مطالب مرتبط با کلیدواژه

صفاریان


۱.

مکه آوردگاه رقابت امراى ایرانى و مصرى (از قرن سوم تا ششم هجرى)

نویسنده:
منبع: تاریخ پژوهان ۱۳۸۴ شماره ۳

کلیدواژه‌ها: مکه آل‏بویه طاهریان صفاریان اخشیدیان فاطمیان و سلجوقیان طولونیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۲۶
نهاد حج همواره نقش سیاسى ـ اجتماعى و اقتصادى مهمى در تاریخ اسلام داشته است به همین دلیل، حکام مسلمان سعى مى‏کردند با اعمال نفوذ در انجام مراسم حج و ذکر نامشان در خطبه، براى خود اعتبار، مقبولیت و مشروعیت کسب کنند. این امر باعث ایجاد رقابت میان امراى ایرانى و مصرى از قرن سوم تا ششم‏هجرى شد. لذا با توجه به اهمیت این موضوع، خواست بنیادى این پژوهش، بررسى رقابت میان طاهریان و صفاریان با طولونیان، آل‏بویه با اخشیدیان و فاطمیان و در نهایت، رقابت سلجوقیان با فاطمیان مى‏باشد.
۲.

ارتباط خلافت عبّاسى با حکومت هاى ایرانى(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت ۱۳۸۶ شماره ۱۱۴

کلیدواژه‌ها: سامانیان روابط طاهریان صفاریان خلافت عباسی استکفا استیلا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۶۹۲۹
اگرچه ایرانیان در شکلگیری خلافت عبّاسی نقش بسیار مهمی داشتند، ولی عبّاسیان پس از تثبیت قدرت، سیاست خود را نسبت به آنان تغییر داده، سیاست خشونت را در پیش گرفتند. همین مسئله در واکنش ایرانیان در برابر خلافت عبّاسی مؤثر بود. ایجاد شورشها و تشکیل حکومتهایی همچون طاهریان، صفاریان و سامانیان نتیجه طبیعی تغییر سیاست خلافت عبّاسی در برابر ایرانیان بود. پس از ایجاد این حکومتها بنا به شرایط و مسائل ایجاد شده، تعامل و تقابل بین خلفای عباسی و امارتهای ایرانی پیش آمد، به ویژه آنکه بعضی از آنها، مانند صفاریان، بدون عهد و منشور خلیفه به قدرت رسیده بودند.
۳.

مکتب تاریخ نویسی ملوک نیمروز.روش و بینش در متون تاریخی سیستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران ضمیمه سال ۱۳۸۶

کلیدواژه‌ها: سیستان صفاریان تاریخ نویسی ملوک نیمروز شجرة الملوک

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه جغرافیای تاریخی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ فرهنگی-اجتماعی-اداری ایران
تعداد بازدید : ۱۸۰۲ تعداد دانلود : ۸۸۶
پژوهش ها و بررسی های علمی درباره سیستان و تاریخ آن، پیشینه ای طولانی دارد.در این پژوهش ها، شماری ازمنابع مربوط به جنبه های گوناگون تاریخ، فرهنگ و تمدن ایرانی در سیستان شناسایی و تعدادی از آنها منتشر شده اند.با این همه، هنوز شماری از منابع مربوط به این منطقه وجوددارند که شناسایی و بررسی نشده و یا اینکه نشر نیافته اند.از خلال پژوهش های تاریخی، آشکار می گردد که تاپیش از تجزیه سیستان در اواخر قرن 12 ه ق ./19م . نظام سیاسی ریشه دار محلی در این منطقه برقرار بوده است که پس از فرمانروایی صفاریان برایران، با عنوان« ملوک نیمروز»شناخته می شده اند؛از بررسی متون تاریخی مربوط به ملوک نیمروز بر می آید که نوعی رسم یاسنت تاریخ نویسی در دستگاه آنان وجود داشته است؛دوکتاب تاریخ سیستان و احیاء الملوک ، بدین سنت تعلق دارند.اینک و در پی جستجوهای جدید، نمونه ای دیگر از متون تاریخی ملوک نیمروز به نام شجرة المولک معرفی وبررسی می شود که می توان آن را آخرین نماینده رسم تاریخ نویسی ملوک نیمروز، به شمار آورد.پژوهش کنونی با طرح نظریه سنت تاریخ نویسی ملوک نیمروز،درصدد است تا نشان دهد که آغاز تاریخ نویسی فارسی در ایران بعد از اسلام، احتمالا با این سنت در سیستان پیوند داشته است.در عین حال این پژوهش می کوشد تاضمن بررسی سه متن متعلق به این سنت ، روش و بینش حاکم بر آنها را نیز ارزیابی کند.
۴.

