۱.
کلیدواژه‌ها:
جبر و اختیار أمربین الأمرین توحید افعالی فاعلیت انسان کلام شیعه
یکی از مسائل دشوار مبحث جبر و اختیار، چگونگی تفسیر نظریه «امرٌبینَ الامرین» و جمع فاعلیت مطلقه الهی در صحنه نظام عالم با فاعلیت مختارانه انسان در افعال خویش است. ادله عقلی و وجدانی و نیز آیات قرآنی بر تاثیر هر دو یعنی خداوند و انسان در فعل اختیاری انسان گواهی می دهند. اما چگونگی تأثیر دو فاعل مختار در فعل واحد، و پیچیدگی های فراوان مسئله، بسیاری از تقریرها و تمثیل های بسیط کلامی أمربین الأمرین را با مشکل ناکارآمدی و نارسایی در تبیین مواجه ساخته است؛ به طوری که این قرائت ها در مواجهه با این مسئله، غالباً به سوی تفویض کشیده می شوند و از عهده تعیین و تبیین نقش حق تعالی در فعل اختیاری انسان برنمی آیند. در مقاله حاضر، بعد از تحلیل آیات مربوط به مسئله و شواهد نقلی نظریه امربین الامرین، تفسیرهای متکلمان از این نظریه در هفت دسته کلی مورد تحلیل و نقد قرار گرفته و میزان کارآیی آنها در پاسخ به مسئله فوق، ضعیف ارزیابی شده است.
۲.
کلیدواژه‌ها:
فخررازی ایمان کفر اختیار فاعل بالاراده
فخررازی بر این باور است که حصول ایمان و یا کفر در انسان تنها به وسیله ایجاد مستقیم و بی واسطه خداوند است. به این دیدگاه، نظریه «خلق الایمان و الکفر» می گوییم. در این مقاله ابتدا مهم ترین ادله فخر رازی برای اثبات این نظریه، توسط نگارنده، به روش تحلیل محتوا و با استدلال های عقلی مورد نقد و بررسی قرار گرفته و معلوم شده است که هیچ یک از 7 دلیل او صحیح نیست. سپس تفسیرهایی که او تحت تأثیر این دیدگاه ارائه کرده، مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. به این منظور تمامی آیاتی که وی تحت تأثیر این دیدگاه، برخلاف معنای ظاهری تفسیر کرده است، جمع آوری شده و با توجه به سایر آیات، لوازم و پیامدهای تفسیرهای رازی و معنای ظاهری الفاظ، صحت و سقم برداشت های او توسط نگارنده، معین شده و این نتیجه به دست آمده است که هیچ یک از 12 تفسیر فخر رازی (که تحت تأثیر نظریه مذکور ارائه شده است) صحیح نیست.
۳.
کلیدواژه‌ها:
ویلیام مویر حضرت محمد (ص) وحی اسلام
از آغازین سال های ظهور اسلام و گسترش آن در سرزمین های مسیحی نشین، موضع گیری متفاوتی نسبت به اسلام و به خصوص پیامبر(ص) گرفته شد و عمده این مواضع، قالب مقابله داشت. پس از قرن هفدهم میلادی، با ترجمه قرآن به زبان های اروپایی و پیدایش کرسی های زبان عربی، تا حدودی زمینه نگاه متعادل تر نسبت به زندگانی پیامبر(ص)، فراهم شد، اما پیدایش هژمونی استعمار در قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم، محققان جدیدی را به عرصه آورد که با وجود تجهیز به سلاح علم، انگیزه های استعماری دول خود را تأمین می کردند. ویلیام مویر، یکی از مهم ترین نمایندگان استعمار است که کتاب وی با عنوان زندگانی محومت ، از جمله منابع مورد استفاده اسلام شناسان محسوب می شود. در مقاله حاضر، پس از بیان نظریات مویر درباره وحی، با استفاده از استدلال های عقلانی و صحت سنجی روایات، بدان پاسخ داده شده است. نتایج، نشان داد که مویر، به گزینش روایات ساختگی روی آورده و با حذف برخی از روایات و برگرداندن معنای آن، تنها براساس پیش فرض ذهنی خود عمل کرده است.
۴.
