مطالب مرتبط با کلیدواژه

کاشان


۱۰۱.

بازشناسی (زمان و مکان تولید) تنگ زرین فام منسوب به کاشان کاخ اختصاصی نیاوران بر اساس نظریه سبک شناسی سفال زرین فام الیور واتسون(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاشان شناسی دوره ۱۳ پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۲۵) 31 - 44
تعداد بازدید : ۳۴۸ تعداد دانلود : ۲۳۸
سفالینه های زرین فام از جمله آثار سفالی در ایران است که در طی سده های ششم و هفتم هجری قمری در مراکز مختلفی در شهرهای کاشان، ری، ساوه، سلطان آباد و تخت سلیمان تولید شده اند. این آثار دارای فرم های مختلفی هستند. عدم تاریخ گذاری دقیق و مبهم بودن مکان ساخت از جمله عواملی است که همواره درک چنین آثاری را با دشواری همراه کرده است. این مقاله بر آن است که گاه نگاری تنگ زرین فام موجود در کاخ اختصاصی مجموعه فرهنگی- تاریخی نیاوران را با رویکرد تطبیقی و انجام مطالعات کتابخانه ای مطالعه و تبیین کند. روش انجام این پژوهش، توصیفی تاریخی است و گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و میدانی صورت گرفته و اهدافی همچون دستیابی به تاریخ دقیق تر، شناسایی محل ساخت و درک سبک تولیدی برای این تنگ را دنبال می کند. ازاین رو نخست، این ظرف مستند نگاری و سپس به توصیف اجزا و شناسایی نقش مایه ها پرداخته شده است. پس از آن از طریق مطالعه تطبیقی با آثار تاریخ دار، با مراجعه به منابع کتابخانه ای و با تکیه بر چهارچوب سبک شناسی1 الیور واتسون2، تاریخ گذاری و مکان ساخت این اثر واکاوی شده است. ازاین رو سه پرسش اصلی این پژوهش از این قرار است که تنگ زرین فام (صُراحی) کاخ موزه نیاوران مربوط به چه مقطع زمانی است؟ مرکز ساخت آن کجا بوده است و بر اساس کدام یک از سبک های شناخته شده تولید سفال زرین فام ساخته شده است؟ نتایج حاصل از این پژوهش بیانگر آن است که محل تولید این تنگ کاشان بوده و در اواخر سده ششم و اوایل سده هفتم هجری قمری بر اساس سبک درشت نقش3 تولید شده است.
۱۰۲.

کتیبه ایلخانی قنات لاالالون بَرزُک کاشان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاشان شناسی دوره ۱۳ پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۲۵) 45 - 64
تعداد بازدید : ۳۱۵ تعداد دانلود : ۱۷۳
برزک یکی از شهرهای کوهستانی منطقه کاشان دارای آب وهوای معتدل، بارندگی مناسب، چشمه ها و قنات ها و مزارع متعدد است و باغداری و کشاورزی در آن پررونق است. بر بالای مظهر یکی از قنات های این شهر به نام لاالالون، تخته سنگی باقی است که بر آن کتیبه ای موجود است. در این مقاله ضمن اشاره به مزارع برزک، مزرعه لاالالون، مختصات و کیفیت تخته سنگی که کتیبه حفر قنات بر آن کنده شده است، متن کتیبه بازخوانی گردیده و سپس به جایگاه اجتماعی و دینی بانی قنات پرداخته شده است. در این کتیبه سیزده سطری به دستور حفر قناتی موسوم به قاسم آباد، توسط ابوالقاسم زید نراقی، یکی از بزرگان دینی منطقه اشاره شده است. این کتیبه شامل دستور حفر قنات، نام و القاب بانی، دعای خیر به وی و تاریخ حفر قنات است. کتیبه قنات لاالالون در دوره حکومت غازان خان و به سال 695 هجری نوشته شده و در کنار دو کتیبه سال 705 که به بنای دو مسجد در برزک اشاره شده، نشان دهنده تحولات اجتماعی و فرهنگی دوره غازانی و رونق و آبادانی برزک در دوره ایلخانی است. نکته مهم دیگر اینکه بخش های زیادی از این کتیبه نابود شده یا در معرض تخریب قرار دارد و هیچ گونه محافظت فنی نداشته و هنوز به ثبت تاریخی نرسیده است.  
۱۰۳.

تحلیل نقش شبکه های اجتماعی مجازی خارجی بر رضایت از زندگی کاربران با تأکید بر نقش میانجی گرانه احساس امنیت اجتماعی