واکاوی اوضاع قهستان در قرن های سوم و چهارم هجری(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ در آینه پژوهش سال هشتم تابستان ۱۳۹۰ شماره ۲ (پیاپی ۳۰)

کلیدواژه‌ها: سامانیان غزنویان طاهریان صفاریان قهستان سیمجوریان گروه های فرهنگی ـ اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۱۵ تعداد دانلود : ۹۴۰
قهستان در جغرافیای تاریخی ایران هویتی مشخص در پیوند با خراسان بزرگ دارد. این منطقه طی قرن های سوم و چهارم هجری هم زمان با به قدرت رسیدن حکومت های متقارن، نظیر طاهریان، صفاریان، سامانیان و غزنویان اهمیت فراوانی داشت و بین این حکومت ها یکی پس از دیگری دست به دست میشد. از ویژگیهایی که باعث جذابیت قهستان برای نهضت های ضد خلافت عباسی شده بود، وجود موقعیت های جغرافیایی خاص (بین سیستان و خراسان) و گروه های اجتماعی (عیاران، مطوعه و...) و گروه های مذهبی مختلف (مسلمانان، یهودیان، مسیحیان و...) در این منطقه بود. هدف از این مقاله، بررسی جغرافیای تاریخی قهستان و وضعیت سیاسی - اجتماعی و مذهبی آن، هم زمان با حکومت های متقارن است که با روش توصیفی- تحلیلی و بر اساس منابع کتابخانه ای بررسی شده است.
۵.

نقش شرایط داخلی ایران در شکل گیری حکومت

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخی انقلاب اسلامی تابستان ۱۳۸۷ شماره ۱۴

کلیدواژه‌ها: شیعه سامانیان خلافت عباسی علویان زیدیه صفاریان طبرستان نهضت حکومت طاهریان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۶۲ تعداد دانلود : ۶۴۵
نهضت علویان طبرستان یکی از مهمترین حرکت های شیعی زیدی در ایران محسوب می شود که در برابر دستگاه خلافت عباسی و امارت های طاهری، صفاری و سامانی ایستادگی نمود و در فاصله زمانی سال های 360-250 هـ . ق.(نیمه قرن سوم تا آغاز ربع سوم قرن چهارم هـ .ق) منشأ تحولاتی مهم در ایران گردید. در ایجاد این حرکت، شرایط داخلی ایران به ویژه مناطق شیعه نشین، زمینه های مساعد در منطقه طبرستان و نیز ظلم و ستم نسبت به مردم و عکس العمل آنها نقش بسزایی داشت. در این مقاله ابتدا به موقعیت جغرافیایی ایران در قرون نخستین اسلامی و نیز موقعیت تاریخی و جغرافیایی طبرستان و نقشی که در شکل گیری نهضت علویان داشت، اشاره می شود و سپس مباحثی چون عقاید علویان طبرستان و زمینه های شکل گیری نهضت آنها، دوره فرمانروایان علوی طبرستان و نیز تعامل و تقابل آنان با خلافت عباسی و حکومت های ایرانی طاهریان، صفاریان و سامانیان بررسی می گردد .
۶.

