مطالب مرتبط با کلیدواژه

تکیه


۲۱.

تحولِ تاریخی واحد نحوی به واژه نو در زبان فارسی

نویسنده:
منبع: مطالعات آموزش زبان فارسی سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۴شماره ۱ 83 - 100

کلیدواژه‌ها: تحول تاریخی واحدهای نحوی واحدهای صرفی عروض تکیه فارسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۵ تعداد دانلود : ۱۷۹
تبدیل واحدهای نحوی به واحدهای صرفی (واژه) یکی از شیوه های رایج واژه سازی در زبان ها به شمار می رود. این تبدیل هم از منظر مطالعات درزمانی و هم از منظر مطالعات همزمانی قابل بررسی است. بدین معنا که در زبان ها، تبدیل واحد نحوی به واحد صرفی هم در بستر تاریخی رخ می دهد و هم در یک دوره خاص از زبان، اهل زبان با تبدیل واحدهای نحوی به واحدهای صرفی برای بیان مفاهیم نو به امر واژه سازی مبادرت می ورزند. در این پژوهش تحول تاریخی تبدیل واحدهای نحوی به واحدهای صرفی مورد بررسی قرار گرفته است و در اثبات ادعای تبدیلِ تاریخی واحدهای نحوی به واحدهای صرفی به شواهد آوایی و همچنین به شواهد صرفی و نحوی اشاره کرده ایم. برای مثال خیلی در متون کلاسیک از خیل با مقوله دستوری اسم به معنی دسته و گروه با یای وحدت یا یای نکره ترکیب شده است که پس از تحول تاریخی و تبدیل به واحد صرفی به واژه خیلی با مقوله دستوری قید تبدیل شده است. در این تحقیق، فرآیند تبدیل واحدهای نحوی به واحدهای صرفی و انواع این تحولات تاریخی روشن شده است و در سایه نتایج به دست آمده از این پژوهش بخشی از ناتوانی اهل زبان در قرائت صحیح و عروضی متون کلاسیک به خصوص نظم فارسی روشن می شود. چراکه واحدهای نحویِ مربوط به دوره های پیشین به صورت یک واژه در زبان فارسی امروز درآمده است. خوانندگان امروزیِ اشعار کلاسیک فارسی، فاقد توانایی زبانی مردمان پیشین در خصوص عروض فارسی هستند و این امر تا حدی به دلیل ناآگاهی نسبت به تحول تاریخی واحدهای نحوی به واحدهای صرفی است.
۲۲.

حسینیه، تجلی منظر گردشگری مذهبی شیعی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گردشگری فرهنگ دوره دوم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۷ 25 - 32

کلیدواژه‌ها: حسینیه تکیه گردشگری مذهبی شیعی منظر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۰ تعداد دانلود : ۱۶۹
حسینیه ها و تکایای ایرانی بعد از مساجد، از مهم ترین پایگاه های معنوی شیعیان به حساب می آیند. این مکان ها مظهر پیوند بین تاریخ، مردم و فرهنگ هستند و به دلیل ویژگی های خاصشان نه تنها در قیاس با مکان های هم عملکرد خویش در سایر کشورها، هویتی متمایز می یابند، بلکه به عنوان تنها فضاهای باز شهری با عملکرد مذهبی در فرهنگ شهرسازی منحصربه فرد هستند. در این پژوهش با هدف کاربردی و با روش توصیفی-تحلیلی انجام شده و از منابع مختلف مانند مجلات معتبر و کتاب برای جمع آوری اطلاعات استفاده شده است. در این تحلیل کارکردهای مختلف حسینیه مورد بررسی قرار گرفته است تا بتوان این فرضیه را بررسی کرد که حسینیه ها و تکایا تا چه اندازه ظرفیت تبدیل شدن به جاذبه مهمی در گردشگری مذهبی را دارا هستند. برخی کارکردهای شناسایی شده عبارت اند از کارکردهای اجتماعی، فرهنگی، آموزشی، مذهبی و ... شناخت محتوای عملکردی این عنصر معماری و روایت منظرین آن می تواند در تعریف این جاذبه و روایت آن اهمیت بسزایی داشته باشد. با توجه به کارکردهای متفاوت این مکان های مذهبی و روح مقدس حاکم، می توان از آنها به عنوان منظری انحصاری در گردشگری مذهبی در شیعه که با معنا و مفهومی غنی در ارتباط است، اسم برد و راهبردهایی را برای معرفی آن به گردشگران طراحی کرد. 
۲۳.

