خدمت سربازی

با ایجاد دولت ملت و برقراری حاکمیت ملی نظام وظیفه به یکی از روش های اصلی تامین منابع انسانی ارتش های نوین تبدیل و شهروندان ذکور موظف شدند به عنوان تکلیف ملی مدتی را در نیروهای مسلح خدمت کنند. در ایران نظام وظیفه از سال 1305 به این سو اجرا و در خلال آن به ویژه در سال های اخیر همواره بر تعداد دانش آموختگان مشمول افزوده شده است. به نحوی که با رشد کمی دانشگاه ها و افزایش ظرفیت پذیرش دانشجو سهم دانش آموختگان دانشگاه ها در کل مشمولین به حدود پنجاه درصد در اواخر دهه 1390 خواهد رسید. این امر در شرایطی که خدمت نظام وظیفه در زمره مهم ترین دغدغه های دانشجویان است شناخت نگرش آنان به نظام وظیفه را به موضوع با اهمیتی تبدیل کرده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد دانشجویان در مجموع خواستار کاهش مدت خدمت و دوره آموزش، افزایش تسهیلات و در نظرگرفتن انواع خدمات جایگزین هستند. آن ها از وضعیت کنونی ارتباط خدمت وظیفه با رشته تحصیلی ، حفظ منزلت خود در ایام خدمت، قوانین نظام وظیفه و معافیت های موجود ناراضی و خواهان کاهش مدت خدمت، متناسب با افزایش سطح تحصیلات هستند. اما در شرایطی که خدمت نظام وظیفه با توجه به سیاست و ساختار کنونی تامین منابع انسانی نیروهای مسلح الزامی و با امنیت ملی پیوند خورده است از سویی باید خواسته های دانشجویان با ملاحظات ملی و راهبردی کشور در باره تامین امنیت مطابقت داده شود و از سوی دیگر نهادهای مرتبط نقش فعال و خلاق تری در مدیریت اصلاحات ضروری و پاسخگویی به تقاضاهای دانشجویان برعهده گیرند.

ازجمله مشکلاتی که گریبانگیر مسئولان امر در خدمت سربازی می باشد، ناسازگاری برخی از سربازان است. مشاوره گروهی راه حل محور ازجمله رویکردهای جدید است که به دلایلی همچون ساده بودن، کوتاه مدت بودن و تأکید بر شناخت افراد، کاربرد آن در محیط های نظامی و سربازی که آموزش و حتی زندگی افراد به صورت گروهی است، مقرون به صرفه است. بنابراین هدف از این پژوهش «بررسی اثربخشی مشاوره گروهی راه حل محور بر سازگاری سربازان وظیفه آسایشگاه بخواب» بود. روش پژوهش حاضر آزمایشی و با استفاده از طرح پیش آزمون-پس آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری کلیه سربازان آسایشگاه بخواب قرارگاه سربازی ستاد نیروی هوایی در سال 1394 بودند. نمونه پژوهش تعداد 28 نفر از سربازان آسایشگاه بخواب بودند که بر مبنای نتایج آزمون سازگاری نمره آن ها پایین تر از حد میانگین بود و داوطلب شرکت در این پژوهش بودند. این تعداد به صورت تصادفی ساده در دو گروه آزمایش و گواه قرار گرفتند. ابزار پژوهش پرسشنامه سازگاری 60 ماده ای سینحا و سینگ (1997) بود. ده جلسه 80 دقیقه ای مشاوره گروهی راه حل محور با گروه آزمایش تشکیل شد. نتایج به دست آمده نشان دهنده این است که مشاوره گروهی راه حل محور به طور معناداری موجب افزایش سازگاری کلی، اجتماعی، عاطفی و آموزشی سربازان وظیفه آسایشگاه بخواب می شود. ولی در مورد سازگاری آموزشی این تأثیر در جهت مثبت معنادار نیست. با توجه به یافته های پژوهش، می توان نتیجه گرفت که مشاوره گروهی راه حل محور در افزایش سازگاری سربازان وظیفه مؤثر است و از این رویکرد می توان برای کاهش ناسازگاری سربازان وظیفه استفاده نمود.

