مطالعات فرهنگ - ارتباطات (نامه پژوهش فرهنگی سابق)

سه گانة «اخراجی ها» از مهم ترین فراورده های فرهنگ مردم پسند در حوزة دفاع مقدس است. اخراجی ها را می توان پرفروش ترین داستان دفاع مقدس دانست. هرچند مضمون اصلی هر کدام از قسمت های سه گانة اخراجی ها متفاوت است، شخصیت های اصلی این سه گانه ثابت اند. این پژوهش با مبنا قرار دادن روایت شناسی ساختارگرا و با استفاده از الگوی مشارکت کنندگان «گریماس»، به دنبال یافتن فراز و فرودهای نقش رزمنده در روایت سه گانة اخراجی هاست. در هر فیلم در سه پی رفت، جایگاه سه نوع رزمنده مشخص شده و به تغییرات موقعیت رزمندگان مخلص، رزمندگان فرصت طلب و رزمندگان اخراجی در جایگاه های فاعل، یاری دهنده و بازدارنده توجه شده است. بررسی مجموع فراز و فرودهای سه نوع شخصیت رزمنده در سه گانة اخراجی ها، نشان می دهد که بر خلاف عنوان فیلم اخراجی ها، این رزمندگان مخلص هستند که در جایگاه محوری روایت قرار دارند و نه رزمندگان اخراجی. رزمندگان مخلص در پی رفت نهایی هر کدام از قسمت های سه گانه روایت فیلم، در جایگاه فاعل قرار می گیرند و داستان حول نقش آنها به پایان می رسد.

هدف این تحقیق، شناسایی گرایش به تجددگرایی و نگرش به مراسم ازدواج و آثار آن در واسطه های گزینش همسر و نگرش به مهریه است که با نام «تجددگرایی و همسرگزینی؛ تحقیقی مقایسه ای در بین زنان مناطق 1 و 11 شهر تهران» در سال 1388 انجام شده است. نظریه کارکردگرایی ساختاری به مثابه چارچوب نظری انتخاب شد و روش تحقیق، شیوه پیمایش است. انتخاب نمونه به روش نمونه گیری تصادفی صورت گرفته و حجم نمونه 285 نفر است که از این میان 165 نفر مربوط به منطقه 1 و 120 نفر متعلق به منطقه 11 است. فرضیه های این تحقیق بررسی رابطه بین نقش واسطه ها و انتخاب فردی و مراسم ازدواج و نگرش به مهریه با میزان گرایش افراد به تجددگرایی است که در نتایج آزمون فرضیه ها مشخص شد در کل بین تجددگرایی و همسرگزینی رابطه معناداری وجود دارد، زیرا هرچقدر متغیر مستقل افزایش می یابد، نقش واسطه های انسانی در انتخاب همسر و برپایی مراسم ازدواج کم رنگ می شود، ولی نگرش به مهریه و انتخاب فردی کمترین رابطه را با تجددگرایی داشته است.

موبایل به منزله یکی از فناوری های نوین و تأثیرگذار ارتباطی هم اکنون حضوری ناخوانده، ولی فعال در بین نوجوانان و جوانان دارد و در فضاهای آموزشی بسیاری، سنن و آموزه های تعلیم و تربیت سنتی را به چالش می کشد. در این راستا، مطالعه درباره رابطه میان استفاده از موبایل و جامعه پذیری مدرسه ای دانش آموزان، درواقع ردیابیِ یکی از مسائل اجتماعیِ بالقوه ای است که نه تنها در جامعه ما، بلکه در ملل دیگر نیز به تدریج توجه و تمرکز محققان و کارشناسان ـ و البته مسئولان و برنامه ریزان اجتماعی ـ را به خود معطوف کرده است. در پژوهش حاضر به منظور بررسی رابطه میان نحوه استفاده از موبایل با جامعه پذیری مدرسه ای از نظریه های جامعه شناسانی چون: «مانوئل کاستلز»، «هانس گسر»، «اینگلهارت» و دیگران استفاده کرده و در انجام تحقیق از روش پیمایشی بهره برده ایم. یافته های پژوهش نشانگر آن است که در مجموع بین الگوی استفاده از موبایل با توجه به ابعادی چون: شدت و میزان استفاده، نوع نگرش و استفاده (ابزاری یا بیانگر)، موقعیت های استفاده (مناسب یا نامناسب) و سابقه استفاده از موبایل با میزان جامعه پذیری مدرسه ای رابطه معنادار وجود دارد.

