روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران (اندیشه و رفتار)

هدف : هدف از انجام این پژوهش مقایسه ابعاد سرشتی- منشی در بیماران مبتلا به اضطراب جدایی بزرگسالی با افراد سالم بود. روش : طرح پژوهش حاضر علی- مقایسه ای بود. نمونه پژوهش شامل 200 نفر از دانشجویان دختر مشغول به تحصیل در دانشگاه های تهران و شاهد بود که به روش در دسترس انتخاب شدند. شرکت کنندگان با استفاده از پرسش نامه 27 سؤالی تشخیص اضطراب جدایی بزرگسالان ( ASA-27 )، مصاحبه بالینی ساختار یافته برای نشانگان اضطراب جدایی بزرگسالان ( SCI-SAS ) و پرسشنامه سرشتی- منشی TCI مورد ارزیابی قرار گرفتند. برای تحلیل داده ها از آزمون آماری تحلیل واریانس چندمتغیری ( MANOVA ) استفاده شد. یافته ها : نتایج این مطالعه نشان دادکه افراد مبتلا به اضطراب جدایی بزرگسالی در مقایسه با افراد سالم، نمرات بالاتری در ابعاد آسیب گریزی و پاداش وابستگی (001/0> p ) و نمرات پایین تری در ابعاد خودراهبری (001/0> p ) و همکاری کسب نمودند (01/0> p ) که این تفاوت از لحاظ آماری معنی دار بود. نتیجه گیری : ابعاد سرشتی- منشی شخصیت در تشدید و تداوم خصوصیات بالینی اختلال اضطراب جدایی بزرگسالی نقش دارد.

هدف: این پژوهش با هدف مقایسه واکنش افراد متأهل ، به تعارض زناشویی در طول سه نسل اخیر زنان و دو نسل اخیر مردان انجام شد. روش : پژوهش حاضر، از نوع مطالعه کیفی بود و جامعه آماری آن، کلیه افراد متأهل متعلق به سه نسل از ساکنین تهران در سال 1392 بودند. نمونه گیری، در دو مرحله و به صورت در دسترس و هدفمند انجام شد. داده های پژوهش از طریق مصاحبه عمقی با 9 نفر در هر گروه نسلی (نسل اول، دوم و سوم زنان و نیز نسل دوم و سوم مردان) که جمعاً شامل 45 نفر بودند، به دست آمد. این مصاحبه ها در گروه زنان، با مراجعه به محل زندگی و در گروه مردان، به صورت تلفنی انجام گرفت. سپس داده ها با روش تحلیل محتوا کدگذاری شدند. یافته ها: در این پژوهش، اطلاعات از طریق مصاحبه با 9 دختر، 9 مادر و 9 مادربزرگ جمع آوری شد که میانگین سنی این سه گروه به ترتیب 27، 49 و 71، انحراف معیار سنی آن ها به ترتیب 5/2، 7/4 و 1/6 و دامنه تغییرات سنی آن ها به ترتیب 6، 14و 20 بود. هم چنین فرآیند مصاحبه با 9 پسر و 9 پدر نیز صورت گرفت که میانگین سنی این دو گروه نسلی 28 و 45، انحراف معیار آن ها 2/1 و 3/6 و دامنه تغییرات سنی آن ها 4 و 19 بود. پس از تحلیل داده ها، میزان اجتناب از تعارض در نسل دوم، بیش تر از نسل سوم مشاهده شد. هم چنین مردان اجتناب کم تری را در مقایسه با زنان در طرح موضوعات تعارض برانگیز گزارش کردند. نتیجه گیری: به نظر می رسد که عواملی مانند تفاوت سنی، چرخه زندگی و تفاوت در استاندارد های افراد، بر نوع رفتار آن ها در حین تعارض زناشویی اثرگذار است.

