مطالب مرتبط با کلیدواژه
۱.
۲.
۳.
۴.
۵.
۶.
۷.
۸.
۹.
۱۰.
۱۱.
۱۲.
۱۳.
۱۴.
۱۵.
۱۶.
۱۷.
۱۸.
۱۹.
۲۰.
الأسلوبیه
حوزه های تخصصی:
المعجم اللغوی والثروه اللفظیه للشاعر أو الکاتب هی من أبرز الخواص الأسلوبیه، إذن فحص هذه الثروه فی النصوص الأدبیه یدلنا علی استبانه واحد من أهم الملامح الممیزه للأسلوب، وهذه الثروه تدل علی شخصیه الأدیب وتفرده بین الآخرین وتنوع المفردات هو أحد الخواص الأسلوبیه التی یمکن التوصل بقیاسها فی عدد من النصوص إلی إجابه مدعومه بالدلیل الإحصائی إلی ثلاثه أمور هامه: الثراء اللغوی، وکیفیه استخدام الکاتب لخاصیه تنوع مفرداته عند صیاغه النص، وإمکانیه التوصل إلی نتائج أخرى من خلال تکرار بعض المفردات. تقوم هذه الدراسه علی استخدام معطیات علم الإحصاء لتصل إلی نتائج علمیه دقیقه؛ ولهذا نرمی إلی تقدیم عرض نظری لإحدى الطرق الإحصائیه المستخدمه فی قیاس خاصیه تنوع المفردات مع دراسه تطبیقیه لنماذج من کتابات خلیل جبران، والمنفلوطی والریحانی. وأیضا الوصول إلی نتائج أخری من خلال تکرار بعض الکلمات، حیث إن تکرار بعض المفردات یبین لنا أفکار الکاتب، وشخصیته وأسلوبه إلی حد کثیر، دون أن نعرف الکاتب بصوره دقیقه وعلی فرض التعرّف إلی الکاتب فإننا نفهم مقدار نجاحه فی بیان آرائه فی نتاجه الأدبی. أماّ أهم النتائج الکلیه التی توصلت إلیها هذه الدراسه فهی أنّ أکثر الأسالیب الثلاثه تنوعاً هو أسلوب جبران (0.43) وأقلها هو أسلوب الریحانی (0.35) ویتوسط أسلوب المنفلوطی بینهما (0.38).
دراسه أسلوبیه للرتابه التعبیریه فی «النمور فی الیوم العاشر» لزکریا تامر(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
اهتم النقّاد بدراسه الظواهر اللغویه، من خلال الأنماط، ویمتد بحثهم إلی تنویعات فی التراکیب تعتمد مؤثرات یمکن أن تکون لها صله بالمبدع، وهی مؤثرات قد تنحرف عن مجراها لتکون فی النهایه أسلوباً متفرداً. هذا التوجه من الدراسه فی أسالیب الأدباء نسمیه بالأسلوبیه، بما یتوسع فیها من رؤیه ألسنیه، فیتفرع منها منهج إحصائی تهمّه دراسه الظواهر اللغویه فی الأعمال الأدبیه فی إطار المعطیات الکمیه. وهناک توجهات أخری فی الأسلوبیه کالتوجه النفسی، والوظیفی، وغیرها.
استقرّ عبر التقصّی، الحاصل من بیانات الجداول- مع استخدم المنهج الإحصائی الیدوی ولیس الآلی - أنّ تامر ذو منهج ثابت فی تعاطی الظواهر الرتیبه. فی مجموعته «النمور فی الیوم العاشر» عبر دراسه للرتابه التعبیریه، فلاحظنا أنّه لجأ إلی النمط الرتیب فی اجتماع (الفعل الماضی+ الباء الجاره +المجرور +النعت مع التناوب فی النوع والعدد) فی التراکیب الحصریه. وحدث أن ینحرف الکاتب عن النمط إلی التنویع، فی إعادته للظواهر اللغویه، وذلک ما یستدعیه أسلوبه القصصی. والحواریه أساساً هی مبدأ رتابه النمط فی التعاطی الألفاظ، خاصهً فی التکرار الفاشی فی مفردات القول والسؤال والصوت واللهجه وغیرها. وهذا یبدو للقارئ إذا ما أکثر من قراءته للکاتب، ویظهر أنّ الفوضی نجمت عن فقر فی الثروه اللفظیه أو عن لاوعی لزکریا تامر، لأنّه لو انتبه للرتابه لاجتنب عن التورط فی الفوضی اللفظیه.
بررسی تحلیلی - انتقادی مقاله های سبکشناسی(الأسلوبیه) مطالعه ی موردی مقاله های علمی پژوهی سالهای 1393-1389(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهشنامه نقد ادب عربی دوره ششم بهار و تالستان ۱۳۹۵ شماره ۱۲ (پیاپی ۷۰)
177-201 صفحه
حوزه های تخصصی:
این پژوهش با هدف دستیابی به وضعیت مقاله های نوشته شده در موضوع سبک شناسی ( الأسلوبیه ) از سال 1389 تا 1393 انجام شده و در پی رسیدن به وضعیت این مقاله ها و مقایسه آن با وضعیت مطلوب است. این پژوهش بر اساس روش تحلیل محتوای کمی انجام گرفته است. داده های جمع آوری شده از طریق پرسش نامه و با استفاده از آمار توصیفی و با بهره گرفتن از نرم افزار اکسل (Excel) به داده های کمی تبدل شده است. عنوان، چکیده، مقدمه، روش پژوهش، بدنه اصلی مقاله، نتایج و منابع، هفت قسمت از مقاله است که محور اصلی پرسشنامه قرار گرفته است. برای هر کدام از این قسمت ها بر اساس اصول مقاله نویسی، عنوان هایی گذاشته شد تا بر اساس آن عنوان های هفتگانه بررسی شود. بررسی ها نشان می دهدکه مقدمه های مقاله ها در موارد متعدد، اصول و معیارهای لازم مقدمه نویسی را ندارند. این نقصان بیشتر در سوال ها یا فرضیه های پژوهش و پیشینه پژوهش یافت می شود. مشخص نبودن نوع روش پژوهش، روش جمع مواد پژوهش و روش تحلیل داده ها از اشکال های اساسی روش پژوهش مقاله ها است. پیشنهاد می گردد تا نویسندگان به مبانی نظری پژوهش، رویکرد انتقادی و تحلیل محور، پایبندی به روش پژوهش و نوآوری توجه بیشتری نمایند.
