گروه های ویژه

نمایش ۹۰۱ تا ۹۲۰ مورد از کل ۸٬۰۰۹ مورد.

۹۰۱.

ریشه شناسی و نمادپردازی شخصیّت کیومرث و هوشنگ در شاهنامه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمود صادق زاده محمدرضا حسینی مقدم

منبع: مطالعات ایرانی سال پانزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۳۰

کلیدواژه‌ها: تجدد آذربایجان زبان فارسی هویت ایرانی عثمانی محمدامین ریاحی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۵۶۲ تعداد دانلود : ۱۲۶۱

شاهنامه فردوسی سند هویّت ملی و دینی ماست و تحلیل ابعاد ساختاری و محتوایی، به ویژه بررسی های تطبیقی آن با متون اساطیری و دینی دیگر به منظور شناخت هرچه بیشتر رمز و رازها و دستیابی به آموزه ها و پیام های اخلاقی و معنوی این اثر شگرف در هر عصری و برای هر نسلی ضرورت دارد. در این جستار، با تجزیه و تحلیل ابیات شاهنامه و با بهره جستن از منابع معتبرشاهنامه شناسی، اسطوره شناسی و تاریخی، ابتدا به بررسی و تحلیل مهم ترین عناوین و القاب در بخش اساطیری، به ویژه شخصیّت اساطیری(کیومرث و هوشنگ) پرداخته و سپس به لحاظ ریشه شناسی، تعابیر نمادین و رمزی و عرفانی تحلیل، مقایسه و بر اساس شواهد و قراین موجود نتیجه گیری شده است. بر این اساس، هرکدام از شخصیت ها و قهرمانان شاهنامه با پندارها و کردارهای خویش، جلوه ای از باورهای دینی، ویژگی های اخلاقی و خوی اهورایی و اهریمنی خویش را به نمایش گذاشته و از القاب متناسبی برخوردار شده اند

۹۰۲.

بازشناسی سفرنامه ای نویافته از اواخر عصر ناصری(سفرنامة تبریز تا کرمان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: شمس الدین نجمی فرهاد دشتکی نیا علی بازرگان هرندی

منبع: مطالعات ایرانی سال پانزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۳۰

کلیدواژه‌ها: کرمان تبریز قاجاریه سفرنامه اسماعیل خان بنان السلطنه

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۷۹ تعداد دانلود : ۱۱۱۱

یکی از سفرنامه های ناشناختة اواخر دورة ناصری سفرنامه ای موسوم به سفرنامة کرمان است که در سال 1309 ه.ق. نوشته شده است. این سفرنامه حاصل سفری مأموریتی است که نویسندة آن شرح سفرش را از تبریز تا کرمان به رشتة تحریر درآورده است. نویسندة سفرنامه که تاکنون ناشناخته مانده بود، در مقالة حاضر شناسایی شده است. این مقاله در پیِ معرفی این نسخة یکتا، شناساییِ نویسندة آن و مقوله بندی داده های آن جهت شناسایی اطلاعات موجود در آن، برای تاریخ اجتماعی و اقتصادی اواخر عصر ناصری دربارة برخی از شهرهای مهم این مسیر است. یافته های پژوهش نشان می دهد نسخة سفرنامه، نسخه ای منحصر به فرد است که نویسندة آن میرزا اسماعیل خان بنان السلطنه از کارکنان دستگاه عبدالحسین میرزا فرمانفرما بوده است؛ همچنین به نظر می رسد که کاتب هم بنان السلطنه بوده است. داده های سفرنامه برای شناخت تاریخ اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی اواخر دورة ناصری واجد اهمیت است و نیمی از این سفرنامه مربوط به ایالت اصفهان و مخصوصاً شهر اصفهان است.

۹۰۳.

مقیاسها و روشهای اندازه گیری و تقسیم آب در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: امیررضا اصغری

منبع: پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۱۰)

کلیدواژه‌ها: سرریز قوانین تقسیم آب مقیاسهای اندازه گیری آب پخشان

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی

تعداد بازدید : ۹۳۵ تعداد دانلود : ۶۳۸

به علت کافی نبودن بارندگی در ایران بهره گیری از منابع آب،نیازمند به ساخت انواع سازه های آبی از قبیل قنات، کانالهای آبیاری، بند و غیره بوده و چون ساخت این سازه ها نیاز به همکاری جمعی داشته و بالطبع بهره برداری از آب به دست آمده نیز به صورت مشترک بوده است، به ناچار برای انجام این کارهای مشترک نیاز به رسم و راهی داشته اند که شیوه کار و بهره گیری از آن کار مشترک را روشن کند.بدین منظور برای تقسیم عادلانه آب قوانین دقیقی وضع شده و نهادهای گوناگونی به منظور تصحیح و نظارت بر حسن اجرای آنان تشکیل گردد.در نتیجه، پدیده کمبود آب در ایران به عنوان یک مسئله عمومی سبب شده تا مردم ایران برای آب ارزش بسیاری قائل شوند و برای جلوگیری از هدر رفت آن برنامه ریزی دقیقی از جمله اندازه گیری صحیح آب صورت گیرد. به این منظور مقیاسهای گوناگونی در ایران مورد استفاده قرار گرفت. همچنین سیستم هایی نیز تحت عنوان آب پخشان یا مقسّم برای تقسیم عادلانه آب شکل گرفت.

