مدیریت تولید و عملیات

نظام مدیریت بهره وری، به عنوان یکی از کلیدی ترین خرده نظام های سازمانی و مدیریتی، از تأثیر حیاتی در حرکت پایدار مجموعه سازمان به سمت اهداف ارتقای بهره وری برخوردار است. با وجود اهمیت کم نظیری که برای مفهوم بهره وری، در مبانی نظری و محافل عملی مدیریت و اقتصاد قائل شده اند، تاکنون مدلی جامع برای راهنمایی بنگاه ها در زمینه استقرار نظام مدیریت بهره وری با تمام عناصر و ارتباطات ضروری اش، طراحی نشده است. مطالعه کیفی و توصیفی حاضر که با هدف توسعه ای-کاربردی طراحی شده است، بر آن است تا با بهره گیری از دانش ذخیره شده در سوابق پژوهشی و نظرهای خبرگی بومی، چنین مدلی را توسعه دهد و الگویی را از منطق ارزیابی برای سنجش بلوغ این پدیده در سازمان های ایرانی، ارائه کند. در بخش نخست مطالعه و با بهره گیری از راهبرد تحلیل محتوا و کدگذاری، مجموعه عناصر مفهومی تشکیل دهنده خرده نظام مدیریت بهره وری، از اسناد علمی مرتبط و مصاحبه با مطلعان استخراج و در ادامه با تشکیل جلسات نشست خبرگی، نحوه تعامل میان این اجزا نیز در قالب مدلی یکپارچه تعیین شده است. اجرای موفقیت آمیز فرایند دو مرحله ای اعتبارسنجی این مدل (که با عنوان i-MAPS نام گذاری شده است)، تناسب آن با مقتضیات سازمان های ایرانی معاصر را اثبات می کند. بر اساس این مدل، به مسئولان بهره وری در بنگاه های تولیدی و خدماتی بخش های عمومی و خصوصی کشور توصیه می شود که برای تحقق اهداف غایی خود، به استقرار نظام مدیریت بهره وری با عناصر و مشخصات تبیین شده در مدل حاضر اقدام کنند.

ارزیابی قابلیت اطمینان سیستم های چند جزئی در شرایط وابستگی بین اجزا، یکی از حوزه های مطالعاتی جذاب و با اهمیت در مهندسی قابلیت اطمینان است که محققان در سال های اخیر به صورت جدی به آن توجه کرده اند. معمولاً سیستم های موجود در دنیای واقعی، از اجزای متعددی تشکیل شده اند، به طوری که وابستگی و آثار متقابل بین این اجزا، قابلیت اطمینان کل سیستم را تحت تأثیر قرار می دهد. این مقاله در صدد است تا در یک بررسی جامع، ابعاد مختلف مطالعات انجام شده را برای شناسایی حوزه جدید به صورت ساختار یافته، تحلیل کند. در این مقاله ابتدا اهمیت ارزیابی قابلیت اطمینان سیستم تشریح و سپس انواع وابستگی بین اجزای سیستم ها و رویکردهای مختلف در نظر گرفتن وابستگی بین اجزای سیستم ها بررسی شده است. در این بررسی، روش های ارائه شده در پیشینه، در قالب یک ساختار منسجم و کاملاً جامع از دیدگاه توابع ریاضیاتی، فرض ها، اهداف و نتایج عملکردی، ضعف و قوت، به تفکیک انواع وابستگی بین اجزای سیستم تشریح می شود. در این مقاله ضمن دسته بندی مطالعات انجام شده با رویکردی جدید، بر مبنای نوع سیستم، وابستگی، روش در نظر گرفتن وابستگی و اهداف روش های پیشنهادی و چالش های مختلف برای انجام مطالعات آتی بررسی شده است.

هدف این مقاله، ارزیابی واکنش کشورها در مقابله با کووید-19 برای 16 کشور، که با در نظر گرفتن تفاوت ها در ویژگی های مختلف جمعیتی، فرهنگی و جغرافیایی انتخاب شده اند، در سه دوره متوالی از دی ماه سال 1398 تا آبان سال 1401 است. برای این ارزیابی، از مدل تحلیل پنجره ای، شاخص بهره وری مالم کوئیست و تحلیل پوششی داده ای متغیرهای ورودی کنترل نشدنی در سه دوره 345 روزه، استفاده خواهد شد. مدل تحلیل پنجره ای و تحلیل پوششی داده ای متغیرهای ورودی کنترل نشدنی برای مقایسه کارایی کشورها در چند دوره مختلف استفاده می شود و روش شاخص بهره وری مالم کوئیست، امتیازاتی را برای پیشرفت عملکرد کشورها در طی دوره های متوالی، محاسبه می کند. امتیازات عملکردی محاسبه شده با مدل تحلیل پنجره ای، نشان می دهد در واکنش کشورها تفاوت وجود داشته است و بر اساس نتایج این روش، چین بیشترین و ایتالیا بدترین کارایی را در طول سه دوره داشته اند. نتایج روش شاخص بهره وری مالم کوئیست برای مقایسه پیشرفت عملکردها نیز نشان داد که کشورها، کارایی ها و پیشرفت های متفاوتی دارند. بر اساس نتایج این روش، مالزی بیشترین و سنگاپور کمترین پیشرفت را در طول سه دوره داشته اند. چین با وجود امتیاز بالای کارایی از مدل تحلیل پنجره ای، از شاخص مالم کوئیست و مدل متغیرهای کنترل نشدنی، امتیاز خوبی نگرفته است که این رشد کم و حتی پسرفت این کشور را در طی سه دوره بررسی شده نشان می دهد و مشخص می کند که ایتالیا پیشرفت کرده است، اما با توجه به نتایج تحلیل پنجره ای، این رشد برای کاراکردن عملکرد این کشور، کافی نبوده است. براساس مدل متغیرهای کنترل نشدنی، مصر بهترین عملکرد را داشته است. اگرچه این مدل میان بیشتر کشورها، تمایزی قائل نمی شود.