دراسه الأسالیب المستخدمه فی الأمثال العامیه البغدادیه(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهشنامه نقد ادب عربی دوره هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۱۵ (پیاپی ۷۳)
101-136 صفحه
حوزه های تخصصی:
هذا البحث یدرس النظام الأسلوبی للامثال العامیه البغدادیه الموجوده فی کتاب مجمع الأمثال العامیه البغدادیه للدکتور محمد صادق زلزله؛ فلغه الأمثال العامیه البغدادیه جزء من اللهجه العراقیه التى سادت فی العراق، فهی لغه ذات خصوصیه تمیزها عن سایر مظاهر الکلام؛ لأنها تعد نصا مستقلا بذاتها، وهی تعبیر ثابت یتسم بالإیجاز وبساطه الترکیب وسهوله اللغه وجمال الجرس وقوه الدلاله، واعتمدنا فی هذا المقال علی المنهج الإحصایی والوصفی التحلیلی وذلک بالحدیث عن الأسالیب المختلفه فی بنیه الأمثال العامیه البغدادیه واحصایها فاتضح لنا بأن النظام الأسلوبی فی بناء الأمثال العامیه البغدادیه متوافقا مع النظام الأسلوبی للأمثال الفصیحه بصوره عامه واعتمدت الأمثال العامیه البغدادیه فی أسلوبها البنایی علی الأسالیب التالیه مرتبه حسب کثره الاستعمال: استخدام السجع والشرط والاستفهام والأمر والتناسب والنفی والطباق والتشبیه واطلاق العام والنهی وهذه الأسالیب والمحسنات البلاغیه المستخدمه فی الأمثال البغدادیه تتیح إمکانیه واسعه للتعبیر عن معان ودلالات شتى ونجد فی بعض الأسالیب المستخدمه الإبداعات اللغویه فی بناء الأدوات الاستفهامیه العامیه واسماء الشرط وأدوات النفی التی تبین لنا مدى تلاؤم هذه الأسالیب مع الأمثال العامیه البغدادیه. یدرس النظام الأسلوبی للامثال العامیه البغدادیه الموجوده فی کتاب مجمع الأمثال العامیه البغدادیه للدکتور محمد صادق زلزله؛ فلغه الأمثال العامیه البغدادیه جزء من اللهجه العراقیه التى سادت فی العراق ، فهی لغه ذات خصوصیه تمیزه عن سایر مظاهر الکلام؛ لأنها تعد نصا مستقلا بذاتها، وهی تعبیر ثابت یتسم بالإیجاز وبساطه الترکیب وسهوله اللغه وجمال الجرس وقوه الدلاله، واعتمدنا فی هذا المقال علی المنهج الإحصایی والوصفی التحلیلی وذلک بالحدیث عن الأسالیب المختلفه فی بنیه الأمثال العامیه البغدادیه واحصایها فاتضح لنا بأن النظام الأسلوبی فی بناء الأمثال العامیه البغدادیه متوافقا مع النظام الأسلوبی للأمثال الفصیحه بصوره عامه واعتمدت الأمثال العامیه البغدادیه فی أسلوبها البنایی علی الأسالیب التالیه مرتبه حسب کثره الإستعمال: استخدام السجع والشرط والإستفهام والأمر والتناسب والنفی والطباق واطلاق العام وهذه الأسالیب الإنشاییه والمحسنات البلاغیه المستخدمه فی الأمثال البغدادیه تتیح إمکانیه واسعه للتعبیر عن معان ودلالات شتى ونجد فی بعض الأسالیب المستخدمه الإبداعات اللغویه فی بناء الأدوات الإستفهامیه العامیه واسماء الشرط وأدوات النفی التی تبین لنا مدى تلاؤم هذه الأسالیب مع الأمثال العامیه البغدادیه.
سوره یونس(ع)؛ دراسه صوتیه دلالیه(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
إن الدراسات الأسلوبیه تنظر إلى النص الأدبی على أنه وحده متجانسه ومتلاحمه ولا یمکن عزل أجزائها بعضها عن بعض. وهذه المقاله تدرس سوره یونس A من منظارها الصوتی، وهو أحد مواضیع الدراسه الأسلوبیه وتهدف إلى کشف العلاقه بین الصوت والمعنى فی السوره ومدى التلاحم والتناغم بین الأصوات ودلالاتها. تعمدت الدراسه إلى المنهج الإحصائی فی کیفیه توزیع الأصوات الموجوده فی السوره وتحلیلها ودلالتها. واتّضح لنا أن التعبیر القرآنی وظّف الأصوات فی السوره تعبیراً یشعرنا بدلاله السیاق عن طریق إیحاءات الأصوات.ولوحظ أن لهذه السوره وحده ایقاعیه نوعاً ما، بحیث غلب علیها میلها إلى الأصوات المجهوره والشدیده، وأیضاً کثره تکرار الأصوات التی تتصف بالوضوح کأصوات المدّ واللین والأصوات البینیه، وهذا ما نراه مطّرداً فی الکلام العربی، وهی بذلک لم تخالف قواعد اللغه، وإنما سارت على خُطاها. وهذا الإیقاع المنتشر فی السوره سَلِس مَرِن رزین، وقلّما نراه تعلو نبره أصواته أو تخفى کثیراً جداً. جاءت الأصوات فیها متناسقه مع مضامین وغرض الآیات الوارده فیها، بحیث لا یمکن استبدال أصواتها بغیرها وتبقى الآیه على ما هی علیه من الدلاله والجمال.