۹۰۴.

اعتبارسنجی تاریخی دو سریال درچشم باد و عمارت فرنگی (مطالعه موردی دوره رضاشاه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سیمین فصیحی سارا پاک نژاد

منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱۷ (پیاپی ۱۰۲)

کلیدواژه‌ها: رضاشاه اعتبارسنجی فیلم تاریخی عمارت فرنگی در چشم باد

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۶۷ تعداد دانلود : ۷۸۵

تاریخ ازجمله عرصه هایی است که به دلیل جذابیت و شکل روایت گونه خود، ازطرف پر مخاطب ترین وتأثیرگذارترین رسانه، یعنی سینما و تلویزیون، برای داستان پردازی و جذب مخاطب استفاده می شود. این گستردگی مخاطب، تعاملی دوسویه را میان تاریخ و رسانه، درجهت ارائه صحیح تاریخ به مردم ایجاد می نماید. شیوه این تعامل دارای اهمیت و برای کارشناس تاریخ مهم است که همراه با صداقت و وفاداری فیلم ساز به متن تاریخ باشد. دغدغه اصلی این پژوهش میزان وفاداری کارگردانان دو سریال درچشم باد و عمارت فرنگی (دو سریال دهه 80 شمسی) به متن تاریخ در بازنمایی شخصیت های دوران رضاشاه، می باشد. این پژوهش با روشی تطبیقی – تحلیلی به بررسی و اعتبارسنجی این دو سریال پرداخته تا نشان دهد که اطلاعات تاریخی ارائه شده در این دو سریال در مورد شخصیت های تاریخی از لحاظ چهره پردازی، گفتار و کنش آن ها در فضای تاریخی مورد نظر تا چه حد با منابع تاریخی انطباق دارد. یافته های پژوهش حاکی از این است که فیلم سازان در تصویر گری گوشه هایی از تاریخ این دوره و بازنمایی شخصیت های آن گاه به متن تاریخ وفادار بوده و گاه راه اغراق، زیاده گویی و یا کم گویی را پیموده اند و شخصیت های تاریخی را به منظور جذب مخاطب تنزل و یا تقدس بخشیده اند.

۹۰۵.

مغان در روزگار هخامنشیان براساس متون کلاسیک و الواح باروی تخت جمشید(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: فرحناز حسینی سرابی روزبه زرین کوب

منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال هفتم بهار ۱۳۹۵ شماره ۲۷

کلیدواژه‌ها: مغان هخامنشیان دین در ایران باستان آیین ها و مراسم قربانی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۸۱ تعداد دانلود : ۲۰۴۱

مغان در دربار پادشاهان، مراسم یزش و نیایش را به جای می آوردند؛ اجرای مراسم قربانی، بدون حضور آنان امکان پذیر نبود؛ چراکه مغان را تنها راه ارتباط با خدایان می دانستند. مساله مقاله حاضر بررسی مراسم قربانی و آیینی دوره هخامنشیان و تاثیر آن در افزایش قدرت و نفوذ مغان در ایران باستان است. از این رو، پژوهش حاضر با استفاده از بررسی تطبیقی تلاش دارد براساس نوشته های کلاسیک و الواح باروی تخت جمشید به این پرسش پاسخ دهد که نقش مغان، بخصوص در زمینه مراسم قربانی و آیینی چه تأثیری در عصر هخامنشیان داشته است؟ یافته های پژوهش نشان می دهد با قدرت گرفتن پادشاهان هخامنشی، مراسم قربانی و آیینی نیز باشکوه تر برگزار گردید و در نتیجه، سهمیه و پیشکشی های بیشتری به مغان اختصاص داده شد. این امر باعث قدرتمند شدن مغان، تثبیت جایگاهشان، نفوذ در دولت هخامنشی و تشکیل رتبه های مختلف و همچنین افزایش قدرت طبقه دین مردان در عرصه های دین و دولت در ایران باستان گردید.

۹۰۶.