کلیدواژه‌ها:
وجود واجب الوجود الهیات فلسفی ابن سینا فارابی هنری گنتی
در این مقاله با استفاده از روش تحلیلی تطبیقی بیان می کنیم که ابن سینا در نظام مابعدالطبیعی خود پیشرو الهیات فلسفی می باشد. وی با تحلیل عقلی وجود بما هو وجود، وجود واجب الوجود را اثبات می کند. سپس با تأمل در وجود واجب الوجود به اثبات صفات واجب و از تحلیل صفات واجب به اثبات افعال واجب الوجود می پردازد. با تکیه بر چنین رویکردی ضمن اینکه می توان الگوی فکری ابن سینا را در حوزه الهیات فلسفی مطرح کرد، به منتقدان فلسفه ابن سینا که وی را متکلم پنداشته یا فلسفه وی را صرفاً در چارچوب فلسفه ارسطو قرار می دهند، پاسخ داد. در آخر بررسی می شود که ابن سینا در سیر فلسفی خویش برای ارائه راه جدید در الهیات یعنی الهیات فلسفی تا چه اندازه مدیون فارابی است؟ و تا چه حدی در آرای خداشناختی هنری گنتی فیلسوف مسیحی قرن سیزدهم تأثیر گذاشته است؟
۵.
کلیدواژه‌ها:
زبان قرآن زبان دین رازآلودگی وصف ناپذیری فهم ناپذیری تجهیل تعطیل
آیه هفتم سوره آل عمران از «دسته بندی کلان آیات قرآن به محکمات و متشابهات و علم به تأویل آنها» سخن گفته که مدلول آن مورد مناقشه مفسران و متکلمان بوده است. برخی از ایشان در اثر تفسیری که از واژه «متشابه» داشته اند، زبان قرآن را در بخش متشابهات آن، فهم ناپذیر یا رازآلوده خوانده اند. پژوهش حاضر با روشی توصیفی تحلیلی به معناشناسی «متشابه» در آیه مذکور و بررسی دلالت آن بر فهم ناپذیری یا رازآلودگی زبان قرآن، از منظر ابن تیمیه و تأثیرپذیری وی از سلف از جمله احمد بن حنبل می پردازد. ابن تیمیه از چهره های سرشناس و تأثیرگذار جهان اسلام است. برخی از جریان های معاصر چون سلفی گری و وهابیت تحت تأثیر تفکرات او قرار دارند که این خود مهم ترین دلیل برای بازخوانی و بررسی مبانی فکری و علمی ایشان است. گردآوری و جمع بندی دیدگاه ابن تیمیه از منابع دسته اول و انسجام بخشی به آن در ساختاری نوین و نشان دادن تأثیرپذیری ابن تیمیه از احمد بن حنبل در دیدگاه خود از ویژگی های بارز این اثر می باشد. ابن تیمیه ضمن رد هرگونه رازآلودگی و وصف ناپذیری زبان قرآن در بخش متشابهات، دیدگاه های مذکور را برگرفته از عدم فهم صحیح واژه «متشابه» و خلط بین معانی «تأویل» می داند.
۶.
کلیدواژه‌ها:
وحی رؤیاهای رسولانه سروش وحی رسالی مغالطات
یکی از نظریات ارائه شده در پدیدارشناسی وحی، نظریه «رؤیاهای رسولانه» سروش است. این نظریه، وحی را گزارشات پیامبر از رؤیاهای وی می داند. پژوهش حاضر، این نظریه را از جهت توجیه و لوازم خودگفته نظریه پرداز، بدون پرداختن به دیگر لوازم و نتائج منفی آن، نقد و بررسی کرده است. به نظر می رسد مهم ترین اشکال نظریه، مربوط به مقام توجیه و ذکر دلایل ناکافی در اثبات مدعای اصلی آن یعنی رؤیاانگاری وحی است. این نظریه در مقام توجیه مرتکب مغالطات متعددی چون «خلط نسبت»، «دلیل نامربوط» و «تعمیم شتاب زده» شده است و جامعیت لازم را در رجوع به منابع و تحلیل ساختاری قرآن ندارد. علاوه بر اینکه با نظرات دیگر سروش، چون نظریه بسط تجربه نبوی در تعارض است. این نظریه نه تنها فواید برشمرده نظریه پرداز را ندارد؛ بلکه در عینِ نگشودنِ پیچیدگی های موجود در تفسیر قرآن، خود در غموضِ «تعبیر» افتاده است و نه تنها معضلات کلامی را حل نکرده است، بلکه معضلات جدیدتری چون چگونگی حجیت رؤیاهالای رسولانه ایجاد کرده است.
