مطالب مرتبط با کلیدواژه
۲۱.
۲۲.
۲۳.
۲۴.
۲۵.
۲۶.
۲۷.
۲۸.
۲۹.
۳۰.
۳۱.
۳۲.
۳۳.
۳۴.
۳۵.
۳۶.
۳۷.
۳۸.
۳۹.
۴۰.
سیره نبوی
مطالعه خط مشی گذاری فرهنگی با رویکرد انتقادی می تواند به صورت سلبی و ایجابی به بهبود، اصلاح و تکمیل خط مشی ها کمک کند. تحلیل کیفی اسناد سیاستی یکی از رویکردهای تحلیل خط مشی است. در این مقاله با تکیه بر اصول خط مشی گذاری فرهنگی در سیره نبوی که پیشتر در پژوهشی توسط نگارنده مطالعه و منتشر شده است، سند نقشه مهندسی فرهنگی که یکی از مهم ترین اسناد سیاستی کشور در حوزه فرهنگ است، بازخوانی شده و شواهد پوشش و اشراب اصول سیره نبوی در قسمت های مختلف سند مورد بررسی و واکاوی قرار گرفته است. روش این پژوهش تحلیل محتوای کیفی با رویکرد قیاسی است. به این ترتیب که محتوای فصل های مختلف سند (کلیات، مبانی ارزش ها واصول، چشم انداز فرهنگی، اهداف فرهنگی، اولویت های فرهنگی، راهبردها و اقدامات، و چهارچوب نهادی نظام) برای یافتن شواهد مرتبط با اصول هفت گانه (هدایت گری، جامعیت، تدریج، مسجد محوری، تقویت جایگاه خانواده و زنان، رشد و گسترش دانش و آگاهی) تحلیل شده است. بر اساس یافته های پژوهش میزان انطباق محتوای سند نقشه مهندسی فرهنگی با اصول هفت گانه منبعث از سیره نبوی را می توان بر روی پیوستاری در نظر گرفت، اصل «هدایت گری» و اصل «تقویت جایگاه خانواده و زنان» بیشتر از اصول دیگر مورد توجه سیاست گذار بوده و در قسمت های مختلف سند پوشش داده شده است و برای اصل «مسجدمحوری» کم ترین شواهد در قسمت های مختلف سند مشاهده گردید.
گونه شناسی اشتغال زنان در عصر نبوی؛ پژوهشی در تاریخ و سیره اجتماعی(مقاله پژوهشی حوزه)
حوزه های تخصصی:
بسیاری از افراد و مکاتب تصور کرده و می کنند که کار زن در تاریخ اجتماعی فرهنگی اسلام منحصر به محیط خانه و خانه داری است و احیاناً حضور در برخی شرایط و موقعیت های سیاسی مانند جنگ، مناسک حج و بیعت نیز وجود داشته است، که عرفاً اشتغالی در پی ندارد. تفحص دقیق در سیره و تاریخ نگاری های معتبر و گونه شناسی اشتغال زنان در سیره نبوی به خوبی بیان می کند که اگرچه کار طاقت فرسا و مقرون به صرفه زن در خانه برای تقویم نهاد خانواده و پویایی جامعه بسیار مهم وحساس است اما اشتغال او منحصر به این ساحت نمی شود. این تحقیق با روش توصیفی تحلیلی و با هدف شناخت گونه های شغلی زنان در عصر نبوی که در سیره ایشان هم تبلور داشته است به بررسی نهاد کار زنان در سیره نبوی می پردازد و دستاورد آن احصاء و اثبات حضور زنان در مشاغل اقتصادی، هنری، فرهنگی، کشاورزی، پزشکی و نظامی و تنوع در این حضور می باشد که طبعاً شرایط فرهنگی اجتماعی صدر اول اسلام را نیز نمایاند چرا که جامعه و عرف این اشتغال را تأیید کرده و مدیریت می کرده است. ضمناً اشتغال زنان با رویکرد اجتماعی و نه چندان اقتصادی بوده است.
