مدیریت تولید و عملیات

در مسئله مکان یابی تسهیلات نامطلوب برخلافِ تسهیلات مطلوب، تا حد امکان سعی می شود تسهیلات دور از مناطق دریافت کننده خدمت استقرار یابند. در این پژوهش درباره مسئله مکان یابی این قبیل تسهیلات بحث شده است. در این مسائل بر اصطلاح «نه در حیاط خلوت من»، تمرکز و به پدیده های اجتماعی اشاره دارد. در این پدیده ساکنان با مکان یابی تسهیلات نامطلوب اطراف خانه هایشان مخالف اند. نمونه هایی از این تسهیلات شامل خطوط انتقال برق و مراکز بازیافت است. به دلیل اینکه درجه آلودگی حاصل از این تسهیلات با عدم قطعیت همراه است، در این پژوهش برای نخستین بار عملکرد این مسئله با در نظر گرفتن عدم قطعیت احتمالی ارزیابی شده است. این مسئله در فضای گسسته در نظر گرفته شده است. در این مسئله سه حالتِ ممکن برای دامنه تغییراتِ این دو پارامتر در نظر گرفته شده است. باتوجه به اینکه ارتباط و میزان اختلاف درجه آلودگی اصلی و حاشیه ای نیز نامشخص است، سناریوها براساس درجه اختلاف این دو پارامتر در نظر گرفته شده اند. با در نظر گرفتن این سناریوها، اهمیت درجه اختلاف این دو پارامتر در مسئله مکان یابی تسهیلات نامطلوب بررسی شده است. در این پژوهش مدل ریاضی مسئله، روش های مواجهه با عدم قطعیت، مدل سازی مسائل برنامه ریزی تصادفی و روش استفاده شده در مسئله درحال مطالعه ارائه شده است. باتوجه به NP-hard بودن مسئله، الگوریتم فراابتکاری شبیه سازی تبرید برای حل مسئله در ابعاد بزرگ پیشنهاد شده است. آزمایشات عددی برای ارزیابی و اعتبارسنجی مدل ریاضی و الگوریتم پیشنهادی در نظر گرفته شده است و عملکرد الگوریتم پیشنهادی در حل مسائل مختلف با الگوریتم ژنتیک موجود در ادبیات مسئله درحال مطالعه، مقایسه و برتری آن ارائه شده است.

سازمان ها برای ارتقای عملکرد خود باید به بهبود فرآیندها توجه داشته باشند. مسئله اصلی حجم زیاد فرآیندها همراه با تنوع وسیع ویژگی های آنها است که باعث افزایش پیچیدگی در روش های بهبود فرآیندها می شود. روش های قبلی به بهبود فرآیندها در حجم زیاد فرآیندها قادر نیستند. رویکرد داده کاوی با شناسایی الگوهای ارزشمند پنهان در حجم زیاد فرآیندها از روش های بهبود پشتیبانی می کند. در این مقاله چارچوبی برای به کارگیری روش های داده کاوی برای استخراج الگوهای ارزشمند پنهان در حجم زیاد فرآیندها با هدف ارائه پیشنهادهای بهبود توسعه داده شده است. برای ارزیابی چارچوب پیشنهادی، مجموعه ای واقعی از فرآیندها به همراه ویژگی های آنها جمع آوری شده است. سپس با الگوریتم های طبقه بندی، خوشه بندی و انتخاب ویژگی ها، الگوهایی با ارزش در حجم زیاد فرآیندها شناسایی شدند. بعد از ارزیابی این الگوها، پیشنهادهای بهبود ازطریق الگوهای شناسایی شده پیشنهاد شده است. نتایج نشان می دهد الگوهای شناسایی شده قادر هستند با ارائه پیشنهادهای بهبود اقدامات بهبود فرآیندها را پشتیبانی کنند.

