نوآوریهای آموزشی

رضایت از مدرسه، به عنوان یک عامل تأثیرگذار بر عملکرد تحصیلی و سلامت دانش آموزان، در چند دهه اخیر مورد توجه روان شناسان قرار گرفته است. در این بین، رویکرد شناختی اجتماعی بندورا زمینه ساز پژوهش های بسیاری بوده است. از این رو، هدف پژوهش حاضر بررسی قدرت تبیین متغیرهای شناختی اجتماعی بر رضایت از مدرسه بود. این مطالعه از نوع توصیفی به روش الگویابی علّی است. جامعه پژوهش، تمامی دانش آموزان سال اول دبیرستان مدارس دولتی شهر ارومیه بودند که از میان آنان 199 نفر پسر و 181 نفر دختر به روش تصادفی چندمرحله ای به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای تعیین حجم نمونه از جدول کرجسی و مورگان استفاده شد. آزمون های عاطفه مثبت، ادراک از جو مدرسه، خودکارآمدی تحصیلی، انتظارات پیامد تحصیلی، اهداف پیشرفت و رضایت از مدرسه اجرا گردید. داده ها با استفاده از روش معادلات ساختاری تحلیل شد. نتایج به دست آمده نشان داد که الگوی ساختاری رضایت از مدرسه، مدلی روا برای جامعه مورد پژوهش است. مسیرهای مستقیم ادراک از جو مدرسه و اهداف پیشرفت بر رضایت از مدرسه مثبت و معنادار بودند و مسیر انتظارات پیامد بر رضایت از مدرسه منفی و معنادار بود. بررسی ضرایب مسیر نشان داد که متغیر اهداف پیشرفت بالاترین اثر را بر رضایت از مدرسه دارد. براساس نتایج حاصل می توان نتیجه گرفت که در شکل گیری و ارتقای رضایت از مدرسه متغیرهای شناختی اجتماعی مؤثرند و از این رو می توان با تمرکز بر آن ها رضایت از محیط آموزشی را بهبود و سلامت دانش آموزان را ارتقا بخشید.

با هدف پیش بینی پیشرفت تحصیلی زبان (فارسی، انگلیسی، عربی) دانش آموزان بر اساس راهبردهای خودمدیریتی و خوش بینی آموزشی معلمان، تعداد 295 معلم زبان (171 مرد و 124 زن) پایه سوم دوره متوسطه به روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی از دبیرستان های دولتی مناطق 1 و 2 آموزش وپرورش شهر اردبیل انتخاب شدند. این افراد به پرسش نامه خوش بینی آموزشی معلم (هوی و همکاران، 2008)، پرسش نامه راهبردهای خودمدیریتی بر اساس مدل انتخاب، بهینه سازی و جبران (مدل SOC) پاسخ دادند. معدل نمرات امتحان نهایی دانش آموزان نیز در سه درس زبان فارسی، انگلیسی، و عربی به عنوان ملاک پیشرفت تحصیلی در نظر گرفته شد. نتایج حاصل از رگرسیون گام به گام نشان داد که راهبردهای خودمدیریتی و خوش بینی آموزشی معلم با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان رابطه مثبت و معنادار داشته و قادر به پیش بینی میزان پیشرفت تحصیلی آنان است. در خوش بینی تحصیلی و راهبردهای مدیریتی معلمان زن ومرد تفاوت معناداری مشاهده نشد. درکل نتایج نشان داد که دانش آموزان معلمانی که خوش بین تر بوده و از راهبردهای خودمدیریتی بیشتری در حرفه خود استفاده می کنند از پیشرفت تحصیلی بالاتری برخوردارند.