تحلیل مدیریت منابع عمومی ثروت (انفال) با تأکید بر انفال در حکومت اسلامی(مقاله پژوهشی حوزه)
حوزه های تخصصی:
جایگاه تأثیرگذار منابع ثروت و اموال عمومی (انفال) در نگاه وحی و سیره پیامبر اعظم9 و اهل بیت: در مصرف و نیز چگونگی مالکیت آن، از آغاز اسلام تاکنون مورد توجه اندیشمندان اسلامی بوده است. ازهمین رو، مباحثی مانند گونه های انفال و نیز کیفیت تصرف و مالکیت آن، همواره محل نزاع و مناقشه فریقین قرار گرفته است. جستار پیش رو با نگاهی تازه، برخی اختلافات فریقین در این باره را مورد واکاوی قرار می دهد و در ادامه با نگاهی تطبیقی و مقایسه ای به مصادیق انفال در فرهنگ وحیانی و سیره نبوی9 و اهل بیت پاکش:، ضمن رفع تعارض آیات انفال و خمس و دفع شبهه نسخ، دیدگاهی نو و قابل جری در بهره گیری از آنها را در حکومت اسلامی تحت اشراف ولی فقیه ارائه خواهد داد. در این نوشته اثبات می شود که از نگاه قرآن کریم و سیره نبوی9 و کلام اهل بیت :، انفال مربوط به شأن حقوقی پیامبر (نبوت و ولایت) و اهل بیت (امامت و ولایت) است که به جانشینان آنان به عنوان حاکمان اسلامی در جهت تأمین منافع عامه مردم و اداره حکومت انتقال می یابند و در عصر غیبت در اختیار ولی فقیه که حکومت، اجرا و اداره جامعه دینی را بر عهده دارد، قرار می گیرد.
عصری سازی افعال پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم: روش و نمونه
منبع:
سیره پژوهی اهل بیت سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۹
11 - 28
حوزه های تخصصی:
افعال پیامبر مطابق با فضای دوره حضور شکل گرفته است و باید متناسب با فرهنگ همان دوره فهم شود. از این رو اگر شرایط و اقتضائات زمان تغییر کند و فرهنگ و باور عمومی متفاوت شود، می بایست رفتارهای ایشان را متناسب با ویژگی های زمان و عرف مخاطب، عصری سازی کرد. عصری سازی با تکیه بر ظاهر متون و رفتار پیامبر به دست نمی آید. مسئله مقاله حاضر این است که چگونه می توان افعال و رفتار پیامبر را تحلیل کرد تا در صورت تغییر شرایط همچنان قابل پیروی باشد؟ این مقاله با تحلیل برخی نمونه های رفتاری و روش تحلیلی- اکتشافی، نشان داد که با پیمودن فرایندی پنج مرحله ایِ امکان سنجی تأسی به فعل پیامبر، احراز محدودیت تاریخی در فعل پیامبر، تشخیص آموزه متغیّر در فعل پیامبر، کشف مقصود فعل پیامبر و در نهایت بازسازی فعل پیامبر، می توان به تحلیلِ عصری افعال پیامبر دست یافت و به این ترتیب می توان افعال ایشان را متناسب با فضای فرهنگی امروز، به روزرسانی کرد.
جایگاه اقتدار در مدیریت افکار در سیره رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم(مقاله پژوهشی حوزه)
حوزه های تخصصی:
مدیریت افکار مقوله ای است ناظر به «حوزه شناختِ» انسان که تحت تأثیر متغیرهای متعددی قرار می گیرد و مقتضیات و شرایطی متفاوت با دیگر حوزه ها همچون سیاست و حاکمیت دارد. از جمله متغیرهای مطرح در این زمینه، «اقتدار» است که بیشتر از منظر دینی و ساختار سیاسی مورد توجه بوده و جایگاه و مظاهر آن در مدیریت افکار در سیره نبوی کمتر بررسی شده است. این در حالی است که آن حضرت همواره به استفاده از قدرت (قهر و غلبه) در مدیریت افکار و گسترش پیام خود (اسلام) متهم شده است. این نوشتار می کوشد با روش توصیفی تحلیلی، با استناد به داده های تاریخی و محوریت عناصر ارتباطی، به تبیین جایگاه اقتدار در مدیریت افکار در سیره نبوی بپردازد تا مظاهر، مراتب و نوع تناسب آن را مشخص سازد؛ تا از این رهگذر، اتهامات وارد بر رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم را از چهره ایشان بزداید. حکمتِ حاکم بر سیره نبوی، مقتضیات حوزه شناخت و متغیرهای مربوطه، پایه و اساس تحلیل قرار گرفته اند. ضرورت و تناسبِ انواع اقتدار با محتوای فکری، ضرورت بهره مندی مدیر از همه مظاهر آن، اولویت و تناسب اقتدار علمی با مدیریت فکری، وجود انگاره موثر در ذهنیت مخاطبان درباره اقتدار قهریه، تناسب اقتدار نظامی با مدیریت فکری صرفاً در مانعیت زدایی (نه القای باور)، و در نهایت اِعمال کریمانه اقتدار، از جمله یافته های تحقیق است.