قدرت «تکیه» هجایی در تغییر معانی واژگانی قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۵ 193 - 216

کلیدواژه‌ها: تکیه هجا واژه نقش ممیزی قرآن کریم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۶ تعداد دانلود : ۱۷۲
تحلیل زبانِ گفتاری قرآن کریم، معانی متفاوتی از زبان نوشتاری را نشان می دهد. در این میان، تأثیرگذاری «تکیه» (فشار صوتی هجایی مقابل هجای دیگر)، به عنوان یک عنصر تمایزدهنده معنایی، گاهی نقش مهمی در استنباط مفاهیمِ درست یا نادرست قرآنی ایفا می کند. قدرت تکیه در سطح هجایی درون واژگانی صرف نظر از اینکه در چه مرتبه ای از قوت و ضعف قرار دارد، موضوع اصلی این پژوهش است که واژه های قرآنی را مستقل از عناصر دیگر آوایی، چون درنگ و آهنگ به نمایش می گذارد. فرض بر این است که نقش ممیزی تکیه در سطح واژگان قرآنی  و نه در سطح جمله موارد مختلفی هرچند اندک ولی قابل توجه را نشان می دهد. به همین منظور با توجه به ظرفیت این پژوهش، نمونه های مختلفی از این نقش ها انتخاب شد تا کارکرد تطبیقی آن در دگرگونی معانی واژگانی روشن شود که مهم ترین آن ها عبارت اند از: نقش ممیزی برخی از انواع فعل مانند مؤنث و مذکر، مفرد و مثنی، ثلاثی مضاعف و ثلاثی مزید؛ نقش ممیزی برخی از انواع اسم مانند ثلاثی مزید و ثلاثی مجرد، مفرد و مثنی و جمع؛ نقش ممیزی بین انواع حروف معنا و حروف مبنا مانند ممیزی بین «واو» حرف معنا و «واو» حرف مبنا، ممیزی بین «فاء» حرف معنا و «فاء» حرف مبنا، ممیزی بین «أو» حرف معنا و «أو» حرف مبنا؛ مواردی از ممیزی بین منادی و ضمیر متصل، و موارد مشابهی که به شیوه توصیفی، تطبیقی به تحلیل گذاشته شده است، به گونه ای که برای مخاطب، ارزش واجی تکیه به خوبی روشن می شود، هرچند که درصد ارزش واجی تکیه نسبت به ارزش غیر واجی تکیه در زبان عربی به مراتب کمتر است.
۲۴.

مطالعه تطبیقی معماری تکیه های صفوی و قاجاری در تخت فولاد اصفهان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی هنر سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۳ شماره ۷ 79-94

کلیدواژه‌ها: تکیه معماری صفوی و قاجار تخت فولاد اصفهان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۲ تعداد دانلود : ۱۶۶
درگذشته تکیه، به محلهایی با کاربریهای متفاوت همچون محل اقامت صوفیان، فقیران و نیز مکان برگزاری مراسم تعزیه گفته میشدهاست. یکی از مکانهایی که محل ساختهشدن تکیه هایی متعدد از پیش از دوره صفوی تا دوره معاصر بوده، تختفولاد اصفهان است که البته از مهمترین قبرستانهای جهان اسلام نیز بهشمار میرود. کاربری عمده تکیه های تختفولاد درگذشته بهعنوان مکانی برای اقامت صوفیان، عالمان و همچنین مدرسه علمیه بودهاست که بعدها به محل دفن این بزرگان تبدیل، در آن برای آنها مقابری ساختهشده و بهتدریج افراد دیگری نیز در آنجا دفنشدهاند. بنابر آنچه بیانشد، تلاش نگارندگان در پژوهش حاضر برآن است تا معماری تکیه های این مکان تاریخی را از دوره صفوی تا قاجار بررسیکنند. درواقع هدفی که در این پژوهش دنبال میشود، مطالعه تطبیقی تکیه های دو دوره صفوی و قاجار در تختفولاد است. پرسش قابل طرح نیز از این قرار است که تکیه های این دو دوره در تختفولاد اصفهان چه شباهتها و تفاوتهایی از بعد فضا و کالبد معماری بایکدیگر داشتهاند. روش تحقیق بهکار گرفتهشده توصیفی- تاریخی با رویکرد تحلیلی- تطبیقی برمبنای جمعآوری اطلاعات براساس مطالعات کتابخانهای و مشاهده میدانی بناها است. درنهایت، آنچه بهعنوان یافته های پژوهش حاضر بهدستآمد، شباهتهایی همچون سلسله مراتب، کالبد بقاع، نوع قوسها و پوشش سازهای، نوع مصالح مورد استفاده، تزئین مشابه و مکان تزئینات در تکیه های این دو دوره است. از تفاوتهای آنها، شاخصشدن سردر و استفاده از کتیبه در دوره صفوی، استفاده از پوشش مسطح، قوسهای هلالی، کاربرد سنگ، تزئین حجاری و قرارگیری بقاع روی سکو در دوره قاجار است.
۲۵.

