حکمرانی و توسعه

هدف: اگرچه در دهه های گذشته، روند روبه رشدی از طراحی و به کارگیری ابزارهای مشارکت عمومی در قانون گذاری پارلمان های جهان به وجود آمده است، اما این روند در پارلمان ایران هنوز قابل مشاهده نیست. ازاین رو پژوهش حاضر با هدف واکاوی دلایل انفعال پارلمان ایران در کاربست این ابزارها انجام شده است.روش: برای جمع آوری داده ها مصاحبه هایی با تعدادی از نمایندگان مجلس، کارشناسان مرکز پژوهش های مجلس و خبرگان حوزه خط مشی گذاری و پارلمانی انجام گرفت و برای تحلیل نتایج نیز از روش تحلیل مضمون استفاده شده است.نتایج: یافته ها حاکی از تحقق انفعال در 5 مضمون حساب شده، ایدئولوژیک، تحمیلی، اکراهی و سهوی است که از مقوله ها و زیرمقوله هایی مشتق شده اند. مطابق با نتایج بدست آمده مهم ترین علل انفعال مجلس شورای اسلامی در بهره مندی از ابزارهای مشارکت عمومی عبارتند از: عدم شناخت کافی از این ابزارها و پیامدهای کاربست آنها، مشروع و مورد نیاز ندانستن این حق برای عامه مردم، تصورات نادرست و اشتباه از مشارکت خواهی از مردم، فقدان زیرساخت های فرهنگی و اجتماعی، وجود سیستم دموکراسی نمایندگی و در نهایت آیین نامه داخلی مجلس.نتیجه گیری: نتایج این پژوهش می تواند بینش جدیدی برای کارشناسان، دانش پژوهان و نمایندگان مجلس ایجاد کند. در نهایت توصیه هایی برای پژوهش های آینده و نمایندگان مجلس ایران ارائه شده است.

هدف: دولت ها شراکت با بخش خصوصی را راهکاری کلیدی برای رفع چالش های ارائه خدمات سلامت در نظر می گیرند. با این حال، این شراکت ها با مشکلاتی همچون عملکرد ضعیف بخش خصوصی و دولتی در چارچوب مقررات تنظیمی دولت ها مواجه اند. این پژوهش درصدد است به بررسی و شناسایی عوامل مؤثر در این زمینه بپردازد. هدف این مطالعه درک چالش ها و تعیین معیارهای کلیدی است که می توانند بر عملکرد شراکت ها تأثیر بگذارند.روش: این مطالعه در قالب یک مرور نظام مند توصیفی تحلیلی و با رویکرد کیفی در سال 2024 انجام شده است. برای این منظور، مقالات علمی منتشر شده بین سال های 2000 تا 2023 از پایگاه های داده ای اسکوپوس، وب آو ساینس و پاب مد، استخراج و تحلیل شدند.یافته ها: نتایج بررسی ها نشان داد عوامل مؤثر بر عملکرد شراکت های دولتی خصوصی در حوزه سلامت را می توان در شش مقوله اصلی شامل مفاد قرارداد، شفافیت، نقش حمایتی دولت، کنترل و نظارت، تسهیم منابع و انتقال ریسک طبقه بندی کرد.نتیجه گیری: نتیجه این پژوهش حاکی از آن است که ناکارآمدی در قوانین تنظیمی و نحوه اجرای آن ها، از موانع اصلی شراکت های دولتی خصوصی در حوزه سلامت است. برای بهبود این شراکت ها، پیشنهاد می شود دولت ها در تدوین و اجرای قراردادها، شفافیت بیشتری ایجاد کنند و نقش حمایتی خود را به سمت تسهیل گری و مدیریت ریسک مؤثر تغییر دهند. این تغییرات می تواند به افزایش بهره وری و کارایی شراکت ها در ارائه خدمات سلامت منجر شود. 