مدیریت زنجیره تأمین (SCM) ابزاری مناسب برای بهبود هم زمان عملکرد اقتصادی، اجتماعی و محیط است و ارزیابی کارایی آن اهمیت زیادی دارد. روش DEA یکی از روش های مناسب برای ارزیابی SCM است. با در نظر گرفتن زنجیره تأمین به صورت مدل تحلیل پوششی داده های شبکه ای، کارایی زنجیره تأمین با چند مرحله محاسبه می شود. این پژوهش کارایی و بازده به مقیاس (RTS) مدیریت زنجیره تأمین شرکت های تولید رزین را در چارچوب مدل های DEA شبکه ای محاسبه می کند. بازده به مقیاس در دو حالت داده های قطعی و فازی بررسی و مدلی برای ارزیابی مدیریت زنجیره تأمین با استفاده از مدل DEA شبکه ای با داده های فازی پیشنهاد می شود. مدل DEA فازی براساس رویکرد - برش برای اندازه گیری کارایی و تعیین بازده مقیاس زنجیره تأمین به کار می رود. ایده های پیشنهادی برای ارزیابی کارایی و بازده به مقیاس زنجیره تأمین 27 شرکت تولید رزین استفاده شده است. در ارزیابی با داده های قطعی 6 شرکت، کارایِ شبکه ای هستند؛ درحالی که در بررسی با داده های فازی ۳ شرکت، کارایِ شبکه ای هستند. این شرکت ها مدیریت و هماهنگ سازی جریان مواد بین چندین سازمان و در درون سازمان را در بهینه ترین حالت و با رعایت مسائل زیست محیطی انجام داده اند.

موفقیت یا شکست هر سازمان ارتباط مستقیمی با کیفیت استخدام یا به عبارت دیگر نیرویابی، سنجش و جذب منابع انسانی آن دارد. این مقاله قصد دارد ضمن بررسی داده های یکی از مشاغل دانشی، به بهبود فرآیند استخدام آن شغل کمک کند؛ به این واسطه نرخ جذب نیروهای متناسب افزایش و نرخ جابه جایی منابع انسانی کاهش خواهد یافت. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از جنبه ماهیت، مطالعه موردی محسوب می شود. رویکرد این پژوهش، ترکیبی از دو روش محاسباتی DEA و CART است. DEA روشی غیرپارامتریک است که امتیاز کارایی افراد را تعیین می کند؛ اما اطلاعاتی درخصوص جزئیات عوامل مؤثر در کارایی (به ویژه عوامل غیرعددی) ارائه نمی دهد. در پژوهش حاضر، این خلأ با استفاده از روش CART (یک روش داده کاوی) رفع شده است. نتیجه این پژوهش چارچوبی برای ترکیب DEA و CART برای کشف قوانینی در حوزه استخدام کارکنان دانشی، در شغلی خاص و در سازمانی خاص (مؤسسه هدایت فرهیختگان جوان) ارائه کرده است. نتایج نشان می دهد در رابطه با شغل مدنظر، متغیرهای سابقه کار، معدل آخرین مقطع تحصیلی و سن با عملکرد افراد مرتبط اند و درنتیجه ضروری است در فرآیند استخدام های آتی مدنظر قرار گیرند.

هدف این پژوهش، تعیین قیمت های بهینه عمده فروشی و نهایی کتاب های چاپی و الکترونیک، تعیین و مقایسه سود نهایی اجزای زنجیره تأمین کتاب و بررسی مقادیر بهینه تقاضا در کانال های دوگانه است. در این پژوهش تحلیل حساسیتی جامع روی پارامترهای زنجیره تأمین مانند ضرایب کشش تقاضا، میزان گرایش مشتریان به کتاب چاپی، هزینه های تولید انواع کتاب ها و تأثیر آنها بر مقادیر بهینه قیمت ها، تقاضاها و سود نهایی کانال های مختلف انجام شده است. نتایج حاصل برای زنجیره تأمین متمرکز درحالت تقاضای ثابت نشان می دهد اگر ضریب تمایل مشتریان به کتاب چاپی بزرگ تر از 5/0 باشد، قیمت کتاب چاپی بیشتر از قیمت بهینه فروش کتاب الکترونیک خواهد بود. در زنجیره تأمین غیرمتمرکز، قیمت گذاری براساس تعادل استکلبرگ برای مدل های پایه- پیرو انجام شده است. در تقاضای ثابت، قیمت عمده فروشی کتاب های چاپی در مدل های غیرمتمرکز با قیمت فروش نهایی آنها درحالت متمرکز برابر است؛ ولی قیمت فروش نهایی کتاب چاپی در مدل غیرمتمرکز بیشتر از حالت متمرکز است و قیمت فروش کتاب الکترونیک در مدل های متمرکز و غیرمتمرکز با هم تفاوتی ندارد. براساس نتایج، درحالت تقاضای ثابت، یا کتاب الکترونیک نباید به بازار ارائه شود یا اینکه در همان ابتدا هم زمان با نسخه چاپی منتشر می شود؛ ولی درحالت تقاضای کاهشی، کتاب الکترونیک در هر زمانی از دوره عمر محصول انتشار می یابد.