مطالعه تحلیلی تصویر انسان در کاشیکاری تکیه معاون الملک کرمانشاه

نویسنده:
منبع: دانش هنرهای تجسمی دوره ۴ پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۵)

کلیدواژه‌ها: قاجار کاشی تعزیه تکیه تصویرگری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۷ تعداد دانلود : ۱۲۴
پرداختن به تصویر انسان در کاشیکاری های تکیه ی معاون الملک که برای سوگواری و تعزیه و پرده خوانی در شهر کرمانشاه ساخته شده، متضمن پرداختن به موضوعات تاریخی و مذهبی مرتبط با واقعه ی کربلا از طرفی، و از طرف دیگر آشنایی با شرایط اجتماعی سیاسی و هنر کاشی کاری و تصویرگری دوران قاجار و و نیز آشنایی با  نمایش تعزیه و پرده خوانی، میزان اهمیت و محبوبیت این مراسم در آن دوران است. کاشی نگاری یا تصویرگری روی کاشی از ویژگی های هنر قاجار به شمار می آید. از میان نقوش بسیار متنوعی که در کاشی های بنای تکیه معاون الملک به کار رفته است، نقش و تصویر انسان را بیشتر در کاشی های تصویرگری شده و در کاشی های پرتره می توان مشاهده کرد. نگاهی به تنوع این تصاویر در تکیه معاون الملک از نظر تکنیک و اجرا و سوژه های انسانی در کاشی نگاری های مذهبی، حماسی ، ملی و سیاسی و اساطیری که به آن ها پرداخته شده از اهداف این مقاله است. مهمترین سوالی که مطرح است: نحوه ی ترسیم تصویرِ انسان در کاشی های تکیه معاون الملک با مضامین مذهبی، و کاشی ها با تصاویر شخصیت های تاریخی و ملی و سیاسی( از روزگار پیشدادیان تا زمانه ی قاجار) چگونه است؟ روش تحقیق تاریخی- تحلیلی است و با استناد به منابع کتابخانه ای و تحقیق میدانی انجام شده است.
۲۶.

بررسی آکوستیکی تکیه در شعر رسمی فارسی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد سنندج سال چهاردهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۵۰ 233-256

کلیدواژه‌ها: تکیه وزن شعر نظریه وزنی واج شناسی نوایی واج شناسی لایه ای

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۶ تعداد دانلود : ۱۶۸
از آنجا که وزن شعر رسمی فارسی اصولاً وزنی کمّی محسوب می شود و وابسته به کشش واکه هاست، نقش تکیه در آن چندان مورد تأکید قرار نگرفته یا در حاشیه بررسی شده است. در این مقاله به بررسی نقش تکیه در شعر فارسی پرداخته شده است. سعی شده که به این سؤال پاسخ داده شود که شعریت شعر رسمی فارسی تا چه حد وابسته به تکیه است؟ آزمایشی برای پاسخ به این سؤال طراحی شده است. برای انجام آزمایش، غزل شماره 327 از دیوان حافظ انتخاب شد و ویژگی های صوت شناختی آن مورد واکاوی قرار گرفت. بدین منظور از یک گویشور فارسی زبان، آشنا با ارکان عروضی خواسته شد که غزل مذکور را با تکیه بر ارکان عروضی با استفاده از برنامه پرت بخواند. برای اطمینان از صحت نتایج از همان گویشور خواسته شد که یکبار دیگر غزل را در شرایط یکسان بخواند. سپس، داده ها در سه سطح رکن عروضی، گروه آهنگین و گروه پاره گفتار مورد تحلیل قرار گرفتند. شواهد آزمایشگاهی نشان دادند که تکیه متکی به پایه های عروضی نیست و عملاً خواننده بسته به تفسیر و برداشت خود از معنای شعر، فقط یکی از هجا ها را در هر یک از رکن ها برجسته می سازد و الگوی تکیه گذاری متغیر و غیرقابل پیش بینی است. بنابراین نگارندگان براین باورند که الگوی تکیه این مصراع ها، به هیچ وجه ریتم ندارند و نمی توانند بنیاد وزن باشند و رکن، ابزاری برای توصیف صحیح وزن شعر فارسی است و اگر نظم تکیه در ابیات شعر رعایت نشود با اختلال در وزن مواجه نمی شویم.
۲۷.