برآمدن یعقوب لیث صفاری و توقف جریان فتوح و مهاجرت های اعراب به هند و سند(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران تابستان و پاییز ۱۳۹۱ شماره ۱۲ (پیاپی ۷۰/۵)

کلیدواژه‌ها: هندوستان عباسیان صفاریان یعقوب لیث فتوح اسلامی رتبیلان

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی صفاری
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی صفاری روابط خارجی
  3. حوزه‌های تخصصی تاریخ تاریخ جهان شبه قاره هند
تعداد بازدید : ۵۰۶۹ تعداد دانلود : ۲۴۹۵
یعقوب لیث بخش وسیعی از قلمرو شرقی خلافت اسلامی تا مرزهای دارالحرب (دارالکفر) را از نظارت عباسیان و امیران وابسته به آنان خارج کرد. حضور صفاریان توأم با برداشته شدن فشار مستقیم فاتحان و مهاجران مسلمان بر سرزمین های آن سوی رودخانه سند بود. بسیج نیروهای اجتماعی ضدخلافت مرکب از عیاران، مطوعه، خوارج و دیگر سپاهیان آن محدوده، همچنین دوری قلمرو صفاریان از مرکز خلافت و موفقیت یعقوب در برپایی و سازماندهی حکومتی با آرایش نظامی، خواسته یا ناخواسته به ایجاد یک سپر دفاعی بر دروازه های شمال غربی هندوستان انجامید. این رویداد بزرگ فرصتی مناسب در اختیار هندیان گذاشت که بتوانند جامعه خود را بازسازی کرده و جریان نفوذ اسلام به قلمرو خود را بیشتر از یک قرن دیگر، به تأخیر بیاندازند. حتی شهرهایی که در آن محلات اسلامی پدید آمده بود به تدریج جذب جامعه هندی شده و مردمان ساکن آن، طریق مردمان بومی را حداقل در ظواهر و آداب و رسوم و نه عقاید، در پیش گرفتند و یا به کانون بحران های داخلی شرق جهان اسلام وارد شدند. از مجموع حملات صفاریان به سوی رقیبان شان تنها جنگ با رتبیلان در سرحدات هندوستان جهت شرقی داشت. این مقاله با روش تاریخی می کوشد تا تأثیر صفاریان در توقف جریان فتوح و مهاجرت های جنگی اعراب به هندوستان را مورد بررسی قرار دهد. دستاورد مقاله نشان می دهد که تجزیه دامنه متصرفات خلافت عباسی در شرق قلمرو اسلامی با پیدایش صفاریان سرعت بسیاری به خود گرفت و این روند باعث طولانی شدن و عوض شدن مسیر نفوذ مسلمانان از مسیر اقدام نظامی دستگاه خلافت در سند و هند شد، اما راه را برای ورود پیروان مذاهب مخالف با خلافت عباسی مانند اسماعیلیان هموار کرد.
۷.

سقوط زرنگ؛ ظهور شهر سیستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۱ (پیاپی ۵)

کلیدواژه‌ها: زرنگ تیموریان صفاریان شهر سیستان خلف بن احمد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۴۹ تعداد دانلود : ۱۴۹۹
بسیاری از محققان، مورخّان، جغرافی دانان و سیستان شناسان، شهر زرنگ را با شهر سیستان یکی دانسته و معتقداند که این شهر از بدو تأسیس، در اواخر دوره ساسانی، تا 785 هجری - که با حمله امیر تیمور گورکانی تخریب و، سپس، در 811 هجری با حمله شاهرخ تیموری به کلی ویران شد- مرکزیت و کرسی سیستان را بر عهده داشته است. نگارنده معتقد است که شهر سیستان شهری کاملاً متفاوت، مستقل و مجزا از شهر زرنگ بوده است و از نیمه دوم قرن چهارم هجری قمری که شهر زرنگ اعتبار سیاسی و مرکزیت خود را از دست داد، جایگزین آن شده و تا نیمه اول قرن نهم ه جری نیز کرسی سیستان بوده است. در این پژوهش که، براساس هدف، از نوع تحقیقات بنیادی و، براساس ماهیت و روش، از نوع تحقیقات تاریخی است، سعی نگارنده بر آن است تا با استناد به منابع تاریخی و تأمل در نوشته های آنان، تغییر کرسی منطقه سیستان را از شهر زرنگ به شهر سیستان و، به عبارتی دیگر، این مهم را که شهر زرنگ همان شهر سیستان نیست، به عنوان یک حقیقت تاریخی بررسی کند و صحّت آن را با ارائه دلایل روشن و شواهد متقن به اثبات برساند.
۸.