الظواهر الفنیه والجمالیه لخطبه حجه الوداع ومیزاتها الأسلوبیه(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهش در زبان و ادبیات عربی پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۱
51 - 74
حوزه های تخصصی:
یتناول هذا المقال دراسه فنیه لخطبه حجّه الوداع الشهیره بغیهَ الکشف عن هیکلها البنائی وملامح من جمالیاتها الفنیّه، علماً بأنّ هذه الخطبه من روائع الأدب العربی والتراث التشریعی الحضاری الإسلامی، والتی تکشف عن حقوق الإنسان قبل أن تعرف دساتیر الأرض ما هی حقوق الإنسان؟ وترسم الطریق وتوضح المعالم وتبین حدود الله. إنّ هذا التراث الغالی وثیقه تاریخیّه لها قیمه فی الدعوه إلى الفضائل الإنسانیه وحسن المعاملات. فهذا المقال بالاعتماد على المنهج الوصفی والتحلیلی، یهدف إلى دراسه فکره النبی المقدّسه حیال هذه الخطبه ولمحات من خصائصها الفنیه والأسلوبیه مما یکشف لنا عن عظمه الإسلام ونبیّه. یبدأ البحث بتمهید لکلّ ما یجب ذکره حسب المنهجیّه الحدیثه للکتابه ثمّ یتطرق إلى هذه المحاور الخمسه والخاتمه: 1. نصّ الخطبه وتوثیقها؛ 2. الأفکار المطروحه فیها ومکانتها بالمقارنه إلى خطب الرسول (2) الأخرى؛ 3. الجانب العاطفی لها؛ 4. ظواهرها الفنیه والأسلوبیه؛ 5. ظواهرها الدلالیه والبلاغیه. ومن النتائج التی توصل إلیها المقال أنّ النبی الأعظم (2) وظّف صورا مختلفه من التکرار والتوکید ضمن نصّه من أجل لفت انتباه السامعین إلى کلامه وإقناعهم، وهذه الخطبه النبویه قد تشکّلت من العبارات الموجزه بإیجاز القصر فی الغالب الأعم، والتق دیم والت أخیر فیها ظ اهره أسلوبیه جاءت مشحونه بالمعانی البلاغیه واللفتات الجمالیّه الرائعه، وبنیه الخطبه الکلیّه قد تکوّنت فی غالبیتها من الجمل الفعلیه، بحیث أدرجت هذه الجمل فی نصّ الخطبه إدراجاً فنیاً تجعل النصّ أکثر حرکیّه ودینامیکیه
الظواهر الأسلوبیه لقصیده فلسطین إنّا أجبنا النداء للشاعر الجزائری أحمد سحنون(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهش در زبان و ادبیات عربی پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۱
101 - 118
حوزه های تخصصی:
مقاربه أسلوبیه فی قصیده "مَلحَمَه الصُّمُود" لسمیر العُمَری(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
اضاءات نقدیه سال نهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳۴
110 - 90
حوزه های تخصصی:
تُعَدُّ الأسلوبیه من المناهج النقدیه واللسانیه التی تتناول دراسه النصوص الشعریه فی شتی المستویات کالفونیمات، والإیقاع والحقول الدلالیه والصور الشعریه للعثور علی الدلالات ورصد الملامح الأسلوبیه فی النصّ، فهی طریقه الشاعر فی تشکیل الماده اللغویه. یستهدف البحث دراسه السمات الأسلوبیه فی شعر الشاعر الفلسطینی الحدیث - سمیر العُمَری- عبر قصیدته "ملحمه الصمود". تمّ إعداد هذا البحث وفق المنهج الأسلوبی ثمّ الوصفی التحلیلی للعثور علی نماذج الصور الأسلوبیه فی القصیده والإبانه عن قصدیه الشاعر فی توظیفها. حاول الشاعر عبر توظیف هذه الصور الأسلوبیه إضفاء نمط من أنماط الجمال والتأثیر علی بنیه القصیده الحدیثه. وأخیرًا خلص البحث إلی أنّ الشاعر أراد من خلال استخدام هذه الأنماط الأسلوبیه التعبیر عن العواطف والمشاعر المکبوته التی ترأسها القضیه الفلسطینیه لیجعلها قضیه إنسانیه تشمل کلّ أبناء البشر علی مرّ العصور. من أهمّ المظاهر الأسلوبیه المدروسه فی هذا البحث المستوی الصوتی والإیقاعی والترکیبی والدلالی والصوره الشعریه. تُعَدُّ الأسلوبیه من المناهج النقدیه واللسانیه التی تتناول دراسه النصوص الشعریه فی شتی المستویات کالفونیمات، والإیقاع والحقول الدلالیه والصور الشعریه للعثور علی الدلالات ورصد الملامح الأسلوبیه فی النصّ، فهی طریقه الشاعر فی تشکیل الماده اللغویه. یستهدف البحث دراسه السمات الأسلوبیه فی شعر الشاعر الفلسطینی الحدیث - سمیر العُمَری- عبر قصیدته "ملحمه الصمود". تمّ إعداد هذا البحث وفق المنهج الأسلوبی ثمّ الوصفی التحلیلی للعثور علی نماذج الصور الأسلوبیه فی القصیده والإبانه عن قصدیه الشاعر فی توظیفها. حاول الشاعر عبر توظیف هذه الصور الأسلوبیه إضفاء نمط من أنماط الجمال والتأثیر علی بنیه القصیده الحدیثه. وأخیرًا خلص البحث إلی أنّ الشاعر أراد من خلال استخدام هذه الأنماط الأسلوبیه التعبیر عن العواطف والمشاعر المکبوته التی ترأسها القضیه الفلسطینیه لیجعلها قضیه إنسانیه تشمل کلّ أبناء البشر علی مرّ العصور. من أهمّ المظاهر الأسلوبیه المدروسه فی هذا البحث المستوی الصوتی والإیقاعی والترکیبی والدلالی والصوره الشعریه.