بررسی آیین های سوگواری در روزگار بوییان

نویسنده: تهمینه رئیس السادات

منبع: تاریخ نو بهار ۱۳۹۵ شماره ۱۴

کلیدواژه‌ها: آل بویه عزاداری امام حسین (ع) تدفین سوگواری

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۷۹ تعداد دانلود : ۳۲۳۲

آیین های سوگواری از جمله مراسمی است که در حوزه فرهنگ یک جامعه قرار می گیرد و جزو آداب و رسومی است که همه ی جوامع با ادیان و فرهنگ های گوناگون به آن توجه دارند. در ایران نیز این مراسم همواره به مناسبت های مختلف و با اهمیت خاصی انجام می شده است. در این پژوهش تلاش شده است تا با بهره گیری از منابع دست اول تاریخی و پژوهش های معتبر به بررسی این آیین اجتماعی در ایران و در حوزه تاریخی حکومت آل بویه پرداخته شود. خاندان ایرانی آل بویه به دلیل قرار گرفتن در شرایط سیاسی- اجتماعی آن زمان توانستند در دوران خلافت عباسی، حکومتی شیعی مذهب تأسیس کنند و از نظر شیعی بودن حاکمان آن قابل توجه می باشند. این نوشته برآن است تا مراسم سوگواری و عزاداری، تدفین، خوراک و پوشاک سوگواری، عزاداری روز عاشورا و مراسم سوگواری را در نزد فرمانروایان و مردمان عادی به طور کلی در این دوره مورد توجه قرار دهد و از این رهگذر تا حدودی بحث تاریخی آداب سوگواری را در نزد ایرانیان و شیعیان روشن نماید. این مقاله تلاش داشته است که با استفاده از داده ها و مطالب کتابهای این دوره و با استفاده از روش تحلیلی – توصیفی به بررسی پدیده سوگواری و عزاداری در دوره آل بویه بپردازد و در نهایت به این نتجیه رسیده است که لباس سیاه بر تن کردن، پا برهنه در مراسم عزاداری شرکت کردن ،تعطیل کردن کار و امور روزانه به خاطر اهمیت شخص فوت شده و سه روز بر مرده سوگواری کردن جزو آداب اصلی سوگواری در دوره مورد نظر بوده است.

۹۰۷.

تاریخ نگاری در ایرانِ باستانِ متأخر

نویسنده: تورج دریایی مترجم: محمد حیدرزاده

منبع: خردنامه سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱۶

کلیدواژه‌ها: تاریخ نگاری ساسانیان ایران باستان متأخر تاریخ مقدس

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ نگاری

تعداد بازدید : ۱۴۵۴ تعداد دانلود : ۱۲۲۰

آنچه در پی خواهد آمد، ترجمه ای از فصل پنجم کتاب برداشت هایی از ایران: تاریخ، اسطوره ها و ملی گرایی از سده های میانه ایران تا جمهوری اسلامی، تحت عنوان «تاریخ نگاری در ایرانِ باستانِ متأخر» که به قلم دکتر تورج دریایی، استاد تاریخ ایران در دانشگاه ارواین کالیفرنیا نوشته شده است. دریایی در این نوشتار معتقد است که ساسانیان مبدع «تاریخ نگاری مقدس» شدند، زیرا تاریخ نگاری ساسانیان از متون و سرودهای زرتشتی استفاده کرد و آنچه غیردینی و مخالف با سلیقه موبدان به نظر می رسید، حذف شد و آنچه مطابق با دین زرتشتی بود، در خدای نامه حفظ گردید. بنابراین، تاریخ ساسانیان دارای «گرایش زرتشتی» بود و ظهور آن ها به همانگونه ای بود که در اوستا توصیف شده بود. در این طرح، در خدای نامه، دودمان های اوستایی همچون کیانیان و پیشدادیان جایگزین هخامنشیان و اشکانیان شدند؛ بنابراین، دودمان های سنتی اوستا به شاهان سنتی ایران تبدیل شدند. حذف هخامنشیان و بعداً اشکانیان، ممکن است به این خاطر باشد که «تاریخ مقدس» ساسانیان به ذکر دقیق رویدادهای تاریخی اهمیت نمی دهد، اما رویدادها و شخصیت های مرتبط با سنت دینی زرتشتیان، دارای اهمیت اند.

۹۰۸.

بررسی روانشناسی سیاسی - اجتماعی از دیدگاه ابن خلدون

نویسنده: آرزو شریفی

منبع: تاریخ نو تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱۵

کلیدواژه‌ها: روانشناسی اجتماعی ابن خلدون روانشناسی سیاسی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۳۸ تعداد دانلود : ۸۶۹

ابوزید عبدالرحمن ابن خلدون (۸۰۸- ۷۳۲ه / ۱۴۰۶–۱۳۳۲م) یکی از بزرگترین اندیشمندان گران مایه اسلامی است که کتاب «العبر» در هفت جلد به او تعلق دارد. مقدمه این کتاب یکی از عظیم ترین شاهکارهای فلسفی، تاریخی و جامعه شناسی در عالم اسلام بشمار می رود و نام ابن خلدون نیز به خاطر همین پیشگفتار پرآوازه گشته است. همچنین مرتبه فلسفی ابن خلدون تقریباً بطور کامل تحت الشعاع شهرت وی در مقام جامعه شناس و نظریه پرداز تاریخ قرار گرفته است. وی از مورخانی است که جامعه را از منظر «روان شناسی» نگاه کرده و تلاش دارد که حوادث اجتماعی را از راه تحلیل روانی در جامعه مطالعه کند. بر این اساس این پژوهش به دنبال بررسی روانشناسی اجتماعی و سیاسی از دیدگاه ابن خلدون می باشد.