گسترش اسلام در قلمرو زنبیل های سیستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال سوم پاییز ۱۳۹۰ شماره ۱۰

کلیدواژه‌ها: سیستان خوارج صفاریان گسترش اسلام زنبیل

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ اسلام
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی تاریخ محلی
تعداد بازدید : ۹۶۸ تعداد دانلود : ۷۰۹
همزمان با غلبه ی اعراب مسلمان بر ایران، بخش شرقی سیستان، در سایه ی حکومت زنبیل ها فتح نشد و اهالی آن جا تا دو سده ی بعد، در برابر حملات سپاهیان مسلمان مقاومت کردند. اما به تدریج، تعالیم اسلام در این منطقه نفوذ پیدا کرد و در نیمه ی دوم سده ی سوم هجری به صورت دین غالب آن درآمد. این مقاله در صدد است با روش توصیفی- تحلیلی و از طریق به پرسش کشیدن داده های موجود، تا حدّ امکان به مسئله ی روند گسترش اسلام در قلمرو زنبیل ها وضوح بیش تری ببخشد. این مطالعه نشان می دهد که، اگر چه زنبیل ها به لحاظ نظامی در مقابل سپاهیان اسلام مقاومت کردند، اما به تدریج از طرق مختلف، همچون تبلیغات دینی بازرگانان، غازیان، مراودات سیاسی، و بالاتر از همه، فعالیت خوارج در آن ناحیه، تحت تأثیر فرهنگ اسلامی قرار گرفتند و آخرین مقاومت نظامی آن ها را نیز صفاریان در هم شکستند.
۹.

بررسی و تحلیل راهبردهای نظامی جنگ های سامانیان و صفاریان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال دوم بهار ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۳) 31-52

کلیدواژه‌ها: استراتژی راهبرد تاکتیک جنگ سامانیان صفاریان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۵۵ تعداد دانلود : ۵۰۹
واکاوی راهبردهای نظامی حکومت های ایرانی در سده های نخستین اسلامی موضوعی است که چندان توجه محققان را به خود جلب نکرده است. نگارنده با توجه به نقشی که بازشناسی این راهبردها در تبیین عملکرد نظامی حکومت های این دوره ایفا می کند، راهبردهای جنگی سامانیان و صفاریان و همچنین تأثیر این راهبردها در پیروزی هر یک از طرفین جنگ را پرسشی شایسته ی بررسی یافت. رویارویی نظامی سامانیان و صفاریان در برهه ای حساس از تاریخ میانه ی ایران دیگر عاملی است که مطالعه ی موردی این دو حکومت را در این مقاله توجیه می کند. از شواهد موجود چنین بر می آید که استفاده از راهبردهای تبلیغاتی، روانی و نظامی بر پایة تاکتیک های عملیاتی به طور هم زمان مهمترین استراتژی طراحی شده از سوی سامانیان و صفاریان بود که تأثیر بسزایی در کسب پیروزی داشت. استراتژی هایی که دلالت بر نبوغ و خلاقیتی دارد که امرای این دو حکومت در مقابله با دشمنان و تلاش برای حفظ و توسعه قلمرو به کار بستند.
۱۰.