۷.
کلیدواژه‌ها:
توحید حاکمیت رابطه حقیقی حکومت بشری اعتباری
یکی از مراتب توحید افعالی، توحید در حاکمیت است. با رجوع به مباحث عقلی حکمای متقدم، علی الخصوص حکمای اسلامی تعاریف نزدیک به هم از حکومت بشری و انواع آن به چشم می خورد. هدف از نگارش این مقاله تحلیل و بررسی رابطه این دو عنوان از منظر فلسفه وکلام اسلامی و ارائه تعریفی دقیق از رابطه حقیقی و اعتباری (مجازی) بین توحید در حاکمیت باولایت (حکومت) بشری است. در این مقاله به تفصیلِ جایگاه توحید در حاکمیت با استخراج از منابع فلسفه و کلام اسلامی پرداختیم و مسلمات اعتقادی در کلام اسلامی را بررسی نمودیم؛ لذا مفهوم واقعی حکومت بشری را این گونه به دست آوردیم که رابطه اصیل حکومت و ولایت بشری در طول توحید در حاکمیت بوده و یک رابطه مستقیم و اصیل است و حاکم بشری اگر همان حاکمی باشد که واجب تعالی تعیین کرده است، حکومت بشری بالاصاله، مطابق با واقع و در طول آن قرار دارد. درغیر این صورت حکومتی، غیر مطابق با واقع و کاذب است. به طور کلی این مقاله مشخص می نماید که حکومت بشری یکی از شئونات توحید در حاکمیت و از لوازم موحّد بودن به این مقوله است.
۸.
کلیدواژه‌ها:
وهابیت سلفی گری نوگرایی پارادوکس نقل گرایی انکار تأویل
تحقیق حاضر درصدد است پارادوکس های وهابیت در خصوص چالش بزرگی که بین تحفظ به ظواهر و سیره سلف از یک سو، و پذیرش پیشرفت های بی وقفه و اجتناب ناپذیر بشری است، تبیین و شواهد این امر ارائه شود. پژوهش حاضر در گردآوری اطلاعات از روش کتابخانه ای و در استنتاج از روش توصیفی تحلیلی بهره برده است. یافته ها حاکی از آن است که تناقض ها و ابهامات زیادی در بسیاری از جنبه های زندگی اجتماعی و فعالیت های اسلامی در عربستان وجود دارد که برخی از آنها عبارتند از: تناقضات گذشته گرایی با گذشته زدایی، نگرش به جایگاه زن، نگرش به حجاب، برخورد با دستاوردهای تمدن جدید و مواجهه با انتخابات و دموکراسی. ماحصل پژوهش حاضر این است که منشأ همه این پارادوکس ها، واپس گرایی، انعطاف ناپذیری و عقل زدایی آیین وهابیت و تأکید بر نقل گرایی و مخالفت با مظاهر تمدن جدید و انکار تأویل، است که بر نگرش و اصول فکری جریان سلفی گری حاکم است.
۹.
کلیدواژه‌ها:
الهیات شیعه فطرت نجات ایمان عمل صالح ملاصدرا
نجات بشر، یکی از دغدغه های مهم ادیان الهی است، با این وصف آیا نجات اخروی انسان، صرفاً وجه برون ذاتی دارد یا علاوه بر آن و حتی مقدم بر آن، دارای وجه درون ذاتی (فطری) هم می باشد؟ این مقاله در صدد است به روش توصیفی تحلیلی، ربط وثیق میان فطرت و نجات از نگاه ملاصدرا را تبیین کند. برای این منظور پس از بیان مختصر مفهوم فطرت و چیستی نجات، با ارائه چهار دلیل: 1. همپوشانی امور فطری سرنوشت ساز با مؤلفه های نجات، 2. اصل تطابق و تفاهم عقل و شرع، 3. فطری بودن توحید و تقوی و عرضی بودن کفر و فسق در موجود انسانی، 4. خاستگاه مشترک نجات جویی و کمال طلبی انسان، به توجیه نحوه ابتناء آموزه نجات بر فطرت در اندیشه صدرا پرداخته شده است. ماحصل تحقیق حاضر این است که اگر نسل بشر به فطرت مستقیم و اصیل خود بازگشت نموده و از تشخیص عقل سلیم و گرایش قلب سلیم تبعیت کند، همین حدّاقل آموزه های فطرت می تواند دستمایه نجات او شود. چه، فطرت در ادبیات شیعه، به مثابه برنامه درون ذاتی نجات انسان (پیامبر باطنی) تلقی شده است.