هدف: این پژوهش با هدف بررسی کیفیت زندگی سالمندان مبتلا به دیابت و ارتباط آن با هوش هیجانی انجام شد. روش : این پژوهش یک مطالعه مقطعی از نوع همبستگی- توصیفی است که بر روی 85 سالمند مبتلا به دیابت مراجعه کننده به کلینیک دیابت بیمارستان شریعتی تهران انجام شد. برای بررسی کیفیت زندگی از پرسش نامه کیفیت زندگی سالمندان لیپاد و برای سنجش میزان هوش هیجانی از پرسش نامه هوش هیجانی شرینک استفاده شد. داده های به دست آمده توسط نرم افزار SPSS-16 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته ها : یافته های پژوهش نشان دادند که میانگین نمره کلی کیفیت زندگی و هوش هیجانی سالمندان مبتلا به دیابت، در حد متوسط به بالا هستند. کیفیت زندگی سالمندان مرد نسبت به سالمندان زن و هم چنین هوش هیجانی سالمندان مرد نسبت به سالمندان زن در سطح بالاتری قرار داشت. کیفیت زندگی با سطح تحصیلات، وضعیت تأهل و مسکن رابطه معناداری داشت (05/0> p )؛ ولی بین کیفیت زندگی با سن و وضعیت اقتصادی، رابطه معناداری وجود نداشت (05/0< p ). هوش هیجانی با سطح تحصیلات، وضعیت تأهل و مسکن رابطه معناداری داشت (05/0> p ) اما بین هوش هیجانی با سن و وضعیت اقتصادی رابطه معناداری وجود نداشت (05/0< p ). به طور کلی نتایج نشان داد که بین هوش هیجانی و کیفیت زندگی سالمندان مبتلا به دیابت (01/0 p < و536/0= r ) همبستگی مثبت وجود دارد. نتیجه گیری : با توجه به ارتباط معنادار بین هوش هیجانی و کیفیت زندگی سالمندان مبتلا به دیابت، در صورت تمرکز و برنامه ریزی بر هوش هیجانی و ابعاد آن در سالمندان مبتلا به دیابت، می توان بستر مناسبی برای ارتقای کیفیت زندگی آنها فراهم نمود.

هدف : پژوهش حاضر، با هدف بررسی پدیده نادیده انگاری کاذب از دو جنبه بینایی و بازنمایی، و ارتباط آن با اختلال توجه در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنیا طراحی شد. روش: یک گروه 30 نفری از بیماران مبتلا به اسکیزوفرنیا به صورت نمونه گیری در دسترس و یک گروه 30 نفری از افراد سالم انتخاب شدند. از چهار آزمون برای بررسی نادیده انگاری استفاده شد: آزمون تعیین نقطه وسط خط؛ آزمون تعیین عدد وسط یک زوج عددی؛ آزمون علامت زدن ستاره ها و آزمون انداختن ذهنی تاس. برای ارزیابی توجه، دو آزمون ساخت دنباله (الف و ب) و آزمون جایگزینی نماد/ارقام به کار رفتند. یافته ها : افراد بهنجار به صورت معنادار، سوگیری به سمت چپ را در دوآزمون تعیین نقطه وسط خط (نمره منفی) و تعیین عدد وسط یک زوج عددی (نمره منفی) نشان دادند، امّا این یافته در بیماران مشاهده نشد. میانگین سوگیری در آزمون تعیین نقطه وسط خط، ارتباط مثبت معنادار با زمان انجام آزمون ساخت دنباله (الف) داشت و میانگین سوگیری در آزمون تعیین عدد وسط یک زوج عددی، ارتباط مثبت معنادار با ساخت دنباله (ب)،و ارتباط منفی معنادار با آزمون جایگزینی نماد/ارقام داشت. نتیجه گیری : نتایج پژوهش، حاکی از فقدان احتمالی پدیده نادیده انگاری کاذب و وجود نابهنجاری در عدم تقارن طبیعی نیم کره های مغزی در بیماران اسکیزوفرن است.

هدف : پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بین وسواس مرگ با روش های مقابله مذهبی، سبک های دلبستگی به خدا و عمل به باورهای دینی انجام گرفت. روش : طرح پژوهش حاضر از نوع همبستگی بود. نمونه شامل 347 نفر از دانشجویان دانشگاه پیام نور استان آذربایجان شرقی بود که به روش تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. شرکت کننده ها به مقیاس های وسواس مرگ، عمل به باور های دینی معبد، مقابله مذهبی و سبک های دلبستگی به خدا پاسخ دادند. داده ها با استفاده از روش رگرسیون چند متغیری همزمان تحلیل شد. یافته ها : از بین متغیرهای مورد بررسی، مقابله مذهبی منفی و سبک دلبستگی ناایمن به خدا، بیشترین سهم را در تبیین وسواس مرگ داشتند (001/ p<0 ). نتیجه گیری : کسانی که خدا را بیشتر به عنوان منبعی تنبیه کننده تصور می کنند تا منبعی از عشق و نیز کسانی که در پذیرش خداوند به عنوان پایگاه امن دچار تردید و اضطراب هستند، وسواس مرگ بیشتری را تجربه می کنند.