موجودی مدیریت شده توسط تأمین کننده، یک توانمند ساز برای هماهنگی زنجیره تأمین در نظر گرفته می شود که در آن تأمین کننده، موجودی مشتری را برای بهینه سازی زنجیره تأمین در اختیار می گیرد. با این حال، اجرای موفقیت آمیز موجودی مدیریت شده توسط تأمین کننده بر سطح اعتماد بالا، انتقال دقیق داده ها و تعامل کارآمد بین طرفین متمرکز است. این امر مستلزم به اشتراک گذاری اطلاعات ازطریق ذی نفعان زنجیره تأمین است که به دلیل ترس از افشای این اطلاعات به رقبای خود و شفافیت داده ها، با مقاومت و چالش روبه رویند. این مقاله کاربرد فناوری بلاک چین و پتانسیل آن را برای اجرای موفق موجودی مدیریت شده توسط تأمین کننده بررسی و یک چارچوب بلاک چین را برای هماهنگی تأمین کنندگان و مشتریان پیشنهاد کرده است. این چارچوب شامل یک مدل ریاضی است که در نرم افزار متلب و الگوریتم متاهیورستیک، برای انجام چندین سفارش مشتری و تأمین کننده به صورت متمرکز و غیرمتمرکز حل و در چارچوب بلاک چین تعبیه شده است. این مقاله مطالعات موردی را برای ارزیابی عملکرد مدل پیشنهادی با مشخصه هایی نشان داده است که درباره جزئیات چارچوب بلاک چین آن بحث می کند، همچنین سیستم های متمرکز و غیرمتمرکز را در قالب فناوری بلاک چین با یکدیگر مقایسه کرده است.

سیستم تولید سلولی پویا، یکی از سیستم های تولیدی شناخته شده است که امکان افزایش میزان واکنش پذیری، انعطاف پذیری و چابکی را در تولید ، به منظور رقابت در بازار فراهم می کند؛ ولی با رشد توسعه صنعتی و توجه روزافزون جوامع به میزان مصرف انرژی و شرایط کارکنان در تولید، با چالش جدیدی مواجه شده است؛ به نحوی که باید مباحث پایداری را از همان ابتدا و در طراحی چیدمان تسهیلات بگنجاند. این مقاله یک مسئله بهینه سازی چندهدفه را در یک سیستم تولید سلولی پویا، با در نظر گرفتن میزان مصرف انرژی (الکتریکی) و توجه به ایمنی محیط کار کارکنان بررسی می کند. برای این امر یک مدل جدید، توسعه یافته است که حداقل سازی هزینه های جابه جایی و بازآرایی تسهیلات، حداقل سازی خطرات محیط کار (خطر بالقوه قرارگیری ماشین آلات در مکان خاص) و مصرف انرژی الکتریکی در عملیات تولید محصول را دنبال می کند. به منظور نزدیک شدن مدل به شرایط واقعی، دیگر موضوعات مربوط به محیط واقعی تولید، مانند استخدام و اخراج اپراتورها در هر دوره، آموزش، دستمزد و تخصیص نیز در مدل گنجانده شده است. مدل پیشنهادی با طراحی نمونه هایی در ابعاد مختلف و با استفاده از روش اپسیلون، محدودیت و الگوریتم فرا ابتکاری NSGA-II و MOPSO حل و با استفاده از شاخص های عملکردی (میانگین فاصله از ایده آل، پراکندگی، یکنواختی و زمان پردازش) مقایسه و با استفاده از آزمون T تحلیل شده است. نتایج نشان داد کیفیت جواب های حاصل از الگوریتم NSGA-II نسبت به دیگر روش ها بهتر بوده و از نظر زمان حل، حداقل 2 برابر زودتر از روش اپسیلون محدودیت به جواب رسیده است.

با توجه به ماهیت پرهزینه و مخاطره آمیز پروژه ها و محدودیت منابع در شرکت های دارویی، تصمیم گیری صحیح مدیران برای انتخاب پروژه ها به منظور تشکیل سبد نهایی و اجرای آنها ضروری است. سرمایه گذاری عظیم شرکت ها در دارو، اهمیت این صنعت را بیش از پیش نمایان می کند. شرکت های دارویی با توسعه، معرفی و ساخت داروهای موجود و جدید، در حفظ رقابت پذیری خود می کوشند که این امر مستلزم یک فرآیند مدیریت کارآمد مجموعه داروهاست. به همین جهت، طراحی و انتخاب مجموعه ای بهینه از پروژه های وارد شده به شرکت و با نگاهی کلان تر، طراحی ساختار بهینه مدیریت پورتفولیو پروژه در صنعت داروسازی حیاتی است. در این پژوهش برای طراحی ساختار بهینه مدیریت پورتفولیو پروژه در صنعت داروسازی، شرکت داروسازی دکتر عبیدی برای مطالعه موردی در نظر گرفته شد. ابتدا پژوهش بررسی شد، سپس با استفاده از مرور پیشینه و 4 نظریه نهادی، ذی نفعان، وابستگی منابع و معنابخشی و شاخص های مناسب شناسایی شد. در انتها، وزن هریک از معیارها با استفاده از روش [i]FAHP تعیین و با کمک روش تاپسیس فازی[ii](FTOPSIS)، بهترین نوع ساختار برای صنعت داروسازی منتخب با توجه به اجزای سبد انتخاب شد.   [i] Fuzzy Analytic Hierarchy Process [ii] Fuzzy Topsis