۱۰.
کلیدواژه‌ها:
ابن تیمیه استغاثه استمداد ارواح اولیا توسل
توسل به معنای واسطه قرار دادن شیءای، عملی و یا شخصی در پیشگاه خداوند، با هدف تقرّب به حضرت حق، دارای اقسامی است. ابن تیمیه ضمن پذیرش برخی از اقسام آن، توسل به ارواح اولیا را بدعت، شرک و غیرمشروع دانسته، و متوسلین به ارواح را محدورالدم معرفی می کند. ایشان، چون از یک سو در حوزه کشف معارف دین، نقل گرای افراطی، و در حوزه معنی شناسی، ظاهرگرا هستند، و برای صحابه، تابعین و تابعین تابعین مرجعیت علمی قائلند، و از سوی دیگر برداشت نادرستی از مفهوم «توحید، شرک و عبادت» دارند، و به پیش فرض های سایر مسلمان ها توجه ندارند، از این رو برخلاف اکثریت مسلمان ها توسل به ارواح را غیرمشروع می دانند. در مقاله پیش رو با استفاده از روش اسنادی، تحلیلی به بررسی دیدگاه ایشان پرداخته شده، و براساس کاوش های صورت گرفته در منابع معتبر اهل سنت و شیعه مشروعیت توسل به ارواح اولیا ثابت شده است.
۱۱.
کلیدواژه‌ها:
معرفت حکمت صدرایی پوزیتیویسم علم حضوری تصور تصدیق معناداری گزاره های دینی
پوزیتیویسم، در دو چهره کنتی و منطقی، مدعی انحصار معرفت به امور محسوس و موهوم یا بی معنا بودن مفاهیم و گزاره های متعلق به امور متافیزیکی اعم از فلسفی، دینی و اخلاقی است. این مکتب در فرایند و ابعاد معرفت بشری از پاسخگویی به منشأ تصورات، منشأ تصدیقات و قلمرو معرفت ناتوان بوده و راه به شکاکیت می برد؛ اما حکمت صدرایی با دقت های عقلی عمیق بر مفهوم معرفت، علاوه بر ارائه معیار قاطع در تعریف معرفت، ملاک تقسیم آن به حضوری و حصولی، احکام معرفتهای تصوری و تصدیقی را تبیین کرده است. براساس این مکتب، معرفت های تصوری و تصدیقی هم منشأ حسی و هم منشأ فراحسی دارند و به تبع این، مفاهیم و گزاره های فراحسی، ازجمله معرفتهای دینی و اخلاقی، قابل درک، تبیین و اثبات صدق می باشند. پژوهش حاضر براساس آراء موجود در منابع دو مکتب، محورهای یادشده را در دیدگاه دو مکتب بررسی و در نهایت معناداری، ارزش و عقلانیت معرفتهای دینی و فراحسی را در حکمت صدرایی ارائه کرده است.
۱۲.
کلیدواژه‌ها:
تاریخمندی عرفی گرایی دین معنویت شریعت العشماوی
امروزه جریانی نواندیش در جهان عرب، در پی فروکاهیِ دین به معنویت است. این جریان به صورت نرم از سنّت و شریعت دینی گذر کرده و دینِ منهای احکام اجتماعی سیاسی را بر دینِ برخوردار از این احکام ترجیح داده است. محمد سعید العشماوی (1932 2013م) از جمله نمایندگان این رهیافت است. او با اتخاذ رهیافت تاریخمندانه به قرآن، بشری دانستن الفاظ قرآن، و محدود کردنِ اعتبار سنّت نبوی و قوانین فقهی به زمان حضور پیامبر(ص)، تقریری دنیوی از دین در جهان اسلام ارائه داده است. این مقاله با روشی تحلیلی و استنادی، در پی سنجش و نقد مداخل ورود وی به این رهیافت عرفی است. یافته های تحقیق نشان می دهد ناسازواری هایی درونی در اندیشه های وی وجود دارد که نقض غرض از سوی خدای حکیم، نفی جاودانگی دین، بی نیازیِ کامل انسان از دین، نفی نزول دفعی قرآن، و انکار عصمت پیامبر در دریافت و ابلاغ وحی، از جمله آن هاست. این موارد، رهیافت العشماوی در حوزه دین شناسی را با چالش مواجه ساخته است.