صنایع خودروسازی به دلیل داشتن زنجیره تأمین طولانی و شبکه ارتباطات گسترده میان عناصر متشکله آن با ریسک های بسیاری مواجه اند. شرکت سایپا (یکی از مهم ترین قطب های خودروسازی کشور) در سال های اخیر درزمینه چگونگی شناسایی، اولویت بندی و مدیریت ریسک های موجود در زنجیره تأمین خود با چالش های بسیاری مواجه بوده است؛ به طوری که همواره مقابله با این چالش از اولویت های اصلی پژوهش های این مجموعه بوده است. هدف این پژوهش، شناسایی و ارزیابی ریسک های موجود در زنجیره تأمین شرکت خودروسازی سایپا برای تعیین ریسک های بحرانی و اتخاذ تصمیم مناسب برای هریک از دسته های تعیین شده است. مدل های موجود ارزیابی ریسک، هر ریسک و اثر و اهمیت آن در عملکرد شرکت را به صورت مجرد و بدون توجه به شبکه ارتباطی میان ریسک های مختلف موجود در سیستم بررسی می کنند. ازطرفی این روش ها درصورتی به کار گرفته می شوند که تعداد ریسک های شناسایی شده محدود باشند. در این پژوهش تلاش شده است با تعبیه رویکرد تحلیل شبکه های اجتماعی درقالب گام های مدل ارزیابی ریسک کوزو، رویکرد جدیدی در ارزیابی ریسک ها استفاده شود. بدین منظور، نخست باتوجه به اسناد و مدارک شرکت و مصاحبه با خبرگان و بهره گیری از روش تحلیل تم، ریسک های زنجیره تأمین شرکت سایپا شناسایی شده است. در مرحله دوم، رویکرد تحلیل شبکه های اجتماعی در گام های مدل کوزو پیشنهاد شده است و با استفاده از این رویکرد، کلیدی ترین ریسک ها شناسایی شده اند. درنهایت نتایج حاصل با بهره گیری از ماتریس اهمیت - عملکرد تجزیه و تحلیل و تصمیمات لازم ارائه شده است. باتوجه به نتایج تحلیل، 48 درصد از کل ریسک ها در دسته های مالی- اقتصادی، تأمین کنندگان، اطلاعاتی، و حمل و نقل قرار دارند. 

صنعت داروسازی در ایران دچار مشکلاتی مانند توزیع و زمان بندی نامناسب دارو است که موجب به موقع نرسیدن دارو به بیماران و یا از طرف دیگر حجم عظیم داروهای تاریخ گذشته شده است. همچنین توجه به مسائل زیست محیطی و اجتماعی در کنار مسائل اقتصادی رویکرد جدی برای رسیدن به توسعه پایدار است. در این مقاله برای توزیع دارو در سطح کشور با توجه به میزان تقاضا، توابع هدف اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی در نظر گرفته شده است. هدف این پژوهش طراحی مدلی نوین برای شبکه توزیع دارو منطبق با شرایط کشور است. نوآوری این مقاله نسبت به سایر پژوهش های دیگر داشتن تابع هدف اجتماعی مدل است که انبارهای محلی در مناطق با درصد بیکاری بیشتر انتخاب می شوند و این امر موجب ایجاد اشتغال در مناطق محروم تر می شود. برای اعتبارسنجی، مدل پیشنهادی در شرکت داروپخش اجرا شده است. این مدل Np-hard است و برای به دست آوردن جبهه جواب از الگوریتم های تکاملی سه هدفه و سپس تنظیم پارامتر با روش طراحی آزمایش های تاگوچی استفاده شده است. شرکت های توزیع کننده دارو با استفاده از این مدل قادر به تصمیم گیری های استراتژیک (تعیین مکان های توزیع اصلی و محلی دارو) و تاکتیکی (میزان جریان دارو در شبکه) با کمترین هزینه و زمان، ایجاد اشتغال در مناطق محروم تر و کاهش ایجاد گازهای خطرناک می شوند.