ساخت های نامعین کاربردی در فارسی معاصر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و زبان شناسی دوره هفدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۳۴ 61-86

کلیدواژه‌ها: نامعین تکیه کاربردشناسی دستور ساختی نقش گرایی فارسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۵ تعداد دانلود : ۱۷۶
هدف این پژوهش، بررسی معناهای کاربردی «ساخت های نامعین» در زبان فارسی معاصر ازمنظر دستور ساختی است. در فارسی معاصر، ساخت نامعین [(če) (Ɂajab) … [X]NPi=i] معناهای کاربردی ’تأکیدی‘، ’تقدیری‘ و ’تحقیری‘ را رمزگذاری می کند. علاوه بر این ساخت، در این دوره از زبان فارسی ساخت های نامعین کاربردی [(ye) [X]seni]j با معنای ’تأکیدی‘، [(ye) [X]NPi] با معنای ’تحقیری‘،[ye/yak [X]NPi=i] با معنای ’تقدیری‘ و[yak [X]APi] با معنای ’'تأکیدی‘ وجود دارند. نشانه های نامعین (=ی (=i)، یه (ye) و یَک (yak)) در نقش های کاربردی تکیه براند؛ به این معنا که در رمزگذاری معناهای کاربردی ’تأکیدی‘، ’تقدیری‘ و ’تحقیری‘ دارای دیرش بیشتری نسبت به همتای دستوری خود هستند و همچنین ذکر این نکته لازم است که این نشانه ها در نقش های ’تأکیدی‘ و ’تقدیری‘ نسبت به نقش ’تحقیری‘ دیرش کم تری دارند و در رمزگذاری دو نقش اول افزایش شدت انرژی تولیدی تدریجی و در نقش بعدی کاهش انرژی تدریجی قابل مشاهده است. به منظور بررسی فارسی معاصر، بخشی از پیکره گفتاری برخط هم بام (HAMBAM)، متشکل از یک سخنرانی رسمی به مدت 31 دقیقه و چند مصاحبه غیررسمی به مدت 40 دقیقه و علاوه بر آن دو کتاب انتری که لوطیش مرده بود (چوبک، 1395) و حاجی آقا (هدایت، 1330)، به عنوان پیکره این پژوهش برگزیده شدند. تحلیل های آوایی نشانه های «نامعین» موجود در ساخت های نامعین کاربردی را در پیکره گفتاری با بهره گیری از نرم افزار پرَت (praat) 08/0/6 به دست داده ایم.
۲۸.

بازیابی واژه ها در بازشناسی گفتار خوانداری فارسی: تأثیر نوای گفتار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان پژوهی سال چهاردهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۴۴ 59 - 85

کلیدواژه‌ها: بازشناسی گفتار مرز واژه ها ناواژه ها تکیه فرضیه تقطیع عروضی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۵ تعداد دانلود : ۱۶۱
شنونده برای دست یابی به مرز واژه ها در گفتار پیوسته از الگوهای مختلف زبان شناختی مانند الگوهای واجی، صرفی-نحوی، معنایی و موارد مشابه استفاده می کند. بر مبنای فرضیه تقطیع عروضی، در صورت نبود منابع اطلاعاتی زبان شناختی، شنونده فقط به تغییرات نوایی برای بازشناسی مرز واژگانی تکیه می کند. در این پژوهش، برای ارزیابی میزان اعتبار فرضیه تقطیع عروضی، یک آزمایش ادراکی انجام دادیم تا فارسی زبانان بومی، واژگان طبیعی فارسی را از زنجیره های آواییِ بی معنا (ناواژه ها) بازیابی کنند. یافته های به دست آمده با تأیید فرضیه تقطیع عروضی نشان داد تکیه در بازشناسی واژگان فارسی از گفتار پیوسته نقش به سزایی دارد زیرا شنونده ها واژگان معنادار فارسی را از ناواژه های تکیه-پایانی نسبت به ناواژه های تکیه-آغازی و تکیه-میانی با سطح اطمینان بالاتر و در مدت زمان کوتاه تری تشخیص می دهند. همچنین، هر اندازه الگوی تکیه ناواژه ها با الگوی توزیع تکیه در واژگان طبیعی فارسی هماهنگ تر باشد، سطح اطمینان پاسخ های شناسایی بالاتر و سرعت پردازش ادراکی واژگان سریع تر است. در مقابل، هر اندازه تکیه ناواژه ها با الگوی تکیه واژگانِ طبیعیِ فارسی ناهماهنگ تر باشد، سطح اطمینان پاسخ ها پائین تر و مدت زمان واکنش شنونده ها کندتر است.
۲۹.