دراسه أسلوبیه فی الدواوین النثریه للشاعر العراقی یحیى السماوی المستوی الصوتی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهش در زبان و ادبیات عربی بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲۲
61 - 80
حوزه های تخصصی:
یعدّ المستوى الصوتی مجالاً من مجالات المنهج الأسلوبی، وهو یهتم بمعرفه الدور الذی یلعبه الإیقاع فی النص، لأنالمادهالصوتیهوماتتضمنهمنإیقاع وتکراروموسیقىعذبه وماتحویهمنتأثیراتصوتیهتسهمفی جمالیه النصوإثراءالمعنى. بما أن قصیده النثر بوصفها واحده من أشکال الکتابه الشعریه الجدیده لا تخلو من العناصر الإیقاعیه التی تتلون أشکالها وتتعدد مصادرها وتؤتی القصیده قوتها الإیحائیه والجمالیه، فتحاول هذه الدراسه أن تتلمس أسالیب التشکیل الإیقاعی فی القصائد النثریه للشاعر العراقی یحیى السماوی. وقد اتبع البحث منهجاً وصفیاً تحلیلیاً، وذلک باستقراء القصائد النثریه وتفکک عناصرها الإیقاعیه لاستخراج أسلوب الشاعر الإیقاعی وقیمته الدلالیه والجمالیه. وقد تبین من خلال هذه الدراسه أن قصائد السماوی النثریه مشحونه بطاقات إیقاعیه فذه، مما تؤدی دوراً دلالیاً وجمالیاً لإثاره المتلقی وإثراء تجربته، وبذلک تنتمی إلى قصیده التفعیله وتکتسب صبغه الشعر. ومن أهم أسالیب الشاعر الإیقاعیه فی قصائده النثریه هی: إیقاع التقابل والتضاد، وإیقاع التوازی، وإیقاع تعداد، والتکرار بکافه أشکاله، والتراکم الصوتی، والجناس، والتجانس الصوتی. إن هذهالأسالیبجمیعاتسهمفیتشکیلواقعالإیقاعالصوتیالذیتنهضعلیهالقصیده وتسهم بقدرتها على الإثاره والتأثیر فی المتلقی.
دراسه أسلوبیه فی قصیده «رساله إلی الحزن» لمحمد إبراهیم أبوسنه(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
دراسات فی العلوم الانسانیه دوره ۲۴ سال ۱۴۳۹ شماره ۲
91-119
تهدف الدراسه الأسلوبیه إلی تناول التحلیل البنائی للعمل الأدبی شعراً کان أو نثراً وفقاً للمستویات الصوتیه والترکیبیه والدلالیه التی تعطی للنص أبعاداً دلالیه تسهم فی تضاعف الدلالات السیاقیه وتقوم برصد الأدوات التعبیریه المؤثره فی الدلاله، کما أن الأسلوبیه تساعد الشاعر علی تصویر کافه الجوانب الإنسانیه عبر استخدام جمیع طاقات اللغه. أسهم الشاعر محمد إبراهیم أبوسنه فی حرکه الشعر العربی الحدیث وله دور فاعل وممیّز فی ریاده الشعر المصری لما له من دواوین شعریه کثیره عالج فیها هموم شعبه وعاشها. قصیده رساله إلی الحزن من القصائد التی أنشدتْ حول مأساه الشعب وفیها ملامح من المعاناه والأتراح. یسعی هذا البحث إلی معالجه هذه القصیده وفقاً للمنهج الوصفی التحلیلی وبناء علی نظریه الأسلوبیه الإحصائیه . تضمّ دراسه المستوی الصوتی البحث عن الأصوات المجهوره والمهموسه وتکرار الحروف والکلمات وفی المستوی الترکیبی یرکز البحث علی دراسه الجمل الفعلیه والاسمیه و الأفعال الماضیه والمضارعه والأمر عن طریق الإحصاء وفی المستوی الدلالی یتضمّن التشبیه والاستعاره والطباق ومما توصل إلیه المقال هو أنّه کان فی استخدام الشاعر للأصوات المهموسه فی هذه القصیده دور فاعل فی إضفاء الحزن والقلق وفیالمستوی الترکیبی تفوّقتْ نسبه الجمل الفعلیه علی الجمل الإسمیه وأنّ الفعل المضارع أکثر قیاساً للفعل الماضی والأمر وتمّ توظیف أسلوب النفی والاستفهام والنداء والشرط وفی المستوی الدلالی کثر عدد التشبیهات والاستعارات المکنیه والتصریحیه وهی تدلّ علی تداخل حدود الأشیاء فی العالم الخارجیّ مع الذات الشاعره معتمداً علی تفاعل الدلالات بینهما وهکذا ینقل الشاعر مشاعره وأحاسیسه إلی متلقیه ویؤثّر فیهم .