مفهوم «حرم» در سیره نبوی (ص) و ضرورت و امکان بسط آن(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
«حرم» از مفاهیم بنیادی در سیره پیامبر اسلام6 است. در حجاز عصر پیامبر سه سکونتگاه شهری مکه، مدینه و طائف وجود داشت. پیامبر دو شهر مکه و مدینه و به قولی طائف را «حرم» تعیین کردند. مفهوم «حرم» برای اعمال مجموعه ای از قوانین و مقررات خاص و تا حدودی سختگیرانه، جهت حفظ و نگهداری گیاهان و جانوران وضع شده بود. مسئله اصلی پژوهش این است که مفهوم حرم چه تأثیری بر حفظ محیط زیست شهرهای حجاز داشته است؟ و اینکه با توجه به مشکلات زندگی شهر معاصر بر محیط زیست، آیا امکان استفاده از این مفهوم دینی برای حفظ محیط زیست وجود دارد؟ در این نوشتار با توجه به روایات موجود و بررسی متون تاریخی روشن شد که تعیین حرم و وضع مقرراتی مانند ممنوعیت قطع درختان، شکار و ترساندن حیوانات و نیز از بین بردن گیاهان تأثیر بسیاری بر حفاظت از محیط زیست طبیعی شهرهای عصر پیامبر داشته است. همچنین با توجه به وضع ناگوار محیط زیست شهری در کشورهای جهان سوم به ویژه در کشورهای اسلامی، جستجوی راهکارهایی جهت حفظ و نگهداری طبیعت در این کشورها ضروری و گریزناپذیر به نظر می رسد. از این رو به نظر می رسد بسط قوانین حرم به دیگر سکونت گاه های شهری در جهان معاصر می تواند نقش مهمی در حفاظت از محیط زیست و میراث طبیعی پیرامون شهرها داشته باشد.
شناسایی مؤلفه های تهدید نرم فرهنگی از دیدگاه قرآن کریم و سیره نبوی بر پایه «فتنه و فساد در مبانی دینی و برنامه های آئینی»(مقاله علمی وزارت علوم)
تهدید نرم یکی از شیوه های کارامد و اثرگذاری است که دشمنان برای نفوذ و آسیب رساندن به سایر جوامع به ویژه جمهوری اسلامی ایران از آن استفاده می کنند و شامل حوزه های مختلفی است که مهم ترین آن، حوزه فرهنگی است. هدف این پژوهش، بررسی و شناسایی مؤلفه های تهدید نرم فرهنگی بر پایه «فتنه و فساد در مبانی دینی و برنامه های آئینی» از منظر قرآن کریم و سیره نبوی است. روش تحقیق، داده بنیاد (گراندد تئوری) به شیوه کیفی است. نوع تحقیق، کاربردی- توسعه ای، روش گردآوری داده ها، کتابخانه ای و خبرگی و ابزار آن، فیش برداری، مصاحبه و پرسشنامه است. جامعه آماری تحقیق شامل آیات قرآن کریم، تفاسیر با رویکرد فرهنگی- تربیتی، کتب سیره نبوی و نیز تعداد 36 نفر خبره و صاحب نظر به صورت تمام شمار و هدفمند است. نتیجه تحقیق بیانگر آن است که، تهدید نرم فرهنگی بر پایه«فتنه و فساد در مبانی دینی و برنامه های آئینی»، علیه مرجع امنیت اسلامی، یعنی دین، مردم و رهبری کاربرد دارد و مؤلفه های آن شامل «شایعه پراکنی»، «تحریف اعتقادات»، «ارتداد و بازگشت از دین»، «توطئه و نقشه های مخفیانه»، «فتنه انگیزی و فساد در جامعه»، «تعصب جاهلی و اطاعت کورکورانه»، «شبهه افکنی در اعتقادات و باورهای دینی»، «ایجاد رعب و وحشت در جامعه» و«هوچیگری و اختلال در برنامه های دینی» است.