۹۰۹.

مصدق و نهضت ملی شدن نفت

نویسنده: امین خانی

منبع: تاریخنامه خوارزمی سال چهارم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۱۴)

کلیدواژه‌ها: کودتا مصدق احزاب جبهه ملی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۱۲۸۸ تعداد دانلود : ۹۶۰۸

مصدق از شخصیت های تأثیرگذار در تاریخ ایران معاصر است که در دوره ی نخست وزیری اقدامات و اصلاحات مهمی داشته است. او اولین سیاست مدار خاورمیانه بود که با ملی کردن صنعت نفت پرچم مبارزه اقتصادی با قدرت های استعماری را بر افراشت. او به طرق مختلف سرمشقی برای سران ملی گرای دیگر همچون جمال عبدالناصر بود و در این مسیر طرفداران زیادی پیدا کرد که البته مخالفان داخلی و خارجی نیز داشت. از جمله نیروهای مؤثر طرفدار مصدق در این برهه تاریخی، جبهه ملی بود. که در راستای اهداف مشترکی متشکل از گروه های مختلف ظهور یافت. ارتباط و پیوند این گروه ها و سپس اختلاف و جدایی آن ها از هم، در تصمیمات و اقدامات نخست وزیر مصدق تأثیرگذار بود. مصدق با رهبری نهضت ملی، مبارزه علیه استعمار و سپس استبداد داخلی را شروع کرد، دشمنان خارجی وی از جمله انگلیس و آمریکا به منظور منافع نفتی و اقتصادی و دشمنان داخلی وی به خاطر منش دموکرات و ضد استبدادی و انجام اصلاحاتش با وی برخورد کردند. بر این اساس، این پژوهش به دنبال بررسی اقدامات مصدق و جبهه ملی در ملی شدن صنعت نفت و دلایل شکست این نهضت می-باشد و با مرور و تحلیل بخشی از دوره ملی شدن نفت و در واقع تشکیل جبهه ملی و نقش مصدق، مبارزات و خواسته ی مردم ایران در این دوره بیان می شود و به شناخت بیشتری از جریانات و اهداف بازیگران عرصه سیاست خواهیم رسید.

۹۱۰.

جغرافیای تاریخی کُلْباد

نویسنده: سید حسین اظهری لمراسکی

منبع: تاریخنامه خوارزمی سال سوم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۴ (پیاپی ۱۲)

کلیدواژه‌ها: طبرستان کلباد جرّ کلباد لمراسک نامیه گراودین

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۷۰۴ تعداد دانلود : ۵۸۳۷

منطقه کُلْباد به عنوان یکی از بخش های شهرستان گلوگاه به مرکزیت لمراسک در مازندران واقع است. قدمت نام کلباد به قرن هفتم می رسد و زمانی که کلباد، یکی از خواص مغولان به همراه «جنیتمور» یکی از سرداران مغول، مازندران و خراسان را مطیع ساختند، قسمتی از دهات املاک کبود جامه (از روستای قلعه پایان تا حدود کردکوی امروزی) به وی تفویض گردید و نام او بر روی این منطقه تاکنون باقی و جاری است. در منطقه کلباد، دو شهرک یا شهر باستانی وجود داشته که براساس برخی منابع تاریخی، قدمت آنان به دوره ساسانیان می رسد. لمراسک که امروزه مرکز بخش کلباد است و دیگری «نامیه» که محدوده گلوگاه امروزی بوده است. در زمان منصور عباسی و در دوره حاکمیت ابوالعباس طوسی بر طبرستان 44 «مسلحه» یا پادگان نظامی برای سرکوب آشوب ها ایجاد گردیده که دو پادگان در منطقه کلباد یعنی لمراسک و نامیه بوده است. از حوادثی که در منطقه کلباد روی داده، می توان به نبرد علویان طبرستان با سلجوقیان و نیز نبرد ماکان بن کاکی و همچنین جنگ کریم خان زند با محمدحسن خان قاجار در «گراودین تپه» و حفر «جرکلباد» توسط شاه عباس اول صفوی برای جلوگیری از حمله ترکمانان اشاره کرد. این مقاله به شیوه توصیفی– تحلیلی درصدد شناسایی و تبیین منطقه تاریخی کلباد با توجه به موقعیت تاریخی آن می باشد.

۹۱۱.