هدف: یکی از راه های حل چالش های انرژی در حال حاضر، اصلاح الگوی مصرف و هدایت رفتار مصرف کننده است. حکمرانی مؤثر در این زمینه مستلزم شناخت عمیق رفتارهای شهروندان و عوامل مؤثر بر آن است. این پژوهش با هدف شناخت عوامل مؤثر بر فرهنگ مصرف انرژی برق (تحصیلات، درآمد، ارزش و فرهنگ مادی) انجام شده است.روش: روش پژوهش حاضر از نوع کمّی است. راهبرد به کار گرفته شده پیمایش است. از تکنیک پرسشنامه برای جمع آوری داده استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش مشترکین برق استان گلستان است که با توجه به نسبت جمعیتی شهرها تعداد 427 مشترک برق، به شیوه نمونه گیری تصادفی مورد سؤال قرار گرفته اند. تجزیه و تحلیل داده ها با نرم افزار اس پی اس اس صورت گرفته است. روایی توسط بررسی ادبیات پژوهش و مشاوره با متخصصین حوزه انرژی مورد تأیید قرار گرفته و آلفای کرونباخ بالای 7/0 متغیر رفتار مصرف برق نشانگر پایایی این متغیر بوده است.یافته ها: نتایج نشان می دهد در میان متغیرهای مستقل میانگین فرهنگ مادی برابر 04/52 و میانگین رفتار مصرف برق برابر 5/51 حاصل شده است. در میان ارزش ها بیشترین امتیاز مربوط به ارزش دینی (18/4) و سپس ارزش ملی (16/3) است. آمار استنباطی بیانگر تأئید فرضیات پژوهش است، یعنی رفتار مصرف برق در میان گروه های با تحصیلات و سطوح درآمدی مختلف، متفاوت است و افراد تحصیل کرده و نیز خانوارهای با درآمد کمتر رفتار مصرف برق بهتری داشته اند. همچنین، میان ارزش ها (بجز ارزش نوع دوستی) و فرهنگ مادی با رفتار رابطه معنادار وجود دارد، بطوریکه در بخش های مختلف مصرف انرژی، افراد متناسب با شرایط فرهنگی و مادی خود رفتار کرده اند.نتیجه گیری: یافته های این پژوهش نشان می دهد برای حکمرانی رفتاری لازم است انواع فرهنگ های مصرف را از هم تمیز داد، چراکه انگیزه و دغدغه های مشترکین بر اساس وضعیت اقتصادی اجتماعی و هنجارها و ارزش ها متفاوت است. هرچند راه حل های قیمتی به صورت مقطعی جوابگو است اما توجه به تفاوت های فرهنگی و اجتماعی در بلند مدت به اصلاح الگوی مصرف برق کمک می کند.

هدف: برای تشویق نوآوری، صرف وجود حقوق مالکیت فکری کافی نیست، بلکه نحوه مدیریت و اجرای آن نیز اهمیت بسیاری دارد. اینجا است که مفهوم حکمرانی خوب در حقوق مالکیت فکری مطرح می شود. تبلور ارزش های هشت گانه حکمرانی خوب در نظام ثبت اختراع، منجر به ایجاد یک نظام مطلوب و کارآمد می گردد. این پژوهش با هدف شناسایی گلوگاه های نظام ثبت اختراع ایران و ارائه سیاست هایی مبتنی بر حکمرانی خوب برای بهبود کارایی و اثربخشی نظام ثبت اختراعات ایران با شیوه داده کاوی انجام شده است.روش پژوهش: برای بررسی نظام اختراعات ایران، از داده های جمع آوری شده از پایگاه اداره مالکیت معنوی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور استفاده شد تا روند تغییرات تعداد اختراعات ثبت شده و سایر داده های موجود در این زمینه تحلیل شود.یافته ها: یافته ها نشان می دهد تعداد اختراعات ثبت شده در ایران در طول زمان دچار نوسانات متعددی بوده که عمدتاً نه ناشی از سطوح نوآوری و توسعه بلکه ناشی از تغییرات در سیاست های اداری و حمایتی است. همچنین، اطلاعات به دست آمده نشان داده است که سهم اختراعات ثبت شده توسط اشخاص حقوقی در ایران بسیار کمتر از میانگین جهانی است. در ادامه پژوهش، میزان اعتبار اختراعات ثبت شده و وابستگی اشخاص دارای بیشترین گواهی اختراع بررسی شده است.نتیجه گیری: پیشنهادات سیاستی مختلفی از جمله افزایش هزینه های ثبت و تمدید اختراع، تقویت شفافیت در ارائه اطلاعات و ارتقای پاسخگویی نهادهای مربوطه برای بهبود نظام ثبت اختراعات ایران ارائه گردیده است. هدف نهایی این پژوهش، ایجاد بستری مناسب برای توسعه نوآوری و حمایت از حقوق مخترعان در راستای تحقق حاکمیت خوب در نظام مالکیت فکری است.