گذار سازه ای در واکه های زبان ترکی گونه تبریز(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناسی سال چهاردهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۲۶) 1 - 24

کلیدواژه‌ها: واکه گذار سازه تکیه هجا شیب صعودی یا نزولی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۱ تعداد دانلود : ۱۷۷
از آنجایی که گذار سازه ای همخوان به واکه حاوی یکی از سرنخ های آکوستیکی برای تشخیص محل تولید همخوان است، بررسی میزان گذار سازه های یک واکه که همان شیب صعودی یا نزولی سازه در بافت cv است هدف اصلی پژوهش حاضر است. جهت نشان دادن مسیر تغییر مقادیر سازه های F1 و F2 هر یک از واکه های پیشین و پسین ترکی، شکل ها با نرم افزار اکسل ترسیم شد و از آنجایی که فضای سازه ها با توجه به ماهیت واکه در زنجیره گفتار تغییر قابل توجهی دارند تاثیر بافت آوایی برروی مقادیر فرکانسی سازه های F1 و F2 در ناحیه گذار مربوط به همخوان های لبی، تیغه ای و بدنه ای مورد بررسی قرار گرفت، به عبارتی با دسته بندی و تعمیم گذار سازه ها می توان پارامتری را تعیین کرد که به تشخیص محل تولید همخوان ها کمک کند. در نهایت مشخص شد گذار F1همه واکه ها به صورت صعودی است. افزایش مقدار گذار F1 واکه پس از پایان رهش همخوان های لبی، تیغه ای و بدنه ای یک سرنخ آکوستیکی برای بازبودن مجرای دهان و عدم وجود گرفتگی در دستگاه گفتار است. تحلیل های آماری برای مقایسه فرکانس سازه دوم هر یک از واکه ها در دو نقطه آغاز و مرکز گذار همخوان های لبی، تیغه ای، بدنه ای نشان داد که تنها در واکه های [o، u، a] تفاوت معناداری بین فرکانس سازه دوم در دو نقطه آغاز و مرکز گذار پس از همه همخوان های لبی، تیغه ای و بدنه ای وجود دارد و در بقیه موارد اختلاف این دو متغیر معنادار نیست.
۳۰.

شناسایی ساختار ثانویه شهر ایرانی در دوره قاجاریه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی دوره ۲۰ تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲ 23 - 34

کلیدواژه‌ها: قاجاریه شهرایرانی ساختار ثانویه محرم عزاداری تکیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۲ تعداد دانلود : ۱۶۳
در دوره قاجاریه، ساختار کلی شهر ایرانی در صورت گذشته خود باقی ماند. ساختاری که با محورهای اصلی مابین دروازه ها و مرکز شهر و عناصر و فضاهای شهری پیرامون آنها تعریف می شد، صورتی برجای مانده از مکتب اصفهان در شهرسازی. اما مشخصه دوران قاجاریان، رشد نفوذ مذهب شیعه بود که پیدایش ساختار دیگری را در شهر ایرانی این دوره سبب شد؛ ساختاری متشکل از مکان ها (به ویژه تکیه ها) و مسیرهای میان آنها که مکان برگزاریِ مهم ترین مراسم اجتماعی دوره، عزاداری ماه محرم، بود. ساختاری که براساس رفتار مذهبی ساکنان، نوع استفاده از فضا و نقش آن در زندگی اجتماعی و معنای فضاها شکل گرفته بود و مردم، با وجود همه تغییرات به وجود آمده در شهرهای ایرانی  طی دوره معاصر، هنوز آن را می شناسند. ساختاری که با برقراری پیوند میان محلات نقشی مهم در ابراز هویت اجتماعی آنها داشت. در این مقاله با بررسی و تحلیل مطالعات محققان بر روی شهرهای مختلف ایران و بررسی اسناد درجه اول دوره قاجاریه، تلاش می شود تا وجود چنین ساختاری در شهر ایرانی نشان داده شده و روشن شود که چگونه چنین ساختاری شکل گرفته و به چه ترتیب مکان ها و مسیرهای میان آنها برای مردم معنادار شده است.
۳۱.

