشکلات زبانی مهارت های اصلی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 255 تعداد دانلود : 542
نیازسنجی یکی از مؤلفه های مهم برنامة درسی است که به دنبال کشف نیازها، خواسته ها، علایق، سلیقه ها، مشکلات و ضعف های زبانی زبان آموزان و فاصلة میان وضعیت موجود و وضعیت مطلوب است. در این جستار، می کوشیم ازطریق نیازسنجی، مشکلات زبانی دانشجویان رشتة زبان و ادبیات عربی را تحلیل کنیم تا نمودی واقعی از وضعیت برنامة درسی فعلی مهارت های زبانی در این رشته و فاصلة آن با وضعیت برنامة درسی مطلوب را ارائه کنیم. روش پژوهش پیمایش و ابزار پژوهش پرسش نامة محقق ساخته است. جامعة آماری پژوهش شامل دو گروه مدرسان مهارت های زبانی و دانشجویان ترم ششم مقطع کارشناسی رشتة زبان و ادبیات عربی است. روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای و روش تحلیل داده ها کمی (توصیفی و تحلیلی) است. در پژوهش حاضر، به دنبال پاسخ به این سؤال هستیم که دانشجویان به چه اندازه در هریک از مهارت های زبانی اصلی، مهارت های فرعی و استراتژی های مهارت ها با مشکل روبه رو هستند و مشکلات زبانی دانشجویان بیشتر از ضعف آنان در کدام یک از توانش های زبانی ناشی است. یافته های پژوهش نشان می دهد که دانشجویان در مهارت های شنیدن، سخن گفتن، خواندن و نوشتن بالای حد متوسط با مشکل روبه رو هستند و مشکلات زبانی آنان ممکن است از ضعف توانش ارتباطی (توانش دستوری، توانش زبانی- اجتماعی و توانش تحلیل گفتمان) ناشی باشد.
۳۶.

بررسی میزان کارآمدی آموزش زبان عربی عمومی در مقطع متوسطه، ازنظر دبیران و دانش آموزان شهر کرمان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کارآمدی زبان عربی برنامة درسی آموزش زبان دوم/ خارجی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 615 تعداد دانلود : 406
پژوهش حاضر را با هدف بررسی میزان کارآمدی آموزش زبان عربی عمومی در مقطع متوسطه، ازنظر دبیران و دانش آموزان شهر کرمان، انجام داده ایم. این پژوهش از نوع پژوهش های کاربردی، پیمایشی و کمی است و برای اندازه گیری نظر دبیران و دانش آموزان، از دو پرسش نامة محقق ساخته استفاده کرده ایم. جامعة این پژوهش شامل همة معلمان زن و مرد عربی و دانش آموزان دختر و پسر سال سوم متوسطة رشته های ریاضی و تجربی دبیرستان های دولتی شهر کرمان، در سال تحصیلی 90- 91 است. نمونة مورد بررسی را به شیوة تصادفی طبقه ای و با انتساب متناسب انتخاب کردیم که شامل 30 دبیر زن، 30 دبیر مرد و 236 دانش آموز است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که میزان هماهنگی هدف آموزش زبان عربی (فهم متون دینی) با معیارهای انتخاب هدف در برنامه ریزی درسی، میزان تطابق محتوای کتاب های درسی عربی با معیارهای انتخاب محتوا در برنامه ریزی درسی، میزان آمادگی دبیران عربی برای تدریس درس زبان عربی، میزان تحقق اهداف برنامة درسی عربی، میزان تسلط دانش آموزان به مهارت های زبانی، میزان انگیزه و علاقة دانش آموزان به یادگیری زبان عربی و میزان آشنایی دانش آموزان با مهارت ها و راهبردهای یادگیری زبان عربی پایین تر از حد مطلوب است. با توجه به این یافته ها نتیجه می گیریم که به آموزش زبان عربی به عنوان زبان دوم/ خارجی، به طور علمی توجه نشده است و تا حد مطلوب فاصلة زیادی دارد و برای رسیدن به نتایج مطلوب، تحولات جدی و همکاری بخش های مختلف لازم است. از مهم ترین راهکارها برای بهبود این وضعیت، ارتقای سطح آموزش پیش و ضمن خدمت معلمان زبان عربی است.
۳۷.

