بررسی تناسبات حیاط مساجد دوره صفویه اصفهان (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

اعداد و تقسیمات هندسی مشخص، به دلیل جذابیت قاعده های نهفته در آنها همواره مورد توجه پیشینیان بوده اند. اما در معماری ساختمان های اخیر بعد از دوره پهلوی اول تا به امروز، به تناسبات و روابط اعداد کمتر توجه شده است و بهره گیری از سیستم دقیق تناسبات به عنوان اصلی بازتولیدشدنی برای دستیابی به زیبایی، مطرح نمی شود. ازاین رو، نگارندگان این تحقیق برآن شدند تا به بررسی توصیفی- تحلیلی تناسبات در حیاط مساجد دوره صفویه اصفهان بپردازند. مساجد دوره صفویه اصفهان از آن جهت مورد توجه قرار گرفت که معماری ایرانی- اسلامی در این دوره به اوج شکوفایی خود می رسد و اصفهان، پایتخت این جلوه گری هاست. پژوهش حاضر، تغییرات و ویژگی های تناسبات حاکم بر حیاط مساجد دوران صفویه را بررسی می کند تا به این مسئله بپردازد که چه نسبت یا نسبت هایی بین اضلاع حیاط مساجد برقرار است. مساجد دوره صفویه اصفهان ازمنظر تاریخ و حاکمیت، به سه دوره تقسیم می شود. از هر دوره، سه مسجد براساس پراکندگی زمانی انتخاب و تحلیل شد. روش تحقیق، استقرایی بوده که باتوجه به غیرتصادفی بودن نمونه های موردِبررسی، به شیوه شبه تجربی ابعاد و اندازه های حیاط مساجد برمبنای رعایت تناسبات تحلیل و بررسی شده اند. روش گردآوری داده ها در این پژوهش به شیوه بررسی اسناد و مدارک کتابخانه ای و تحلیل نقشه ها و داده های تصویری ابنیه است. با بررسی های انجام شده، چنین استنباط شد که نسبت بین طول و عرض حیاط مساجد، به تناسب 1.118 نزدیکی بیشتری دارد. همچنین، در ابعاد کلی حیاط مسجد از پیمون ایرانی استفاده شده است.