تمایز آوایی بین افعال ماضی ساده و نقلی فارسی: یک آزمایش درکی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای زبانی دوره سیزدهم بهمن و اسفند ۱۴۰۱ شماره ۶ (پیاپی ۷۲) ۲۲۴-۲۰۱
تعداد بازدید : ۱۲۰ تعداد دانلود : ۱۰۳
در این پژوهش، نقش عوامل صوتی در تمایز درکی افعال ماضی ساده و نقلی فارسی را از طریق دست کاری مقادیر فرکانس پایه و دیرش واکه مطابق با یافته های یک آزمایش تولیدی بررسی کردیم. این پژوهش براساس روش شناسی واج شناسی آزمایشی در مطالعه درک گفتار انجام شد. هدف این پژوهش آن بود که نشان دهد کدام یک از پارامترهای صوتی نقش تعیین کننده تری در تمایز درکی افعال ماضی ساده و نقلی فارسی دارند. بر این اساس، تعدادی محرک صوتی شامل صورت آوایی افعال ماضی ساده و نقلی را در گام های مختلف به طور جداگانه برحسب پارامترهای صوتی فرکانس پایه و دیرش بازسازی و در یک آزمون شناسایی به شنونده های بومی فارسی عرضه کردیم تا درباره خوانش زمانی افعال (ماضی ساده/ ماضی نقلی) تصمیم گیری کنند. نتایج نشان داد قضاوت شنیداری فارسی درباره خوانش زمانی افعال تا حد زیادی تابع تغییرات فرکانس پایه محلی هجاهاست، زیرا با افزایش گام های پیوستار صوتی فرکانس پایه بر روی هر یک از هجاهای هدف آزمایش، خوانش زمانی افعال به طور مقوله ای تغییر می کند، ولی دیرش تأثیر چندانی بر تمایز درکی بین افعال ماضی ساده و ماضی نقلی ندارد.
۳۲.

تکیه واجی در زبان گیلکی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان فارسی و گویش های ایرانی سال هفتم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (شماره ۱۳) 51 - 75

کلیدواژه‌ها: تکیه زبان گیلکی واج شناسی نوایی واژه واجی گروه واجی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۷ تعداد دانلود : ۱۸۸
در این مقاله به بررسی توزیع واجی تکیه در واژه های گیلکی پرداختیم. برای این منظور واژه هایی از چهار طبقه صرفی-نحوی اسم، صفت، قید و فعل جمع آوری شد که در آنها الگوی تکیه واجی بسته به ساختمان صرفی واژه ها متفاوت بود. داده های هدف پژوهش را 14 گویشور بومی گیلکی تلفظ کردند. صورت آوایی داده ها بازنویسی و محل وقوع تکیه در واژه ها مشخص گردید. بررسی ها نشان داد تکیه واژه های گیلکی برمبنای یک قاعده عام واجی بر روی هجای پایانی است ولی وجود برخی وندها منجر به توزیع واژه ها با تکیه غیرپایانی در زبان گیلکی می شود. برای آنکه الگوهای متنوع تکیه ای در واژه های گیلکی را در چهارچوب یک انگاره تحلیلی جامع تبیین کنیم، از سطوح سلسله مراتبی واج شناسی نوایی استفاده کردیم. براین اساس، نشان دادیم الگوی تکیه واجی در گیلکی یا از قاعده تکیه گذاری در سطح واژه واجی تبعیت می کند که براساس آن هجای پایانی در واژه های واجی حامل تکیه است یا مبتنی بر قاعده تکیه گذاری در سطح گروه واجی است که براساس آن هجای قوی در سمت چپی ترین واژه واجی در گروه واجی تکیه دریافت می کند.
۳۳.