با پایان جنگ دوم جهانی به تدریج تغییر و تحول در روش های تامین منابع انسانی ارتش ها و روی آوردن به نیروهای داوطلب و حرفه ای آغاز شد. فناوری های نوین نظامی، نیاز به نیروی انسانی متخصص و برخوردار از آموزش های پیچیده و تحول در استراتژی های نظامی نقشی مهم در این فرایند داشتند. دستیابی به سلاح های اتمی و پیشرفته، ناکارآمدی سربازان وظیفه در انجام وظایف محوله، اتخاذ استراتژی های نوین سیاست خارجی و امنیتی، روی آوردن برخی از کشورها به استراتژی هایی که تامین امنیت و دفع تهدیدهای نظامی را به سازمان های بین المللی و قدرت های بزرگ وامی گذارد؛ موجب تحول در اشکال مرسوم تامین منابع انسانی در برخی از کشورها و عطف توجه آنان به نیروهای داوطلب و ارتش های حرفه ای شده است

پژوهش حاضر با هدف بررسی مقایسهای بروز رفتارهای شهروندی سازمانی بین دانشجویان خدمت رفته و دانشجویان خدمت نرفته صورت گرفته است. این پژوهش از نوع پژوهشهای آمیخته تشریحی بوده و جامعه آماری شامل دانشجویان پسر دانشگاه تهران بود که از این میان تعداد 350 نفر (216 نفر خدمت نرفته و 134 نفر خدمت رفته) بهعنوان نمونه در بخش کمی انتخاب گردید. جهت گردآوری دادههای کیفی تعداد 15 نفر از دانشجویان خدمت رفته انتخاب و با آنها مصاحبه به عمل آمد. در بخش کمی از پرسشنامه استاندارد رفتار شهروندی سازمانی پودساکف و همکاران (1990) و در بخش کیفی از مصاحبه بدون ساختار جهت گردآوری دادهها استفاده شد. یافتههای بخش کمی پژوهش نشان داد دانشجویانی که خدمت سربازی را گذراندهاند نسبت به سایر دانشجویان رفتارهای شهروندی سازمانی بیشتری را بخصوص در ابعاد جوانمردی، وجدان کاری و آداب اجتماعی از خود نشان میدهند. تحلیل دادههای کیفی نشان داد دوره خدمت سربازی باعث پرورش خصیصههای مثبتی مانند تحمل سختیها، مسئولیتپذیری، پختگی شخصیتی، افزایش خودکنترلی، تقویت باورهای دینی، وقتشناسی و نظمپذیری میشود. همچنین نتایج حاصل از تطابق همگونی یافتهها، بیانگر مطابقت یافتههای بخش کمی با یافتههای بخش کیفی پژوهش بود که خود تبیین کافی جهت بالاتر بودن سطح رفتارهای شهروندی دانشجویان خدمت رفته را ارائه داد.

زمینه و هدف: ترک خدمت به شکل فرار به ویژه در بین کارکنان وظیفه ناجا دیده شده است. یکی از عوامل مؤثر در پیشگیری از فرار سربازان نقش فرماندهان آنهاست. در این پژوهش به نقش فرماندهان و مدیران انتظامی ناجا در پیشگیری فرار از خدمت کارکنان وظیفه پرداخته شده است.روش: روش این تحقیق، توصیفی و از نوع پیمایشی و ازنظر هدف، کاربردی بود. در این پژوهش، از الگوی نقش مدیریت سیدجوادین (1385) با هشت ویژگی با رویکرد فرماندهی و مدیریت انتظامی استفاده شد. جامعه آماری آن 84 فرمانده کلانتری های شهر تهران به صورت تمام شمار بودند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته بر اساس هشت نقش مدیریت سیدجوادین بود. برای روایی صوری و محتوایی ازنظر کارشناسان و چند استاد مدیریتی و خبرگان بهره گیری شد. برای تجزیه وتحلیل داده ها از تحلیل عاملی تأییدی و تحلیل رگرسیون لجستیک با نرم افزار LISRER 8.7 استفاده شد؛ روایی متغیرهای تحقیق با استفاده از مقدار آلفای کرونباخ بیش از 75/0 بود.یافته ها: با استفاده از آزمون الگوی معادلات ساختاری لیزرل نتایج نقشهای فرماندهان انتظامی برای پیشگیری از فرار کارکنان وظیفه به ترتیب اولویت عبارت بودند از: 1-میانجی گری برای حل مشکلات ارتباطی آنان؛ 2- راهنمایی و مشاوره آنان؛ 3- آشنایی و مطالعه تخصصی درباره آنان؛ 4- نظارت در کاهش مشکلات آنان؛ 5- نقش نظارت در حل مسئله؛ 6- توجه به خلاقیت آنان؛ 7- تدوین و تعیین خط مشی در رسیدگی به آنان؛ 8- پشتیبانی در خدمت به آنان.نتیجه گیری: نقش فرماندهان انتظامی در پیشگیریِ فرار از خدمت کارکنان وظیفه معنادار بود؛ لذا پیشنهاد می شود با توجه به نقش فرماندهان در پیشگیری از فرار کارکنان وظیفه، برای اقدامات ضروری برنامه ریزی شود