نگاهی تازه به جایگاه زبان و ادبیات فارسی و عربی در دربار یعقوب لیث و جانشینان او(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ادبیات پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۸۳ 127-140

کلیدواژه‌ها: جایگاه زبان و ادبیات عربی صفاریان یعقوب لیث احیاگر شعر فارسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۰۵ تعداد دانلود : ۶۳۹
آغاز سرایش شعر فارسی و تعیین نخستین شاعر تاریخ ادبیات فارسی یکی از مهمترین مباحثی است که به دلیل وجود آرا و اقوال مختلف در هاله ای از ابهام باقی مانده است. مطابق با نظر برخی از پژوهشگران، یعقوب لیث صفاری به عنوان احیاگر شعر فارسی از زبان عربی بی بهره بوده است و جانشینان وی نیز راه او را در بی اعتنایی به زبان و ادب عربی پیموده اند. مقاله حاضر در نظر دارد با هدف تبیین جایگاه زبان و ادبیات عربی در دربار یعقوب لیث و جانشینانش، بر اساس منابع کتابخانه ای با روش توصیفی- تحلیلی، دلایلی را بر عربی دانستن یعقوب و جانشینانش ذکر کند و به روشنگری درباره وضعیت زبان و ادبیات عربی در آن دوران بپردازد. نتایج این مقاله نشان می دهد که سلسله صفاریان؛ به ویژه در قرن چهارم هجری از شعر عربی رویگردان نبوده؛ بلکه دوست دار آن نیز بوده است و آنچه در مورد یعقوب لیث، مؤسس این سلسله، مبنی بر بی بهره بودن وی از زبان عربی و احیاگری شعر فارسی آمده، بی پایه و اساس و ریشه گرفته از کتاب تاریخ سیستان است.
۱۱.

بررسی وضع زبان و ادب فارسی در سه قرن نخست هجری (طاهریان، صفاریان، سامانیان)

نویسنده:
منبع: پژوهش در تاریخ سال دوم زمستان ۱۳۹۰ شماره ۴ (پیاپی ۵) 29 - 44

کلیدواژه‌ها: دوره اسلامی زبان و ادب فارسی طاهریان صفاریان سامانیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۶۰۲ تعداد دانلود : ۱۸۸۱
یکی از نمادهای فرهنگ هر سرزمین زبان و آدب آن سرزمین است. تا قبل از ورود اسلام به ایران زبان اداری و زبان نوشتاری، فارسی میانه بود و در گفت وگوی روزانه زبان دری به کار می رفته است. با ورود اسلام زبان و ادب فارسی دچار تغییراتی شد. این تغییرات بیشتر به علت سادگی بعضی لغات عربی و همچنین به خاطر مسلمان شدن ایرانیان و ساکن شدن اعراب در ایران بود. این تغییرات تنها در محدوده زبان نبود بلکه با ورود زبان عربی به ایران خط عربی نیز با آن همراه بود که در خط آن زمان یعنی خط پهلوی تأثیر گذاشت و آن هم بیشتر به این علت بود که خط عربی در همه اشکال از خط پهلوی آسان تر بود. با تشکیل حکومت های محلی ایران (طاهریان، صفاریان، سامانیان) در قرن سوم هجری کم کم استقلال سیاسی ایران از خلافت محیا شد و این حکومت ها هر کدام به نوبه در احیا فرهنگ ایرانی تلاش کردند که زبان و ادب فارسی نیز در این موارد قرار داشت که با تشکیل این حکومت ها و بها دادن به زبان فارسی بود که دوباره این زبان جان تازه گرفت. در این مقاله سعی شده که در ابتدا به تغییراتی که در دو قرن اول هجری در زبان و خط فارسی روی داده مورد بررسی قرار گیرد و در ادامه به بررسی نقش حکومت های محلی ایران در احیا و حفظ زبان و ادب فارسی پرداخته شد.
۱۲.