نویسنده:
منبع: دانش تفسیر سیاسی سال سوم بهار ۱۴۰۰ شماره ۷ 52-79

کلیدواژه‌ها: شبکه های اجتماعی مجازی خارجی احساس امنیت اجتماعی رضایت از زندگی کاشان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۶ تعداد دانلود : ۱۱۵
در جهان معاصر، رسانه های اجتماعی، به ویژه شبکه های اجتماعی مجازی خارجی که پایگاه داده آن ها در کشور ثالثی قرار دارد و ازنظر فرهنگی تفاوت هایی میان مبدأ و مقصد کاربرانشان وجود دارد، به واسطه توانایی هایشان در توسعه ارتباطات هم زمان و ناهم زمان و ایجاد دسترسی به گستره وسیعی از داده ها، نفوذ شدیدی در زیست جهان های کاربران پیدا نموده اند و بر این اساس، بسترهای شکل گیری عادت واژه های جدیدی را فراهم کرده اند که خود به کنش و انتخاب های متفاوتی منتهی می گردد. با توجه به این امر، هدف از این پژوهش تحلیل نقش شبکه های اجتماعی مجازی خارجی بر رضایت از زندگی کاربران با تأکید بر نقش میانجی گرانه احساس امنیت اجتماعی است. این پژوهش به لحاظ روش از نوع تحقیقات کمی با رویکرد کاربردی و مبتنی بر روش همبستگی با رویکرد پیمایشی است. تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS نشان داد که عضویت و استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی خارجی، نه تنها به طور مستقیم منجر به کاهش سطح رضایت از زندگی می گردد، بلکه بهره گیری از آن ها به شکل غیرمستقیم و با متأثر ساختن احساس امنیت اجتماعی، بر رضایت از زندگی کاربران تأثیر می گذارد. به بیانی دیگر، استفاده از این رسانه های اجتماعی با ایجاد هراس و ناامنی فکری، روانی، هویتی و فرهنگی، منجر به تنزل میزان رضایت از زندگی و سطوح کیفیت زناشویی کاربران می گردد.
۱۰۴.

دیوان ابوالرضا راوندی: تاریخ محلی کاشان در قرن ششم هجری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال دهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۳۸ ۹۰-۷۱

کلیدواژه‌ها: ابوالرضا راوندی تاریخ محلی دیوان ابوالرضا راوندی راوند سلاجقه شعر شیعی کاشان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۰ تعداد دانلود : ۳۱۴
متون ادبی از جمله دیوان اشعار در زمره منابع پژوهش های تاریخی است. اگرچه موضوع دیوان اشعار ارتباط مستقیمی با مباحث تاریخی ندارد و گاهی برخی تاریخ پژوهان تنها از اشارات شاعران، برداشت های تاریخی می کنند، با این همه برخی از دیوان های شعری جنبه های گوناگون تاریخی را نیز موردتوجه قرار داده اند. دیوان ابوالرضا راوندی از جمله این دیوان ها است که اشارات تاریخی فراوانی دارد و در روزگار غلبه سلجوقیان سنی مذهب، توسط یک عالم شیعی به نگارش درآمده است. این پژوهش بر آن است تا با واکاوی قسمت های مختلف این دیوان و کشف و استخراج اشارات تاریخی شاعر در زمینه های گوناگون، اهمیت تاریخی این اثر را به عنوان یک متن تاریخی مغفول مانده از دوره سلاجقه بررسی کند. نتایج حاصل از این پژوهش بیان کننده اهمیت دیوان ابوالرضا راوندی در زمینه تاریخ سیاسی، فرهنگی و اجتماعی شهر کاشان در دوره سلاجقه و معرفی این دیوان به عنوان تاریخ محلی کاشان در این دوره است.
۱۰۵.

جست وجوی آیین های ایرانی در نمایش مذهبی نُهم ربیع(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاشان شناسی دوره ۱۴ بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۲۶) 57 - 80
تعداد بازدید : ۳۱۲ تعداد دانلود : ۱۷۱
انسان هماره پایبند سنت ها و آیین های ملی، باستانی، افسانه ای و مذهبی خود بوده، بدان ها ارزشی والا داده و به برگزاری اش همت گماشته است. ژرفای برخی از آیین های ملی یا بومی به گونه ای است که دگرگونی ها و انقلاب های سیاسی و مذهبی نیز نتوانسته است برای درازهنگام آن ها را کم رنگ یا نابود کند و چه بسا برگزارکنندگانش، بدان ها رنگ، نام و رویکردی تازه داده اند، ولی شکل آن را حفظ کرده اند. یکی از این ها، رسم نُهم ربیع (عمرکُشون) است که گویا دگرگون شده جشن ایرانیِ کهنی بوده است و همچنان هرچند پنهانی، به دلیل ناهم سازی مراجع شیعه با آن و به منظور ایجاد وحدت میان مسلمان ها برگزار می شود و در برخی شهرهای ایران به ویژه کاشان، پیشینه ای به درازای چندین سده دارد. آنچه در این جستار، «نمایش عمرکُشون» نامیده شده، ناظر بر شکل و هیئت قدیمی تر آن در کاشان و چند شهر دیگر ایران است نه شکلی که اکنون در بسیاری از شهرهای ایران برگزار می شود. در این جستار، نخست به موضوع هایی چون ریشه و سابقه تاریخی عمرکشون در ایران و کاشان و همانندی آن با برخی از جشن های ایرانی و بابلی اشاره و سپس به هم سنجی آن با میر نوروزی پرداخته شده است. چنین برمی آید که عمرکشون، ریشه در مُغ کشی (میر نوروزیِ روزگار اسلامی) دارد؛ همانندی این دو را در شیوه اجرا، طرز رفتار و شیوه پوشش برگزارکنندگان، شادی آور بودن هر دو آیین و رهایی از قیدوبندهای قانونی و شرعی در روزهای برگزاری می بینیم.
۱۰۶.