المقاومة فی الشعر الجزائری والإیرانی؛ دراسة مقارنة بین مفدی زکریّا وفرخی یزدی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: فرخی یزدی المقارنة المقاومة شعر الثورة الدستوریة الإیرانیة الشعر الجزائری مفدی زکریّا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 939 تعداد دانلود : 344
إنّ الأدب مقولة رقیقة تتناسب مع طبع البشر حیث مثّل خلال التاریخ دورا کبیرا فی الثورات والحرکات الاجتماعیّة لقصد الاستقلال أو الحریّة، وهو یتفرّع إلی ما یصنع أدب المقاومة الّذی هو أدب جیّاش لایقبل الثبوت والیأس إذ یعمد إلی الدفاع عن المجتمعات رافضا الهیمنة القهریّة، وبوصفه سلاحا مانعا یتیح مجال الخلود الثقافیّ للمجتمعات المهجومة، محاولا أن یحیی لهیب الرجاء فی قلوب الشعوب؛ فشأنه یرتبط بساحة الفکر المعاصر وهو فی الشعر منهج مساعد علی فهم الجودة الشعریّة ومشهد من المشاهد العظیمة المستنهضة، عزّز الشعوب ضدّ إرادة الطغاة الذاهبین فی تصرّفاتهم إلی الکبت والعنجهیّة؛ فیؤخذ بعین الاعتبار مجرّد سلاح لبعض الشعراء المقاومین مثل فرخی یزدی ومفدی زکریّا اللذین بذلا جهدا ریادیّا فی مقاومة الأدبین الإیرانیّ والجزائریّ. ومن هذا المنطلق تحاول هذه المقالة بمنهج وصفیّ- تحلیلیّ، وبالاعتماد علی المدرسة الأمریکیّة والسلافیّة للأدب المقارن، دراسةً ومقارنةً بین الشاعرین، مفدی زکریّا وفرخی یزدی، وهی تغضّ الطرف عن ضرب الثورتین عند البلدین. تدلّ حصیلة البحث علی أنّ الشاعرین یشترکان فی الهدف العامّ ویختلفان فی المنهجیّة؛ فتصطبغ مقاومة فرخی بالصبغة العنیفة المتمایلة إلی طریقة العتاب لشعبه، والصراخ علیهم بدلا من أن یوجّه الملامة إلی الاستبداد والاستعمار وفی المقابل ینهج مفدی زکریّا نهجا تشویقیّا لشعبه فی مسیرة المقاومة حیث یعتزّ بشعبه فیقوم بوصف بطولالتهم حتی یزید هکذا من روح المقاومة لدیهم.
۳۸.

مشاهد القیامة فی القرآن الکریم دراسة صوتیة فی سور الواقعة، الحاقّة، والانشقاق(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: القرآن الکریم الموسیقی مشاهد القیامة

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 526 تعداد دانلود : 636
إن الاعتقاد بالیوم الآخر أحد أصول دیننا حیث یؤمن بها کلّ مسلم ومسلمة من شتّی المذاهب؛ والقرآن الکریم یقرن فی کثیر من آیاته، الإیمان بالیوم الآخر بالإیمان بالله تبارک وتعالی، ویصوّر مشاهد القیامة فی حوالی ثمانین سورة. تلعب الدّراسة الصّوتیة دوراً هامّا فی الدّراسات الأسلوبیة الحدیثة وتعدّ المحور الأوّل للدّخول إلی النّصّ الأدبی لأنّ الصّوت هو أصغر وحدة فی النّصّ ودراسة هذا العنصر الهامّ تساعدنا فی الکشف عن جمالیات النّصّ الأدبی بما فیه من انسجام وتوازن وتناسق. والقرآن الکریم یتمیز باستخدام الإیقاع الفنّی الجمیل الّذی تأنس سماعه الأذن وترتاح النّفس عند سماعه وقراءته. یتجلّی هذا الجمال والرّوعة فی السّور المکّیة القصیرة فی أحسن شکل، وهی السّور الّتی تشتمل علی أصول العقائد الإسلامیة خاصّة الاعتقاد بوحدانیة الله والإیمان بیوم القیامة. ومن ثمّ اخترنا ثلاث سور تدور حول مشاهد القیامة بما فیها من الأحداث الهائلة الّتی ستقع فی بدایة ذلک الیوم وأحوال النّاس وصورتی النّعیم والعذاب لندرسها دراسة صوتیة علی أساس المنهج الوصفی التحلیلی من خلال جداول إحصائیّة، ومن النّتائج الّتی توصّلت إلیها هذه الدّراسة هی ذلک الانسجام التّامّ بین الإیقاع الصّوتی والموقف الّذی سیق من أجله، وهکذا دائماً یلتقی جمال التّعبیر بجمال التّصویر، ویتّسقان مع سموّ الأهداف فی ذلک الجوّ القرآنی المعجز.
۳۹.