مطالعه کیفی «انحراف جوامع بشری از دین و فطرت الهی» راهی برای شناخت مؤلفه های تهدید نرم فرهنگی(مقاله علمی وزارت علوم)
معاندان و دشمنان معاصر بر این عقیده اند که تهدید نرم در حوزه فرهنگی، می تواند باورها و نگرش مردم در جوامع دینی به ویژه جمهوری اسلامی ایران را دستخوش تغییر کرده و سپس زمینه رویارویی آن ها با نظام سیاسی حاکم را فراهم و در نتیجه امنیت کشور را با چالش مواجه نماید. در این پژوهش، بحث «انحراف جوامع بشری از دین و فطرت الهی» بدواً یکی از ابعاد مفروض تهدید نرم فرهنگی انگاشته شده و تلاش گردیده است که با مطالعه منابع اسلامی و به طور خاص، قرآن کریم و سیره نبوی، مؤلفه های آن شناسایی و احصاء شود. نوع تحقیق؛ نظری و کاربردی- توسعه ای و روش تحقیق آن، داده بنیاد (گراندد تئوری) به شیوه کیفی می باشد. داده های آن به صورت کتابخانه ای و میدانی، با استفاده از ابزار فیش برداری و مصاحبه با مراجعه به جامعه آماری تحقیق شامل آیات و تفاسیر قرآن کریم با رویکرد فرهنگی- تربیتی و کتب سیره نبوی گردآوری و اعتبار و پایایی آن نیز از طریق کشف و بازرسی در سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی به تأیید 44 نفر افراد خبره و صاحب نظر رسیده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که بحث «انحراف جوامع بشری از دین و فطرت الهی» از جمله ابعاد تهدید نرم فرهنگی است که علیه مرجع امنیت اسلامی کاربرد دارد و مؤلفه های آن شامل «اشاعه فحشا و منکر در جامعه»، «زمینه سازی برای انحرافات مردم»، «ترویج برنامه های هنری و سرگرمی های مخرب»، «تهاجم فرهنگی و تبلیغاتی علیه دین و مذهب»، «بدعت و نوآوری در دین»، «ممانعت از رشد آگاهی و بصیرت دینی جامعه»، «دورویی در گفتار و کردار»، «اشرافی گری و دنیاگرایی»، «تطمیع و اغوا»، «اضلال و انحراف در جامعه»، «اختلاف و تفرقه افکنی» و «دامن زدن به اختلافات دینی و مذهبی» می باشد
شخصیت شناسیِ مخاطب در فرایند ارتباطی رسول اکرم(ص)
حوزه های تخصصی:
دستیابی به الگویی مطلوب از سیره ارتباطی رسول اکرم| در گروِ تحلیل و فهم منطقیِ اجزاء، عناصر، متغیرهای مؤثر و فرایند طی شده است؛ چرا که فرایند ارتباط به هر شکلی که برقرار شود، حداقل سه عنصر را در بر می گیرد: فرستنده، پیام و گیرنده (مخاطب). هر سه عنصر ویژگی هایی دارد که اگر مورد توجه نباشد، به عنوان موانع ارتباط، از ارائه موفق پیام و تأثیرگذاری آن می کاهد. در این میان شناختِ ویژگی های مخاطب از اهمیت بسزایی برخوردار است که در حوزه ها و قلمروهای گوناگونی انجام می پذیرد. نوشتار حاضر می کوشد با روش اسنادی و رویکرد تحلیل کیفی، با استناد به داده های تاریخی و اقتباس از عناصر ارتباطی، به شناسایی عوامل و ویژگی هایی بپردازد که با تأثیر در شخصیت مخاطب، نوع مواجهه وی با پیام نبوی را در فرایند ارتباطی تحت تأثیر قرار می دهد. تأثیرپذیری از ساختار قومی-قبیله ای، تأثیرپذیری از بت ذهنی قبیله، از فقر اقتصادی، از اقتدار و غلبه، از شیوخ و رؤسای قبایل، و تأثیرپذیری از پیمان ها و پیوندهای قبیله ای در فرایند ارتباطی، از جمله ویژگی های شخصیتی مخاطبانِ عصر نبوی است. اولویتِ ساختار شناختی، مقتضیات و چالش های آن نیز از جمله مؤلفه ها و ویژگی های شخصیتیِ عامِ مخاطبان بوده که همواره مورد اهتمام رسول اکرم| در فرایند ارتباطی قرار گرفته است.
رهیافت تمدنی به قرآن وسیره رسول خدا(ص)؛ مطالعه موردی: راهبرد مشورت ؛ مبانی و پیامدها(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
تشکیل حکومت به طور قطع از مظاهر هر تمدنی است؛ چنانکه یکی از مقوله های مهم در حکومت داری، اهمیت به آراء عمومی و مشورت با مردم است. اینکه مشورت با مردم یکی از اقدامات مهم و بلکه بخشی از سیره رسول خدا(ص) بوده است، امری غیرقابل انکار و بلکه غیرقابل تردید است، اما اینکه این مشورت ها در چه قلمروهایی و مبتنی بر چه مبانی ای بوده است، از مباحث مورد گفتگو و اختلاف نظر میان مورخان، مفسران و متکلمان است؛ چنان که راهبرد یا تاکتیک بودن این مشورت ها که مسئله اصلی این پژوهش را ساخته است، از مباحث مهم و دارای نتایج کاربردی برای اعصار مختلف فرهنگ، تمدن و حاکمیت اسلامی، به ویژه در نگاه به آینده و حرکت به سوی تمدن نوین اسلامی خواهد بود؛ مسئله ای که کوشش می شود به روش تحلیلی و رویکردی تلفیقی یعنی تاریخی کلامی و مبتنی بر اسناد و مدارک تفسیری و تاریخی تبیین گردد. تشخیص راهبردی یا راهکُنشی بودن مشورت های پیامبر به عنوان الگوی تمام عیار مسلمانان و نیز حاکمان اسلامی، که هدف اصلی این مقاله را تشکیل می دهد، در نحوه مراجعه به آراء عمومی در حکومت های اسلامی در اعصار مختلف، تأثیر مستقیم دارد. به نظر می رسد مشورتهای رسول خدا (ص) در دو قلمرو سیاسی و نظامی بیشتر نمود داشته است و هریک از این قلمروها مبتنی بر امور عرفی بوده است؛ همچنانکه راهبردی بودن تمامی مشورتها نیز غیرقابل تردید است؛ مضاف به این که رسول خدا (ص) و به تبع ایشان مردم، بین امور عرفی و امور الهی که حکم شرعی درباره آنها وجود دارد، در مشورت کردن، تفکیک قائل می شدند.
