بررسی افعال حرکتی در شرح شطحیات روزبهان بقلی با رویکردی شناختی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

شطحیات عرفانی ازجمله معناگریزترین بازنمودهای تجربیات و مواجید عرفانی است که با زبانی اشاری، هنجارگریز و پویا به تصویر کشیده می شود. براساسِ بنیان های معرفت شناختی شطحیات، کلمات در این دسته از آثار دایره معنایی وسیع و منعطفی دارد. بررسی دایره واژگانی در شطحیات عرفانی که البته غالباً حاصل گزینش آگاهانه گویندگان آنها نیست راهی به شناخت مبانی فکری و تجربه های گویندگان آنهاست. با توجه به رویکرد تحلیلی معناشناسی شناختی به مقوله واژگان و ارتباط آن با ذهن، این رویکرد الگوی مناسبی در بررسی سطح واژگانی شطحیات عرفانی به دست می دهد. در بین مقولات واژگانی شطحیات، افعال نقش مؤثری در انتقال تجربه های معرفت شناختی عارفان دارد و نویسنده در این پژوهش به بررسی و تحلیل شناختی این دسته از افعال می پردازد. به طور کلی این افعال بیانگر شور و وجد درونی عارفان است و به صورت های مختلفی در متن نمود می یابد. هر فعل به انضمام معانی مختلف خود مقوله ای معنایی را تشکیل می دهد که در این پژوهش با کاربست نظریه پیش نمونه رُش، مقولات شعاعی لیکاف و زنجیره های معنی تیلر بررسی و تحلیل می شود. نتایج این بررسی نشان می دهد پردازش عارفان از تعالی و کمال درونی و درک حقیقت متعالی، به طور ناخودآگاه جسمی شده است؛ نظام حرکتی نقش مؤثری در شکل دادن به مفاهیم انتزاعی دارد و برپایه استعاره مفهومیِ «تعالی و کمال سفر است» معانی انتزاعی در قالب حرکتی مادی، مفهوم سازی می شود.