بررسی اثرگذاری سیاست استفاده مجدد از ابنیه تاریخی بر بازآفرینی بافت تاریخی شهر کاشان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مرمت و معماری ایران سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۱۴ ۱۱۶-۱۰۳

کلیدواژه‌ها: کاشان بازآفرینی استفاده مجدد اقامتگاه سنتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۹ تعداد دانلود : ۱۵۱
تغییر ساختمان های موجود برای کاربری های جدید پدیده ای نو نیست. برای مثال در دوره رنسانس، ساختمان های قدیمی برای کاربری های جدید تغییر پیدا می کردند و یا در دوره انقلاب فرانسه (اواخر قرن 18 میلادی) ساختمان های مذهبی پس از مصادره برای کارکردهای صنعتی و نظامی مورد استفاده قرار می گرفتند. اگرچه در بسیاری از موارد این مداخلات بدون توجه به حفاظت میراث تاریخی بوده اما انگیزه اقتصادی محرکی برای تغییر کاربری ابنیه بوده است. به علاوه در طول چند دهه اخیر در اروپای غربی نیز استفاده مجدد و بهبود منایع موجود به عنوان مرکز اقدامات بازآفرینی مدنظر قرارگرفته است. این موج جدید، حس ارتباط و تعامل بین اقدامات بازآفرینی و مرمتی را ایجاد کرده و نقش ابنیه و ساختار تاریخی در بسیاری از پروژه های بازآفرینی را به طور فزاینده مهم ساخته است. در ایران نیز به تأسی از کشورهای توسعه یافته، سیاست تغییر کاربری طی چند دهه اخیر رشد فزاینده ای داشته است به ویژه در کاشان طی سال های اخیر این سیاست به وفور یافت می شود. هدف از این پژوهش سنجش اثرات تغییر کاربری بناها به اقامتگاه های سنتی بر بازآفرینی کالبدی است که در آن 5 معیار جهت تجزیه و تحلیل انتخاب شده است. روش این پژوهش، توصیفی- تحلیلی و پیمایشی- میدانی است که پس از مطالعه منابع کتابخانه ای و گردآوری مبانی نظری پشتیبان، با استفاده از ابزارهای پرسشنامه، مصاحبه عمیق و مشاهده میدانی، داده ها جمع آوری شده و تجزیه و تحلیل آن ها انجام گرفته است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که به طور کلی تغییر کاربری ابنیه تاریخی بر بازآفرینی کالبدی بافت تاریخی شهر کاشان اثر مثبت گذارده است. افزایش مرمت ابنیه تاریخی، افزایش نوسازی و بهسازی بافت، بهبود سیما و منظر محدوده تاریخی کاشان و کاهش آلودگی های محیطی و توجه به ارزش های تاریخی و فرهنگی و کوشش برای حفاظت بیشتر از آن ها از جمله اثرات مثبت ایجاد اقامتگاه های سنتی بر بافت پیرامونی خود هستند.
۱۰۷.

بررسی وضعیت خشکسالی دشت کاشان شامل شهرستان های کاشان و آران و بیدگل (نوش آباد) با استفاده از شاخص بارش استاندارد (SPI)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: سرزمین سال یازدهم تابستان ۱۳۹۳ شماره ۲ (پیاپی ۴۲) 77 - 86

کلیدواژه‌ها: خشکسالی شاخص بارش استاندارد مقیاس زمانی دشت کاشان کاشان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۹ تعداد دانلود : ۱۱۹
خشکسالی پدیده ای خزنده است، که تاثیرات زیاد و تهدید کننده ای بر زندگی انسان دارد. خشکسالی را در یک دوره زمانی با هوای نامعمول خشک که به حد کافی با فقدان آب به علت عدم تعادل هیدرولوژیک روبرو است تعریف می کنند. در خشکسالی چهار ویژگی عمده مورد مطالعه قرار می گیرد که عبارتند از شدت، مدت، فراوانی و گستره خشکسالی. هدف از این تحقیق پهنه بندی شدت خشکسالی در دشت کاشان می باشد. به این منظور، از شاخص بارش استاندارد ( SPI) به عنوان شاخص منتخب جهت پایش خشکسالی در ایستگاه های واقع در داخل دشت با طول دوره آماری مشترک 20 ساله (1390-1369) در مقیاس زمانی 3،6،9،12،24 و 48 ماهه استفاده گردید. بیشترین فراوانی خشکسالی در دوره 24 ماهه و بیش ترین گستره خشکسالی رخ داده در دشت از نوع حاد و بسیار شدید می باشد. مقادیر SPI در سال های خشکسالی شدید در مقیاس های زمانی با استفاده از تکنیک زمین آمار بر پهنه استان تصویر و طبقه بندی گردید. بورسی نقشه ها نشان می دهد، وسعت خشکسالی با افزایش مقیاس زمانی کاهش یافته و وضعیت خشکسالی ها در پهنه دشت از سمت غرب به شرق افزایش می یابد
۱۰۸.

