بازشناسی عناصر و مؤلفه های هویت ملی در جنگ های ایران و روسیه (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

جنگ های 13 ساله ایران و روسیه در سال 1218 ﻫ . ق. آغاز و با انعقاد دو معاهده گلستان و ترکمنچای در سال 1241 خاتمه یافت. در نتیجه این معاهدات مناطق نخجوان، آذربایجان و قره باغ از ایران منتزع شد که بخش های عمده ای از این مناطق تا قبل این از جنگ ها در حاکمیت ایران بود. توطئه های درباریان، کارشکنی و خیانت عوامل حکومتی، معاهدات تحمیلی دولت های استعماری، حواشی ها و موارد متعدد دیگر در تاریخ و سرنوشت و تبعات بعدی این جنگ ها و تحلیل رفتن ایران در مناسبات و معادلات منطقه ای و جهان تأثیر زیادی داشته اند. اما از طرف دیگر در این جنگ ها تجلیاتی از تدابیر و دلاوری های مردم و برخی از رجال سیاسی و نظامی بروز می کند و در سطحی کامل تر از ادوار گذشته مقاومت و حماسه های مردمی با رهبری علما هم از دستاوردهای کم نظیر این دوره به شمار می رود که جنبه ای متفاوت و معنادار از مؤلفه های هویت ایرانی برای مقابله با تهاجمات و تعرضات خارجی را به تصویر می کشاند. در این پژوهش سعی شده  است مبانی نظری مقوله و مؤلفه های هویت ملی ایران در این برهه تاریخی را بیان نماید.