المؤشرات الأسلوبیه والدلالیه فی الخطبه الحادیه عشره بعد المائه للإمام علی (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
دراسات فی العلوم الانسانیه دوره ۲۷ سال ۱۴۴۲ شماره ۱
97-126
إحدی أهمّ خطب الإمام علی (ع) المذهله لکل الأجیال الحالیه والقادمه هی الخطبه الحادیه عشره بعد المائه التی استوعبت مجموعه قیمه من المواعظ فی إطار الابتعاد عن الانغماس فی الدنیا والتحذیر عن الاغترار بها وظواهرها المتقلبه التی تکشف لنا عن ح قارتها ودنیتها. إنّ هذه الخطبه من أجمل خطب الإمام ومن أعمق مواعظه فی نهج البلاغه؛ بحیث تجدر الإشاره إلی مستویاتها الأسلوبیه التی تعتمد فی مسارها علی الکشف عن الجمالیات الکامنه وراء النصوص من خلال تحلیل ظواهرها اللغویه والنحویه وبیان أفکارها المطروحه فی ثنایاها وتأثیرها الفنی والأدبی علی المتلقین. هذا المقال یتبع المنهج الوصفی والتحلیلی القائم علی الدراسه الأسلوبیه التی تهدف إلی استنطاق الخطبه واستکناه أسرارها من خلال مستویاتها المختلفه بغیه العثور علی الفهم الأکثر للمعانی المکنونه فی إطارها الأسلوبی والفنی والکشف عن لمحات من خصائصها الجمالیه والبلاغیه. ومن النتائج التی توصّل إلیها المقال أنّ الإمام (ع) ذمّ حقیقه الدنیا وتذبذب أحوالها ثمّ حذّر العباد من الاغترار بها غایه التحذیر من خلال توظیف التراکیب اللغویه والنحویه ضمن نصّه حتی یوقظ نفوس السامعین ویقنعهم بغدارتها. مما یسترعی الانتباه أنّ الخطیب أضفی علی خطابه طابعا عاما من الإیجاز البلاغی المشحون بالسجع وقصر العبارات مع توازنها الترکیبی العام. ولو أمعنا النظر لنلاحظ أنّ الاستعاره المکنیه أو التشخیص ثم الکنایه لقد طغتا علی إطار الخطبه العام وأضفتا علیها أجواء ممتعه بالحیویه وجعلتاها أکثر حرکیه ودینامیکیه .
قَصِیدَهُ الشَّیخِ صَالِحِ الکَوَّازِ الحِلِّی فِی رِثَاءِ السَّیدَهِ الزَّهْرَاءِ (علیها السلام) دراسه أسلوبیه(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهش در زبان و ادبیات عربی پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲۳
75 - 90
حوزه های تخصصی:
لا ریب فی أنّ للشعر العربی أسراراً وجمالیات فنیه مقصوده. فالشاعر ینسجُ أفکاره فی القصیده نسجاً محکماً ویضعها وضعاً دقیقاً. فإن هذه الدراسه تسعى إلى الکشف عن أوجه الجمالیات الکامنه فی قصیده بحقّ مولاتنا فاطمه الزهراء ( J ) للشاعر صالح الکواز الحلّی (ت1291ه .ق)، ورصد الظواهر الأسلوبیه فیها على المستویات الثلاثه: الصوتی والصرفی والترکیبی. وقد استفادت هذه الدراسه من المنهج الأسلوبی؛ لما له من مزایا تتعلّق باستنتاج الدلالات من الظواهر اللغویه الوارده فی النص؛ ووجدنا على المستوى الصوتی أنَّ استعمال الأصوات المجهوره الشدیده أکثر من المهموسه الرخوه، دلاله على الإجهار بالحزن وبیان الظلم الذی وقع على بضعه رسول الله وآله ( G )؛ وأمّا على المستوى الصرفی فإنَّ استعمال الشاعر لصیغه "فعَّل" فی ستّه مواضع یدل على المبالغه والتکثیر، فقد حمله ذوقه الخاص إلى مثل هذه الاستعمالات لیُفصح عمَّا یُرید إبرازه من بیان عظمه هذا الأمر وأهمیته، فجاءت هذه الصیغه مناسبه للجوّ العام للقصیده؛ وأما على المستوى الترکیبی فنلاحظ أنَّه أکثر من التوکید بصورٍ متنوعه؛ لتثبیت الوقائع التاریخیه التی جاءت فی النصّ من قبل أعداء الرسول وآله.
مقارنه أسلوبیه للثروه المعجمیه ودلالتها بین السور المکیه والمدنیه فی القرآن الکریم(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهش در زبان و ادبیات عربی بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲۴
75 - 100
حوزه های تخصصی:
إن الأسلوبیه إحدى المناهج الخاصه المستخدمه فی تحلیل النص. ومن أنواعها هی الأسلوبیه الإحصائیه التی ترکز على الإحصاء ونسبه ورود المفردات بصدد الوصول إلى نتائج قیمه ومتینه فی التحلیل اللسانی والأدبی. ومن أهم الطرق الإحصائیه هی مقاربه جونسون المهتمه بالثروه المعجمیه فی النص، حیث یقوم بإحصاء المفردات المتفرده (کلمات غیرمکرره) فی النصوص. إن هذه الطریقه قد وسع استخدامها فی أسلوبیه النصوص والمقارنه بینها. وبما أنّ النص القرآنی یعتبر نصاً أدبیاً، علاوه على ما فیه من الجوانب الدینیه والعقائدیه، فیساعدنا تحلیله فی ضوء المناهج الجدیده فی کشف بعض الجوانب اللسانیه فیه. وبناء على ذلک، یقوم هذا البحث بالاعتماد على المنهج الوصفی التحلیلی، بإحصاء الثروه المعجمیه فی السور المکیه والمدنیه والمقارنه بینهما، یهدف إلى تبیین الفرق بین هذا القسمین من السور مع وجود الفرق فی المضمون؛ وأما النتیجه الرئیسه فهی أنّه لیس هناک فرق ملحوظ بین السور المکیه والمدنیه على أساس السور المدروسه، من حیث الثروه المعجمیه على رغم من المواضیع المتفاوته.