ارزیابی زوال پوشش گیاهی در مناطق خشک با روش فائو-یونپ (مطالعه موردی زیر حوضه کاشان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: یابان زایی کاشان وضعیت کنونی استعداد طبیعی پوشش گیاهی سامانه اطلاعات جغرافیایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۸ تعداد دانلود : ۸۴
روند شتابناک بیابان زایی در طول قرن بیستم، به ویژه سال های پس از جنگ جهانی دوم سبب شد تا مجامع جهانی و تخصصی مرتبط بکوشند با اعمال مدیریتی صحیح و علمی، این روند را مهار کنند. ارائه الگو یا مدلی برای ارزیابی بیابان زایی و ترسیم نقشه حساسیت سرزمین به فرآیندهای کاهنده کارایی سرزمین توسط فائو-یونپ در این راستا بود. یکی از فرایندهای مطرح، ارزیابی زوال پوشش گیاهی از منظر وضعیت کنونی و استعداد طبیعی است که با توجه به شرایط منطقه مورد مطالعه، بضاعت اطلاعاتی موجود و جلسات متعدد با حضور کارشناسان بخش تحقیقات مرتع و بیابان موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع اصلاح گردید. زوال پوشش گیاهی از منظر وضع موجود، از طریق اندازه گیری درصد پوشش گیاهان دایمی، کیفیت مرتع و میزان تولید علوفه و از منظر استعداد طبیعی به کمک نقشه رژیم های حرارتی و رطوبتی خاک و نیز اطلاعاتی که از نقشه قابلیت اراضی بدست می آید، در محیط الویس محاسبه شد. نتایج بررسی نشان داد که حدود 74 درصد محدوده مورد مطالعه (زیر حوضه کاشان از آبخیز کلان دریاچه نمک قم) به لحاظ وضعیت کنونی در کلاس تخریب بسیار شدید و 84 درصد مساحت از منظر استعداد طبیعی در کلاس تخریب شدید و بسیار شدید قرار می گیرد. شناسه ای که آشکارا زنگ خطر را در شمال خاوری استان اصفهان به صدا درآورده و ضرورت بازنگری در چیدمان توسعه را یادآوری می کند.  
۱۰۹.

تحلیل کالبدی مزارع تاریخی پیرامون کاشان با نگاه به مزرعه مسکون بالاعباس آباد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاشان شناسی دوره ۱۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۷) 25 - 48
تعداد بازدید : ۳۷۵ تعداد دانلود : ۱۲۶
تاکنون بیش از ۴۰ باب مزرعه مسکون تاریخی در پیرامون کاشان شناسایی و تعداد 28 باب از آن ها به طور دقیق بررسی شده اند. این مزارع به عنوان مجتمع های زیستی کوچک در دوره های مختلف تاریخی به وجود آمدند و انگیزه های اقتصادی و تولیدی در ایجاد آن ها نقش مهمی داشته است. مسئله اصلی تحقیق، کمبود آگاهی درباره ویژگی های کالبدی و شناخت نقاط تمایز آن ها با مجتمع های زیستی دیگر مانند روستاهاست. هدف تحقیق معرفی ویژگی های کالبدی مزارع در پیرامون کاشان است و محقق سعی می کند از طریق تحلیل یک موردِ مطالعاتی به نام مزرعه بالاعباس آباد به آن نزدیک شود و در جریان تحقیق از رهیافت تفسیرگرایی و راهبرد تفسیری تاریخی استفاده خواهد کرد. پژوهش در این زمینه نشان داده است که هریک از مزارع دارای سه پهنه کالبدی، کشت خوانی و حریم عرفی بوده اند. پهنه کالبدی دارای وسعت 2 تا 15 هکتار بوده و عناصر کالبدی وابسته در این پهنه قرار داشته است. پهنه های کشت خوانی با وسعت تقریبی 15 تا 30 هکتار شکل گرفته و موضوع اصلی در آن، تولید و ایجاد ارزش افزوده اقتصادی بود. پهنه عرفی حریم نیز به مراتع و چراگاه ها اختصاص داشت و وسعت آن بر اساس عرف تعیین می شد. در حال حاضر پهنه های سه گانه در چهار وضعیت نابودشده، در حال بازسازی، بازسازی شده و تغییریافته به روستا قرار دارند.
۱۱۰.

بررسی و مطالعه نمونه سفالینه های زرین فام شهر کاشان محفوظ در موزه آبگینه و سفالینه های ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاشان شناسی دوره ۱۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۷) 101 - 118
تعداد بازدید : ۳۰۸ تعداد دانلود : ۲۱۵
موزه آبگینه و سفالینه های ایران واقع در خیابان سی تیر تهران یکی از غنی ترین مجموعه های موجود در کشور است که آثار آبگینه و سفالینه از دوره های مختلف را در دل خود جای داده است. این موزه متشکل از پنج تالار نمایش آثار هنری است. در این بین سفالینه هایی که در تالار زرین این مجموعه نگهداری می شوند از جایگاه ویژه ای برخوردارند. از میان آن ها با تعداد شش نمونه از سفالینه های زرین فامی مواجهیم که هیچ گونه تحقیق مستقلی درباره این آثار صورت نگرفته است. شواهد نشان می دهد مسئله انتساب خاستگاه و تاریخ ساخت این آثار به درستی تبیین نشده است. بدین ترتیب با توجه به اهمیت این آثار، پژوهش حاضر به روش توصیفی تاریخی با استناد به منابع کتابخانه ای و با ارجاع موردی به سایر نمونه های همانند در تارنمای اینترنتی موزه هایی که آثار آن ها توسط پژوهشگران و متخصصان برجسته تاریخ گذاری شده و از کاوش های علمی به دست آمده، از طریق تجزیه و تحلیل و انطباق مشابهت های فرم و نقوش تزیینی به کمک رویکرد تطبیقی با استفاده از جداول مقایسه ای به بازنگری گاهنگاری این ظروف می پردازد. بدین ترتیب مهم ترین پرسش های مطرح این پژوهش در ارتباط با دوره زمانی و مرکز تولیدی این آثار است. بر اساس یافته های تحقیق نمونه ظروف سفالی زرین فام موزه آبگینه و سفالینه های ایران از منظر تاریخی و مکانی، معرف سبک و تکنیک آثار ساخته شده در کاشان طی بازه زمانی اواخر قرن ششم هجری قمری تا اوایل سده هفتم هجری قمری هستند.
۱۱۱.