اصول و کارکردهای دیپلماسی عمومی در سیره نبوی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
رسالت پیامبر
و نهضت عظیم و تمدن ساز نبوی در عرصه روابط بین المللی و دیپلماسی، تحولات ایجابی بنیادین و سیره و سنن بدیعی را از خود بر جای گذاشته و مایه انتشار و گسترش اسلام در بسیاری از کشورها و ملل دور و نزدیک شده است. با وجود این، هنوز جای این پرسش باقی است که دیپلماسی نبوی چه ماهیت و صِبغه غالبی دارد و از چه مصادیق و کارکردی برخوردار است؟ (سئوال) بدین لحاظ، این نوشتار بر این مدعا تکیه زده که ماهیت و صبغه اصلی دیپلماسی دولت نبوی بیشتر از نوع دیپلماسی عمومی و نرم افزارانه است که وجوه معنوی، فرهنگی و اصلاحی در آن غالب و پررنگ است. چنین امری بیانگر آن است که در نظام اسلامی، اصلی ترین وظیفه و کارکرد دیپلماسی اصلاح توحیدی و فرهنگی مردم و تهذیب آنها در همه سطوح ملی و جهانی است. (فرضیه) هدف در این مقاله آن است که شواهد اجمالی از وجوه دیپلماسی دولت نبوی (هدف) به شیوه توصیفی و تحلیل اسنادی ارائه گردد. (روش) توحید زیربنای دیپلماسی عمومی نبوی بوده است و این دیپلماسی، با نگرشی جهان وطنانه و اصلاح گرایانه و با هدف تحقق امت واحده، از راهبردهای تبلیغی و روانی مناسب و صلح جویانه و مسالمت آمیز بهره گیری کرده و، بدین وسیله، دعوتی فراگیر و جهانی و موفق را سامان داده است. (یافته)
مقایسه تطبیقی حق محیط زیست سالم در سیره نبوی و علوی با حقوق اساسی در جمهوری اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
تاریخ و فرهنگ پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱۰۳
264 - 245
حوزه های تخصصی:
حق برخورداری از محیط زیست سالم در دهه های گذشته به عنوان یکی از حقوق انسانی در حکومت های مختلف مطرح شده است. چنانکه از عنوان جمهوری اسلامی ایران پیدا است، قانون اساسی ایران باید متأثر از آموزه های دینی از جمله سیره رسول خدا (ص) و امامان معصوم (ع) باشد. بر همین اساس می توان از میزان تطابق مؤلفه های حق محیط زیست در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران با سیره نبوی و علوی سخن به میان آورد. در این مقاله با روش توصیفی تحلیلی حق مردم برای برخورداری از محیط زیست سالم و راهکارهای حفاظت از محیط زیست همانند بهداشت فردی و اجتماعی، رعایت حقوق حیوانات و حفظ پوشش گیاهی، جلوگیری از آلودگی آب، خاک، هوا و اعتدال در مصرف در سیره حکومتی نبوی و علوی مورد بررسی قرار گرفته و با توجه به حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، زمینه های بین المللی، اصول قانون اساسی و قوانین عادی ناظر به حق محیط زیست سالم مورد کنکاش قرار گرفته است. در پایان راهکارهایی نیز در جهت گسترش حفاظت از حق محیط زیست سالم در حکومت اسلامی ارائه شده است.