تحلیل خطبه فدکیه بر اساس نظریه کنش گفتاری(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: مهدی داوودآبادی فراهانی

منبع: تاریخ اسلام سال هفدهم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۶۶)

کلیدواژه‌ها: بافت نظریه کنش گفتاری زمینه تاریخی خطبه فدکیه فاطمه(س)

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۲۳ تعداد دانلود : ۱۱۰۳

خطبه فدکیه به عنوان یک ارتباط زبانی تحقق یافته در بافت و زمینه تاریخی مشخص، یکی از گفتمان های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی پس از رحلت پیامبر اعظم(ص) را تشکیل می دهد. یکی از روش های تحلیل این گونه متون، به عنوان بخشی از میراث دینی، استفاده از تحلیل کارگفتی و بررسی متن در چارچوب کنش گفتاری است. بر اساس این نظریه، گوینده که همواره در بافتی خاص سخن می گوید، هنگام سخن گفتن علاوه بر ادای کلمات و بر زبان جاری ساختن الفاظ در قالب گزاره های مختلف، کنش هایی هم انجام می دهد که آن ها را به پنج دسته بیانی، انشایی، تعهدی، احساسی و اعلامی تقسیم کرده اند. این جستار که به تحلیل متن خطبه فدکیه بر اساس نظریه کنش گفتاری پرداخته، به این نتیجه رسیده است که کنش های اعلامی و بیانی بیش از دیگر کنش ها در این خطبه به چشم می خورد و با توجه به بافت پیرامونی ایراد این خطبه و زمینه های تاریخی آن، این فراوانی را می توان بدین معنا گرفت که حضرت فاطمه(س) پس از رحلت پیامبر(ص) در صدد احیای سنت وی و تبیین احکام و دستورات اسلام بوده است.

۹۱۲.

در تکاپوی تأسیس حکومت دینی: بررسی تاریخی زمینه ها و دلایل برآمدن و براندازی نهضت دارالارقم در مالزی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: علی محمد طرفداری

منبع: تاریخ اسلام سال هفدهم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۶۶)

کلیدواژه‌ها: مالزی آسیای جنوب شرقی اسلام گرایی نهضت دارالارقم اشعری محمد

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۲۰۱ تعداد دانلود : ۶۸۰

پیشینه روند اسلام گرایی در سرزمین های آسیای جنوب شرقی اغلب به دهه های نخست قرن بیستم میلادی، یعنی دوران مبارزات استقلال طلبانه مسلمانان بر ضد استعمارگران اروپایی برمی گردد. در بیش تر این سرزمین ها به دلیل روی کار آمدن حکومت های غیردینی پس از کسب استقلال سیاسی، مبارزات اسلام گرایان همچنان ادامه یافت و در قالب جنبش هایی اسلامی با هدف تأسیس حکومت اسلامی نمایان شد. یکی از مهم ترین و اثرگذارترین این جنبش ها، نهضت دارالارقم مالزی است که در دوران حیات خود ضمن اثرگذاری بر رشد اسلام گرایی در منطقه جنوب شرق آسیا، کوشید با احیای سبک زندگی پیامبر(ص) و دوران صدر اسلام، الگوی نوینی از یک حکومت اسلامی ارائه دهد. این نوشتار با تکیه بر پژوهش های دستِ اول در این حوزه، کوشیده است سیر تحولات و فعالیت های نهضت دارالارقم برای تأسیس حکومت دینی در مالزی، نقش و جایگاه این نهضت در توسعه روند اسلام گرایی در مالزی و کشورهای همسایه آن، و سرانجام چرایی براندازی آن از سوی حکومت مالزی را بررسی کند. یافته های پژوهش نشان می دهد که نهضت دارالارقم با هدف ایجاد حکومتی اسلامی و حفظ هویت اسلامی مسلمانان مالزی در مقابل تغییرات حاصل از توسعه اقتصادی و سکولارسازی ساختار سیاسی حاکم شکل گرفت و سرانجام به دلیل تبدیل شدن به تهدیدی سیاسی برای حکومت مالزی و ترویج برخی عقاید انحرافی، از سوی حکومت این کشور منحل شد.

۹۱۳.

بررسی استحکامات دفاعی دوره پارت بر اساس بقایای برجای مانده(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علیرضا خسروزاده سهیلا هادی پور مرادی

منبع: مطالعات ایرانی سال پانزدهم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲۹

کلیدواژه‌ها: معماری پارت استحکامات دفاعی قلعه های پارتی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۵۹۵ تعداد دانلود : ۱۲۲۴