هدف : پژوهش حاضر با هدف بررسی ویژگی های روان سنجی مقیاس خودسنجی بیش فعالی و نقص توجه بزرگسالان( ASRS ) در ایران انجام شد. روش : پژوهش از نوع توصیفی- پیمایشی (اعتباریابی) بود. ابتدا، نسخه فارسی پرسش نامه ( ASRS ) به روش ترجمه و ترجمه معکوس تهیه شد. سپس این نسخه به همراه پرسش نامه اختلال بیش فعالی و نقص توجه بزرگسالان کانرز ( S:S (CAARS- ، پرسش نامه نگرش به اعتیاد و مواد مخدر و پرسش نامه تکانش گری بارت، در یک نمونه شامل340 نفر از مراجعه کنندگان به مراکز درمانی و مشاوره شهر مشهد، در سنین 18 تا 45 سال (190 مرد و 150 زن) که به روش خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شده بودند، اجرا شد . جهت سنجش روایی تشخیصی، این پرسش نامه در دو گروه سالم (30 نفر) و مبتلا به ADHD بزرگسالی (30 نفر) نیز اجرا شد. برای تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS و Amos graphic استفاده شده است. یافته ها : نتایج تحلیل همبستگی نشان داد که ASRS با پرسش نامه تکانش گری بارت (566/ 0 r= و 01/0> p ) و مقیاس نگرش به مواد(45/ r=0 و 01/0> p ) رابطه همگرا و با پرسش نامه کانرز رابطه همزمان دارد (67/ r=0 و 01/0> p ). نتایج تحلیل عاملی تأییدی نشان داد که تمامی 18 سوال، از بار عاملی مناسبی برخوردار هستند. هیچ یک از سؤال ها حذف نشدند. دو عامل نقص توجه، بیش فعالی/ تکانش گری تأیید شدند. پایایی پرسش نامه نیز به روش آلفای کرونباخ 87/0 به دست آمد. علاوه بر این، نتایج تحلیل تمایزات نشان داد که میزان حساسیت ( ASRS ) با نقطه برش 50 برای تشخیص ADHD بزرگسالان، 70 درصد و میزان ویژگی این پرسش نامه 99 درصد هستند . نتیجه گیری : پرسش نامه مقیاس خودسنجی بیش فعالی و نقص توجه بزرگسالان ( ASRS ) از روایی و پایایی مناسبی برای ارزیابی مشکلات بیش فعالی در بزرگسالان برخوردار است.

هدف : این پژوهش با هدف بررسی ویژگی های روان سنجی نسخه فارسی مقیاس فاصله اجتماعی و مقیاس خطرناک بودن جهت بررسی انگ بیماری های شدید روانی انجام شد. روش : در این مطالعه توصیفی از نوع اعتبارسنجی، 200 نفر از افراد شاغل در حرفه های بهداشت روان، با روش نمونه گیری تصادفی، از بیمارستان روان پزشکی رازی انتخاب شدند. این افراد دو مقیاس فاصله اجتماعی و خطرناک بودن را تکمیل کردند. برای بررسی پایایی از روش های همسانی درونی و آزمون- بازآزمون استفاده شد. روایی سازه و محتوایی این دو مقیاس نیز بررسی گردید. یافته ها : ضریب آلفای کرونباخ برای دو مقیاس فاصله اجتماعی و خطرناک بودن به ترتیب 92/0و 96/ 0 و ضریب پایایی بازآزمایی به ترتیب 89/0و 88/0 به دست آمد. روایی محتوایی این دو مقیاس نیز به ترتیب 75/0و 77/0 بود. نتایج تحلیل عاملی نشان داد که مقیاس فاصله اجتماعی و مقیاس خطرناک بودن هر دو دارای یک ساختار تک عاملی هستند. عامل طرد اجتماعی، 76/0از واریانس مقیاس فاصله اجتماعی و عامل خطرناک بودن، 74/0از واریانس مقیاس خطرناک بودن را تبیین نمودند. نتیجه گیری : نتایج این مطالعه حاکی از روایی و پایایی قابل قبول نسخه فارسی مقیاس فاصله اجتماعی و مقیاس خطرناک بودن است. بنابراین می توان از این دو مقیاس جهت بررسی انگ بیماری های شدید روانی در ایران استفاده کرد.