۱۳.
کلیدواژه‌ها:
پیامبران ابعاد بشری قرآن فرا بشری وحی
پرسش اصلی نگاشته حاضر چیستی نگاه قرآن به ویژگی های فرابشری پیامبران الهی است. چرایی طرح این مسئله به اندیشه برخی مستشرقان و دگراندیشان در نفی ویژگی ها و توانایی های فرابشری و ماورایی انبیاء و ارجاع این ویژگی ها به غلوِ غالیان بازگشت دارد. بر این اساس، پژوهشِ نظری و بنیادی پیش رو می کوشد با روش تحلیل متن و رویکرد تحلیل داده ها و یافته های قرآنی، به واکاوی دیدگاه های راجع به ابعاد فرابشری پیامبران پرداخته و ضمن تاکید بر جوهر بشری پیامبران، امتیاز ایشان از سایر افراد بشر را در جنبه معنوی جست وجو کند. تبیین و نقد قرائت های مطرح شده از چیستی ابعاد فرابشری انبیاء در قرآن محور مقاله پیش رو را شکل می دهد. با اثبات ژرفای اندیشه فرابشری انبیاء در نگاه اصیل قرآنی، خوانش مقابل ناموجه می شود. برآیند این تحلیل نشان دهنده بهره مندی انبیا از اوصاف فرابشری همساز در منطق وحی دارد.
۱۴.
کلیدواژه‌ها:
ائمه (ع) اباحی گری شریعت گریز صوفیان گمانه سقوط تکلیف
یکی از جریان هایی که اندیشه اصیل اسلامی را به مخاطره انداخته، جریان شریعت گریزِ اهل اباحه است. گمانه های این جریان که بعضا در میان برخی از مسلمانان خود را نشان داده و به ترک ظواهر شریعت توسط ایشان منجر شده، با اصول و مبانی اندیشه های شریعت گرای ائمه اثنی عشر(ع) همخوان نیست. پژوهش حاضر که با بهره گیری از شیوه توصیفی- تحلیلی سامان یافته، به این نتیجه رسیده که اباحی گری های مدعیان تصوف و عرفان، عمدتاً ناشی از گمانه های انحرافی ازجمله تصور برداشته شدن تکلیف در صورت رسیدن به یقین، تأویل واجبات و محرمات، گمانه حلول و اتحاد و گمانه های ملامتیه بوده است. با استناد به سیره پیشوایان و آموزه های دینی از جمله: تأکید دائمی بر انجام عبادات، احکام شرعی و ترک گناهان، تأکید بر نادرستی تأویلات اباحی گونه، برخورد با گمانه های ملامتیه و نفی اتحاد بدن عارفان با خداوند می توان نادرستی گمانه های شریعت گریزِ مدعیان تصوف را به اثبات رساند.
۱۵.
کلیدواژه‌ها:
انسان انسان پژوهی کلام کاربردی روش شناسی کلام اسلامی
انسان پژوهی دینی در عین توان محاجه با رویکرد فراگیر اومانیسم، می تواند الگویی از انسان محوری الهی با هویت معرفتی حی متاله را عرضه نماید. این تحقیق به نقش انسان پژوهی در گسترش کلام کاربردی پرداخته و با روش توصیفی - تحلیلی و با رصد میدانی آن را در حکم یکی از اصول اساسی دین نگریسته است. این ایده در فرآیند نیازمحورانه یعنی ناظر به شبهات رایج در جامعه اسلامی در کنار حقایقی مانند بومی سازی، به روز بودن و کارآمدی از ایده به واقعیت پیوست. تحلیل انواع روش انسان پژوهی از جمله مباحث اساسی است که این پژوهش به تبیین، ارزیابی مزایا و کاستی ها و پیشینه ای از پژوهش در هرکدام از آن ها پرداخته و خود رویکرد پنجمی به نام انسان شناسی تلفیقی را به آنها افزوده است و زمینه را برای یک پژوهش فراگیر و کاربردی در رسیدن به یک روش شناسی مناسب در تبیین ماهیت، ابعاد و مبانی هویت معرفتی انسان زمینه سازی نماید.
