نظریه تعمیم پذیری

هدف: هدف اصلی مقاله، معرفی نظریه تعمیم پذیری و همچنین کاربرد آن برای برآورد پایایی داده های تحلیل شغل بود. روش: بیست نفر از کارکنان خبره شغل کارشناس امور اداری یکی از بانک های دولتی به صورت تصادفی ساده از بین کارکنان خبره انتخاب شدند و پس از آموزش لازم، پرسشنامه مهارت های شغلی در اختیار آنها گذاشته شد تا میزان اهمیت هر یک از مهارت ها را برای شغل کارشناس امور اداری تعیین نمایند. یافته ها: برای برآورد پایایی داده های تحلیل شغل در چارچوب نظریه تعمیم پذیری، یک رویکرد پنج مرحله ای معرفی شد که می تواند برای برآورد پایایی داده های تحلیل شغل مورد استفاده قرار بگیرد. این مراحل عبارتند از:1-تعیین هدف اندازه گیری،2-تعیین وجه های اندازه گیری، 3-شناسایی طرح مناسب اندازه گیری، 4- برآورد مؤلفه های واریانس و تفسیر آنها و 5- تعیین نوع تصمیم گیری. نتیجه گیری: آشکار شد که نظریه تعمیم پذیری برای برآورد پایایی مطالعات تحلیل شغل بسیار مفید است و برای تحلیلگر شغل این امکان را فراهم می کند که در موقعیت های مختلف اندازه گیری سهم هر یک از منابع خطای منظم، مانند سابقه شغلی، محل خدمت و سن ارزیابان را برآورد نماید و برای دستیابی به پایایی مورد نظر، اقدامات مورد نیاز را انجام دهد.

در پژوهش های مدیریت با موضوع ارزیابی عملکرد کارکنان، سنجش شایستگی شغلی کارکنان و تحلیل شغل از ارزیابان به عنوان منبع گردآوری داده ها استفاده می شود. نتایج به دست آمده از چنین پژوهش هایی هنگامی قابل استفاده است که پایایی داده ها قابل قبول باشد. پژوهشگران برای برآورد پایایی این داده ها معمولاً از فرمول های پایایی بین ارزیابان و آلفای کرانباخ استفاده می کنند. این فرمول ها همه خطاهای موجود در داده ها را به عنوان خطای تصادفی محسوب می کنند، در حالیکه در بسیاری از شرایط پژوهشی خطاهای منظم نیز وجود دارند که هنگام برآورد پایایی باید مورد توجه قرار بگیرند. به همین دلیل این فرمولها نمی توانند پایایی نظرات ارزیابان را به درستی برآورد کنند. در این مقاله تلاش شد تا کاردبرد نظریه تعمیم پذیری برای برآورد پایایی نظرات ارزیابان معرفی شود. ابتدا نقاط ضعف نظریه کلاسیک آزمون و سپس توانمندی نظریه تعمیم پذیری برای برآورد پایایی تشریح شد. پس از آن مراحل به کارگیری نظریه تعمیم پذیری به همراه دو مدل اندازه گیری متقاطع و آشیان شده به همراه مثال توضیح داده شد که پژوهشگران با استفاده از آنها می توانند پایایی داده های تحلیل شغل را با دقت بیشتری برآورد کنند.v

پژوهش حاضر با هدف آزمون ویژگیهای روان سنجی سیاهة فرسودگی تحصیلی (SBI؛ سالملا آرو، کیورا، لسکینن و نورمی، 2009) در بین گروهی از دانشجویان دختر و پسر ایرانی انجام شد. در مطالعه همبستگی حاضر 322 دانشجوی کارشناسی (166 پسر و 156 دختر) به SBI و سیاهة مشغولیت تحصیلی (SEI، سالملا آرو و آپادایا، 2012) پاسخ دادند. به منظور تعیین روایی عاملی SBI از روش آماری تحلیل عامل تأییدی و به منظور بررسی همسانی درونی SBI از ضرایب آلفای کرونباخ استفاده شد. همچنین، به منظور مطالعه روایی سازة SBI، ضریب همبستگی بین نمرة کلی و مقیاس های SBI با نمرة کلی مشغولیت تحصیلی دانشجویان گزارش شد. نتایج تحلیل عامل تأییدی بر پایه نرم افزار AMOS نشان داد که SBI از سه عامل خستگی از دانشگاه، بدگمانی نسبت به دانشگاه و عدم کفایت فردی تشکیل شده است. مقادیر ضرایب همسانی درونی SBI برای عوامل خستگی، بدگمانی و عدم کفایت فردی و نمرة کلی فرسودگی تحصیلی به ترتیب برابر با 91/0، 85/0، 84/0 و 89/0 به دست آمد. در مجموع، نتایج مطالعة حاضر نشان داد که SBI برای سنجش مفهوم فرسودگی تحصیلی در دانشجویان ایرانی ابزاری روا و پایا است. کلیدواژه ها: روایی عاملی، تحلیل عاملی تاییدی، سیاهة فرسودگی تحصیلی، روایی سازه.