امروزه در نیروهای مسلّح بحث پیشگیری و راهکارهای مقابله با خودزنی و خودکشی از اساسی ترین روش ها جهت مهار این پدیده می باشد.اخیراً با تدابیری که در خصوص پیشگیری از خودزنی و تفکیک سربازان از لحاظ سطح سلامتی روحی و روانی و ارائه ی مشاوره در همه ی زمینه ها نسبت به سربازان انجام پذیرفته، تأثیر زیادی در کاهش خودزنی و خودکشی در بین سربازان داشته است. خودزنی از جمله جرائم شایع در بین نیروهای مسلّح ، به ویژه سربازان می باشد که علل بسیاری در وقوع آن نقش دارد. لازم به ذکر است علل بسیار زیادی در سوق دادن سربازان نظامی به خود زنی مؤثر است و علاوه بر آن با توجه به این که سربازان در یک محیط متفاوت از اجتماع قرار می گیرند و همچنین به علّت عدم انطباق پذیری با محیط و سایر دلایل شیوع آن در بین سربازان تازه اعزام شده به خدمت مقدس سربازی بیشتر است. مسلّم است ارتکاب خودزنی و خودکشی توسط کارکنان نیروهای مسلّح بالاخص سربازان توالی منفی را برای نیروهای مسلّح در پی دارد لذا بایسته است تا هم در سطح نیروهای مسلّح و هم سازمان قضایی نیروهای مسلّح و هم محیط های دانشگاهی تحقیقاتی جامع در رابطه با این موضوع صورت گیرد.

با ارتقاء روابط دیپلماتیک بین دو دولت ایران وعثمانی در قرن نوزدهم،میزان حضور ایرانیان هم در شهرهای مقدس عراق توسعه پیدا کرد.شرایط نابسامان سیاسی و اقتصادی ایران،جستجوی شغل و درآمد بهتر و گرایشات مذهبی مواردی بود، که در مهاجرت برخی از ایرانیان به عتبات عالیات تاثیر داشت.دولت عثمانی نسبت به حضور ایرانیان در عراق،نگرش مثبتی نداشت.سعی داشت با اعمال برخی قوانین سیاسی واجتماعی،نفوذ ایرنیا ن در عراق را با محدودیت مواجه سازد. قانون ممنوعیت ازدواج ایرانیان با زنان عثمانی و خدمت سربازی اجباری برای متولدین ایرانی از زنان عثمانی در راستای این اهداف صورت گرفت. سرپیچی اتباع ایرانی در پذیرش این قوانین وسخت گیری ماموران عثمانی در اجرای آن ،از مواردی بود که وضعیت اتباع ایرانی مقیم عتبات عالیات را در قرن نوزدهم با دشواریهایی روبرو کرد.رسیدگی به این مسائل،دیپلماسی پیچیده ای را در روابط ایران و عثمانی ایجاد کرد.در این پژوهش تلاش شده به روش تحلیلی با واکاوی اسناد و منابع موجود در بایگانیهای دوکشور ایران و عثمانی به این سوالات پاسخ داد: 1.رویکرد دولت عثمانی در اجرای قوانین اجتماعی درشهرهای مقدس عراق چه بود؟2.چرا ماموران عثمانی در اجرای این قوانین بر اتباع ایرانی تاکید داشتند؟یافته های پژوهش بیانگر آن است که دیدگاه دولت عثمانی درعراق با تصور براینکه دولت ایران در پشت صحنه فعالیت های سیاسی ،مذهبی شیعیان در عراق قرار دارد.وعدم نظارت بر فعالیت های ایرانیان درعراق باعث قدرتمندتر شدن ملیت ایرانی در عراق و تهدید هویت عثمانی در این بخش از قلمرو تحت حاکمیت خود خواهد شد،هیچگاه نظر مساعدی به حضور ایرانیان در شهرهای مقدس عراق نداشتند.اعمال قوانین اجتماعی و حقوقی در میان اتباع ایرانی درراستای این نوع نگرش تقویت میشد._x000D_ With the development of diplomatic relations between the two governments of Iran and the Ottoman Empire in the nineteenth century, the presence of Iranians in the holy cities of Iraq also expanded. The Ottoman government did not have a positive attitude towards the presence of Iranians in Iraq. It tried to limit the conditions for the presence of Iranian citizens in Iraq by enforcing some political and social. Law on the Acceptance of Ottoman Citizenship, Prohibition of Iranians Marrying Ottoman Women, and Compulsory Military Service for Iranian-born Women Were among these goals. The reluctance of Iranian citizens to accept such laws imposed by the Ottoman government, on the one hand, and the strictness of Ottoman officials in enforcing them, on the other, were among the issues that made the situation of Iranian citizens living in Atbat in the nineteenth century difficult. In this research, a descriptive, analytical method based on documents in the archives of the two countries answered the question: 1. What was the Ottoman government's approach to enforcing social laws in Iraq? Ottoman government in Iraq thought that the Iranian government was behind the scenes of Shiite political and religious activities in Iraq. There are Shiite political and religious groups in Iraq and the lack of monitoring of Iranian activities there will make the Iranian nation stronger and threaten the Ottoman identity in this part of the territory under their rule. They never had a favorable opinion of the presence of Iranians in the holy cities of Iraq.

