انگاره مصرف دخانیات در بین نمونه ای از شهروندان تهرانی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

مصرف دخانیات از مهم ترین عوامل تهدیدکننده سلامتی و شایع ترین عامل قابل پیشگیری مرگ ومیر در جهان است و یکی از استراتژی های مهم کنترل آن، شناخت انگاره مصرف آن در بین افراد است. بنا به این ضرورت، تحقیق حاضر با ترکیبی از روش شناسی های کمی (پیمایش) و کیفی (تحلیل محتوای کیفی) به صورت همگرا، به شناسایی انگاره مصرف دخانیات در میان شهروندان تهرانی پرداخته است. نمونه آماری تحقیق شامل دو گروه بود: گروه اول)610 نفر از شهروندان استفاده کننده از برنامه های پیشگیرانه کنترل دخانیات در هفته بدون دخانیات در مناطق بیست و دوگانه شهرداری تهران، که با ترکیبی از روش های نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای، تصادفی نظام مند و دردسترس انتخاب شدند. گروه دوم) 53 نفر از کارشناسان مرتبط با طرح «تهران شهر بدون دخانیات» که با روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. یافته ها نشان داد که شهروندان از نظر انگاره مصرف دخانیات شامل پنج دسته اصلیِ غیرسیگاری، سیگاری روزانه/ فعال، سیگاری قهار/ همیشگی، سیگاری ترک کرده و سیگاری تفننی/ اتفاقی می باشند. مصرف دخانیات در شهر تهران، پنج عامل اصلی شامل جوان بودن، قلیانی شدن، جنسیتی شدن، خانوادگی شدن و غیرطبقاتی شدن مصرف را تجربه می کند. همچنین، عوامل چندگانه فرهنگی (فرهنگ غلط فراموشی مشکلات به ویژه در بزرگسالان، کم/ ناآگاهی از خطرات استعمال دخانیات)، اجتماعی (فشار اجتماعی، مُدبودن)، روانی (رفع خستگی، دوری از غم و غصه، اعتیادآوری دخانیات، رفع استرس، احساس بزرگی و شخصیت) و فردی (تجربه کردن، جذابیت بیشتر) مهم ترین دلایل مصرف دخانیات توسط شهروندان بودند. نتایج بر آن دلالت دارد که مصرف دخانیات در گروه های اجتماعی مختلف از انگاره یکسانی تبعیت نکرده است و به شرایط فردی، بینافردی،خانوادگی و ساختاری بستگی دارد.