دراسه أسلوبیه فی سوره الجاثیه(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهش در زبان و ادبیات عربی پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۵
59 - 74
حوزه های تخصصی:
لا یخفى على من له إلمام باللغه العربیه، أن القرآن الکریم نصّ أدبی فرید ببلاغته، ولا نظیر لفصاحته؛ فیؤثّر على المتلقی إثر سماعه وتلاوته؛ لأنّه یحتوی على میزات أسلوبیه، وخصائص فنیه، ومؤشرات جمالیه تمیّزه عن غیره؛ فلذلک جدیر بالدراسه والتحلیل والکشف عن میزاته وأسباب جماله. وسوره الجاثیه المبدوءه ب "حم"، من أحسن سور القرآن شکلاً ومعنى، بما فیها من تکرار کلمه "اللّٰه" و"الآیات" الداله على وحدانیه اللّٰه تعالى. من هذا المنطلق، یستهدف هذا البحث تحلیل سوره الجاثیه على أساس الأسلوبیه على مستوی الصوت والترکیب والدلاله، متبعاً المنهج الوصفی التحلیلی. وصلت المقاله أخیرا إلى أن الأصوات والکلمات التی تکررت فی السوره، أنشأت موسیقى رائعه ونغمات متناسقه تجلب القلوب وتمهّدها للانقیاد والانصیاع وتکون فی خدمه المعنى؛ وعلى مستوی الترکیب، تتبلور میزات الأسلوبیه فی التقدیم والتأخیر، والتعریف والتنکیر، والاستفهام، والحذف، وتکرار الجملات وتثبت أن القرآن یستخدم أغراضا أسلوبیه لتزیین أسلوبه وإعجاز بیانه؛ والدقه فی اختیار الکلمات واستخدام التضاد والترادف والاشتراک اللفظی، میزات أخری للقرآن تسترعی الانتباه وتتضمن معانی التأکید والشمول.
شعر النقائض الأمویه، دراسه أسلوبیه إحصائیه فی ضوء اللسانیات الکمیه (نقیضه الفرزدق وجریر أنموذجاً)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
ترکز الأسلوبیه الإحصائیه على الإحصاء الریاضی بغیه الکشف عن کوامن النصوص الأدبیه. وتعتبر معادله بوزیمان الإحصائیه، من أهم الطرق العلمیه الریاضیه التی تفحص مدى العاطفه الشعریه فی النصوص وتمیّز بین الأسلوب الأدبی والأسلوب العلمی. یرى بوزیمان أنّه من خلال دراسه نسبه الأفعال إلى الصفات، ثم التعرّف على المؤشرات الصیاغیه والمضمونیه المؤدیه إلى التحول الأدبی والعلمی فی عمل کاتب أو شاعر ما، بإمکان القارئ أن یفهم عملیه بناء أعمالهم الأدبیه ویدرک مدى انفعالیتهم أو علمیتهم فی النصوص. فمن هذا المنطلق، یهدف المقال إلى دراسه النقیضتین الهجائیتین للشاعرین الأمویین المرموقین، الفرزدق وجریر بن عطیه. وفی السیاق ذاته، اخترنا نقیضتین "إِنَّ الَّذی سَمَکَ السَماءَ" للفرزدق و"لِمَنِ الدِیارُ کَأَنَّها لَم تُحلَلِ" لجریر أنموذجا وقارنا بین أسلوبهما الشعری،خلال المنهج الإحصائی لنبیّن مدى أدبیتهما وفقا لمعادله بوزیمان الإحصائیه. وانتهى المقال إلى أنّ أسلوب کلا الشاعرین فی نقیضتیهما الهجائیه أدبیٌّ ولکنّ درجه الانفعال والدینامیکیه والإثاره الأدبیه فی أسلوبهما الشعری تختلف. إذ إن نقیضه جریر کانت أکثر أدبیّه من نقیضه الفرزدق؛ حیث أکسى جریر نقیضته الهجائیه مشاعر وجدانیه وانفعالات حسیه وحرکیه. لقد نزع کلا الشاعرین فی نقائضهما نحو الفنون البیانیه الضخمه من تش بیه واس تعاره ومجاز وکنایه بتفصیل، ولکن لغه جریر الشعریه الخاصه المفعمه بالأحاسیس والعواطف الصادقه جعلته أکثر نجاحًا من الفرزدق.
دراسه أسلوبیه لقصیده "یا ست الدنیا یا بیروت" لنزار قبانی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
اضاءات نقدیه سال دوازدهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۴۵
33-65
حوزه های تخصصی:
لدراسه النص الأدبی مناهج نقدیه متعدده کلٌّ یقارب النص من ناحیه خاصه والنص هو الذی یدعو الناقد إلی اختیار المنهج لأنّ کل نص رغم إمکانیه دراسته بالمناهج المختلفه إلّا أنّ مقاربته تتناسب مع منهج أکثر. الأسلوبیه منهج داخلی یرکّز علی دراسه بنیه النص، فالنص هو الوسیله والهدف فی نفس الوقت. ورغم وجهات النظر المتعدده فی مجال الدراسه الأسلوبیه إلّا أنها تصل فی النهایه إلی دراسه البنیه التی تتألّف من مستویات وإن وجدت فروق فی تصنیف المستویات إلّا أن الأهم عباره عن: المستوی الصوتی، والمستوی الترکیبی والمستوی الدلالی. والأسلوبیه بوصفها فرعاً من اللسانیات التی تری اللغه نظاماً من الرموز والعلاقات، تری النص نظاماً بنیویاً متشکّلاً من الأجزاء التی ترتبط بعضها ببعض. فی الدراسه الأسلوبیه لقصیده نزار وصلنا إلی أنّ خیارات الشاعر فی مجال الصوت والترکیب والدلاله ذات إیحاء دلالی وجمالی. والشاعر تمکّن من امتلاک أسلوبه الخاص بمیزاته الفریده التی تظهر فی اختیار الأصوات والبحر العروضی، ثم فی اختیار الأسالیب الإنشائیه والحقول الدلالیه، وأخیرا فی تجلّی رؤیته من خلال الرموز الأساطیریه.