حل وفصل منازعات بین المللی در سیره نبوی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
تاریخ زندگی بشری از همان ابتدا همراه با نزاع، جنگ و خونریزی بوده است. این مسئله سبب خسارتهای مالی، روانی و جانی فراوانی شده است. برقراری صلح و رفع منازعات همواره دغدغه بشر بوده است. از اینرو، دانشمندان بسیاری نظریههای متعددی را مطرح کردهاند. برخی از سردمداران دولتها، حکومتها و اندیشمندان از صلح سخن میگویند، صلحی که گاهی در آن جنگ، خونریزی، غارت مجاز دانسته شده است. اما سیره نبوی رهنمودهای مهم و حیاتی را برای رفع جنگ و نزاع ها در جوامع بشری ارائه میدهد که با پیروی از آن میتوان جوامع جهانی را در پرتو صلح مدیریت کرد. ﺑﺮای درک سیره نبوی و اﺳﺘﺨﺮاج راﻫﺒﺮدﻫﺎی ﺻﻠﺢ، ﻧیﺎزﻣﻨﺪ ﺑﻪکﺎرﺑﺴﺘﻦ روﺷی ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻫﺴﺘیﻢ. ﺑﻪ ﻫﻤیﻦ ﻣﻨﻈﻮر در ایﻦ مقاله میکوشیم ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﺗﺤﻠیﻞ ﻣﺤﺘﻮا ﺑﻪ ﺗﻮﺻیﻒ ﻣﻨﻈﻢ از ارتباطات معنایی دست یابیم. اسلام به ابعاد و محورهای مختلف ارتباطی انسان توجه کرده است و آنچه انسان در تنظیم روابط خویش به آن نیاز دارد براساس صلح و پرهیز از خشونت و تعارض تنظیم میکند. دین اسلام مهمترین مبنای فکری خود را در زمینه تعامل انسانها با یکدیگر با محور قراردادن اصل صلح و ثبات در جوامع ارائه میکند. قرآن کریم در فراخوانی عمومی، جامعه را دعوت به صلح میکند. در این مقاله با رجوع به آیات قرآن کریم و کلام پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) حلوفصل منازعات بینالمللی در اسلام را بررسی میکنیم.
روش های تفکر خلاق در تعلیم و تربیت بر مبنای سیره نبوی
منبع:
پیشرفت های نوین در روانشناسی، علوم تربیتی و آموزش و پرورش سال چهارم مرداد ۱۴۰۰ شماره ۳۸
110 - 106
حوزه های تخصصی:
یکی از ویژگی هایی که خداوند به صورت فطری و بالقوه در وجود انسان نهاده و به وسیله آن او را از سایر موجودات متمایز کرده است، بهره مندی از قوه تفکر است، اما در جهان امروزکه علم وفناوری از ذهن انسان پیشی گرفته، انسان نیازمند پیمودن راهی ویژه برای تفکر است. این نوع از تفکر، تفکر خلاق است که شخص با تلفیق مهارت های حل مسئله و تصمیم گیری، از افکار نو بهره مند می شود و قدرت کشف و انتخاب راه حل های جدید را پیدا می کند. باید گفت هر کسی توانایی این نوع تفکر را دارد که از طریق تکرار و تمرین و ممارست، و براساس تعلیم و تربیت به آن دست یابد. با توجه به اینکه نظام تعلیم و تربیت هر کشوری از اهمیت خاصی برخوردار است واگر نظام تعلیم و تربیت کیفیت بهتری داشته باشد باعث رشد هم جانبه شخصیت انسان برای رسیدن به حق و پیشرفت کشور می شود. که در ارتباط با این موضوع کتابی با عنوان تفکر خلاق در منابع اسلامی ازسید نور الدین محمودی و مقالاتی مانند تفکر خلاق، مبنای شیوه های آموزشی پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) از سید حسام حسینی، تفکر خلاق وباروری آن در سازمان های آموزشی از سید محمد میرکمالی، تفکر خلاق؛ ضرورت ها، راهکارها و پیامد های آن از غلامعلی طبرسا نگاشته شده است اما در آثار بررسی شده موضوعی با این عنوان یافت نشده است لذا در این مقاله کوتاه سعی شده که به صورت توصیفی و تحلیلی وبه روش کتابخانه ای به بررسی روش های تفکر خلاق در تعلیم و تربیت بر مبنای سیره نبوی پرداخته شود.
