حکمرانی علوی

نقطه عطف حکمرانی حضرت علی(ع) تلاش برای اجرا و نهادینه سازی سیره نبوی(ص) است. کاربست های سیره نبوی در حکمرانی حضرت امیرالمؤمنین(ع)مسئله ای است که کمتر بدان پرداخته شده است. در پژوهش حاضر به منظور رفع ابهام از این مسئله و شناسایی شیوه حکمرانی علوی، به روش تاریخی و با استفاده از اصطلاحات و مفاهیم جامعه شناسی، به این پرسش پاسخ داده شده است که «چگونه و از طریق چه فرایندی سیره نبوی(ص) به عنوان مبنای حکمرانی در حکومت حضرت علی(ع) نهادینه و موجب اتقان حکمرانی ایشان شده است؟» در پاسخ به سؤال فوق، این فرضیه مطرح شد که سیره نبوی از  طریق اطمینان بخشی به جامعه و در عرصه های مختلفی همچون تربیت اخلاقی جامعه، تنظیم امور سیاسی اقتصادی، ایجاد همگرایی و ... بر حکمرانی علوی اثر مثبت گذاشته است. در اثبات فرضیه از نهج البلاغه، متون تاریخی و استناد به سخنان حضرت امیرالمؤمنین(ع) استفاده شده است.

می توان گفت که حکمرانی و مباحث متعدد ذیل آن، از جمله موضوعات پر بحث در مدیریت دولتی عصر حاضر است. از ارائه مفهوم حکمرانی خوب توسط بانک جهانی تا به امروز، شاهد تلاش های فراوان و روایت های گوناگونی در رابطه با حکمرانی و الگوهای آن بوده ایم. در این زمینه تنوع الگوهای حکمرانی مشاهده می شود اما به جرأت می توان گفت هیچ کدام پاسخگوی اقتضائات حکمرانی در انقلاب اسلامی نبوده اند و ضرورت مراجعه به راهنمایان اصلی و مبانی انقلاب اسلامی بیش از پیش آشکار گردیده است. این پژوهش در صدد است با مراجعه دقیق و موشکافانه به نامه 53 نهج البلاغه اولاً ابعاد و مولفه های حکمرانی متعالی را احصاء نماید و ثانیاً ارتباط منطقی ابعاد و مؤلفه ها را در قالب الگو و نظامی منطقی ارائه نماید.  این پژوهش بر دو فرض استوار است؛ نخست آنکه آموزه های نهج البلاغه شریف در قالب الگوهای فرازمانی و فرامکانی قابل استخراج و قابل استفاده است و دوم اینکه نامه 53 نهج البلاغه  یکی از مهمترین اسناد در دسترس در زمینه دیدگاه حضرت علی علیه السلام در زمینه چیستی و چرایی حکمرانی است. در این پژوهش ابتدا به متون علمی در باب چیستی و چگونگی حکمرانی و تجربه های مختلف الگوهای حکمرانی  مراجعه گردیده است و سپس به بررسی متن نامه 53 نهج البلاغه پرداخته شده است . جهت احصاء مولفه ها و ابعاد از روش تحلیل مضمون بهره گرفته شده است و کدگذاری مطالب با استفاده از نرم افزار   MAXQDA 10انجام شده است . در نهایت تعداد 329 مفهوم پایه، 51 مفهوم سازماندهنده و 9 مفهوم عالی استخراج گردید و شبکه مضامین حکمرانی متعالی مبتنی بر الگوی حکمرانی علوی ارائه گردیده است .

حکمرانی اسلامی و حکومت کردن مطابق با دستورات دینی و سیره معصومان، امری است که باید مورد توجه تمام مسئولان جمهوری اسلامی ایران باشد. از طرفی ریشه و پایه حکمرانی اسلامی، در واقع همان مبانی حکمرانی اسلامی است و اصول حکمرانی برگرفته از مبانی حکمرانی است. بنابراین انطباق مبانی حکمرانی مقام معظم رهبری، با حکمرانی معصومان، از امور مهمی است که باید تبیین شود، زیرا در عصر حاضر که دشمن شیوه حکمرانی رهبری را مورد تهاجم قرار داده و با شبهه پراکنی در صدد جنگ شناختی علیه کشور ایران است، انطباق مبانی حکمرانی رهبری با مبانی حکمرانی معصومان، از مصادیق بارز جهاد تبیین است. از طرفی حکمرانی علوی بهترین الگوی حکمرانی اسلامی است. بنابراین مسئله اصلی این پژوهش این است که آیا مبانی حکمرانی رهبری با حکمرانی علوی انطباق دارد؟ در این مقاله با روش توصیفی تحلیلی مبانی حکمرانی علوی اصل قرار داده شده است و مبانی حکمرانی رهبری با آنها انطباق داده شده است. نتیجه اینکه مبانی حکمرانی رهبری با مبانی حکمرانی علوی، انطباق کامل دارند و این مبانی عبارتند از: مبانی هستی شناسی، مبنای معرفت شناسی، مبنای انسان شناسی، مبنای جامعه شناسی، مبنای راه و راهنماشناسی، مبنای فرجام شناسی.