این مقاله به تحلیل سازوکار قالب سازی شناسه های تصویر در شبکه اجتماعی برخط یاهو٣٦٠ و بازتاب آن در ذهن مخاطبان می پردازد. به طور روشن تر باید اشاره کنیم که این مقاله به تحلیل انگاره سازی های هویتی در پرتو شیوه زندگی بازنمایی شده در جامعه مجازی ایرانی از طریق تحلیل نشانه شناختی می پردازد. به لحاظ نظری چنین تحلیلی در قالب ملاحظه های نظری «بودریار» درباره «حاد واقعیت» و شبیه سازی قرار می گیرد. همچون بودریار، ما نیز در این مقاله دنیای معاصر ایرانی را دنیای دیداری و مجازی در نظر می گیریم. مطالعه هایی که به صورت تجربی انجام داده ایم، نشان می دهد که در تعریف تصویر شیوه زندگی ایرانی، «شبیه سازی» جای «بازنمایی» نشسته و واقعیت به حاد واقعیت بدل شده است. روش شناسی این کار نیز در قالب تفسیری و با استفاده از کاربرد نشانه شناسی است. ارتباط صمیمی با فضای شبکه های مجازی در مقایسه با سایت های اینترنتی، باورپذیری این شبکه ها را افزون می کند و موجب تسری این تصویر سازی های غیرایرانی در زندگی روزمره ایرانی خواهد شد. این امر لزوم پر کردن خلأ تعریف تصویر زندگی ایرانی را گوشزد می کند که ما در این مقاله بخشی از آن را انجام داده ایم.

طراحی پیام های سلامت مقوله ای میان رشته ای است که از حوزه ارتباطات سلامت و مطالعه های نوین ارتباطات و آموزش بهداشت نشئت گرفته است. آنچه در این مقاله بدان پرداخته ایم، بررسی میزان تأثیر پیام های سلامت بر مخاطبان تلویزیون است. پرسش مهم مقاله این است که چگونه رسانه ای مانند تلویزیون از طریق تولید و پخش پیام ها و اطلاعات سلامت محور، منجر به تغییر رفتار در فرد می شود؟ به این اعتبار، حوزه مربوط به تأثیر پیام در این پژوهش، رفتار مخاطبان است. پیام های سلامت در این پژوهش به پیام هایی اطلاق می شوند که مستقیم یا غیرمستقیم (در قالب فیلم ها، سریال ها و سایر برنامه های تلویزیون) به بحث سلامت فردی و اجتماعی مردم از جمله: سبک زندگی سالم، پیشگیری و یا درمان بیماری ها می پردازند. برای سنجش تأثیر این دسته از پیام ها بر مخاطبان، نمونه آماری را با حجم 600 نفر از میان شهروندان بالای 15 سال تهرانی انتخاب کرده ایم. روش این پژوهش پیمایش است. از مهم ترین یافته های پژوهش این است که پیام های سلامت تلویزیون برای تغییر رفتار در فرد کافی نیستند و ارتباطات میان فردی نقش مکمل را برای پیام های رسانه ای دارند.

در مقاله حاضر نحوه بازنمایی تحولات داخلی ایران در سال 1388 را در شبکه تلویزیونی «بی بی سی فارسی» بررسی کرده ایم. در این مقاله کوشیده ایم با استخراج محورهای گفتمان غالب بازنمایی شده، روند و ابعاد رویکرد جریان سازی در قالب خبر و برنامه های خبری این شبکه، تبیین راهکارهای رسانه ای آن در قالب گفتمان رسانه حرفه ای و ابعاد گفتمان هژمونیک این رسانه را در خلق گفتمان های القایی برای مخاطبان واکاوی کنیم. برخی از مهم ترین محورهای جریان سازی رسانه ای بی بی سی فارسی در سال 1388 عبارت اند از: القای نقض حقوق بشر و آزادی های مدنی در ایران، القای ناکارآمدی دولت و نظام، تقویت جریان های مخالف و تعمیق شکاف سیاسی در ایران. در این مقاله مستند، برنامه ها و گزارش های خبری شبکه بی بی سی و مصادیق و مستندهای این جریان سازی ها را توضیح داده ایم. به نظر می رسد مهم ترین نشانه ها و دال های محوری گفتمان شبکه بی بی سی فارسی در قبال ایران در سال 1388، بحران مشروعیت در جمهوری اسلامی ایران و نیز تهدیدهای ایران است.

این مقاله با هدف بررسی بازنمایی فرهنگ رضوی در سینمای ایران، به معرفی اجمالی و مرور مـهم تریـن فیلم های ساخته شده درباره فرهنگ رضوی در کشورمان در سال های پس از انقلاب اسلامی می پردازد. در بررسی متمرکزتر موضوع، فیلم سینمایی کیمیا را به عنوان یکی از فیلم های مهمی که در بخش زیادی از آن ارتباط معنوی با امام رضا (ع) در کانون توجه فیلم ساز قرار گرفته، تحلیل کرده ایم. در بررسی این فیلم که در زمره فیلم های مربوط به دفاع مقدس نیز به شمار می رود، نگارنده از روش کیفی تحلیل نشانه شناختی بهره گرفته و در به کارگیری تحلیل نشانه شناختی برای بررسی فیلم از الگوی «رولان بارت» در تحلیل رمان «بالزاک» استفاده شده و صحنه هایی از فیلم که مستقیم در ارتباط با موضوع این مقاله بوده، گزینش و بررسی شده است.