زمینه و هدف: سربازی یکی از مراحل مهم پیش از ورود به زندگی شغلی برای بسیاری از پسران جوان در ایران است که معمولاً نسبت به آن نگرانی های فراوانی دارند. برخی از نگرانی مربوط به شکایت هایی است که سایر سربازان از این دوره دارند. از این رو این مطالعه به کشف علل ضعف روانی سربازان خدمت نظام وظیفه پرداخت . روش پژوهش: این مطالعه با روش کیفی و به روش تحلیل مضمون (کلارک و بروان، 2006) در سال 1400-1401 در شهر اصفهان و به منظور پاسخگویی به این سؤال که علل ضعف روانی سربازان خدمت نظام وظیفه هستند انجام شد. جامعه آماری کلیه سربازان نظام وظیفه شهر اصفهان بودند که از بین آنان به روش نمونه گیری هدفمند از نوع متجانس 13 سرباز بر اساس ملاک های ورود و خروج انتخاب شدند و مورد مصاحبه قرار گرفتند. ابزار پژوهش مصاحبه نیمه ساختاریافته بود. یافته ها: داده های گردآوری شده به کمک تحلیل مضمون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج چهار مقوله اصلی را نشان داد ضعف های درون فردی (منابع بیرونی شادمانی، پرتوقعی، انگیزش منفی، عزت نفس پایین) مؤلفه خانوادگی (علل مربوط به یکی از والدین و علل مربوط به شرایط خانوادگی)، علل بین فردی (ضعف مهارت های برقراری ارتباط، ضعف در مدیریت مشکلات ارتباطی) علل محیطی (ادراک ضعف کادر نظامی در برقراری ارتباط مقتدرانه، ادراک بی توجهی محیط به نیازهای فعلی سربازان). نتیجه گیری: با توجه به نتایج می توان گفت سهم زیادی از علل ضعف روانی مربوط به سابقه زندگی آنان است که به خوبی در روزهای آغاز سربازی به کمک افزایش مهارت ها و آگاهی می توان این ضعف ها را مدیریت کرد و به غنای روانی آنان کمک کرد.

سازماندهی و تخصیص بهینه مشمولان خدمت سربازی به عنوان یکی از مهم ترین وظایف سازمان وظیفه عمومی ناجا، نیازمند اتخاذ راهبردهایی آینده نگر است؛ بنابراین، طرح روش عملیاتی تدوین راهبردهای خدمت سربازی در افق آینده از اهمیت بسزایی برخوردار می باشد. تحقیق حاضر در چهار مرحله، راهبردهای بهینه خدمت سربازی را تدوین و اولویت بندی می نماید. در این تحقیق، ابتدا با به کارگیری روش مدیریت راهبردی، از ماتریس SWOT استفاده و نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدیدهای خدمت سربازی شناسایی شد و سپس با استفاده از نظرات خبرگان، غربال و راهبردهای ابتدایی پردازش شدند. در مرحله دوم، با به کارگیری الگوی ترکیبی AHP-SWOT راهبردهای بهینه خدمت سربازی رتبه بندی شدند و در ادامه، با هدف انتخاب راهبردهای آینده نگر، معیارهای جدید توسط خبرگان مورد پردازش قرار گرفتند. در مرحله چهارم نیز با استفاده برنامه ریزی تخصیص خطی فازی (FLAP) در شرایط تعارض تصمیم گیرندگان، راهبردهای عملی طی 11 گام اولویت بندی شدند. یافته ها نشان می دهد که دو راهبرد با اولویت بالا به ترتیب عبارتند از: 1.طراحی سامانه هوشمند تخصیص بهینه؛ 2. به کارگیری کارآمد مشمولان خدمت سربازی. درحقیقت، نتایج حاصل از این تحقیق، راهکارهای مناسبی را در اختیار برنامه ریزان جهت تصمیم گیری درخصوص راهبردها و اجرای مناسب طرح های بهینه انجام خدمت سربازی قرار خواهد داد. در آخر، با هدف مراوده استراتژیک و براساس عنصر نفوذ عملی، طرح هایی در راستای عملیاتی نمودن راهبردهای منتخب پیشنهاد گردیده است.