نهادینه سازی سیره نبوی در حکمرانی علوی(مقاله پژوهشی حوزه)
حوزه های تخصصی:
نقطه عطف حکمرانی حضرت علی(ع) تلاش برای اجرا و نهادینه سازی سیره نبوی(ص) است. کاربست های سیره نبوی در حکمرانی حضرت امیرالمؤمنین(ع)مسئله ای است که کمتر بدان پرداخته شده است. در پژوهش حاضر به منظور رفع ابهام از این مسئله و شناسایی شیوه حکمرانی علوی، به روش تاریخی و با استفاده از اصطلاحات و مفاهیم جامعه شناسی، به این پرسش پاسخ داده شده است که «چگونه و از طریق چه فرایندی سیره نبوی(ص) به عنوان مبنای حکمرانی در حکومت حضرت علی(ع) نهادینه و موجب اتقان حکمرانی ایشان شده است؟» در پاسخ به سؤال فوق، این فرضیه مطرح شد که سیره نبوی از طریق اطمینان بخشی به جامعه و در عرصه های مختلفی همچون تربیت اخلاقی جامعه، تنظیم امور سیاسی اقتصادی، ایجاد همگرایی و ... بر حکمرانی علوی اثر مثبت گذاشته است. در اثبات فرضیه از نهج البلاغه، متون تاریخی و استناد به سخنان حضرت امیرالمؤمنین(ع) استفاده شده است.
مطالعه کیفی «انحراف جوامع بشری از دین و فطرت الهی» راهی برای شناخت مؤلفه های تهدید نرم فرهنگی(مقاله علمی وزارت علوم)
معاندان و دشمنان معاصر بر این عقیده اند که تهدید نرم در حوزه فرهنگی، می تواند باورها و نگرش مردم در جوامع دینی به ویژه جمهوری اسلامی ایران را دستخوش تغییر کرده و سپس زمینه رویارویی آن ها با نظام سیاسی حاکم را فراهم و در نتیجه امنیت کشور را با چالش مواجه نماید. در این پژوهش، بحث «انحراف جوامع بشری از دین و فطرت الهی» بدواً یکی از ابعاد مفروض تهدید نرم فرهنگی انگاشته شده و تلاش گردیده است که با مطالعه منابع اسلامی و به طور خاص، قرآن کریم و سیره نبوی، مؤلفه های آن شناسایی و احصاء شود. نوع تحقیق؛ نظری و کاربردی- توسعه ای و روش تحقیق آن، داده بنیاد (گراندد تئوری) به شیوه کیفی می باشد. داده های آن به صورت کتابخانه ای و میدانی، با استفاده از ابزار فیش برداری و مصاحبه با مراجعه به جامعه آماری تحقیق شامل آیات و تفاسیر قرآن کریم با رویکرد فرهنگی- تربیتی و کتب سیره نبوی گردآوری و اعتبار و پایایی آن نیز از طریق کشف و بازرسی در سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی به تأیید 44 نفر افراد خبره و صاحب نظر رسیده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که بحث «انحراف جوامع بشری از دین و فطرت الهی» از جمله ابعاد تهدید نرم فرهنگی است که علیه مرجع امنیت اسلامی کاربرد دارد و مؤلفه های آن شامل «اشاعه فحشا و منکر در جامعه»، «زمینه سازی برای انحرافات مردم»، «ترویج برنامه های هنری و سرگرمی های مخرب»، «تهاجم فرهنگی و تبلیغاتی علیه دین و مذهب»، «بدعت و نوآوری در دین»، «ممانعت از رشد آگاهی و بصیرت دینی جامعه»، «دورویی در گفتار و کردار»، «اشرافی گری و دنیاگرایی»، «تطمیع و اغوا»، «اضلال و انحراف در جامعه»، «اختلاف و تفرقه افکنی» و «دامن زدن به اختلافات دینی و مذهبی» می باشد.
اهداف کاربست مدارا با مخالفان در سیره نبوی و علوی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
کاربست مدارا در سیره رسول خدا (ص) و امام علی (ع) با اهداف مختلفی همچون حفظ دین، رسالت هدایت گری، ایجاد الفت در جامعه، ترمیم گسست های اجتماعی و ... انجام می گرفت؛ به گونه ای که از بخش های بسیار مهم زندگی ایشان را دربرمی گیرد. پژوهش حاضر با رویکرد تاریخی- تحلیلی و با هدف بررسی مهم ترین گزاره های مربوط به مدارا در سیره ایشان به منظور دستیابی به اهداف معصومان (ع) در عمل به مدارا برای مخاطب سامان یافته است. تولید و بازسازی اندیشه ها، پایه های فرهنگی و نرم افزاری جامعه ایرانی اسلامی متناسب با اهداف و شعارهای سیاسی خود و نیز کسب قدرت معرفتی و علمی لازم برای صیانت از هویت فرهنگ اسلامی در جهت تحقق تمدن اسلامی در عرصه جهانی، ضرورتی است که این پژوهش را ایجاب نمود. نتیجه به دست آمده، خویشتن داری ایشان از خشونت و منازعه تا سرحدّ امکان و مبادرت به مدارا با مخالفان در جهت نیل به اهداف موردنظر است.