تحلیل مبانی فکری و گرایش های اندیشگی فیض کاشانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاشان شناسی دوره ۱۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۷) 119 - 134
تعداد بازدید : ۳۶۸ تعداد دانلود : ۱۶۷
محمد بن مرتضی معروف به مولی محسن فیض کاشانی از مشاهیر شهر کاشان در سده یازدهم و دوران صفویان است. زندگی فیض کاشانی مقارن با نهادینه شدن مذهب شیعه در ایران بوده و وی در جهت گسترش آموزه های شیعی آثار گران سنگی در فلسفه، عرفان، اخلاق، فقه، تفسیر و حدیث تألیف کرده است. فیض کاشانی تحت تأثیر دیدگاه های حکمی (فلسفی، عرفانی) و نیز اخباری گری استادان خود قرار داشته همچنین از سنّت های رایج در بوم کاشان بهره برده است. این جستار آثار فیض کاشانی را با روش کتابخانه ای و با رویکرد تحلیلی تاریخی مورد پژوهش قرار داده است. تتبع در شرایط تاریخی و اجتماعی و آثار فیض نشان می دهد فیض کاشانی برخلاف برخی گزارش ها اخباری نبوده است. در واقع فیض کاشانی به گونه خلاقانه ای در آثارش موفق شده دیدگاه های حکمی و اخباری استادان خود را تلفیق کند. از نگاه فیض، عقل و وحی و عرفان با هم سازگاری دارند و همه گونه آموزه های فلسفی و عرفانی در خلال حدیث امامان شیعه قابل دستیابی است. فیض کاشانی بر اساس نتیجه این جستار، برای حل تعارض اخباری گری و حکمت گرایی رهیافت تأویل گرایی را برگزیده است.
۱۱۲.

مطالعه صورت و معنای نقوش گچ بری خانه تاریخی بروجردی ها (کاشان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاشان شناسی دوره ۱۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۷) 135 - 162
تعداد بازدید : ۲۹۰ تعداد دانلود : ۲۵۶
هنر گچ بری از جمله هنرهای ایران به شمار می رود که از دیرباز در معماری ایران رواج داشته است. این پژوهش برای مطالعه نقوش گچ بری معماری خانه های تاریخی ایران، مشخصاً به خانه بروجردی های کاشان می پردازد. هرچند در نگاه اول چنین به نظر می رسد که این نقوش جنبه تزیینی دارند و صرفاً جلوه گر زیبایی بصری هستند ، با نگاهی عمیق تر به آن ها می توان دریافت که در بسیاری موارد بر مفاهیمی دلالت دارند که نه تنها در فرهنگ ایران جنبه نمادین یافته اند، بلکه بیانگر باورها و اعتقادات ایرانی اسلامی نیز هستند. تنوع به کاررفته در گچ بری های خانه بروجردی ها بسیار چشمگیر بوده و نشان دهنده معماری ارزشمند عصر خود در شهر کاشان است. اهداف اصلی پژوهش، شناسایی و گونه شناسی نقوش گچ بری خانه بروجردی ها و پی بردن به مفاهیم آن هاست که غالباً مبتنی بر باورهای دینی و فرهنگی ایران هستند و جنبه نمادین یافته اند. بر این اساس سؤالات اصلی پژوهش عبارت اند از: ۱. گونه های نقوش گچ بری در خانه بروجردی ها کدام اند؟ ۲. این نقوش بر چه مفاهیمی دلالت دارند؟ نتایج به دست آمده نشان می دهد نقوش مزبور که به گونه های گیاهی، انسانی، حیوانی و همچنین موجودات افسانه ای به چشم می خورند، بعضاً حامل مفاهیم نمادین اساطیری و مقدس هستند. روش تحقیق، توصیفی تحلیلی بوده و با استفاده از بررسی های میدانی و مطالعات کتابخانه ای انجام شده است، بدین نحو که ابتدا تصویربرداری دقیق و مناسبی از گچ بری ها انجام شده و سپس بر اساس مطالعات کتابخانه ای، هر نقش از وجه معنایی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت. در این مسیر، موقعیت هر نقش روی نقشه پلان معماری خانه و همچنین روی تصاویر با استفاده از نرم افزار گرافیگی مشخص شده است.
۱۱۳.

سنجش شاخص های توسعه در مناطق شهری با تأکید بر کیفیت زندگی. مطالعه موردی: شهر کاشان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آمایش جغرافیایی فضا سال پنجم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱۶ 211 - 224

کلیدواژه‌ها: توسعه شهری کیفیت زندگی رفاه و برخورداری کاشان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۳ تعداد دانلود : ۹۶
دستیابی به کیفیت زندگی یکی از اهداف راهبردی توسعه پایدار شهری قلمداد می شود که بشر در طول حیات خویش به دنبال ارتقاء کمی و کیفی آن بوده است.بنابراین می توان گفت که کیفیت زندگی هم هدف و هم وسیله توسعه پایدار است. هدف مقاله حاضر، ارزیابی و سنجش شاخص های توسعه به ویژه شاخص های کیفیت زندگی در سطح مناطق و نواحی شهر کاشان است. برای رسیدن به این هدف از روش توصیفی- تحلیلی و مطالعات میدانی استفاده شده است. شهر کاشان از دو منطقه و 10 ناحیه شهری تشکیل شده است که در اینجا به علت گستردگیناحیه مورد مطالعه، نواحی 1، 3 و 8 به عنوان نمونه که معرف ویژگی های اقتصادی، اجتماعی و جمعیت شناختی شهر کاشان هستند مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته اند.همچنین با استفاده از فرمول کوکران تعداد 267 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند  و پرسش نامه به صورت تصادفی بین آنها توزیع شده است. داده های جمع آوری شده، با استفاده از نرم افزار SPSSو آزمون های ناپارامتریک کروسکال والیس و کای اسکوئرو در نهایت آزمون پارامتریک F یک طرفه/دانکن مورد تجزیه و تحلیل و ارزیابی قرار گرفته اند. یافته های بدست آمدهنشان دهنده، تفاوت معنی دار تا سطح 99% در رابطه با مؤلفه های اقتصادی و کالبدی-زیست محیطی و تفاوت معنی دار 95 درصد بین مؤلفه های اجتماعی در سطح نواحی مورد مطالعه می باشند. میانگین های رتبه ای بدست آمده نشان دهنده، وضعیت اقتصادی، اجتماعی و کالبدی-زیست محیطی بهترناحیهیک نسبت به دوناحیهءدیگر است.
۱۱۴.

بررسی تطبیقی پراکنده رویی در سه شهر میانی ایران؛ نمونه موردی: شهرهای اردبیل، سنندج، کاشان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نامه معماری و شهرسازی سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۸۹ شماره ۵ 25 - 44

کلیدواژه‌ها: پراکنده رویی گسترش شهری تحلیل عاملی اردبیل سنندج کاشان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۱ تعداد دانلود : ۱۳۲
قرن بیستم در دستور کار حکومت های بسیاری از کشورها قرار گرفته است. چنین الگویی موجب شکل گیری نوعی از گسترش می شود که به دلیل عدم اختلاط کاربری ها، فقدان مرکزیت و ضعف و ناکارآمدی در دسترسی، از یک سو به اتلاف منابع و انرژی دامن می زند (مانند زمین برای ساخت وساز، و انرژی برای حمل ونقل بین نقاط)؛ و از سوی دیگر آلاینده های مختلف محیطی تولید می کند. به نظر می رسد مفهومِ پراکنده رویی، با تعاریف اغلب متکی بر منابع کشورهای غربی، در ایران در قالب الگوهای متفاوتی ظاهر بشود. هدف این مقاله اندازه گیری و تعریف مشخصه های پراکنده رویی شهری در سه شهر میانی اردبیل و کاشان و سنندج، براساس چارچوب نظری مرجح در شرایط ایران است. در این مطالعه از داده های تحت سیستم اطلاعات جغرافیایی، روش تحلیل عاملی و SPSS استفاده شده است. به نظر می رسد در الگوهای پراکنده رویی شهری در شهرهای میانی، برخلاف کشورهای توسعه یافته غربی که در آنها توسعه کم تراکم مشخصه اصلی است، فقدان مرکزیت و ضعف اختلاط کاربری عمده ترین مشخصه های تعریف این پراکنده رویی اند.
۱۱۵.

سنجش کیفیت زندگی کالبدی- محیطی در شهرهای میانی ایران؛ بررسی موردی: قزوین، کاشان و گرگان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نامه معماری و شهرسازی سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱۷ 117 - 137

کلیدواژه‌ها: کیفیت زندگی شهری ابعاد کالبدی- محیطی بعد ذهنی و عینی قزوین کاشان گرگان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۳ تعداد دانلود : ۱۳۴
رشد و گسترش زندگی شهری در دهه های اخیر موجب پیدایش دیدگاه جدید و تخصصی کیفیت زندگی شهری شده است. این مقوله که بیشتر بر جنبه های زندگی شهری تکیه دارد، جایگاهی متفاوت با خاستگاه های اجتماعی و روانی اولیه شکل گیری مفهوم کیفیت زندگی دارد. در تحقیق حاضر جهت اندازه گیری کیفیت زندگی ذهنی ساکنان در ابعاد کالبدی- محیطی که اهمیت زیادی در مباحث شهرسازی دارد، 30 متغیر پیشنهاد شده و میزان رضایت نسبت به آنها از طریق پرسش نامه در سه شهر میانی قزوین، کاشان و گرگان اندازه گیری شده است. روش جمع آوری پرسش نامه ها از طریق مصاحبه و مجموع تعداد نمونه ها در سه شهر 1078 عدد بوده است. با استفاده از تحلیل عاملی، پنج عامل اصلی شناسایی شدند. این عوامل در هر سه شهر یکسان بودند و می توان آنها را تحت عناوین محیطی، دسترسی به خدمات، دسترسی به کاربری آموزشی، حمل ونقل و مسکن نامگذاری نمود. نتایج حاصل از این تحقیق بیانگر آن است که کیفیت زندگی کالبدی- محیطی در هر سه شهر بیش از هر چیز تحت تأثیر عامل محیطی و کمتر از همه تحت تأثیر عامل مسکن قرار دارد. در مجموع کیفیت زندگی کالبدی- محیطی شهر کاشان از شهرهای قزوین و گرگان بیشتر است. مقایسه امتیازات عوامل مختلف نشان از آن دارد که اگرچه میزان رضایت از عوامل مختلف در شهرها تا حدودی با یکدیگر تفاوت دارد، اما در مجموع دامنه رضایت ساکنان از ابعاد گوناگون کیفیت کالبدی- محیطی در حد میانه ای قرار دارد.
۱۱۶.