هدف: رهبران شایسته و اثربخش در تعیین مسیر حرکت، پرورش تعهد در کارکنان و خلق موفقیت در سازمان نقش حیاتی ایفا می کنند. سازمان های برخوردار از رهبران شایسته و اثربخش از خلاقیت استقبال می کنند، به تغییرات محیط پاسخ مناسب می دهند و عملکرد سطح بالا را حفظ می نمایند. بنابراین لازم است سازمان ها زمینه را برای رشد و توسعه رهبران اثربخش فراهم کنند. لذا هدف پژوهش حاضر ارائه مدل پرورش رهبران سازمانی با رویکرد شایستگی در سازمان آموزش وپرورش استان قم بود.روش : پژوهش حاضر با روش آمیخته (کیفی - کمی) با رویکرد اکتشافی انجام گردید. جامعه آماری در بخش کیفی شامل خبرگان بودند که تعداد 11 خبره تا رسیدن به شاخص اشباع نظری به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. در بخش کمی نیز تعداد 196 نفر از کارکنان سازمان آموزش وپرورش استان قم به روش تصادفی ساده به عنوان نمونه آماری برگزیده شدند. جهت گردآوری داده های بخش کیفی از مصاحبه نیمه ساختاریافته و در بخش کمی از پرسش نامه برگرفته از محتوای مصاحبه استفاده گردید. روایی و پایایی ابزارهای بخش کیفی و کمی تأیید شد و در نهایت جهت تجزیه وتحلیل داده های بخش کیفی از روش تحلیل محتوا با روش کدگذاری باز، محوری و انتخابی و در بخش کمی از نرم افزارهای اس پی اس اس نسخه 23 و اسمارت پی ال اس و روش مدل سازی معادلات ساختاری استفاده شد.نتایج: تحلیل داده های بخش کیفی منجر به ارائه 4 مؤلفه (شایستگی های فردی، شایستگی های بین فردی، شایستگی های سازمانی و شایستگی های فراسازمانی)، 25 ریزمؤلفه و 116 شاخص گردید. در بخش کمی نیز برازش مدل پژوهش به روش مدل سازی معادلات ساختاری تأیید شد و در نهایت توصیه های سیاستی جهت استقرار و استفاده بهینه از مدل پرورش رهبران با رویکرد شایستگی به سازمان آموزش وپرورش استان قم ارائه گردید.نتیجه گیری: سازمان های آموزشی مانند سایر سازمان ها به شدت به رهبران کارآمد و شایسته نیازمندند. پرورش رهبران با توانمندی های بالا در این سازمان ها نه تنها به بهبود عملکرد  سازمان کمک می کند، بلکه می تواند تأثیرات مثبتی بر کل نظام آموزشی داشته باشد. بر همین اساس سازمان آموزش وپرورش به عنوان ستون اصلی توسعه هر جامعه، نیازمند رهبران توانمند و کارآمد است.  

هدف: پژوهش حاضر با هدف ارائه الگوی حکمرانی شبکه ای و شناخت ابعاد و مؤلفه های آن در شرکت های توزیع گاز ایران و تبیین ارتباط الگوی ارائه شده با موانع بهره وری در صنعت انجام گردید.روش : این پژوهش از نظر گردآوری داده ها توصیفی و از نظر هدف کاربردی با رویکرد آمیخته (کیفی و کمی   و به روش دلفی فازی) است. نظرات 15 نفر از خبرگان صنعت گاز ایران به صورت اعداد فازی و محاسبه فازی بازنمایی و با استفاده  از ضریب هماهنگی کندال، توافق در هر دو دور با مقادیر 87/0 و 93/0 تایید شد. با توجه به گزینه پیشنهادی و متغیرهای زبانی تعریف شده نتایج حاصل از بررسی پاسخ های درج شده در پرسشنامه برای به دست آوردن میانگین فازی متغیرها مورد بررسی قرار گرفت و در صنعت توزیع گاز ایران تحلیل گردید.یافته ها: مؤلفه های حکمرانی شبکه ای شناسایی شده بر اساس دامنه و ماهیت در سه بعد فناوری، اکوسیستم و ساختار دسته بندی شدند. بعد ساختار شامل تنظیم گری، ساختار شبکه، نقش ها، مسئولیت ها و پاسخگویی بود. در بعد اکوسیستم مؤلفه های شرایط اقتصادی و اجتماعی، شبکه های غیررسمی، دسترسی به خدمات گاز و فرهنگ مشارکت حاصل شد و در بعد فناوری، مؤلفه های فناوری های خدمات، فناوری های هوشمند و فناوری های ارتباطی بدست آمد. این مؤلفه ها بر موانع اصلی بهره وری در سه بعد فردی، سازمانی و محیطی در سازمان های توزیع گاز اثر گذاشته و آنها را کاهش می دهند.نتیجه گیری: حکمرانی شبکه ای در صنعت توزیع گاز می تواند با استفاده از فناوری های نوین و ایجاد فرهنگ مشارکت بین ذی نفعان و تغییرات پویا در ساختار سازمان ها، شبکه های کارا را خلق نماید که برای حل مسائل بغرنج اثربخش باشد و بهره وری آنها را نیز افزایش دهد.