دراسه أسلوبیه لتصویر التشاؤم لدى فدوى طوقان قصیده خریف ومساء نموذجا(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهش در زبان و ادبیات عربی بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۶
121 - 138
حوزه های تخصصی:
الدراسات الأسلوبیه هی البحث عن الخصائص اللغویه للعمل الأدبی والکشف عن الجوانب الجمالیه فی الآثار الأدبیه الخاصه بشاعر أو کاتب ما بواسطه معالجه بعض الجوانب الأسلوبیه فی مضمون محدد باستخدام أدوات البحث الأسلوبی. فدوى طوقان شاعره فلسطینیه عاشت فی ظروف سیاسیه واجتماعیه حرجه غیر مواتیه، حیث انعکست آثار هذه الظروف السلبیه فی أشعارها. قصیده خریف ومساء من أهم القصائد التی تعکس التشاؤم المسیطر علی الشاعره والفضاء الشعری لها. استخدمت طوقان فی هذه القصیده اللغه الدلالیه والإیحائیه الممتازه والمسلمات والمنبهات الأسلوبیه البارزه للتعبیر عن تشاؤمها، وهذا ما تمتاز به القصیده. من ثم، یسعی هذا البحث أن یعالج أسلوب التعبیر عن التشاؤم فی قصیده خریف ومساء لفدوى طوقان کنموذج من شعرها من خلال استخدام النظریات الأسلوبیه فی المستویات الإیقاعیه، والبیانیه والنحویه معتمدا علی المنهج الوصفی التحلیلی. تشیر نتائج البحث إلی أن سیطره روح التشاؤم علی شعر فدوی طوقان نتیجه طبیعیه للنکبات والممضات التی حلت بها من جهتین: الأولی مأساه أسرتها وفقدان أخیها وآلام الفراق، والأخری الخیبات المتتالیه التی توالت فی المستوی السیاسی وخاصه فی الارتباط بالقضیه الفلسطینیه، مما جعل الشاعره فی دائره الیأس والتشاؤم وعدم الثقه بالکون وجعل الموت والزوال یحومان علی فکرتها وخیالها. ظل التشاؤم والاعتراف بالمصیر المحتوم للإنسان مرتبطان باللغه الشعریه لطوقان وأسلوبها الخاص فی التعبیر عن معانی الیأس والتشاؤم. الألفاظ والأصوات فی قصیده خریف ومساء تتأتی وفق سیطره روح التشاؤم علی الشاعره فی التعبیر عن مشاعرها التشاؤمیه وهواجسها النفسیه. وکذلک وظفت طوقان الأسلوب الاستفهامی والصور البیانیه لبیان غموض مستقبلها وقتامه مصیرها وعدم إمکان تحقیق آمالها کما جعلت أسلوب الانزیاح کوسیله للغرض ذاته.
الظواهر الأسلوبیه فی قصیده "حدیث فلسطین" للشاعر أحمد الوائلی (دراسه دلالیه-بلاغیه)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
دراسات فی العلوم الانسانیه دوره ۲۹ سال ۱۴۴۴ شماره ۳
207-187
إنّ الأسلوبیه منهج نقدی یتمحور حول معطیات علم اللغه والبلاغه ویعالج النصّ وهیکله البنائی لیکشف عن الجمالیّات الکامنه فیه ویبیّن للقارئ الأنماط التعبیریه، فیؤدّی إلی التمییز بین آثار الأدباء. الشیخ أحمد الوائلی هو من الشعراء المعاصرین الذی اتّخذ أسلوباً فاعلاً فی أشعاره السیاسیه وخاصه فی قصیدته الموسومه ب «حدیث فلسطین». هو یتحدّث فیها عن عزیمه أبناء هذه الأرض خاصّه والعرب عامّه للدفاع عن حقّهم المغتصب. تهدف هذه الدراسه إلی تحلیل القصیده حسب المستوییَن؛ هما المستو ی الدلالیّ والمستو ی البلاغیّ وفقاً للمنهج الوصفی-التحلیلی للکشف عن دلالاتها الکامنه والوصول إلی جمالیّاتها الرائعه. تظهر نتائج هذه الدراسه فی المستو ی الدلالیّ، أنّ الشاعر وظّف الترادف والتضاد لیوجّه الأنظار إلی فلسطین وبیان تفرّد الفلسطینیین وتزاید الحسّ القومیّ والوطنیّ وهو یصفق للمقاتلین الفلسطینیین الذین لم یتنازلوا عن الدفاع عن أرضهم المحتلّه. أمّا من حیث الأسلوبیه البلاغیه، فاستخدم الشاعر التکرار اللفظی بنوع خاصّ لینبّه المخاطب بأنّ المفهوم المطروح عبر التکرار، یحتاج إلی مزید من الاهتمام والوعی. الحوار الذی یجری فی القصیده بواسطه طرح الأسئله من جانب طفلٍ والإجابه من قبل والده، یؤهّل القارئ للتفکیر والتنبیه فی أحقیه طلب الفلسطینیین وبطلان عمل المحتلّین، فهو یحمل المخاطب عبر الاستفهام علی أن یفکر ویصل عبر تفکیره إلی مد ی ظلم المغتصبین بحقّ أبناء هذه الأرض. فرغم أنّ الوالد فی اجابته عن أسئله طفله یتوقّع الخیر والنجاح فی المستقبل لبلده، لاینسی کآ به تثقل کا هله وهی عنصریه بغیضه من جانب الصهاینه الذین یحاولون ترویجه من وقت لآخر من أنّ العرب لایساوونهم منزله وقدراً .