هدف از انجام پژوهش حاضر تعیین تأثیر آموزش مستقیم مهارت های تفکر با مدل هالپرن بر مهارت تفکر انتقادی دانش آموزان دبیرستانی است. روش تحقیق از نوع روش نیمه تجربی و طرح دو گروهی با پیش آزمون و پس آزمون بوده است. آزمودنی ها شامل 56 دانش آموز اول دبیرستان شهر یاسوج بودند که 28 نفرشان به عنوان گروه آزمایش، برای آموزش مستقیم مهارت های تفکر، و 28 نفرشان به عنوان گروه شاهد، برای آموزش با برنامه جاری مدرسه، انتخاب گردیدند. ابتدا، پرسش نامه تفکر انتقادی واتسون و گلیزر توسط دانش آموزان دو گروه آزمایش و کنترل تکمیل گردید. در گروه کنترل برنامه درسی معمول مدرسه اعمال شد اما در گروه آزمایش از همان جلسه اول دانش آموزان به پنج گروه 6 5 نفره تقسیم شدند و به مدت ده جلسه خرده مهارت تفکر انتقادی را به صورت مستقیم آموزش دیدند. برای این منظور براساس مدل هالپرن برای گروه های دانش آموزان یک مسئله از زندگی واقعی شان مطرح شد. سپس فرصت کافی برای تفکر و تأمل به آن ها داده شد و در ادامه جلسه اعضای گروه ها پاسخ های خود را برای کلاس مطرح کردند و گروه هایی که پاسخ های درستی دادند، مورد تشویق قرار گرفتند. در پایان هر جلسه در یک برگه محتوای مربوط به هر مهارت به دانش آموزان به صورت روشن و آشکار ارائه و توضیح های لازم داده شد. ابزار به کار گرفته شده در پژوهش، آزمون تفکر انتقادی واتسون گلیزر بوده و جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش تحلیل کوواریانس استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد که آموزش مستقیم مهارت های تفکر انتقادی موجب افزایش مهارت های تفکر انتقادی در گروه آزمایش شد. اهمیت مهارت های تفکر برای کسب موفقیت تحصیلی در مقطع دبیرستان و همچنین در محل کار، بعد از تحصیل در دوره متوسطه، و زندگی روزمره باعث می شود که استفاده از روش های مکمل آموزش ضرورتی روشن باشد. 

مؤسسات و سازمان ها و دستگاه های اجرایی با هر مأموریت، رسالت، اهداف و چشم اندازی که دارند نهایتاً در یک قلمرو ملی یا بین المللی عمل می کنند و ملزم به پاسخگویی به مشتریان، ارباب رجوع و ذی نفعان هستند. در نظام آموزش و پرورش نیز دبیرستان ها از این قاعده مستثنا نیستند. منظور از ارزشیابی عملکرد، فرایندی است که به وسیله آن دستگاه مورد نظر و کارکنان آن در فواصل معینی و به طور رسمی، مورد ارزیابی قرار می گیرد.  در سه دهه اخیر الگوهای مختلفی برای ارزشیابی آموزشی تدوین و ارائه شده است که یکی از بهترین آن ها مدل تحلیلِ پوششی داده هاست که در آن از مدل های ریاضی تحقیق در عملیات استفاده می شود. این مدل ها مجموعه ای از فعالیت های آموزشی پژوهشی و خدماتی را به عنوان شاخص های ورودی و خروجی در نظر می گیرند و باتوجه به میزان اهمیت و تأثیرگذاری هر یک از شاخص ها در مجموعه عملکرد، نسبت مجموع موزون خروجی ها بر مجموع موزون ورودی ها به عنوان میزان کارایی واحدهای تصمیم گیرنده محاسبه می شود. در این مقاله با استفاده از تحلیل پوششی داده ها، کارایی 15 واحد آموزشی در دوره دبیرستان در منطقه 5 آموزش و پرورش تهران مورد ارزیابی قرار گرفته که در دو حالت بازدهی به مقیاس ثابت و بازدهی به مقیاس متغیر محاسبات انجام پذیرفته است که نتایج به دست آمده از محاسبه کارایی نشان می دهد که از مجموع 15 دبیرستان مورد بررسی در 8 دبیرستان با کارایی و در 7 دبیرستان با ناکارایی مواجه می باشیم. همچنین رتبه بندی کارایی دبیرستان های منطقه 5 آموزش و پرورش، نقاط ضعف و قوت هر یک از گروه ها و وضعیت استفاده از منابع نیز بیان شده است.