۱۶.
کلیدواژه‌ها:
جهان تاریخی قرآن روابط رخداد ها عالم غیب عالم مادی کلام تاریخی
شناخت بستر وقوع حوادث و رویداد های تاریخی و محدوده و وسعت آن، که جهان تاریخی را سامان می دهد در مطالعات تاریخی و زندگی بشری از اهمیت بسزایی برخوردار است، توجه به دامنه تاثیر رفتارهای تاریخی انسان در عوالم مختلف علاوه بر اثر تربیتی بر فرد و جامعه، به نوبه خود در ساخت فرهنگ و تمدن الهی موثر است. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی در بررسی گزاره های تاریخی، تفسیری و با رویکرد کلام تاریخی بر آن است تا وسعت جهان تاریخی و روابط حاکم بر آن را از منظر قرآن مشخص نماید. یافته ها نشان می دهد که جهان تاریخی قرآن علاوه بر عالم مادی که بستر اعمال و رخداد های انسانی است، عالم غیب را نیز در بر می گیرد، عالم غیبی که دارای اضلاعی همچون عالم آخرت، عالم ملکوت و عالم امر است را. بنابراین هر رخدادی درعالم مادی، بازتابی درعالم غیب دارد و بالعکس هر رخداد مربوط به انسان در عالم غیب، در عالم مادی تاثیر می گذارد.
۱۷.
کلیدواژه‌ها:
صورت حیات عرف خاص زمانبندی جمعی بودن آگاهانه بودن نسبیت
مدخلیت تغییرات فرهنگی و اجتماعی در پویایی افهام و استفهام معناشناختی واژگان و گزاره های شرعی و کلامی، پرسشی را فرا می آورد که این پژوهش در صدد پاسخ به آن است. از این روی، با رویکردی تطبیقی و مقایسه ای به بررسی اشتراکات و افتراقات دو نظریه مرتبط با موضوع پژوهش یعنی تئوری صورت حیات ویتگنشتاین و عرف خاص فقاهتی پرداخته ایم. توضیح اینکه مقاله حاضر با تلفیق روش های کتابخانه ای و تحلیل محتوای متن، به واکاوی متون اجتهادی و فقاهتی شیعی و سنی در مورد مصطلح عرف خاص پرداخته است و پس از ایضاح مصطلح مزبور، آن را با تفسیری از تئوری صورت حیات مورد تطبیق قرار داده است. در نتیجه گیری پژوهش، وجوه اشتراکی که عبارتند از زمانبندی، جمعی بودن، آگاهانه بودن و وجه افتراقی «نسبیت» بدست آمده است. در نهایت با تحلیل ثانوی وجه افتراقی، امکان نادیده گرفتن آن _ بر اساس تدریجی بودن تغییر و تحولات عرفی در پویایی معانی شرعی و اعتقادی و تجویز پویایی مزبور از سوی شرع _ مورد بررسی قرار گرفته است .
۱۸.
کلیدواژه‌ها:
رجعت بازگشت مردگان علمای شیعه قیامت حشر ظهور
رجعت از اعتقادات اختصاصی شیعه امامیه است. در این بازگشت اولیای بزرگ الهی همانند پیامبر اسلام(ص)، امیرالمومنین(ع) و سیدالشهدا(ع) حضور دارند. آیاتی از قرآن و روایات شریف به عنوان مستندات این نظریه مطرح شده است که به بررسی آنها در مقاله پیش رو پرداخته شده است و نظرات دانشمندان فرق اسلامی مورد استشهاد و نقد قرار گرفته است. اصل رجعت مورد قبول اکثر علمای شیعه است ولی در جزئیات آن اختلاف نظر وجود دارد و تاویلهایی نیز برای انصراف از معنای متبادر مطرح شده که در متن مقاله واکاوی شده است. فرضیه معهود مشیر به بازگشت عده ای از وفات یافتگان صالح و طالح است و دارای خدشه دلالتی است و نظریه تاویلی مبنی بر بازگشت دولت و گفتمان اهل بیت(ع) در حکومت حضرت حجت(عج) با ظواهر و مفاد روایتهای انبوه ناسازگار است. یافته های این پژوهش نظریه معهود رجعت را به عنوان اخبار غیبی و ملاحم بدون دلایل توجیهی، تایید می کند.