دلالة الألوان فی شعر المتنبی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: الرمز المتنبی شعر العصر العباسی دلالة اللون التصریح

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 837 تعداد دانلود : 852
قد دلت الأبحاث علی أنّ اللون قوة تؤثر فی الجهاز العصبی واثره لا یقل عن الموسیقی، وربما یفوقها بعض الأحیان. إنّ الشعراء طوال التاریخ اهتمّوا باللون اهتماما کبیرا، لکن هذا الاهتمام یختلف من عصر الی عصر، حیث أنه یستخدم اللون فی العصر الجاهلی فی المعنی الأصلی فی معظم الأحیان، وشیئا فشیئا تتغیر هذه الرؤیه الی استخدام الألوان فی المعانی الأخری، حتی نشاهد الشعراء فی العصور التالیة خاصة فی العصر الحدیث، یستخدمون اللون فی المعنی الرمزی. نظراً إلی أنّ العصر العباسی یعتبر کالعصر الذهبی للأدب العربی وأنّ للمتنبی منزلة رفیعة بین الشعراء، حاولنا دراسة ظاهرة اللون فی اشعاره من خلال المنهج الوصفی – التحلیلی وتبیین وجوه دلالة اللون بنوعیها الرمزی والتصریحی عنده. یلُاحَظ أنّ الشاعر قد یجعل للألوان دلالات رمزیة وأحیانا تصریحیة، وقد یستخدم هذین النوعین فی بیت واحد.
۴۰.

أنماط التعلّم الشائعه والمفضّله لدی متعلّمی اللغه العربیه وآدابها فی الجامعات الإیرانیه(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 578 تعداد دانلود : 939
یری الکثیر من المدرسین والمختصین أنّ مناهج تعلیم اللغه العربیه فی الجامعات الإیرانیه لم تعتن باحتیاجات الطلبه وأسالیب تعلمهم وطرق تفکیرهم. فأسلوب التعلّم من العوامل الهامّه فی نجاح التعلیم حیث یساهم فی تحدید نمط الطالب ومن ثم إعطاء التعلیمات التی تطابق هذا النمط، بهدف المزید من التعلّم الفعّال جاءت هذه الدراسه لتحدید أسالیب التعلّم لدی متعلّمی مرحله البکالوریوس لأقسام اللغه العربیه وآدابها فی الجامعات الإیرانیه. حیث تسعی أولاً إلی تحدید الأنماط التعلمیه الشائعه التی یستخدمها المتعلمون فی المناهج الحالیه ثم تحدید أسالیب التعلّم المفضّله لدیهم. من أجل الوصول إلی هذه الأهداف، تم طرح سؤالین رئیسین: الأول: ما هی أنماط التعلّم السائده لدی المتعلّمین والتی یستخدمونها فی المنهج أو المناهج اللغویه الحالیه؟ والسؤال الثانی: ما هی الأنماط التی یفضّلها المتعلّمون والتی یرغبون فی استخدامها فی المنهج المتطوّر أو المناهج الجدیده؟ فی هذه الدراسه اعتمدنا علی المنهج المسحی وتمّ استخدام الاستبانه کأداه لجمع المعلومات والبیانات اللازمه حیث تکوّن مجتمع الدراسه من کافه طلبه الفصل السادس من مرحله البکالوریوس فی فرع اللغه العربیه وآدابها بالجامعات الإیرانیه. تمّ جمع البیانات من 149 طالبا وطالبه واعتمد الباحثون علی أسلوب العینه العشوائیه الطبقیه لسحب هذه العینه وقد أظهرت نتائج الدراسه أنّ النمط التحلیلی والنمط السلطوی أکثر أنماط التعلّم استخداماً لدی المتعلّمین؛ لکنّ معظمهم یفضّلون النمط الاتصالی والنمط الحسیّ علی النمط التحلیلی والنمط السلطویّ.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان