ارزیابی ریسک زلزله زرین شهر با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

ایران یکی از زلزله خیزترین کشورهای دنیا محسوب می شود و شهرهای آن بر اثر این پدیده طبیعی آسیب های فراوانی دیده اند. استقرار ایران بر کمربند زلزله خیز آلپ - هیمالیا موجب شده است رخداد زمین لرزه به منزله یکی از مخاطراتی مطرح شود که بیشترین آسیب را در کشور به وجود می آورد. شهر زرین شهر نیز با توجه به آیین نامه مقررات ساختمان 2800 ویرایش چهارم، شرایط زمین ساختی و وجود چهار گسل اصلی و یک گسل فرعی در اطراف آن به شعاع 50کیلومتری و ثبت لرزه ها در این منطقه در 39 سال اخیر از این قاعده مستثنی نیست. در فرایند تهیه نقشه پهنه بندی و شتاب افقی خطر در شهر زرین شهر به روش احتمالاتی از مدل CRISIS، یکی از نرم افزارهای بسیار قوی و با دقت زیاد، استفاده شده است؛ از این رو در این پژوهش سعی شده است مدل های نوین برنامه ریزی مانند مدل فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) به کار گرفته شود. بررسی نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان می دهد عوامل مختلف بر آسیب پذیری و خسارات ناشی از زلزله تأثیرگذاری متفاوتی دارند؛ به طوری که تأثیر عوامل محیطی مانند فاصله از گسل، جنس خاک و درصد شیب بیشتر از سایر عوامل است. عوامل کالبدی فیزیکی نظیر قدمت ساختمان، تراکم جمعیت، تعداد طبقات ساختمان ها، جنس مصالح و کاربری اراضی در وقوع زلزله پس از عوامل طبیعی در سطح دوم تأثیرگذاری بیشتری دارند. در این پژوهش از روش توصیفی - تحلیلی استفاده و پس از مشخص کردن معیارها، زیرمعیارها و گزینه ها در امر آسیب پذیری ناشی از زلزله و استفاده از نظر کارشناسان و اسناد موجود وزن های معیارها در نرم افزار Expert choice محاسبه شد. همچنین نقشه های مربوط با همپوشانی (Weighted sum) در نرم افزار Arc Gis گردآوری و ذخیره و مناطق آسیب پذیر شهر زرین شهر شناسایی و تحلیل شد. پس از تهیه نقشه پهنه بندی خطر و آسیب پذیری منطقه در نرم افزار Arc Gis با استفاده از حاصل ضرب (raster calculator) دو نقشه ایجادشده، نقشه نهایی ریسک شهر ترسیم و ریسک مناطق در پنج طبقه تحلیل شد.نتیجه حاکی است زرین شهر 30/4درصد ریسک بسیار کم، 27/23درصد ریسک متوسط و 47/3درصد ریسک بسیار زیاد دارد.