از مهمترین مشکلات شناخت معماری پیش از اسلام کمبود آثار سالم برجای مانده از آن زمان است. این مسئله به خصوص در مورد دوره اشکانی (247 ق. م تا 224 م) صدق می کند. دوره ای که در آن مدارک خاص، کمیاب و گنگ است و معمولاً بیشتر آثار معماری مربوط به این دوره در خارج از مرزهای ایران امروزی قرار دارند. به دلیل کمبود آثار معماری دوره اشکانی، شناخت ما در مورد معماری این دوره بیشتر بر اساس قلاع و دژهای برجای مانده از این دوره است. تابه حال، بر اساس این آثار برجای مانده، توانسته ایم برخی از نقاط تاریک معماری اشکانی را روشن کنیم و استفاده بیشتر از آنها این فرصت را پیش خواهد آورد تا به جزئیات بیشتری در ارتباط با معماری و سیستم های دفاعی این دوره پی ببریم. وضعیت جغرافیایی سرزمین ایران، واقع شدن آن در منطقه ای حد فاصل بین آسیای میانه، هند، بین النهرین و آسیای صغیر، و قرار داشتن آن در مسیر جاده ابریشم، همواره این سرزمین را در معرض حمله ها و تهاجم های ملل، اقوام و قبایل مجاور قرار داده است، بنابراین حاکمان کشور مجبور بوده اند از مناطق مرزی در برابر هجوم بیگانگان محافظت کنند. یکی از مؤثرترین شیوه ها برای آمادگی در برابر حمله احتمالی، احداث استحکامات در نقاط حساس بوده است. در این مقاله تلاش می شود یکی از مهمترین مجموعه بناهای این دوره، یعنی «استحکامات پارتی» معرفی و مورد بررسی قرار گیرند. براین اساس به نظر می رسد بیشتر قلعه های اشکانی پلانی چهارگوش با برج هایی گرد در گوشه ها دارند که این ویژگی در سرتاسر امپراطوری دیده می شود، ولی استفاده از مصالح بر اساس ویژگی های جغرافیایی در قسمت های مختلف متفاوت بوده است.

۹۱۴.

بررسی جایگاه اجتماعی هنرمندان و صنعتگران در دوره تیموریان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: معصومه سمایی دستجردی فریدون اللهیاری اصغر فروغی ابری

منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید بهار ۱۳۹۵ شماره ۲۹ (پیاپی ۱۱۹)

کلیدواژه‌ها: جایگاه اجتماعی تیموریان ه‍ن‍رم‍ن‍دان صنعتگران

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۳۴ تعداد دانلود : ۱۲۷۲

مطرح شدن دوره تیموریان به عنوان یک مقطع شاخص و مهم در تاریخ هنر ایران از یک سو و حجم کمی و کیفی فعالیت های هنری و صنعتی و آثار تولید شده در این حوزه از سوی دیگر، هنرمندان و صنعتگران را به قشری تأثیرگذار در جامعه این عصر مبدل نمود. این امر خود موجب شکل گیری جامعه ای هنری در این دوره گردید که اگر چه اعضای آن را هنرمندان و صنعتگران تشکیل می دادند ولی این افراد از مقام و موقعیت و جایگاه اجتماعی یکسانی برخوردار نبودند. تفاوت در خاستگاه(تنوع قومی و نژادی)، طبقه اجتماعی، اعتقادات مذهبی(اعم از شیعه و سنی و سایر مذاهب)، ویژگی های اخلاقی، تحصیلات، وضعیت معیشتی(سطح درآمد و میزان رفاه) و میزان شهرت و مقبولیت اجتماعی اعضای این جامعه مؤید این مطلب می باشد.مواردی که تحقیق حاضر میزان تأثیر آن ها را در تعیین، تثبیت یا عدم ثبات جایگاه اجتماعی هنرمندان و صنعتگران این دوره بررسی می نماید.

۹۱۵.

چگونگی بازنمایی زن و زنانگی در آگهی های تجاری روزنامه اطلاعات (1320-1304ش)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: شهرام یوسفی فر شهناز جنگجو قولنجی

منبع: پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۱۰)

کلیدواژه‌ها: بازنمایی دوره پهلوی اول آگهی های تجاری روزنامه اطلاعات زن و زنانگی

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ زنان

تعداد بازدید : ۱۴۳۶ تعداد دانلود : ۱۰۵۱

دوره پهلوی اول(1304-1320) از نظر طرح مسائل جدید پیرامون زن، زنانگی، و شکل گیری هویت جدید زن ایرانی، دورانی مهم و تأثیرگذار در تاریخ معاصر ایران می باشد. با توجه به اهمیت و نقش آگهی های تجاری در هدایت افکار عمومی، در این پژوهش، آگهی های تجاری روزنامه اطلاعات، یعنی یکی از مهمترین نشریات دوره پهلوی اول بررسی می شود تا مشخص شود این آگهی ها زن و زنانگی را چگونه و در پیوند با چه مسائلی بازنمایی می کرده است. نتیجه این بررسی که با روش تحلیل محتوا صورت گرفته است، نشان می دهد که این روزنامه با تخصیص بیشترین حجم آگهی های خود به تبلیغ کالاهای مصرفی(تبلیغ انواع لوازم آرایشی و پوشاک) و همچنین خدماتی مانند تبلیغ آرایشگاه و خیاطی زنانه و نمایش تئاتر و کنسرت، تصویری مصرف گرا از زن و زنانگی ارائه داده و در جهت گیری دغدغه های ذهنی زن به مد و آرایش و سبک تازه زندگی اثربخشی هایی داشته است. در متن شرایط اجتماعی و فرهنگی خاص جامعه ایران در دوره مورد نظر، این گونه بازنمایی زن، در پذیرش کالاها و خدمات جدید و ارزش های همراه آنها بی تاثیر نبوده است.