جغرافیای تاریخی قهستان (از طاهری تا سلجوقی)

نویسنده:
منبع: پژوهش در تاریخ سال سوم تابستان ۱۳۹۱ شماره ۲ (پیاپی ۷) 5 - 36

کلیدواژه‌ها: قهستان طاهریان صفاریان سامانیان غزنویان سیمجوریان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۰۷ تعداد دانلود : ۴۲۱
قهستان در جغرافیای تاریخی ایران هویتی مشخص در پیوند با خراسان بزرگ دارد، این منطقه در طی قرون سوم و چهارم هجری همزمان با به قدرت رسیدن حکومت های متقارن نظیر طاهریان، صفاریان، سامانیان و غزنویان از اهمیت فراوانی برخوردار بود و بین این حکومتها یکی پس از دیگری دست به دست می شد. از ویژگی هایی که باعث جذابیت قهستان برای نهضت های ضد خلافت عباسی بود، وجود موقعیت های جغرافیایی خاص (بین سیستان و خراسان) و وجود گروه های اجتماعی (عیاران، مطوعه و...) و گروه های مذهبی مختلف (مسلمانان، یهودیان، مسیحیان و...) در این منطقه بود. به لحاظ استراتژیکی این منطقه بسیار مهم بوده و خواستگاه عالمان و دانشوران بسیاری نیز بوده است. هدف از این تحقیق، بررسی جغرافیای تاریخی قهستان و وضعیت سیاسی ،اجتماعی و مذهبی  آن همزمان با حکومتهای متقارن می باشد که با روش توصیفی - تحلیلی و بر اساس منابع کتابخانه ای مورد واکاوی قرار می گیرد.
۱۳.

رویکرد یعقوب لیث صفاری نسبت به تشیع

نویسنده:
منبع: پژوهش در تاریخ سال ششم بهار ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۱۵) 91 - 108

کلیدواژه‌ها: یعقوب لیث صفاریان تشیع خوارج تسنن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۵۶ تعداد دانلود : ۶۱۲
رویکرد یعقوب لیث صفاری نسبت به تشیع و شیعیان در بسیاری از منابع با ابهام مواجه است. مطابق برخی از روایات، یعقوب تمایل و تعلق خاطری نسبت به تشیع داشته و بر اساس بعضی دیگر از روایات، او مواضعی ضد شیعی اتخاذ کرده است. پژوهش حاضر درصدد است با استفاده از روش بررسی تاریخی، ضمن بررسی گزارش های حاکی از تمایل و یا تقابل یعقوب لیث با تشیع و شیعیان و همچنین ماهیت سیاسی و مذهبی حکومت او، رویکرد کلی یعقوب لیث را نسبت به تشیع و شیعیان بررسی نماید. بررسی ماهیت سیاسی و مذهبی حکومت یعقوب لیث نشان می دهد او با توجه به مصالح سیاسی حکومت خویش از طرفداران هرکدام از مذاهب تشیع و تسنن سود می جسته و اختلافات مذهبی بین تشیع و تسنن، تأثیر چندانی در جهت گیری ها و عملکردهای او نداشته است. می توان گفت رویکرد یعقوب لیث در مواجه با تشیع و شیعیان نیز از این اصل کلی متأثر بوده است. بنابراین نمی توان یعقوب لیث را حاکمی متمایل به شیعه و یا ضد آن تلقی نمود. 
۱۴.

بررسی نقش مکان گزینی در جنگ با تأکید بر جنگ های حکومت های صفاریان، آل بویه و سلجوقیان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال سوم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۹) 95 - 112

کلیدواژه‌ها: مکان گزینی جنگ صفاریان آل بویه سلجوقیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۵ تعداد دانلود : ۲۸۶
بهره گیری از عوامل جغرافیایی از راهبردهای مهم جنگی در قرون نخستین اسلامی به شمار می آمد. مکان گزینی گاه بر کران بادیه انجام می گرفت که عموماً بادیه نشینان از این روش در برابر سپاهیان منظم بهره می بردند. سپاهیان و مردم مناطق کوهستانی به هنگام جنگ، در کوه و درّه موضع می گرفتند. در برخی موارد نیز مکان گزینی در کنار رودخانه و یا در جهت مخالف وزش باد انجام می شد. ضرورت تحقیق حاضر که به بازشناسی نقش مکان گزینی در جنگ ها پرداخته از این رو است که عموماً در تحقیقات جدید مغفول مانده و بجز یک مورد، تحقیقی در این باره انجام نشده است. مقاله حاضر با رویکردی تحلیلی و با واکاوی منابع دست اول تاریخی به بررسی نقش مکان گزینی در نتیجه جنگ های سده های نخستین اسلامی با تأکید بر مقطع صفاریان تا پایان سلجوقیان پرداخته است. پرسش اصلی مقاله این است که مکان گزینی چه نقشی در نتیجه جنگ های قرون نخست اسلام داشته است؟ در پاسخ به این پرسش نیز این مدعا مطرح شده که مکان گزینی با توجه به منطقه مورد سکونت و شیوه زندگی سپاهیان انجام گرفته و مکان گزینی با سود جستن از عوارض طبیعی، بخشی از راهبرد جنگی و از مؤلفه های اثرگذار در تعیین نتیجه نبرد در این دوره تاریخی به شمار می آمد.
۱۵.