تکیه و نقش های آن در زبان هَورامی

نویسنده:
منبع: زبان شناسی و گویش های ایرانی سال ۱ پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲ 161 - 176

کلیدواژه‌ها: زبان هورامی تکیه جنس دستوری مقوله دستوری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۹ تعداد دانلود : ۱۰۱
هدف از نگارش این مقاله بررسی جایگاه تکیه در طبقه واژه ها و نقش های آن در زبان هورامی، یکی از زبان های ایرانی نو شاخه شمال غربی، است. برای گردآوری داده ها، از ده گویشور بومی بی سواد این زبان در سنین بین 30 تا 80 سالگی از طریق مصاحبه در حدود پنج ساعت ثبت و ضبط داده ها انجام شده است. به علاوه، از شم زبانی نگارنده به عنوان گویشور بومی و منابع مکتوب در این زمینه به عنوان پیشینه پژوهش استفاده شده است. بررسی و تحلیل داده ها نشان می دهد که تکیه در این زبان تمایزدهنده و دارای سه نقش و کارکرد می باشد: 1. سبب تغییر معنی واژه می شود. 2. موجب تغییر مقوله دستوری واژه می گردد. 3. عامل شناسایی و تشخیص جنس دستوری در اسم ها و صفت های دارای نشانگرهای صوری یکسان است. جنس دستوری در اسم های مذکر و مؤنث مختوم به واکه های [a] و [i] و صفت های مذکر و مؤنث مختوم به واکه [ a] از روی جایگاه تکیه قابل شناسایی است. 
۳۴.

تکیه های شهر گرگان

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال ۹ بهار ۱۴۰۳ شماره ۳۳ 65-76

کلیدواژه‌ها: تکیه محرم عزاداری محلات قدیمی گرگان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۳ تعداد دانلود : ۱۷۳
تکیه در لغت، به معنی پشت به چیزی گذاشتن است. در گرگان، ساختمان های کوچکی در محلات قدیمی است که دهه اول ماه محرم، در آنجا برنامه عزاداری امام حسین7 و یاران او، برگزار می شود. تکیه ها بازوی کمکی برای سایر اماکن مذهبی مانند مساجد، هیآت و امامزاده ها هستند. اگر تکیه ها نبود مردم با کمبود فضا روبه رو می شدند. در شهر گرگان تکیه و حسینیه، دو مکان کاملاً جداگانه ای هستند. در حالی که در برخی شهرها، آنها دو واژه مترادف و هم معنی هستند. این جستار در تلاش است تا با نگاهی گذرا در جهت آشنایی با تکیه های شهر گرگان قدمی بردارد.
۳۵.

بررسی تکیه ی اسم در گویش مشهدی با رویکرد نظریه ی واج شناسی مورایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان شناسی و گویش های خراسان سال ۱۵ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۳۱ 54 - 76

کلیدواژه‌ها: تکیه نظریه ی مورایی هجا وزن خوشه ی دو همخوانی آغازین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۲ تعداد دانلود : ۱۰۶
بررسی ساختار تکیه در گویش مشهدی می تواند برخی مشخصات این گویش را نمایان سازد. در اکثر پژوهش های مربوط به تکیه در زبان فارسی تکیه مقوله ای صرفی است و آن را در ارتباط با اجزای کلام بررسی می کنند اما پژوهش حاضر سعی دارد تفاوت های موجود تکیه در مقوله ی دستوری اسم را بر اساس نوع و وزن هجا در چارچوب نظریه ی مورایی مورد بررسی قرار دهد. از آنجایی که وزن هجا یا همان سبک و سنگین بودن هجا در تعیین تکیه ی کلمات موثر است و کشش جبرانی نیز ناشی از وزن هجا می باشد، یک ابزار صوری مانند مورا می تواند راهگشای مشکلات واج شناختی تکیه باشد. در بررسی های گویش مشهدی مشاهده شد که وزن هجا می تواند در پذیرش یا عدم پذیرش تکیه موثر باشد. در نهایت مشاهده شد توزیع تکیه در گویش مشهدی صرفا به مقوله ی دستوری وابسته نیست بلکه در مقوله ی دستوری اسم، ساخت و نوع هجا یعنی سبک و سنگین بودن آن ها تاثیر مستقیمی در نوع تکیه دارد علاوه بر آن خوشه های دو همخوانی آغازه در تعیین وزن هجا و تکیه نقشی اساسی دارند. نتیجه گیری: مشاهده شد هجای سنگین در مجاورت با هجای سبک تکیه را به خود اختصاص می دهد مگر اینکه در هجای فوق سنگین شاهد درج واکه و شکست هجای فوق سنگین باشیم که در این صورت تکیه به هجای سبک تعلق می گیرد. در مجاورت دو هجای سنگین و فوق سنگین یکسان اولین هجا و هجای دارای خوشه ی دو همخوانی آغازین تکیه بر می باشد.
۳۶.

