محسن روزبهانی

امروزه به دلیل افزایش پیچیدگی ها و عدم قطعیت هایی که سازمان های تولیدی با آن مواجه اند، تولید محصولات با اتفاقات برنامه ر یزی شده/نشده ای روبه رو خواهد شد که در طول چرخه حیات تولید اتفاق می افتد . در این بین، برخی عوامل تأثیر بسزایی در به موفقیت رسیدن یا شکست سازمان دارند و بیشترین اثرگذاری این عوامل، در بروز تأخیر و اختلال در برنامه زمانی تولید و تحویل است. برخی از این عوامل ناشی از ذات صنعت است که کاهش/حذف اثر آنها دشوار است. اثرگذاری بسیاری از عوامل دیگر کاهش می یابد و در مواقعی حذف می شود. پژوهش های مربوط به تولید بیشتر، بر ارائه راهکارهایی برای رفع مسائلی متمرکز است که به تأخیر منجر می شود . نکته مغفول در پژوهش، شناسایی عوامل زمینه ای است که به تأخیر در برنامه تولید و تحویل محصولات منجر می شوند و ارائه چارچوبی جامع برای شناسایی تأخیرها در محیط های تولیدی است. در این پژوهش، به منظور کاهش تأخیرها و بهینه سازی زمان تولید ، عوامل احتمالی ایجاد تأخیر در سازمان های تولیدی را از طریق بررسی پژوهش مربوط به تولید و تحقیقات تجربی شناسایی و رتبه بندی می کند. نتایج تحقیق به شناسایی 28 عامل بروز تأخیر در 5 گروه ساختاری، فرآیندی، مالی، قوانین، شبکه همکاران و منابع منجر شد. همچنین تأخیر در پرداخت های مالی، بی ثباتی اقتصادی، نگهداری و تعمیرات دیر هنگام تجهیزات، بی ثباتی/کاهش بودجه و وجودنداشتن ساختار مدیریت پیکربندی در کل فرآیند تولید، بیشترین تأثیر را در بروز تأخیر و اختلال در برنامه زمانی تولید در سازمان تولیدی مطالعه شده داشتند.

با توجه به ماهیت پرهزینه و مخاطره آمیز پروژه ها و محدودیت منابع در شرکت های دارویی، تصمیم گیری صحیح مدیران برای انتخاب پروژه ها به منظور تشکیل سبد نهایی و اجرای آنها ضروری است. سرمایه گذاری عظیم شرکت ها در دارو، اهمیت این صنعت را بیش از پیش نمایان می کند. شرکت های دارویی با توسعه، معرفی و ساخت داروهای موجود و جدید، در حفظ رقابت پذیری خود می کوشند که این امر مستلزم یک فرآیند مدیریت کارآمد مجموعه داروهاست. به همین جهت، طراحی و انتخاب مجموعه ای بهینه از پروژه های وارد شده به شرکت و با نگاهی کلان تر، طراحی ساختار بهینه مدیریت پورتفولیو پروژه در صنعت داروسازی حیاتی است. در این پژوهش برای طراحی ساختار بهینه مدیریت پورتفولیو پروژه در صنعت داروسازی، شرکت داروسازی دکتر عبیدی برای مطالعه موردی در نظر گرفته شد. ابتدا پژوهش بررسی شد، سپس با استفاده از مرور پیشینه و 4 نظریه نهادی، ذی نفعان، وابستگی منابع و معنابخشی و شاخص های مناسب شناسایی شد. در انتها، وزن هریک از معیارها با استفاده از روش [i]FAHP تعیین و با کمک روش تاپسیس فازی[ii](FTOPSIS)، بهترین نوع ساختار برای صنعت داروسازی منتخب با توجه به اجزای سبد انتخاب شد.   [i] Fuzzy Analytic Hierarchy Process [ii] Fuzzy Topsis

انبوه پروژه ها و پیچیدگی تصمیم گیری در مورد آن ها، همچنین برنامه ریزی و تخصیص منابع محدود سازمان به پروژه های انتخاب شده چالش اساسی است که بسیاری از سازمان های پروژه محور با آن مواجه هستند. در نظر گرفتن همه جنبه های سازمانی در اخذ پروژه ها کلیدی ترین نکته در موفقیت سازمان های پروژه محور است. به همین جهت، انتخاب سبدی از پروژه ها به نحوی که بتواند علاوه بر در نظر گرفتن محدودیت های سازمانی، اهداف و استراتژی سازمان را برآورده سازد، بسیار حیاتی می باشد. به همین جهت در این پژوهش ضمن تاکید بر پیاده سازی فرآیند مدیریت سبد در سازمان ها، مدلی دو مرحله ای برای ارزیابی و اولویت بندی پروژه ها جهت تشکیل سبد بهینه ارائه می شود. با بررسی چرخه حیات پروژه ها، ابتدا 12 شاخص تاثیرگذار در ارزیابی پروژه ها به کمک تحقیقات پیشین استخراج و بعد از تایید 8 شاخص مهم توسط خبرگان، به کمک تکنیک دیمتل فازی تجزیه و تحلیل می شوند و وزن هر شاخص تعیین می گردد. در گام بعدی با بکارگیری تکنیک تاپسیس فازی پروژه های پیشنهادی ارزیابی و اولویت بندی می شوند. در نهایت با در نظر گرفتن توانایی ها، دارایی ها و محدودیت های سازمان، سبد بهینه از پروژه ها تشکیل و به تصویب تصمیم گیرندگان می رسد. با پیاده سازی مدل فوق در یک شرکت عمرانی فعال در پروژه های دولتی و خصوصی مشخص شد که تجزیه و تحلیل روابط میان شاخص ها کمک فراوانی به انتخاب سبد بهینه می کند و زمینه را برای دستیابی به اهداف تعیین شده مهیا می سازد.