در گذشته معمولاً کانال سنتی یا همان خرده فروش ها برای فروش محصولات استفاده می شد؛ اما با توسعه یافتن تجارت الکترونیک، شرکت ها به فکر ایجاد کانال های فروش دیگری مانند وب سایت ها افتاده اند. باتوجه به وجود دو کانال برای فروش، انتخاب استراتژی مناسب برای قیمت گذاری اهمیت زیادی پیدا کرده است. همچنین در مبحث قیمت گذاری و برنامه ریزی تولید، ریسک فاکتور بسیار مهمی است. در این مقاله از سیاست برون سپاری برای مقابله با ریسک، استفاده و مدل ریاضی جدیدی برای تصمیم گیری هم زمان مباحث قیمت گذاری و برون سپاری در زنجیره تأمین سه سطحی و دوکاناله با وجود عدم قطعیت ارائه شده است. در مقاله ابتدا مدل غیرخطی برای سود زنجیره ارائه شده است؛ سپس باتوجه به پیچیده بودن مدل از روش فراابتکاری شبیه سازی تبرید و مدل سازی احتمالی براساس سناریو برای حل مدل پیشنهادی استفاده شده است. پارامترهای اولیه این الگوریتم با روش تاگوچی تنظیم می شوند. نتایج محاسباتی و تحلیل حساسیت نشان دهنده کارایی روش حل پیشنهادی برای حل مسئله است.

کشور ایران جزءِ کشورهایی است که نرخ وقوع فجایع طبیعی در آن نسبت به برخی کشورها بیشتر است؛ ازاین رو مدیریت زنجیره تأمین بشردوستانه در قبل، حین و بعد از حادثه اهمیت زیادی دارد. ارزیابی عملکرد زنجیره تأمین بشردوستانه یکی از فعالیت های مهم در مدیریت این زنجیره است؛ به نحوی که وضعیت عملکرد را مشخص می کند و بازخورد مناسبی را برای بهبود عملکرد آن فراهم می کند. در مقاله حاضر پس از شناسایی شاخص ها و ابعاد عملکردی زنجیره تأمینِ زلزله ای کشور که در پژوهش دیگری انجام شده است، ازطریق نرمال سازی بارهای عاملی، شاخص ها و ابعاد اهمیت آنها مشخص می شود. سپس برای ارزیابی عملکرد زنجیره تأمین بشردوستانه سه زلزله فاجعه بار اخیر کشور، از رویکرد خاکستری استفاده می شود. برای ارزیابی منطقی و مناسب از دو سناریو در ارزیابی بحث می شود. در سناریوی نخست فقط از اطلاعات سه زلزله منتخب استفاده شده است و در سناریوی دوم پس از تعیین استاندارد در تمام شاخص ها این اطلاعات به صورت زلزله ای فرضی در محاسبات وارد می شود. نتایج نیز برمبنای سناریوی دوم است که سناریوی کامل تری نسبت به سناریوی نخست است؛ بدین صورت که عملکرد زنجیره تأمین بشردوستانه در زلزله های دشتی و اهر (هریس و ورزقان) برابر و بهتر از زلزله بشاگرد است.

هدف این مقاله، ارائه رویکردی مبتنی بر بهینه سازی شبیه سازی برای بهبود عملکرد سیستم تولید سلولی با بهینه سازی تخصیص منابع و تعیین توالی انجام کارها در هر سلول است. از فرضیات در نظر گرفته شده در این پژوهش، احتمالی بودن کلیه پارامترهای مدل، خرابی ماشین آلات و در نظر گرفتن چندین محصول در سیستم تولیدی است. ابتدا متغیرهای کنترل شدنی و پاسخ مسئله براساس هدف پژوهش و شرایط سیستم تولیدیِ درحال بررسی و حدود آنها تعیین شده است. سپس با استفاده از طراحی آزمایش های تاگوچی، سناریوهای آزمایشی براساس ترکیب متغیرهای کنترل شدنی طراحی شده است. بعد از آن با استفاده از شبیه سازی، سناریوهای آزمایشی ارزیابی و متغیرهای پاسخ مربوطه تعیین شده اند. درادامه برای بسط نتایج به کل فضای جواب از شبکه های عصبی مصنوعی استفاده شده است. درپایان سناریوی بهینه با استفاده از روش تحلیل پوششی داده ها مشخص شده است. در آخر عملکرد سناریوی بهینه شناسایی شده با وضعیت فعلی سیستم تولیدی مقایسه و میزان بهبود درصورت پیاده سازی سناریوی بهینه مشخص شده است. برای پیاده سازی رویکرد ارائه شده یک واحد تراشکاری صنعتی در نظر گرفته شده است که از سیستم سلولی استفاده می کند.