زمینه: انتقال به نوجوانی همراه با تغییرات سریع، غیرمنتظره و تجارب جدید شناختی، اجتماعی، هیجانی و روان شناختی است که چالش هایی پیشروی نوجوان قرار داده و به عنوان زمینه ساز استرس هستند. هدف: هدف از پژوهش حاضر، بررسی و ارزیابی ویژگی های روان سنجی پرسش نامه استرس نوجوان بر روی دانش آموزان نوجوان مقطع دبیرستان در هر دو جنس بود. روش: جامعه آماری پژوهش حاضر دانش آموزان مقاطع دبیرستان شهر همدان در سال تحصیلی 94 بودند. که 280 نفر بر اساس نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای انتخاب شدند. به منظور بررسی ویژگی های روان سنجی پرسش نامه مذکور ابتدا پرسش نامه استرس نوجوان با تکنیک ترجمه مضاعف ترجمه شده و در نهایت به منظور بررسی شاخص های روان سنجی آن، این پر سش نامه همراه با مقیاس افسردگی، اضطراب و استرس (DASS) و مقیاس اضطراب حالت اسپیلبرگر (SAI) اجرا گردید. داده-های گردآوری شده مورد تحلیل قرار گرفته و شاخص های پایایی، روایی، تحلیل عاملی تاییدی محاسبه گردید. یافته ها: تحلیل داده های گردآوری شده نشان داد که این پرسش نامه از نظر پایایی دارای ضرایب آلفای 75/0 تا 85/0 در ده خرده مقیاس است، همچنین روایی همزمان آن با مقیاس افسردگی، اضطراب، استرس و پرسش نامه اضطرب حالت به ترتیب 34/0، 35/0، 82/0 و 15/0 بدست آمد که در سطح 01.0P< معنادار بود. همچنین نتایج تحلیل عاملی تاییدی از ساختار عاملی پرسش نامه حمایت کرد. بحث و نتیجه-گیری: پرسش نامه استرس نوجوان دارای ویژگی های روان سنجی مطلوبی در دانش آموزان نوجوان است.

هدف پژوهش حاضر، نشان دادن کاربرد نظریه تعمیم پذیری در برآورد پایایی داده های امتحانات نهایی است. بدین منظور، امتحانات نهایی ادبیات فارسی و زیست شناسی رشته علوم تجربی سال سوم متوسطه که در خردادماه 1390 برگزار شده بود انتخاب گردید. در حوزه امتحانات ناحیه (1) شهرستان خرم آباد، از اوراق امتحانی درس ادبیات فارسی با 61 سؤال، 540 ورقه و از درس زیست شناسی با 78 سؤال، 420 ورقه با ملاحظات علمی و عملی به طور تصادفی انتخاب شد. تعداد مصححان دروس مذکور به ترتیب، 9 و 7 مصحح بود. در درس ادبیات فارسی، رویه سؤالات با 8/43% و در درس زیست شناسی، اثر تعاملی سؤالات با دانش آموزان با 4/64% بیشترین سهم را در واریانس نمره کل داشتند. نتایج نشان داد که هم نمرات دانش آموزان و هم سؤالات از پایایی بالایی برخوردار بوده اند. همچنین، برای هر کدام از طرح های اندازه گیری، مطالعه D صورت گرفت. این پژوهش نشان داد که با استفاده از اصل تقارن نظریه تعمیم پذیری، پژوهشگران آموزشی می توانند هر کدام از اجزای یک سیستم آموزشی را به عنوان هدف اندازه گیری خود انتخاب کنند و پایایی آن را برآورد نمایند.