بررسی مقابله ای تکیه در واژگان پیشوند دار آلمانی و فارسی دشواری های تکیه گذاری واژگان آلمانی پیشونددار برای زبان آموزان فارسی زبان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبانشناختی در زبانهای خارجی دوره ۱۳ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴ 686 - 669

کلیدواژه‌ها: آواشناسی تکیه تکیه واژگانی پیشوند زبانشناسی مقابله ای تحلیل خطا تداخل زبانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۴ تعداد دانلود : ۱۱۵
در مقاله حاضر تکیه واژگانی در انواع واژگان پیشونددار زبان های آلمانی و فارسی و دشواری های تکیه گذاری واژگان آلمانی دارای پیشوند برای دانشجویان فارسی زبان رشته زبان آلمانی دانشگاه اصفهان از دیدگاه زبان شناسی مقابله ای و تحلیل خطا مورد بررسی قرار گرفته است. زبان آلمانی و فارسی از جمله زبان های هجایی هستند که در واژگان آنها یک یا چند هجا با تأکید بیشتری ادا می شوند. پیشوندهای انواع واژگان فارسی در بیشتر موارد بی تکیه تلفظ می شوند. در زبان آلمانی برخی از پیشوندهای انواع واژگان تکیه دار و برخی بی تکیه تلفظ می شوند و درگروهی نیز تکیه، ویژگی تمایزدهندگی دارد، به طوری که تغییر تکیه به تغییر مفهوم واژه یا جمله می انجامد. نبود اشتراک در قواعد آوایی مربوط بین دو زبان در برخی موارد سبب بروز خطاهایی از سوی زبان آموزان می شود. در موقعیت عینی ممکن است این خطاها سبب بروز اختلال در برقراری ارتباط با مخاطب گردند. جهت واکاوی عوامل و علل این خطاها، دو گروه از دانشجویان تکالیفی جهت تلفظ واژگان و جملات حاوی انواع پیشوند به زبان آلمانی دریافت کردند. برای بررسی دقیق تر داده ها، انواع پیشوندهای زبان فارسی و زبان آلمانی را مقایسه کرده و بدین نتیجه دست یافتیم که در دانشجویان گروه اول که با قواعد آوایی مربوط آشنایی نداشتند، مهم ترین علت خطا تداخل زبانی از زبان مادری و تمایل به تکیه گذاری هجاهای پایانی است. میزان خطاها در دانشجویان گروه دوم به دلیل آشنایی با قواعد، کمتر از گروه اول و علل بروز خطا علاوه بر تداخل زبانی و تعمیم دهی، عدم تثبیت قواعد، تثبیت غلط (فسیل شدگی) و فرضیه سازی ذهنی اشتباه است.
۳۷.

وندهای زبان پشتو از منظر رویکرد صرف واژگانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبانشناخت سال ۱۵ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۲۹) 167-188

کلیدواژه‌ها: وند اشتقاقی وند تصریفی صرف واژگانی زبان پشتو تکیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴ تعداد دانلود : ۵
در این پژوهش، فرایندهای اشتقاق و تصریف در زبان پشتو در قالب رویکرد «صرف و واج شناسی واژگانی» بررسی و تحلیل شده است. در این مقاله، ۱۳۱ وند زبان پشتو، از جمله ۴۰ وند تصریفی و ۹۱ وند اشتقاقی، را با توجه به رفتارشان نسبت به پایه های که به آن متصل می شوند در چارچوب رویکرد کیپارسکی (۱۹۸۲) در دو طبقه خنثی و غیرخنثی تقسیم و بررسی شده اند. این پژوهش نشان می دهد که بیشتر وندهای زبان پشتو یا تکیه برند یا اتصال آنها به پایه موجب تغییر جایگاه تکیه می شود. نتایج این پژوهش نشان می دهد که رویکرد کیپارسکی (۱۹۸۲) که به عنوان یک نظریه مطرح برای مطالعه ساختمان واژه های انگلیسی تدوین شده است، قابلیتِ تحلیل وندهای خنثی و غیرخنثی در زبان پشتو را نیز دارد. بر اساس این پژوهش، بیشتر وندهای زبان پشتو غیرخنثی هستند و در لایه اول قرار می گیرند. لازم به ذکر است که تعداد وندهای خنثی در مقایسه کمتر، ولی کاربرد آنها در زبان وسیع تر است. علاوه براین، همان طور که نظریه صرفِ واژگانی فرض می کند، پسوندهای خنثی و غیرخنثی بر اساس فرضیه ترتیب سطوح سازماندهی شده اند.