هدف اصلی این مقاله، توضیح و تبیین ضرورت تلفیق آموزش و پرورش عمومی و فنی و حرفه ای و ارائه چارچوبی برای تلفیق این دو مؤلفه است. مسئله اصلی نگارنده فقدان فهم روشن از تلفیق و نداشتن چارچوب نظری درباره ضرورت (توجیه علمی، اقتصادی و اجتماعی) درهم تنیدن آموزش عمومی و آموزش های فنی و حرفه ای و فراهم نبودن شواهد متقاعدکننده درباره شیوه مناسب تلفیق بود. روش این پژوهش، کیفی از نوع مطالعه اسنادی است. با توجه به مفاهیم و تلویحات مطالعات مربوط به حرفه گرایی جدید، به نظر می رسد تلفیق آموزش عمومی با آموزش های فنی و حرفه ای می تواند به غنای هر دو نوع آموزش بینجامد و عموم دانش آموزان از آن بهره مند شوند. شالوده آموزش های فنی و حرفه ای را آموزش و پرورش عمومی تشکیل می دهد و همه جمعیت دانش آموزی (نه گروهی خاص) به این شالوده نیاز دارند. بنابراین، تلفیق دو نوع آموزش یاد شده اجتناب ناپذیر به نظر می رسد. درهم تنیدن آموزش فنی و حرفه ای و آموزش عمومی یک راهبرد تربیتی است که قضاوت درباره مفید بودن آن نیازمند محک تجربی است. در حالی که، در سطح بین المللی یک حرکت کلی به سوی تلفیق به روشنی دیده می شود، در کشور ما اندیشه تلفیق در حال شکل گیری است.

هدف پژوهش حاضر، تحلیل محتوای کتاب درسی هدیه های آسمان پایه ششم ابتدایی (تألیف1391) و میزان انطباق آن با مبانی قرآن کریم و سند تحول بنیادین آموزش وپرورش است. روش پژوهش تحلیل محتوا از نوع توصیفی است و فرمت های تحلیل محتوا مورد تأیید سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی قرار گرفته است. جامعه آماری پژوهش کتاب درسی هدیه های آسمان پایه ششم دوره ابتدایی بوده و نمونه آماری نیز کل جامعه در نظر گرفته شده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش آمار توصیفی استفاده شده است.  نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد از 33 هدف تدوین شده در این کتاب، به ترتیب، 45/5 درصد اهداف چند بخشی، 4/24 درصد اهداف صحیح ، 2/15 درصد اهداف چند سطحی و همچنین از بین حوزه های یادگیری، به حیطه شناختی به خصوص به طبقه دانش، بیش از سایر حیطه ها و طبقات یادگیری توجه گردیده و ارجاع به آیات قرانی مطلوب بوده است. در نهایت با عنایت به سند تحول بنیادین آموزش وپرورش، اهداف تدوین شده در کتاب مذکور، در محورهای جدول طراحی اهداف کتب درسی برای بعضی از اهداف تفصیلی برنامه درسی ملی به اهداف کمتری اشاره شده و یا به کلی محتوا و اهدافی در کتاب منظور نشده است.

هویت ملی را می توان بالاترین سطح هویت جمعی، و عاملی در راستای وحدت و انسجام ملی در درون جامعه دانست. یکی از عوامل بسیار مهم در انتقال و حفظ هویت ملی به نسل جوان، نظام آموزش و پرورش و یکی از طرق اشاعه این مهم، حضور مؤلفه های هویت ملی در برنامه درسی مدارس است. پژوهش حاضر با هدف بررسی حضور مؤلفه های هویت ملی در کتاب های زبان فرانسه در دوره های راهنمایی، دبیرستان و پیش دانشگاهی انجام شده است. روش تحقیق اسنادی و با استفاده از تکنیک تحلیلی کمّی و کیفی صورت پذیرفته است. در این تحقیق، این مؤلفه ها در ابعاد ملی، فرهنگی، مذهبی، جغرافیایی، سیاسی، قومی و خرده فرهنگ ها و نمادهای ملی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. نتایج پژوهش نشان می دهد که محتوای کتاب های درسی زبان فرانسه در ایران، به گونه ای متعادل و متوازن به بیان شاخص های هویت ملی نپرداخته اند و تنها گاه در یک یا چند کتاب شاهد عدم حضور یک یا چند بُعد از ابعاد هویت ملی هستیم. به علاوه، مؤلفه های هویت ملی در کتاب های دوره دبیرستان- پیش دانشگاهی پررنگ تر از دوره راهنمایی است، هرچند که حضور این مؤلفه ها در دوره راهنمایی انسجام و روند پیوسته تری دارد. بنابراین ضروری است محتوای کتاب های درسی زبان فرانسه پیش از آموزش فراگیر، از منظر مؤلفه های هویت ملی مورد بازنگری قرارگیرند تا زمینه مناسبی برای رشد هویت ملی نسل جوان فراهم گردد.