منفعت گرایی

فلسفه اخلاق شامل دو بخش اخلاق هنجاری و فرااخلاق است. نظریات اخلاق هنجاری نیز به دو دسته غایت گرا و وظیفه گرا تقسیم می شوند. منفعت گرایی یکی از ریشه دارترین نظریات غایت گرایانه است که از سوی بنتام و میل در قرن نوزدهم توسعه یافت. مطابق این رویکرد، فعل اخلاقی، فعلی است که حداکثر خیر را برای اکثریت افراد مرتبط با آن فعل، ایجاد کند. در این مقاله پس از تقریر دیدگاه های بنتام و میل، معیار منفعت و چگونگی محاسبه آن مطرح شده و عمده نقدهای مطرح شده بر این رویکرد، عنوان می شوند. این رویکرد در دو بخش فلسفه مدیریت و تئوری های مدیریت، بر دانش سازمان و مدیریت تأثیر داشته است. از دیدگاه فلسفی، سازمان هایی که با هدف حداکثر نمودن ارزش سهامداران خود در فضای رقابتی به کسب و کار مشغول هستند __ برخلاف سازمان های دولتی __ نمی توانند منفعت گرا باشند. در بخش تئوری های مدیریت نیز تصمیم گیری، به عنوان جزء اصلی مدیریت، می تواند با ویژگی های منفعت گرایی خود را تطبیق دهد و رهبری، به عنوان فرایند اثرگذاری غیر رسمی بر افراد، با اتخاذ رویکرد مشارکتی می تواند از نظر اخلاقی، منفعت گرا محسوب شود.

مفروض بنیادین در این گفتار مبتنی بر تمایز جوهری میان دو مکتب معرفتی عقیدتی اسلام و لیبرالیسم است. اسلام مکتب وحیانی و لیبرالیسم ایدئولوژی انسانی است. در بیان تمایز ذاتی میان این دو مکتب، مطالعه ای تطبیقی در موضوع عدالت انجام شده است. در این مطالعه، معلوم گردید که مفهوم بنیادین و اصیل در لیبرالیسم، آزادی فردی است. به هر میزان که لیبرالیسم بر آزادی های فردی پافشاری کرده، عدالت بیشتر به حاشیه رفته است. اما در اسلام، پس از اصل توحید، عدالت در کانون تفکر اسلامی جای دارد. مؤمنان به عدالت ورزی فرا خوانده شده اند. بنیاد حکومت اسلامی بر عدالت است. چنان که امیر مؤمنان علی(ع) بیعت با مردم مدینه را تنها به شرط اقامه قسط و عدل پذیرفتند.

برون سپاری با هدف بهره وری و از طریق واگذاری وظایف به خارج از سازمان انجام می شود. عوامل مختلفی ازجمله دیدگاه مدیران بر اجرای موفقیت آمیز برون سپاری اثرگذار است. آگاهی از ذهنیت مدیران پیرامون این موضوع به تسهیل فرایند کمک می کند. هدفاصلی این پژوهش، تعیین دیدگاه مدیران در مورد برون سپاری فعالیت های سازمانی در سازمان های دولتی شهر اهواز با بررسی ذهنیت های مشارکت کنندگان بود. روش پژوهش از نظر هدف کاربردی و از جهت شیوه گردآوری داده ها آمیخته با استفاده از روش کیو است. مشارکت کنندگان این پژوهش شامل 11 نفر از مدیران سازمان های دولتی اهواز بودند که با موضوع پژوهش ارتباط مستقیم داشتند. فضای گفتمان پژوهش حاضر از منابع گوناگونی جمع آوری گردید. پس از ارزیابی و جمع بندی فضای گفتمان توسط خبرگان، 32 عبارت به عنوان عبارات کیو، انتخاب شد. پس از جمع آوری اطلاعات حاصل از مرتب سازی کیو، این اطلاعات با روش تحلیل عاملی کیو تحلیل گردید. نتایج نشان داد که می توان 4 الگوی ذهنی متمایز را در میان مدیران سازمان های دولتی در مورد برون سپاری فعالیت های سازمانی شناسایی کرد که حدود 72درصد از واریانس کل را تبیین کردند. این 4 الگوی ذهنی به ترتیب با عناوین «امنفعت گرایی»، «چابکی سازمانی»، «رقابت مندی» و «توان افزایی» نام گذاری گردید.

دولت اسلامی سیاست خارجی را در چارچوب منفعت گرایی متعالی و در بستر حقیقت دنبال می کند، به طوری که براساس خصیصه ذاتی تلازم، تأمین بهینه منافع خود را به ویژه در بخش منافع معنوی، در گرو تحقق منافع مشروع سایر ملت ها به شکل عادلانه می داند. هدف پژوهش حاضر، بررسی روش یا روش هایی است که تحقق این راهبرد را امکان پذیر کرده و در یک سطح، به لحاظ ماهوی با بنیان های فکری دولت اسلامی همخوان باشد و در سطح دیگر، بتواند به بهترین شکل ممکن، تحقق راهبرد منفعت گرایی را تسهیل کند. با توجه به چند لایه بودن روابط در حیطه جهانی، این سوال اساسی مطرح می شود که دولت اسلامی براساس کدام راهبرد بنیادین می تواند منفعت گرایی متعالی را در سیاست خارجی عینیت ببخشد؟ روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نشان داد که جهان بینی توحیدیِ دولت اسلامی و هدف گذاری ارزش محورانه آن، راهبرد همکاری همبسته و هدفمند را بهترین طریقی می داند که می توان بر مبنای آن، راهبرد منفعت گرایی متعالی را در بستر نوع دوستی و مبتنی بر رویکرد تکامل بخشی و همبستگی متقابل تحقق بخشید.