هدف : هدف مطالعه حاضر بررسی ساختار عاملی و پایایی نسخه فارسی "مقیاس تاب آوری وگنیلد و یانگ" در جمعیت نوجوانان مقیم مراکز شبانه روزی بود. روش : مقیاس با توجه به شیوه وایلد و همکاران به فارسی ترجمه و ترجمه معکوس شد و روایی محتوا و روایی صوری آن برحسب آرا صاحب نظران در زمینه های مختلف پرستاری، روان شناسی و رفاه اجتماعی و نوجوانان مقیم مراکز شبانه روزی تعیین شد. نمونه گیری به روش در دسترس و براساس ویژگی های ورود به مطالعه انجام شد و 223 نفر مورد بررسی قرار گرفتند. با استفاده از تحلیل عاملی تأییدی و اکتشافی، روایی سازه ابزار بررسی شد و جهت بررسی همسانی درونی ضریب آلفای کرونباخ محاسبه گردید. جهت تعیین ثبات، از آزمون مجدد به فاصله دو هفته استفاده شد. یافته ها : نتایج تحلیل عاملی تأییدی (نوبت اول)، نشان دهنده عدم تأیید دو عامل در نسخه فارسی بود. تحلیل عاملی اکتشافی وجودپنج عامل را تأیید کرد که80/43 درصد واریانس را تبیین می کردند. برازش مناسب داده ها با مدل پنج عاملی نسخه فارسی با انجام تحلیل عاملی تأییدی (نوبت دوم) نشان داده شد. ضریب آلفای کرونباخ کل ابزار 77/0بود و ضریب همبستگی درون طبقه ای بین دو بار اجرای مقیاس به فاصله دو هفته 90/0 (001/0 p< ) محاسبه گردید. میانگین نمره تاب آوری نوجوانان 01/11± 41/84 بود که در سطح متوسط ارزیابی گردید. نتیجه گیری : نسخه فارسی مقیاس تاب آوری می تواند ابعاد مختلف تاب آوری را در نوجوانان مقیم مراکز شبانه روزی اندازه گیری کند و از روایی و پایایی مناسب برخوردار است.