۱۹.
کلیدواژه‌ها:
انسان جوادی آملی فرضیه تکامل داروین
فرضیه تکامل داروین(فرگشت) همواره مورد تضارب آراء صاحب نظران عرصه علم ودین بوده است . در این میان آیت الله جوادی آملی با تکیه بر مبانی عقلی اصالت وجود، تشکیک وجود و حرکت جوهری و مبانی تفسیری چون آفرینش انسان نخستین از عناصر ارضی و تدریجی بودن خلقت انسان به ارزیابی این فرضیه می پردازد. مساله مقاله تحلیل نظریه ی داروین با تکیه بر انتقادات آیت الله جوادی آملی در سه حوزه هستی شناسی، معرفت شناسی و زبان شناسی با روش توصیفی است . مهم ترین رهیافت های این مقاله عبارتند از: در حوزه هستی شناسی عبارتند از امتناع علیّت تضاد برای حرکت ، عدم فاعلیت شی برای حرکت ، عدم غایت مندی حرکت تکاملی ، امتناع عقلی و تجربی انقلاب در ذات انسان، عدم انحصار ابزار معرفت به حس ، عدم سرایت نامحدود دستاوردهای تجربی به معارف غیر تجربی و عدم تساوی ارزش گزاره های تجربی با عقلی. از نتایج زبان شناسی می توان به خلط فرضیه غیر یقیینی با نظریه ثابت عقلی و عدم تصرّف فرضیه تکامل داروین در ظاهر متون دینی در رابطه با کیفیت پیدایش انسان اشاره نمود .
۲۰.
کلیدواژه‌ها:
واجب الوجود صفات کمالی عینیت بساطت امکان ترکیب
یکی از قواعد مهمی که که از دیرباز مورد توجه فلاسفه بوده است قاعده « واجب الوجود بالذات واجب من جمیع الجهات» است؛ حکمت متعالیه به این قاعده توجه ویژه دارد و با نگاهی متفاوت از پیشینیان بدان پرداخته است . این مقاله با روش تحلیلی توصیفی به بررسی این مسئله پرداخته است که معنا، ادله و لوازم فلسفی این قاعده در حکمت متعالیه چیست؟ و در پی این بررسی، اثبات شده است که ملاصدرا علاوه بر توجه به لوازم الهیاتی این قاعده که تا پیش از او، از آنها غفلت شده بود با استدلالی نو و متفاوت از استدلال پیشینیان به اثبات مفاد قاعده پرداخته است و علاوه بر ثمراتی که حکمای گذشته برای آن برشمرده-اند عینیت ذات و صفات کمالی را از این قاعده استفاده کرده است . همچنین در این مقاله به برهان های جدیدی که شارحان حکمت متعالیه بر قاعده اقامه کرده اند و پاسخ های آنان از اشکالات براهین قاعده، توجه شده است . .
۲۱.
کلیدواژه‌ها:
امامت ولایت تشریعی دلیل عقلی دلیل نقلی دلیل ویژه
مسئله اصلی این مقاله، ارائه شیوه ای ویژه در اثبات امامت است. امامت حضرت علی (ع) با ادله نقلی، اعم از آیات و روایات متواتر و امامت دیگر ائمه (ع) از راه ادله نقلی اثبات می شود. اما از نظر نگارنده، اثبات امامت هر یک از امامان معصوم(ع)، راهها و شیوه هایی غیر از ادله نقلی نیز دارد. این ادله بسیار است و می توان به روش های گوناگونی برای اثبات امامت آن حضرات استدلال کرد. مجموع استدلال های اقامه شده یا استدلال هایی که قابل ارائه است یا نقلی اند یا عقلی. می توان از راه دلیل عقلی به شیوه عقلی مستقل و شیوه عقلی غیرمستقل استدلال هایی پرشماری اقامه کرد. در این نوشتار با استفاده از آسان ترین استدلال های عقلی، به واکاوی و اثبات مسئله اصلی می پردازیم. آشکار است که بحث درباره ولایت، به دلیل نقش ویژه آن در حیات انسانی و علوم اسلامی، ضروری و البته کاربردی است.
