رویکرد آینده نگاری

امروزه، توسعه صنعت گردشگری به عنوان یکی از راه های مهم دستیابی به رشد و توسعه در دنیا محسوب می شود و جوامع مختلف به این مقوله به عنوان یکی از عوامل مهم درآمدزا توجه داشته و بسیاری از برنامه های خود را بر این اساس پایه گذاری کرده اند. هدف از این مقاله تدوین سناریوهای مؤثر بر توسعه گردشگری استان کهگیلویه و بویراحمد با رویکرد آینده نگاری می باشد. پژوهش حاضر ازنظر هدف کاربردی، از حیث روش ترکیبی از روش های اسنادی و پیمایشی در سطح اکتشافی و مبتنی بر رویکرد آینده نگاری و سناریونویسی است که با به کارگیری ترکیبی از مدل های کمی و کیفی صورت گرفته است. روش جمع آوری اطلاعات مطالعات کتابخانه ای و میدانی است. جامعه آماری این پژوهش شامل خبرگان و متخصصان در موضوع مربوطه می باشند که علاوه بر حوزه تخصصی خود از شناخت کافی نسبت به منطقه موردمطالعه نیز برخوردار هستند. روش نمونه گیری در این پژوهش نیز مبتنی بر روش غیر احتمالی و از نوع هدفمند است. در این پژوهش از روش های تحلیل ساختاری، سناریو نگاری و تکنیک دلفی استفاده شده است. نرم افزارهای مورداستفاده در این پژوهش نرم افزار Scenario Wizard و MIC MAC می باشد. بر اساس نتایج مدل تحلیل ساختاری از میان 40 شاخص موردبررسی، 12 شاخص به عنوان مهم ترین شاخص های تأثیرگذار بر توسعه گردشگری استان کهگیلویه و بویراحمد انتخاب شد. نتایج نهایی هم نشان داد که 5 سناریو با سازگاری قوی و محتمل پیش روی توسعه گردشگری استان قرار دارد. درمجموع 5 سناریوی قوی پیش روی توسعه گردشگری استان، بیشتر سناریوها در وضعیت مطلوب قرارگرفته اند که این نشان دهنده وضعیت امیدوارکننده برای توسعه گردشگری استان است.

روش این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی از نظر شیوه اجرای کمی -کیفی بود. ابزار جمع آوری داده ها در بخش کیفی: مصاحبه و در بخش کمی : پرسش نامه بوده است. جامعه آماری در بخش کمی شامل کلیّه معلمان و در بخش کیفی شامل تمام مدیران مدارس مقطع متوسطه اول شهر کرمانشاه در سال تحصیلی 1399-1398 بود که تعداد معلمان 425 نفر و مدیران با تعداد 31 نفر بودند. در بخش کمی با مراجعه به فرمول کوکران از بین معلمان مدارس تعداد 202 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای بود. همچنین در بخش کیفی، تعداد 22 نفر از مدیران بر اساس روش نمونه گیری اشباع نظری به عنوان نمونه انتخاب شدند. تحلیل داده های پژوهش در بخش کمی بر اساس نرم افزار آماری SPSS و در بخش کیفی بر اساس نرم افزار  3dmax انجام شد. نتایج پژوهش نشان داد، مؤلفه های توسعه توانایی های مدیریتی در افق 1404 مبتنی بر رویکرد آینده نگاری  شامل 4 بعد کلی: مؤلفه های شایستگی اولیه، مؤلفه های شایستگی کلان، مؤلفه های وضعیت موجود در توسعه توانایی مدیریتی و مؤلفه های تجهیز مدیران به شایستگی های جدید بود. همچنین نتایج نشان داد، اولویت بندی این عوامل به ترتیب: 1- مؤلفه های شایستگی کلان در توسعه توانایی مدیریتی 2- مؤلفه های وضعیت موجود در توسعه توانایی مدیریتی 3-مؤلفه های تجهیز مدیران به شایستگی های جدید و 4- مؤلفه های شایستگی اولیّه در توسعه توانایی مدیران بود. در نهایت الگویی برای توسعه توانایی های مدیریتی مدیران مدارس بر اساس رویکرد آینده نگاری ترسیم شد.