رهیافتی بر خوانش روابط اجتماعی در بافت تاریخی بررسی موردی: گذر تاریخی آقا بزرگ کاشان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معماری و شهرسازی سال یازدهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۲۲ 71 - 90

کلیدواژه‌ها: روابط اجتماعی برداشت روابط اجتماعی خوانش روابط اجتماعی بافت تاریخی کاشان گذر آقا بزرگ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۴ تعداد دانلود : ۱۴۸
تاکنون غالب رویکردهای حفاظت از بافت های تاریخی ایران معطوف به ویژگی های کالبدی بوده است. این در حالی است که در طول حیات و تداوم شهرهای تاریخی، فضاهای تاریخی با وجود ارزش های ملموس و ناملموس برآمده از ساختارهای کالبدی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی رشد و رونق یافته اند. در این پژوهش روابط اجتماعی به عنوان یکی از عوامل سازنده بعد اجتماعی که خود جزئی از میراث ناملموس و نیازمند حفاظت تلقی می شود، عامل پویایی مؤثر بر کالبد و اثرپذیر از کالبد و فرهنگ در نظر گرفته شده است که با افزایش نیروی محرکه درونی در چارچوبی تعریف شده می تواند در حفاظت داخلی مؤثر واقع شود. لذا شناخت مصادیق روابط اجتماعی گذشته و اکنون و چگونگی احصا و خوانش آن به عنوان اهداف این پژوهش تعریف شده اند. گذر تاریخی آقا بزرگ کاشان به عنوان یکی از فضاهای عمومی بستر بررسی روابط اجتماعی بوده است. این پژوهش ترکیبی از مطالعات کتابخانه ای و میدانی است. مصادیق کلی خوانش روابط اجتماعی و شاخص های رفتاری از طریق مطالعات کتابخانه ای و نظر محققان در حوزه جامعه شناسی شهری دریافت شده است. مصادیق روابط اجتماعی گذشته با رویکردی زمینه گرا از طریق مصاحبه با ساکنان قدیمی و مطالعات تاریخی شناسایی شده است. مقایسه این مصادیق با روابط اجتماعی کنونی که از طریق مصاحبه با ساکنان و مطابقت دادن فضاها و عناصر کالبدی در نقشه های تاریخی و حال و روابط اجتماعی در آنها به دست آمده به شناسایی تغییرات منجر شده است. این اقدامات سبب نیل به نتایجی همچون پیشنهاد شیوه برداشت روابط اجتماعی در محیط های شهری تاریخی، ساخت چارچوبی جهت خوانش روابط اجتماعی در بافت های تاریخی، درک محیط ساخته شده و تأثیرات آن بر روابط اجتماعی و غیره شده است.
۱۱۷.

بررسی نظام معماری و تناسبات هندسی حیاط مرکزی و جداره های آن در خانه های تاریخی کاشان (مورد مطالعه: ده خانه تاریخی دوره قاجار شهر کاشان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی سال پنجم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۰) 112-95

کلیدواژه‌ها: خانه حیاط مرکزی نظام های معماری تناسبات کاشان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۴۸ تعداد دانلود : ۲۵۳
استفاده از پیمون و هندسه در طراحی ساختمان ها از گذشته در معماری ایران رواج داشته است. در معماری مرکز فلات ایران، خانه از اجزای گوناگونی تشکیل شده است که از مهم ترین آن ها می توان به حیاط مرکزی اشاره کرد. خانه های واقع در محدوده تاریخی شهر کاشان نیز از این امر مستثنی نیست و اکثر قریب به اتفاق آن ها حیاط مرکزی دارند که بر اساس مطالعات انجام شده، این حیاط ها بر اساس هندسه و تناسبات شکل گرفته اند. هدف از این پژوهش، استخراج نظام های معماری و تناسبات هندسی به-کار گرفته شده در طراحی حیاط مرکزی خانه های تاریخی کاشان و بررسی میزان فراوانی آن ها است. این پژوهش بر پایه روش تحلیل نظام های معماری و تناسبات هندسی، حیاط مرکزی و جداره های مشرف به آن را در ده خانه تاریخی کاشان مورد تجزیه وتحلیل قرار داده است. ابتدا با بررسی نظام های معماری و تناسبات هندسی، سه نظام معماری چهار و پنج و شش و سه تناسب هندسی √2، √3 و √4 به عنوان اصول هندسی شاخص برگزیده می شوند؛ سپس با توجه به این اصول، نقشه حیاط مرکزی ده خانه دوره قاجاریه کاشان، مورد تجزیه وتحلیل قرار می گیرند. نتایج این پژوهش نشان می دهند که در طراحی و ساخت حیاط خانه های کاشان از نظام های معماری و تناسبات هندسی یادشده با فراوانی متفاوت استفاده شده است. نظام معماری چهار و شش با فراوانی 15 و تناسب √3 با فراوانی 9 بیشترین کاربرد را داشته اند و حیاط خانه عباسیان با بهره گیری از 14 نظام معماری و تناسب هندسی، غنی ترین خانه به لحاظ به کارگیری اصول هندسی محسوب میشود.
۱۱۸.