نقدی بر کتاب ایران از آغاز دوران اسلامی تا حملۀ مغول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی سال هجدهم فروردین ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۵۳) 259-273
تعداد بازدید : ۳۳۸ تعداد دانلود : ۴۲۶
مؤلف این کتاب، علی اکبر ولایتی، تاریخ ایران از ورود اسلام تا حملة مغول را در ده فصل بررسی کرده است. چنان که از عناوین فصول کتاب مشخص می شود، این اثر تاریخ سیاسی ایران در دورة مورداشاره را کانون توجه خود قرار داده و مسائل اقتصادی و اجتماعی در آن به صورت پراکنده موردبحث قرار گرفته است. نویسندة کتاب درخلال فصل های مختلف علایق دینی و ارزشی خود را حتی در توصیف رویدادها نشان داده و با بهره گیری از متون تاریخی، در بحث از علل رویدادها رویکرد خاص خود را دنبال کرده است. نکتة مهم این که نگاه ایدئولوژیک بر تمام فصول کتاب سنگینی می کند، به گونه ای که تشیع و آموزه های آن به گفتمان اصلی مردم ایران در همة دوره های تاریخی تبدیل شده است. در نقد و بررسی این پژوهش کوشش شده تا معلوم گردد نویسنده چه ازنظر روش و چه محتوا تا چه اندازه به اصول پژوهشی علم تاریخ پای بند بوده است.
۱۶.

بررسی بازتاب براندازی خاندان های ایرانی: صفاریان، فریغونیان، شاران غرجستان و خوارزمشاهیان در آثار شاعران و مورخان عهد غزنوی

نویسنده:
منبع: تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) دوره ۵ زمستان ۱۳۹۲ شماره ۱۸ 31 - 70

کلیدواژه‌ها: برافتادن خاندا نهای ایرانی شعر و تاریخ قرن پنجم محمود غزنوی صفاریان شاران غرجستان فریغونیان خوارزمشاهیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۸ تعداد دانلود : ۳۶۷
روی کار آمدن اولین حکومت ترک نژاد در ایران به دست محمود غزنوی تحقق یافت و مقدمه ظهور سایر حکومتهای ترک در ایران گردید. محمود غزنوی در ادامه اهداف توسعه طلبانه اش ،تعدادی از خاندانهای محلی ایران را از جغرافیای تاریخی سیاسی ایران محو کرد؛ از جمله امارتهایی چون صفاریان ، شاران غرجستان، فریغونیان و خوارزمشاهیان که براندازی آنان در جهت اهداف توسعه طلبانه  سلطان غزنوی صورت گرفت. سوال اساسی در اینجا این است که آیا می توان با تقابل دیدگاه شاعران و مورخان عهد غزنوی به گزارش متقنی در این باره دست یافت؟  در این پژوهش که به شیوه توصیفی وتحلیلی و در راستای مطالعات تاریخ محلی ایران، انجام شده است، تلاش گردیده تا  این رخدادها به مدد  اشعار شاعران، واکاوی شده و پس از تطبیق با دیدگاه  مورخان،به مقایسه بازتاب این وقایع نزد دو گروه بپردازیم.