مقدمه این نوشتار، به تاریخچه انستیتو روانپزشکی تهران از زبان رؤسا ی آن می پردازد. پیش از ورود به بحث، مختصری درباره ساختار انستیتو و نحوه شکل گیری آن می آید. در سال های قبل از پیروزی انقلاب، «انجمن توانبخشی» متولی امور توانبخشی معلولان، بیماران روانپزشکی، معتادان و عقب ماندگان ذهنی کشور بود. با ریاست دکتر ایرج سیاسی از سال 1352، فعالیت های بهداشت روان انجمن توانبخشی رنگ و بوی تازه ای گرفت و واحدهای آموزش و پژوهش آن رونق پیدا کرد. واحد آموزش انجمن توانبخشی، «انستیتو» نامیده می شد و ریاست آن با دکتر کیومرث فرد بود. تاریخچه این فصل از حیات انستیتو به روایت دکتر ایرج سیاسی خواهد آمد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در اردیبهشت 1358 دکتر احمد محیط به عنوان رئیس واحد آموزش انجمن توانبخشی (انستیتو) منصوب شدند. در همان سال انجمن توانبخشی منحل شد و با همت و پشتکار دکتر محیط، واحدهای آموزشی و پژوهشی آن، در دل ساختار جدیدی به نام «انستیتو روانپزشکی تهران» قرار گرفت. دکتر محیط 11 سال رئیس انستیتو بود تا اینکه در سال 1369 دکتر سید احمد واعظی به جایگزینی ایشان به ریاست انستیتو منصوب شد. شرح این دوران از تاریخچه انستیتو از زبان دکتر احمد محیط نوشته می شود. سال 1371، دکتر جعفر بوالهری رئیس انستیتو روانپزشکی تهران شد و کماکان در این سمت است. با همت و پیگیری او انستیتو روانپزشکی تهران در سال 1392 به «دانشکده علوم رفتاری و سلامت روان» با چهار دپارتمان «روانپزشکی جامعه نگر»، «اعتیاد»، «بهداشت روان» و «روانشناسی بالینی» - با حفظ نام انستیتو روانپزشکی تهران- تبدیل شد. تاریخچه این تغییر و تحول همراه با شرح مبادی، دلایل، ضرورت، رسالت، سختی ها و چشم اندازها از زبان دکتر جعفر بوالهری تهیه شده است. تاریخچه پایه گذاری انستیتو روانپزشکی تهران در اواخر سال 1352، مرحوم دکتر سید شجاع الدین شیخ الاسلام زاده، وزیر رفاه و بهداری وقت و مؤسس انجمن توانبخشی، طی تماس تلفنی به دکتر ایرج سیاسی پیشنهاد کرد تا برای طرح برنامه جامعی مشتمل بر روانپزشکی، اعتیاد و عقب ماندگی ذهنی به ایران بیاید. او که در آن زمان در سمت استاد در دانشگاه پیتزبورگ در پنسیلوانیای آمریکا مشغول به کار بود، بی درنگ و با اشتیاق این پیشنهاد را پذیرفت و بعد از گرفتن مرخصی یک ساله، عازم تهران شد. پس از بررسی وضعیت موجود، در عرض سه ماه برنامه ای بالغ بر 150 صفحه آماده کرد و به رؤیت وزیر وقت رساند. بر اساس این برنامه، تربیت روانپزشک در کوتاه مدت و تربیت روان پرستار، روانشناس و مددکار اجتماعی در بلندمدت مقرر شد. دکتر شیخ الاسلام زاده، پس از مطالعه برنامه، از دکتر سیاسی دعوت کرد تا برای اجرایی شدن این برنامه، در سمت قائم مقام وزیر و به عنوان رئیس انجمن توانبخشی مشغول به کار شود. لازم به ذکر است که در آن زمان، انجمن توانبخشی علاوه بر مسؤولیت توانبخشی معلولین، وظیفه خدمت به تمامی بیماران مبتلا به اختلالات روانپزشکی، معتادان و عقب ماندگان ذهنی کشور را بر عهده داشت. در سال 1353، تنها 120 روانپزشک در کشور وجود داشت، آن هم فقط در شهرهای تهران، شیراز، مشهد و اصفهان؛ و این روانپزشکان اغلب در بخش خصوصی فعالیت می کردند. در آن زمان بیماران را از شهرستان ها می آوردند و در بیمارستان رازی می گذاشتند و می رفتند. تعداد محدودی روانپزشک که دانشگاه تهران تربیت می کرد جوابگوی نیاز کشور نبود. بنابراین هسته اصلی برنامه پیشنهادی، وابسته به شتاب سیستم در فراهم کردن نیروی انسانی متخصص بود که قسمتی از آن، بی واسطه و از طریق انجمن توانبخشی قابل حصول بود. به هر حال، برای قسمت عمده آن، یعنی تربیت نیروی متخصص روانپزشک، نیاز به کسب مجوز از وزارت علوم بود. در قسمت اول، بیش از 40 نفر کارشناس روانشناسی استخدام و پس از گذراندن یک دوره آموزش فشرده سه ماهه، برای یاری رساندن به روانپزشکان، به بیمارستان روانپزشکی رازی اعزام شدند. دکتر سیاسی می گوید: «کسب مجوز تربیت دستیار روانپزشکی که در انحصار وزارت علوم بود، دست کمی از عبور از هفت خوان رستم نداشت». پس از ارائه فرم های اولیه به وزارتخانه، مراحل متعدد و سختی، از جمله ارائه رزومه تمام روانپزشکانی که در آموزش نقش داشتند، ریز تمام عناوین درسی و نام مدرس آنها، جزئیات تمام برنامه های سه ساله، خصوصیات داوطلبان قابل پذیرش و جزئیات دسترسی به بیماران و انواع تشخیص ها طی شد. رفت و آمد به وزارت علوم چهار ماه به طول انجامید و سرانجام آخرین ایراد، یعنی لزوم حضور روانپزشک اطفال، با آمدن سه روانپزشک اطفال، یک نفر از انگلستان و دو نفر از ایالات متحده آمریکا برطرف شد. در تمامی این مراحل، مخالفت شدید گروه روانپزشکی دانشگاه تهران به مدیریت دکتر هاراطون داویدیان وجود داشت. دکتر داویدیان معتقد بود که فقط دانشکده پزشک