تغییرات کاربری زمین و توسعه ی شهری از مباحث اساسی در برنامه ریزی ها و طرح های توسعه شهری به شمار می آیند. مطالعه ی میزان تغییرات در گذشته و پیش بینی این تغییرات در آینده نقشی بسزا در ساماندهی فضاهای شهری دارد. در اثر تغییرات کاربری زمین شهری الگوهای کاربری زمین گوناگونی شکل می گیرد که این الگوها نیروهای پیشران گوناگونی در مناطق مختلف دارد. بنابراین هدف این تحقیق شناسایی و تحلیل نیروهای پیشران تغییرات کاربری زمین شهری و تحلیل مکانیزم روابط این نیروها با روش تحلیل اثرات متقاطع (آینده پژوهی) در شهر سنندج می باشد. روش تحقیق حاضر توصیفی – تحلیلی است و روش جمع آوری داده ها اسنادی و پیمایشی از طریق پرسش نامه است. جامعه ی آماری این پژوهش کارشناسان مسائل شهری شامل اساتید دانشگاه، دانشجویان مرتبط با موضوع، کارشناسان امور شهری، مسئولین شهری و... است. به منظور تحلیل داده ها از روش تحلیل اثرات متقاطع با بهره گیری از نرم افزار MICMAC استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که سیستم شهری سنندج در وضعیت ناپایداری قرار دارد. همچنین از لحاظ تاثیرگذاری به ترتیب با میانگین وزنی و ستونی پیشران ها، عوامل سیاست ها و قوانین (5/68)، محیطی (5/65)، فرهنگی (12/65)، اجتماعی / جمعیتی (66/63)، امکانات زیرساختی (63)، اقتصادی (78/61)، نهادی (75/61) و فضایی – کالبدی (2/59) در تغییرات کاربری زمین شهری سنندج بیشترین تاثیر را دارند. همچنین سه عامل مهاجرت، منزلت اجتماعی و توزیع عادلانه خدمات شهری بعنوان پیشران های استراتژیک مشخص شدند.

در جهانی که پیچیدگی روز افزون پیش بینی و برنامه ریزی را پیش رو داریم آینده نگاری فرایندی نظام مند و مشارکتی است. عدم قطعیت های ناشی از پیچیدگی های عملکردی - ساختاری استان ها، پرداختن به آینده های بلند مدت را بسیار دشوار کرده است. در این میان سناریو نگاری در مدیریت و برنامه ریزی رواج پیدا کرده است که کاربردی ساختن آن یک دغدغه مهم و کلیدی به شمار می رود. بنابراین با توجه به روندها، رویدادها، اقدامات، عوامل کلیدی، پیشران ها و مهم تر از همه عدم قطعیت ها برنامه ریزی می شود و به دنبال آرمان ها، آرزوها، اهداف، استراتژی ها از طریق مثلث آینده پژوهی (کشش آینده، فشار حال و وزن گذشته) است. در آینده نگاری، برنامه ریز در زمان آینده ایستاده است و به حل نارسایی ها در زمان حال برای رسیدن به چنین آینده ای می اندیشد. با توجه به اهمیت آینده نگاری و تأثیرات آن بر برنامه های کلان کشورها، موفقیت و کارآمدی فرایندهای آینده نگاری همواره از دغدغه های دست اندرکاران مدیریت کشورها بوده و است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی-توسعه ای است. در این مقاله با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و مصاحبه با خبرگان فهرستی از قوت ها، فرصت ها، ضعف ها و تهدیدها جمع آوری شد. سپس از وضع موجود، اسناد فرادست و سنجش وضعیت روندها و کلان روندهای استان یزد بدست آمده است. سپس با تحلیل پرسشنامه میزان اهمیت و عدم قطعیت پیشران ها به کمک نرم افزارهای آینده پژوهی نظیر MicMac، سناریوویزارد و FCM به تدوین سناریو پرداخته شد که شامل 8 سناریو است. بدین ترتیب عناصر اصلی توسعه منطقه ای استان یزد اعم از پیشران های دارای عدم قطعیت و اهمیت بالا، عوامل کلیدی و از پیش معین، سناریوها، راهبردها، سیاست ها و برنامه اقدام مشخص شده و نحوه اثرگذاری و اثرپذیری پیشران ها تحلیل و تبیین شد. در نتیجه پیشنهاد کلی این پژوهش را می توان هوشمندسازی منطقه ای استان یزد با شش محرک اصلی «اقتصاد هوشمند، افراد باهوش، حکمرانی هوشمند، تحرک هوشمند، محیط هوشمند و زندگی هوشمند» که پوشش دهنده تمامی راهبردها، سیاست ها و برنامه های اقدام مطرح شده دانست.