مطالعه فراتحلیلی درون مایه های هیجانی در بومی سرودهای ایرانی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

بومی سروده ها بخش مهمی از ادبیات شفاهی ایران هستند که دامنه وسیعی از عواطف و هیجان های اخلاقی را در درون مایه های خود جای داده اند. غنای عاطفی بومی سروده ها آن ها را از نظر اثربخشی بر رشد اخلاقی افراد جامعه در موقعیت ممتازی قرار می دهد؛ زیرا بر اساس نظریه های عاطفه گرای اخلاقی، منشأ اصلی قضاوت و رفتار اخلاقی بیشتر از آنکه خردورزی اخلاقی باشد، نظام هیجانی اخلاق مدار است. در مقاله حاضر کوشش شده است با نگاهی تربیتی به بومی سروده های ایرانی، ضمن تبیین نظری جایگاه ذهن هیجانی در رشد اخلاقی فرد و جامعه، محتوای هیجانی بومی سروده های نواحی مختلف ایران بر اساس بخشی از مطالعات صورت گرفته با رویکردی فراتحلیلی بررسی شود. هدف اصلی، بررسی ماهیت و فراوانی مضامین هیجانی در بومی سروده ها با استفاده از روش فراتحلیل توصیفی و با تکیه بر تحلیل های محتوایی صورت گرفته در 32 مقاله پژوهشی چاپ شده بین سال های 1386 تا 1396 در شش نشریه پژوهشی بود. بر این اساس، تعداد 57 مضمون هیجانی با بیشترین فراوانی در بومی سروده های ایرانی شناسایی شدند که 71 درصد از آن ها را هیجان های اخلاقی تشکیل می دادند. همچنین، بررسی مقایسه ای فراوانی هر یک از درون مایه های هیجانی در بین بومی سرود های 7 منطقه جغرافیایی کشور، گویای نبود تفاوت های معنادار در بین این مناطق بود. یافته های این پژوهش، بومی سرود های مناطق مختلف کشور را به عنوان ابزار فرهنگی و تربیتی مهمی در جهت ترویج اخلاق هیجان مدار معرفی نموده و بر مطالعات وسیع تر در زمینه محتوای هیجانی عامه سروده های مناطق مختلف کشور به عنوان گامی در جهت پیشبرد ادبیات کاربردی و در راستای پیشگیری و مواجهه با مسائل اجتماعی تأکید کرده است.