۹۱۶.

آل مسافر و تشیع در دیلم و آذربایجان در قرن چهارم هجری

نویسنده: سید مسعود شاهمرادی

منبع: تاریخنامه خوارزمی سال سوم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۴ (پیاپی ۱۲)

کلیدواژه‌ها: آذربایجان اسماعیلیه تشیع دیلم آل مسافر

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۳۵۳ تعداد دانلود : ۲۵۴۹

آل مسافر (سالاریان یا کنگریان)، از جمله حکومت های قرن چهارم هجری است که در دیلم شکل گرفت و حاکمیت خود را به شمال غرب ایران بسط و توسعه داد. تاریخ این حکومت، که به دو شاخه دیلم و آذربایجان تقسیم گشته است، به طور کامل و واضح شناخته نشده است و گمان می رود آخرین حاکمان آل مسافر توسط اسماعیلیان الموت از بین رفته باشند. آل مسافر، اعتقادت شیعی اسماعیلی، از گونه قرمطی آن، داشتند و به امامت خلفای فاطمی وقت، معتقد نبودند. سکه-ای از آن ها برجای مانده که شعائر حک شده بر آن، نشان دهنده این اعتقاد آل مسافر است. گزارش هائی از حضور زیدیان در مناطق تحت حاکمیت مسافریان و همچنین بروز و ظهور حرکت ها و رسوم مبتنی بر فرهنگ انتظار در مناطق تحت حاکمیت آن ها در دست است. پژوهش حاضر درصدد است با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و مطالعات کتابخانه ای، جلوه های بروز و ظهور تشیع در دوران آل مسافر را تبیین و بررسی نماید.

۹۱۷.

نقش ایرانیان در توسعة مکتب کتاب آرایی بغداد عثمانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: فرزانه فرخ فر

منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال هشتم پاییز ۱۳۹۵ شماره ۳۰

کلیدواژه‌ها: دولت عثمانی دولت صفوی مکتب کتاب آرایی بغداد هنرمندان ایرانی مضامین شیعی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۱۰ تعداد دانلود : ۱۳۱۰

بغداد در سدة دهم هجری سرزمینی حدفاصل دو قدرت سیاسی مهم در منطقه بود؛ دولت عثمانی و دولت صفوی. به تدریج در نیمة دوم این قرن، پایه های قدرت دولت عثمانی در بغداد استوار شد. بغداد که پیش از این، تحت حمایت ایرانیان، پیشینه ای دیرینه در برپایی کارگاه های هنری و خلق نسخ مصور باشکوه داشت، در این دوره شکوفایی دوباره یافت. گرد آمدن هنرمندان و اصحاب هنر در بغداد، زمینة شکل گیری مکتبی جدید در کتاب آرایی را فراهم آورد که امروزه با نام مکتب کتاب آرایی بغداد عثمانی شناخته می شود. پرسش این است که ایرانیان تا چه اندازه در پیشرفت مکتب کتاب آرایی بغداد عثمانی تأثیرگذار بوده اند؟ پژوهش پیش رو با رویکردی تاریخی و روشی تحلیلی به بررسی موضوع می پردازد. این بررسی نشان داد که حضور و فعالیت استادان ادب و هنر ایرانی در بغداد، تأثیر بسیاری بر شکل گیری و گسترش مکتب کتاب آرایی بغداد و نوع آرایش کتاب ها در عصر حاکمیت عثمانیان داشته است.

۹۱۸.

تحول سنجی مفهوم ملت در دوره قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: فاطمه رضایی مسعود مرادی

منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱۹

کلیدواژه‌ها: ملت روشنفکران علما توده مردم عصر قاجار حاکمان قاجار

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۲۶۷ تعداد دانلود : ۶۹۵

دوران حکومت قاجار مصادف با شکل گیری اندیشه ملی گرایی در جهان بهتأثیر از انقلاب فرانسه بود. وقوع انقلاب مشروطه، بازتاب ورود این اندیشه ها به جامعه ایران بود و ایرانیان که در نظام استبدادی، بندگان پادشاه به شمار می آمدند، خواستار حقوق ملی و شهروندی شدند. مفهوم ملت پس از ورود به ایران در تقابل با تفکرات مختلف، به اشکال متفاوتی تعبیر شد. این مقاله، گوناگونی برداشت از مفهوم ملت را در میان اقشار مختلف روشنفکران، علما، حاکمان، توده های مردم وگروه های تأثیر گرفته از اندیشه های مارکسیستی بررسی می نماید و به این نتیجه می رسد که هر کدام از گروه های مزبور با توجه به زمینه فکری و تأثیری که از اندیشه ها و محیط ها ی فکری مختلف گرفتند، مفهوم متفاوتی از ملت در نظر داشتندو در بسیاری موارد، تنها یک جابجایی واژگانی بینمفاهیم رعیت و ملت اتفاق افتاد و ملت به همان مفهوم رعیت بکار رفت.