یکی از مسائل اصلی نیروهای مسلح استفاده از ظرفیت نخبگانی کشور است. یکی از اقداماتی که ستاد کل نیروهای مسلح به منظور استفاده از ظرفیت نخبگان کشور انجام داده است، امکان انجام طرح های تحقیقاتی جایگزینِ خدمت سربازی است. طرح های جایگزین خدمت فرصتی را فراهم کرده است تا از ظرفیت نخبگان استفاده بهتری شود. استفاده از ظرفیت نخبگان کشور در حل مسائل نیروهای مسلح، بهبود نگاه نخبگان به نیروهای مسلح، جلوگیری از فرار نخبگان از کشور، کسب تجربه و یادگیری ناشی از ارتباط با سازمان های مختلف و... از مزایای طرح های جایگزین خدمت است. اما اجرای طرح های جایگزین خدمت، چالش هایی را با خود به همراه داشته است. یکی از این چالش ها، ضعف در انتخاب طرح ها توسط نخبگان و انتخاب نخبگان توسط نیروهای مسلح یا سازمان هاست. در این تحقیق، به منظور رفع چالش به هم رسانی ظرفیت نخبگان و نیاز نیروهای مسلح، 13 مورد مصاحبه با افراد دارای سابقه انجام طرح های احتساب خدمت و افراد خبره در حوزه سربازی نخبگان انجام شده است و علاوه بر مصاحبه ها، با مرور ادبیات این حوزه، الگویی برای به هم رسانی نخبگان و نیاز نیروهای مسلح به روش نظریه داده بنیاد طراحی شده است. بر اساس این الگو، ایجاد بستر برخط به هم رسانی، حق انتخاب طرح توسط نخبگان و حق انتخاب نخبگان توسط سازمان ها و استفاده از نظام کارگزاران خصوصی و تخصصی می تواند چالش های به کارگیری ظرفیت نخبگان وظیفه را برطرف نماید. 

اصولا در میان مولفه های موثر بر سیاست گذاری خدمت سربازی در ایران، مولفه تغییرات جمعیتی از اهمیت بنیانی برخوردار است و محور اصلی نیروی انسانی ارتش ج.ا. ایران بویژه نیروی زمینی بر اساس نیروی انسانی سرباز است. بنابراین هدف،روش،یافته و نتیجه گیری این پژوهش به شرح زیر چکیده می گردد:هدف: ارتقاء کیفیت خدمت سربازی و بهینه سازی روش سربازگیری متناسب با تغییرات جمعیتی ایرانروش: روش تحقیق در این پژوهش توصیفی است. محقق با رویکردی نهادی و با انجام تحلیل خبرگی و با بهره گیری از تکنیک دلفی و روش کتابخانه ای به اعتبارسنجی و پاسخ به سوالات تحقیق می پردازد. یافته: پیر شدن احتمالی جمعیت ایران، توقف رشد جمعیت و افزایش کمّی خانواده های تک فرزندی و همچنین افزایش مشارکت اجتماعی جمعیت زنان(زنانه شدن سربازی) از جمله یافته های این تحقیق است که بر خدمت سربازی در دهه های آینده موثر است.نتیجه گیری: نتیجه این پژوهش مسئله محور ارائه پیشنهادهای اجرایی برای خدمت سربازی متناسب با تغییرات جمعیتی ایران در افق 1420 است. محقق با تحلیل روند تغییرات جمعیتی ایران به نتایج نوآورانه ای از جمله: زنانه شدن خدمت سربازی و حرکت به سمت حرفه ای شدن ارتش در ایران. رسیده است.