مقایسه الگوی توده و فضا در مساجد قدیمی و جدید اقلیم گرم و خشک ایران (نمونه مطالعاتی: مساجد شهر کاشان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی سال پنجم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۰) 190-173

کلیدواژه‌ها: توده فضا مسجد کاشان حیاط مساجد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۳۲ تعداد دانلود : ۱۹۷
مساجد به عنوان مهم ترین نهاد دینی و یکی از شاخص ترین بنای عمومی شهر، نقش های متفاوتی دارند که امروزه تعدادی از آن ها کمرنگ شده اند و بی تردید کالبد مساجد یکی از عوامل تأثیر گذار بر این موضوع بوده است. توده و فضا به عنوان بخشی از کالبد، تأثیر بسیاری بر کیفیت فضایی بنای مسجد دارد و کاربست درست آن موجب ارتقاء کیفیت مکان می شود. از این رو این پژوهش به منظور شناخت و تحلیل نظام توده و فضا در مساجد شهر کاشان و مقایسه این نظام، در مساجد قدیمی و جدید انجام شده است. روش تحقیق در این پژوهش پژوهش، توصیفی-تحلیلی بوده و از روش های کتابخانه ای برای جمع آوری اطلاعات استفاده شده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که متوسط درصد توده در مساجد جدید شهر نسبت به مساجد قدیمی افزایش یافته است. در حالی که متوسط درصد فضای باز در مساجد جدید به کمتر از نصف مساجد قدیمی تقلیل پیدا می کند، بیشتر از نصف مساجد جدید شهر فاقد فضای باز هستند و به صورت کاملاً توده ساخته شده اند. همچنین الگوی حیاط مرکزی که مناسب ترین الگو برای بناها و مساجد اقلیم گرم و خشک است و مزایای اجتماعی، روانی و اقتصادی بسیاری دارد، در مساجد این شهر مورد بی توجهی واقع شده و جای خود را به الگوی کاملاً توده و حیاط جنوبی داده است. نتایج نشان می دهند، حیاط مساجد در این شهر مورد بی توجهی واقع شده و این موضوع نیازمند بازنگری و تدوین استاندارد ها و کیفیت هایی برای طراحی و ساخت مساجد در این شهر است.
۱۱۹.

کاوشی درباره سید ابوالرضا راوندی و روایت کتاب الصحاح فی اللغه

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۲ آذر و دی ۱۴۰۰ شماره ۵ (پیاپی ۱۹۱) 216 - 251

کلیدواژه‌ها: ابوالرضا فضل الله بن علی راوندی کاشان نسخه های خطی کتاب الصحاح فی اللغه ابو سهل هروی یعقوب بن احمد نیشابوری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۰ تعداد دانلود : ۹۶
ابوالرضا راوندی دانشمند امامی ساکن کاشان، که در عصر خود به عنوان ادیبی سرشناس در مناطق شیعه نشین مرکزی جبال شناخته می شد. او اهتمام به تصحیح و تحشیه کتب لغت و ادب داشت، و اجازه روایت این آثار را داشته است. او نسخه ای از کتاب الصحاح فی اللغه جوهری را بر اساس نسخه ای صحیح کتابت کرده، و آن را با نسخ دیگری از جمله نسخه ای از ابوالفضل المیکالی مقابله و تصحیح نموده است. نسخه الصحاح به تصحیح و تحشیه او، اساس تعدادی از نسخه های موجود کتابت شده در مناطق کاشان و قم بوده است. نسخه ی او دربردارنده حواشی و نکاتی از ابوسهل هروی بر کتاب الصحاح و همچنین نکات و فوائدی منقول از «الزجاج» بوده است.
۱۲۰.

کاشی های هفت رنگ مزار در زیارتگاه های سلطان عطابخش و سلطان امیراحمد کاشان (سده دهم تا سیزدهم هجری قمری)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات معماری ایران پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۰ 5 - 26

کلیدواژه‌ها: لوح مزار هفت رنگ کاشان سلطان عطابخش سلطان امیراحمد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۲ تعداد دانلود : ۱۵۴
در این مقاله کاشی های هفت رنگ با کاربرد لوح مزار از اواخر قرن دهم تا اوایل قرن سیزدهم هجری قمری که در دو زیارتگاه سلطان عطابخش و سلطان امیراحمد کاشان بر جای مانده، بررسی شده است. اولین نمونه متعلق به مزاری صندوقه ای از اواخر قرن دهم در دو رنگ مایه لاجوردی بر زمینه ای سفید است. از قرن یازدهم، دست کم چهار لوح مزار باقی مانده که با نقوش گیاهی بر زمینه ای به رنگ زرد تزیین شده اند و جالب توجه اینکه برخی از آن ها فاقد متن هستند. نمونه های اوایل سده دوازدهم شامل تعدادی لوح قبر تشکیل شده از چهار کاشی خشتی است که قابی محرابی دارند. معدود آثار باقی مانده از دوره قاجار، یا از کاشی های آبی و سفید ساخته شده اند، یا از کاشی های هفت رنگ با نقوش گل فرنگ. تمام داده های پژوهش به صورت میدانی برداشت شده و به شیوه تفسیری تاریخی تحلیل شده اند. از مهم ترین مسئله های این مقاله، نحوه شکل گیری و تکامل کاشی هفت رنگ مزارهای کاشان و تفاوت فرمی و محتوایی آن با لوح های سفالین زرین فام اوایل صفوی این شهر است. یافته ها نشان می دهد که از لحاظ محتوایی، توجه به مرثیه سرایی فارسی چشمگیر بوده و جایگزین عبارت های عربی دوره های قبل شده است. از نظر فرمی نیز به سبب ظرفیت های نقاشانه کاشی هفت رنگ، تأکید بیشتری بر نقوش تزیینی گیاهی و هندسی رنگارنگ به چشم می خورد، درحالی که در نمونه های زرین فام، متن اهمیت بیشتری داشت.