۹۱۹.

زن و تحول گفتمان از خلال نشریه های زنان (از مشروطه تا پهلوی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سهیلا ترابی فارسانی

منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید تابستان ۱۳۹۵ شماره ۳۰ (پیاپی ۱۲۰)

کلیدواژه‌ها: سنت زنان نوگرایی نشریه های زنان

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ زنان

تعداد بازدید : ۱۶۸۵ تعداد دانلود : ۹۳۷

در راستای تحولات اجتماعی و فرهنگی عصر قاجار، نشریات به عنوان ابزاری مدرن در دست منورالفکرهای منتقد در جهت تداوم روند نوگرایی در جامعه نقش قابل توجهی ایفا کردند. نشریات زنان نیز با ظهور جنبش مشروطه بستر لازم را برای حضور یافتند. این نشریات، محلی برای عمومی کردن خواستهای زنان و خروج آن از حوزه خصوصی به حوزه عمومی شدند و کوشیدند عملکردی خاص و زنانه بیابند. این پژوهش با روش تحلیل محتوا بدنبال آن است که با تکیه بر هفت نشریه زنان شامل دانش ( 1328 ه ) ، شکوفه (1331 ه ) ، زبان زنان ( 1336ه )، نامه بانوان (1338ه )، عالم نسوان (1338ه ) ، جهان زنان ( 1339ه )، نسوان وطن خواه ( 1341) ، که در فاصله جنبش مشروطه تا سلطنت پهلوی منتشر شدند، شیوه مواجهه و تاکتیک های نشریات زنان برای رخنه در ساختار سنت و دگرگون ساختن مفهوم زن ایده آل در ساختار سنت و عبور به مفهوم و ارزشهای جدید زن مدرن را از خلال نوشته های این نشریات واکاوی کند و بدنبال این پرسش اصلی است که نشریات زنان روند گذار از زن ایده آل سنتی به زن ایده آل مدرن را به چه شیوه و روشهایی طرح می کنند و چه مسائلی اولویت های آنها را در بر می گیرد.

۹۲۰.

دردهای تاریخ ایران

نویسنده: علی بیگدلی

منبع: خردنامه سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱۶

کلیدواژه‌ها: اقتصاد سیاست اجتماع تاریخ ایران دردها و معضلات

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۶۶ تعداد دانلود : ۹۱۲

ایران، در فرآیند تاریخی خود با دردها و معضلات زیادی در بخش های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی مواجهه بوده است که کمتر برای درمان این دردها چاره ای اندیشیده شده است؛ دردها و مشکلاتی که در عقب ماندگی اجتماع و سیاست و اقتصادمان نقش بسیار زیادی داشته است. به عبارت دیگر، این دردها، بستر و فضای جامعه ما را تحت تاثیر خود قرار داد و بن بست های جدی را ایجاد کرد. دردهای تاریخ ایران را در مقوله های زیر می توان طبقه بندی کرد: وجود جنگ های پرشمار داخلی و خارجی؛ اصالت نداشتن عقل فردی یا عقل خودفرما و خودمنشأ؛ شکل نگرفتن عقل فلسفی و تن دادن به تقید، تعهد و تعبد؛ رواج و گسترش بیش از اندازه خرافه، افسانه و طلسم؛ فقدان تسلسل فکری در میان اندیشمندان (تعارض اندیشگی)؛ فقدان درد اجتماعی در میان اندیشمندان؛ بی میلی نسبت به تغییر و نبود محرک های تاریخی در جامعه؛ عدم همبستگی و زیست اجتماعی (درون گرایی، خود محوری و بیگانه گریزی)؛ ایلیاتی بودن حکومت ها؛ عدم شکل گیری طبقه به معنی واقعی؛ وجود بحران های دراز مدت و آزار دهنده جانشینی و مشروعیت؛ قدسی بودن سرشت شاهان و عدم نقادی نسبت به آنها؛ فاصله زیاد میان دولت و ملت؛ وجود خرده مالکی و شکل نگرفتن بزرگ مالکی که در این مقاله به هر یک از این مقوله ها خواهیم پرداخت.

درخت حوزه‌های تخصصی