فرآیند عصری سازی افعال پیامبر(ص)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
الگوگیری از افعال پیامبر(ص) همیشه میسور نیست و گاه بهره گیری از افعال ایشان با دشواری همراه است. چنانکه فاصله تاریخی بین پیامبر(ص) و مخاطب امروز، تأسّی به پیامبر(ص) را با محدودیت مواجه کرده و پیروی از برخی افعال ایشان را نامیسور ساخته است. ازاین رو، لازم است تا با در نظر گرفتن اقتضائات و شرایط زمان، افعال ایشان متناسب با فرهنگ زمانه «عصری سازی» گردد. مقاله پیش رو تلاش دارد تا با تبیین مراحلی عملی، چگونگی عصری سازی افعال پیامبر(ص) را نشان دهد و روش بهره گیری از افعال تاریخی پیامبر(ص) را تبیین کند. حاصل تلاش یادشده فرایندی پنج مرحله ای است که مسیر روزآمدسازی افعال پیامبر(ص) را متناسب با فضای فرهنگی و محیطی امروز هموار می سازد. امکان سنجی تأسی، احراز محدودیت تاریخی، تشخیص آموزه متغیّر، کشف مقصود و بازسازی فعل پیامبر(ص)، پنج مرحله ای است که می توان برای عصری سازی افعال پیامبر(ص) به کار گرفت .
تصویر شهر مطلوب در تمدن نوین اسلامی
حوزه های تخصصی:
تمدن سازی یکی از اهداف و نگاه های بلندمدت در آینده پژوهی است. در یک تمدن، ارکان متعددی اهمیت دارد که شهرسازی یکی از آن ها است. دین اسلام به عنوان آخرین دین الهی، برنامه جامعی برای تمامی شئون فردی و اجتماعی زندگی ارائه کرده است و در همین راستا، برای ایجاد تمدن اسلامی نیاز است که این آموزه ها در تمامی عرصه ها به کار بسته شوند و الگوی عملیاتی آن ها طرح ریزی و پیاده سازی گردد. در این پژوهش با استفاده از مرور بر ادبیات و هم چنین استفاده از روش کیفی تحلیل گفتمان و تحلیل اسناد، آیات قرآن، روایات معصومین و سیره حکومتی پیامبر اکرم و امیرالمؤمنین(علیهم السلام) مورد بررسی قرار گرفت و اصول و قواعد شهرسازی با نگاه ایجاد تمدن نوین اسلامی از آن استخراج گردید. یافته های این پژوهش در شش بخش اصول کلی، ضوابط ضروری، محیط زیست و روشنایی، راه ها و جاده ها، شکوفایی و امنیت اقتصادی و تأسیسات و اماکن عمومی ارائه و در هر بخش مبانی، قواعد و دستورالعمل های موردنیاز تدوین شده است و با استفاده از آن ها، شهر مطلوب در تمدن نوین اسلامی به تصویر کشیده شده است.
بررسی و تحلیل اصول حاکم بر روابط خارجی در حکومت نبوی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
سخن تاریخ سال شانزدهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۸
65 - 93
حوزه های تخصصی:
سیره پیامبر اکرم(ص)، در همه ابعاد برای ما مسلمانان حجت شرعی است. یکی از ابعاد سیره پیامبر(ص) روابط خارجی در حکومت آن حضرت است. هدف این مقاله، بررسی اصول حاکم بر روابط خارجی در سیره حکومتی پیامبر(ص) و شناخت چگونگی آن است. سؤال این است که روابط خارجی در حکومت نبوی بر چه اصولی استوار بود؟ برای پاسخ به سؤال فوق، به بررسی سیره پیامبر(ص) در این زمینه به روش توصیفی-تحلیلی و با رویکرد تاریخی پرداخته شده و نتایج زیر بدست آمده است: روابط خارجی در حکومت نبوی بر اصولی مانند؛ توحید و خدامحوری، انحصار حاکمیت برای خدا، جهانی بودن دین اسلام و رسالت پیامبر اکرم (ص)، برتری اسلام و نفی ولایت کفار و نفی سلطه آنان بر مؤمنان، برقراری ارتباط و پیمان عدم تعرض با کسانی که در صدد جنگ با مسلمانان و نفی اسلام نبودند، وفای به عهد و پیمان، عدالتخواهی، دعوت و جهاد استوار بود. این اصول از سیره پیامبر اکرم(ص) و از قرآن کریم که سرچشمه سیره نبوی است، استنباط می شود. پیامبر(ص) بر اساس این اصول و با حفظ عزت و مصلحت مسلمانان، به دعوت اسلامی پرداخت و در زمان حیاتش اسلام را در سراسر جزیرهالعرب گستراند و زمینه گسترش آن به سایر نقاط جهان را فراهم ساخت.