ابن الرومی فی میزان الدرس الأسلوبی وقفه دلالیه عند مرثیته الدالیه صرفا وموسیقی وترکیبا(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهش در زبان و ادبیات عربی پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲۷
99 - 120
حوزه های تخصصی:
إن الحدیث عن ابن الرومی بشخصیته النادره وعناصرها المتشابکه، شیء یصعب علی الدارسین، ولا سیما إذا أردنا أن نمعن النظر فی جوانب شعره الإبداعیه والدلالیه. فإن نظره فاحصه فی شعر ابن الرومی تهدینا إلی مواضع الاستخدام الوظیفی الذی یتمتع به الشاعر فی سرد حقائق فکرته، وتوعیه المخاطبین بما یوحی به شعره من رموز دلالیه. فإن موضوع هذه الدراسه یدور حول إحدی مراثیه التی طبقت شهرته الآفاق، بما فیها من دمج وتولیف بین العناصر الأسلوبیه المکونه للنص الإبداعی، والعواطف المشحونه بالتوتر والارتباک اللذین جعلا الشاعر ی فیض لوعه علی فقد حبیب ه. تقوم هذه الدراسه علی أساس المنهج الوصفی التحلیلی، لنری من خلاله کیف تبینت إستراتیجیات الشاعر السردیه فی التوفیق بین الحزن المستفیض والمقومات الأسلوبیه التی اعتمدها للتدلیل علی تلک الحرقه المتأبده. النتائج تقول لنا إن الشاعر کان ذا توفیق فی تصویر هذا الحزن عبر الإمکانیات التعبیریه التی أتیحت له فی حقول الصرف والموسیقی والترکیب؛ إذ تمکن من خلالها أن یختصر الطریق إلی الفهم ویجعل المعنی العصی جرعه مستساغه لدی المخاطب یرتشفها بسهوله؛ فقد کان للإبداعات الصرفیه إسهام کبیر فی تفظیع المواقف، بحیث لا یقاسی کنهه إلا من فقد نجله، کما أن للإشارات والتلمیحات الموسیقیه دورا ممیزا فی تسییر نظام القصیده ببطء، بحیث یحاذی حس الشاعر، والأبنیه الترکیبیه التی رکن إلیها ابن الرومی تم تشییدها، بحیث تتوائم فیها البنیه النصیه تماما مع ثوره الحزن التی تستحوذ علی نفسیه الشاعر؛ وبالجمله فإن الشاعر کلما اشتد جزعه، وجدنا المسار الأسلوبی المبرمج لدیه یطاوعه تماما فی مشواره الرثائی المفجع، من حیث شده الذبذبات العاطفیه ومدی تأقلمها مع المرکبه الدلالیه التی اختیرت لها.
مقاربه أسلوبیه لرائیه ابن العرندس الحلی من منظور البنیویه النقدیه(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهش در زبان و ادبیات عربی پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲۷
171 - 192
حوزه های تخصصی:
الأسلوبیه منهج یرکز على العناصر الأساسیه والداخلیه للعمل الفنی من أجل الکشف عن معاییر الاختراع والابتکار فیه. إن البحث عن أسلوب العمل الأدبی طریقه لفهم الآراء والرؤیه الکونیه والثراء الأدبی لذاک العمل، حیث یعبر عن کیفیه تفاعل الکاتب مع الإمکانات اللغویه التی تظهر على مستویات مختلفه. فی المجال ذاته، إن الشیخ صالح بن عبد الوهّاب، الشهیر بابن العرندس، أحد أعیان الشیعه ومن علمائهم فی الفقه والأصول والمنطق، له مدائح ومراث فریده لأهل البیت (%)، ولا سیما الإمام الحسین (8)، تنم عن تفانیه فی ولائهم ومناوئته لأعدائهم. ومن أشهر قصائده فی هذا المجال، رائیته الشهیره (105بیتا) التی اشتهر أنها ما قرأت فی حفل إلا وحضره الإمام الزمان یبکى مع الباکین، على مصاب جدّه الحسین(8). فی هذا المقال، تتم مراجعه هذه "الرائیه" على المستویات الفکریه والصوتیه والنحویه والدلالیه، وفقا للمنهج الأسلوبی الذی یرکز على دراسه النص الأدبی، معتمدا على التفسیر والتحلیل. تشیر نتائج هذا البحث إلى أن ظاهره الجناس من أجمل آلیات الموسیقى والمحسنات اللفظیه التی أسرف فیها الشاعر جدا، حیث تمخضت عنها سمات أسلوبیه ودلالیه رائعه. سیطرت الجمل الاسمیه الخبریه السردیه على معظم أبیات القصیده کظاهره أسلوبیه لافته للنظر؛ وأما على المستوى الأدبی، فلقد صور الشاعر بعض الجمادات تبکی على الحسین، وت ذرف الدم وع وتتحرک حتى کأنه وضعها أمامنا کجسم حی تنبعث فیه موجات متدفقه من الحراک والدینامیکیه.