امروزه طرح مسئله یکی از موضوعات مهم در تحقیقات آموزش ریاضی است. یکی از چالش های پژوهشگران پس از بررسی مهارت های طرح مسئله و بررسی فرآیندهای تفکر، چگونگی ارزیابی آنها است. پژوهش حاضر به بررسی محتوا و روش شناسی این پژوهش ها می پردازد تا ساختار آنها را مشخص کند. این مطالعه، فرا تحلیلی کیفی از چارچوب های عمده ای که پژوهشگران برای ارزیابی مسائل طرح شده استفاده کرده اند، ارائه می کند تا تصویر جامعی از سیمای این پژوهش ها را نشان دهد. برای این منظور 25 پژوهش در مورد ارزیابی مهارت های طرح مسئله از بین 83 پژوهش در بین سال های 1994 تا 2020 انتخاب و تحلیل توصیفی و ابزاری شده است. یافته های فراتحلیل 9 معیار مشترک را در بین پژوهش ها مشخص می کنند که عبارتند از ارائه یک حل توسط دانش آموز، سازگاری، عبارت ریاضی، دانش زبان شناختی و بیان، قابلیت حل پذیری، کمیت و کیفیت داده ها، مسائل بازپاسخ و قابل تعمیم، استراتژی های حل و راه حل های چندگانه. همچنین با بررسی پژوهش ها چارچوبی شامل 11 معیار و با تأکید بر طرح مسئله و حل مسئله ریاضی ارائه شده است. این چارچوب توسط متخصصین ریاضی و آموزش ریاضی و معلمان هر سه مقطع تحصیلی و با کمک نظریه تعمیم پذیری مورد اعتباربخشی قرار گرفته و در دو مرحله آزمون شده است.

هدف پژوهش، برآورد میزان اتّکاپذیری نمره های ارزیابی دانشجویان کارشناسی از عملکرد آموزشی استادان در چهارچوب نظریه تعمیم پذیری بود. برای این منظور، اطلاعات ارزیابی عملکرد استادان که در نیم سال اوّل سال تحصیلی 94-1393 در پایگاه سامانه آموزشی دانشگاه علّامه طباطبائی ثبت شده بود به عنوان جامعه آماری، تعریف شد. سپس به صورت تصادفی چند مرحله ای، نمره های ارزیابی عملکرد آموزشی دوازده استاد به عنوان نمونه آماری انتخاب شد. داده ها با استفاده از یک طرح دو وجهی آشیان شده، تحلیل شد تا ضریب اتّکاپذیری داده ها برآورد شود. یافته ها نشان می دهد که اتّکا پذیری نظر دانشجویان نسبت به عملکرد آموزشی استاد در همه گروه های آموزشی برابر نیست. همچنین میانگین نمره های ارزیابی، هشت استاد از بین دوازده استاد مورد مطالعه، به این علّت که ضریب اتّکاپذیری آنها کمتر از میزان مورد انتظار است نباید مبنای تصمیم گیری قرار بگیرد. بر اساس نتایج پیشنهاد می شود که پیش از به کارگیری نظرات دانشجویان در ارتقاء یا تمدید قرارداد استادان مدعو یا پیمانی، ابتدا ضریب اتکا پذیری نظرات دانشجویان برآورد شود و چنانچه ضریب اتکا پذیری، کمتر از میزان قابل قبول به دست آمد، نظر آنان مبنای تصمیم گیری قرار نگیرد.

نمره های مصاحبه به شرطی می تواند مبنای تصمیم گیری قرار بگیرد که میزان خطای اندازه گیری آن کم باشد. هدف از اجرای این پژوهش، برآورد ضرایب تعمیم پذیری و اتکاپذیری نمره مصاحبه پذیرش مقطع دکتری روان شناسی دانشگاه شهید بهشتی بود؛ بنابراین، نمره های مصاحبه 27 نفر از متقاضیان پذیرش در رشته روان شناسی دانشگاه شهید بهشتی با یک طرح دووجهی متقاطع تحلیل شد. واریانس واقعی که مربوط به مؤلفه هدف اندازه گیری بود، حدود یک سوم از واریانس نمره مشاهده شده را به خود اختصاص داده بود. خطای اندازه گیری نامنظم یک پنجم واریانس و خطاهای اندازه گیری منظم، حدود نیمی از واریانس نمره مشاهده شده را به خود اختصاص داده بودند. یافته ها نشان داد که ضرایب تعمیم پذیری و اتکاپذیری نمره های مصاحبه قابل قبول و نزدیک به ضرایبی است که برای رشته های پزشکی برآورد شده است. با وجود این تعامل بین مصاحبه کنندگان با متقاضیان بیشترین سهم را در تولید خطای اندازه گیری منظم دارد که می تواند اعتبار نمره های به دست آمده را کاهش دهد. بر پایه نتایج، پیشنهاد می شود کارگاه آموزشی برای گروه های آموزشی روان شناسی برگزار شود که آنها بتوانند تحلیل پایایی انجام دهند تا شناخت بیشتری از کیفیت نمره های مصاحبه به دست بیاورند و مشخص کنند که تغییر در کدام یک از وجه ها باعث کاهش خطای منظم و افزایش پایایی نمره مصاحبه می شود.