ستیز تفسیری با روایات ملی و حماسی ایرانی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

نهادهای قدرت به مثابه گردانندگان نظام اجتماعی همواره در پی کسب مشروعیت بوده اند. هویت ملی، مذهب، باورهای ایدئولوژیک و استفاده از خرد جمعی از مهم ترین عناصر مشروعیت بخش به شمار می آید. گاهی این عناصر با یکدیگر در تعارض قرار می گیرند و نهاد قدرت مجبور می شود یک یا چند عنصر را برجسته و عناصر دیگر را کم رنگ یا بی رنگ کند. در تاریخ فرهنگی ایران می توان نمودهای گوناگون این تعارض ها را به نظاره نشست. در این مقاله برآنیم تا نشان دهیم که چگونه نهادهای غیر ایرانی قدرت، برای مشروعیت بخشیدن به خود، کوشیده اند تا عناصر هویت ملی را با ساخت و تثبیت پاره ای تفسیرهای دینی ناروا و ناسازگار سست کنند. این تلاش ها به تدریج میراثی از تفسیرهای نادرست را بر جای نهاده که سبب پیدایش نزاع ها و درگیری های هویتی شده است. ما می کوشیم با بررسی یکی از شان نزول های آیه 6 سوره لقمان- که با عنوان «لهو الحدیث» مشهور است- نشان دهیم که چگونه نهادهای غیر ایرانی قدرت کوشیده اند روایات حماسی و ملی ایرانی را به وسیله تفسیرهای ناروا سست سازند و از این فرصت برای بسط قدرت خود سودجویی کنند.